Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 36, 3 Kepakemapa 1903 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

 

BUKE XLI HELU 36. NUPEPA KUOKOA, SEPATEMABA 3, 1903. NA HELU APAU 2979.

 

Ka Olelo Hooholo a ke Koronero.

-----

            Ma ka hora 2 o ka auwina la o ka P@ keia pule iho nei i noho ai ka aha koronero e hoolohe i na hoike o ka @ ki pu a pepehikanaka i hanaia e Edward M. Jones maluna o keia wahine i okiia, Linda K. Jones ame Mrs. Parementer, ka makuahine o Mrs. Jones.

            Ua hooholo ae lakou ua ili mai ka make maluna o keia mau mea nona ka inoa hope ma o ke kiia ana me ka pu a make e Jones i oleloia ae nei. Na Hope Makai Nui Chillingworth i lawelawe na hana e pili ana i keia hana, a he nui na hoike i kukuluia mai, a o na hoike nui, oia no o Pixley, ka @aole ohi kikiki kaa uwila i mama ai i ka holo i ka manawa i ike mai ai ka Jones e hele aku ana, a ma na mea @ ua like loa no kana mau olelo @ e like me ka mea i hoopukaia aku ai maloko o ke Kuokoa i keia pule iho nei. Pela pu no hoi o Makai Kane, a ua like no kana olelo me ka mea i hoakaka mua ia aku ai.

            I ka loheia ana o Stone, ka haole hooholo kaa uwila i holo pu ai me Mrs. Jones maluna o ke kaa uwila i ke ahiahi o ka po i hanaia ai ke karaima , kekahi kumu a o ke kumu ano nui no paha i ulu mai ai keia hana nui, ua hoopauia mai oia mai kana oihana mai. Oia kekahi o na limahana oolea a makaukau o ka hui kaa uwila, oia ka oleloia.

            O ka manawa i moku iho nei o Eddie JOnes ame kana wahine, ua oleloia ua @palau ae keia haole me Mrs. Jones, a ua maopopo ae keia mea ma o ka olelo ana ae o ua haole nei maloko o kekahi hale inu rama ua hoopalau oia me Mrs. Jones a ua nui loa hoi kona minamina i ka make ana o kana wa@ hoopalau.

            No ka maka'u o ke aupuni o mahuka o Pixley mai ka Teritori aku, ua hopuia oia e hoomaluia ma Kawa a hiki i ka manawa e noho ai ka aha hookolokolo e hoolohe i keia hihia @ ua kauia aku ka uku bona o $2,000 a ma ka hooikaika ana o Lunanui Ballentyne o ka Hui Kaa Uwila, ua hoemiia mai ka bona i ka $1,000. Ua huihui ae kona mau hoohana a loaa keia huina, a ua paka mai oia.

            O Robertson ame Wilder aku ana na @ nana e pale o Eddie Jones no ka @ pepehikanaka. He mau loio keia @ makaukau ma ko oihana lawelawe kanawai, a he Lunakanawai Kaapuni o Robertson i ka manawa e ku ana ke Aupuni Repubalika o Hawaii.

 

-----

Ua Lawe i Kona Ola Ponoi iho

 

            Me ka maopopo pono ole o ke kumu o kona hana ana i keia hana, ua lawe @ o Charles F. Ahi i kona ola ma ka po Poaono nei ma kekahi hale noho o na Pake ma Alanui Maiawaina he m@ haneri kapuai ma ka aoao Ewa @ Muliwai Nuuanu.

            I kekahi o kela mau pule iho nei, ua @ kekahi o kona mau hoaloha @ pu panapana, a ma ka po Poa@ nei ua noi aku o Ahi e haawiia mai ua pu nei no ka nana ana. Ua lawe aku oia i ua pu nei no waho a @ ae he mau kekona loihi ua @ aku la ke kani ana mai o ka pu a i ka holo ana aku o ka lehulehu @ ua ike aku la lakou e olokaa ana ke kino o Ahi ilalo o ke alapii a e kahe ana ke koko.

            I ka nana pono ia ana iho o kona @ ua ikeia iho ua ku pono oia i ka @ ma kona waha a pii ilina o ke pa @ ka lolo. Ua kaheaia aku @ ka makai, a ua laweia aku oia no ka Haukapila, eia nae, ua lele loa ae @ mamua o ka loaa ana he @ mai ke kauka mai.

            Ma ka lapule nei i noho ai ka aha ko@ noonoo i keia mea, a ua haa@ i ka olelo hooholo ua make oia @ lawe ana no i kona ola, a @ ua opulepule oia i kona wa @ i keia mea.

            He kanaka Pake opio o Ahi i hoo@ ma keia kulanakauhale, a me Loio Brooks oia i noho hana iho nei. I ka holo ana aku nei o Loio Brooks no Kina a i kona hoi ana mai nei, he eha la wale no kona hiki ana mai a lawe @ kona ola.

-----

Ke kau nei ka Lia no ka Aeko.

 

            WASINETONA. Sept. 1 -- Ua hele aku @ Tureke e ike ia kakauolelo Hay i keia la. Ua manao wale ia ua @ aku oia e kahea hou ia ke aumoku@ hooia pu aku i ke Kakauolelo e malamaia no ke ola o na Amerika. AOhe e hiki e kahea hou ia ke aumoku@. Aohe i loaa kekahi kukai @ me Adimarala Cotton maluna o @ kumuhana.

            @ Sept. 1 -- Ke manaoia nei @ e ala ae ana kekahi kaua ma@ Tureke ame Bulugaria. Aole @ ae ana keia kaua ma ke ano o ke kulana, aka, mamuli o ka hookekeia o na @ kipi a hiki ma na palena aina o Bulugaria.

-----

 

            WASINETONA. Aug. 25 -- Ua kauoha aku nei o Peresidena Rusawela ia Kuhina COnger aole e ae aku e haawiia aku na kanaka o ka aoao holomua o @angha ma ka lima o ke aupuni o Kina.

 

-----

 

Na Punahou Ma ke Eo o ka La

 

            No ka maopopo ana i ka poe ohohia i na hana kinipopo e lawelaweia ana he elua mau paani kinipopo maikai ma ke kahua kinipopo i ka auwina la Poaono nei, ua nui ka poe i hiki ae a ua ike lakou i kekahi mau paani maikai loa o keia kau. O ka hopena o na hana ua ikeia iho eia no o Kamehameha ke pii aku nei ma ke kulana e loaa ai ka lei o ka lanakila ina e mau ana lakou ma ia kulana, ao ka Punahou hoi, ke alualu aku nei mahope o kona meheu me ka manaolana o lakou ana ke lawe i ka haaheo i ka hanohano o keia makahiki ma ke daimana kinipopo.

            Ma ka haula ana o ka Honolulu i ka Poaono nei, ua ano powehiwehi mai ka ike'na i ka pahu hopu o lakou i manao nui ai e lawe e like me na makahiki elua i kaa hope ae nei, a ma ka nana aku, e hoi loa ana paha lakou i keia makahiki a kuono a noho mai.

            No ka hui dia Elkds iho hoi, ua hoike mai lakou eia ke hoi nei lakou i hope, a ua haule pahu ka manao pehu a lakou i puhi hele iho nei o lakou ka poe nana e lei ke kalaunu o ka lanakila o keia makahiki.

            I ka hiki ana ae o na manamana uwaki a ka lunanana popo i ka hora 1:30 o ka auwina la Poaono nei, ua ku mai na hui Punahou ame Honolulu e Hakoko, a me ka nui o ka hana, ua kaihi a lawe haaheo ae na keiki o ka PUnahou i ka lanakila me na ai o 7 ai puni ma ko lakou aoao a i ka 2 hoi a kona hoa o ke kahua mokomoko.

            O ka paani elua, mawaena no ia o na hui Kamehameha ame Elks, he mau hui i ulele mamua iho no elua manawa me ka lilo mau o ka hanohano i ka hui i kapaia mahope o ka ohana dia kiwi kiwala-o. I ka hoomaka ana mai e ulele, ua kaa aku ka maalahi o na hana ma ka aoao o na dia, i ke komo mua, loaa 1 puni a i ke komo elua, 2 puni, a o ka panina keia o loaa ana o ka puni ma ko lakou aoao.

            Ma ka aoao hoi o na Kamehameha, i ke komo ekolu i loaa ai he 2 puni ia lakou, a i ke komo ehiku, loaa 1 puni a like a like na ai, a ma ia kulana laua i noho ai a hiki i ke komo umi, loaa ia Kamehameha he puni a o ka lilo ae la no i o ka la ia lakou.

            Eia iho ke kulana o na hui e ku nei i keia manawa:

                        P.         E.         H.        Pk.

Kamehameha  12        9          3          .750

Punahou          13        9          4          .692 4-13

H. A. C.          13        7          6          .538 6-13

Elks                 12        6          6          .500

Maile Ilima      12        0          12        .00

 

-----

Ke Eueu mai nei na Home Rula

 

            Ma ka Poakahi o keia pule iho @i, Augate 24, ua malama ae na HOme Rula i kekahi halawai ma Laupahoehoe, Hawaii, a hoopuka ae i na inoa o ka poe e holo balota ana ma ka aoao kalaiaina Home Rula.

            Ma ka nana aku i ka lakou mau hana, aohe i kaupaleia mai na Repubalika i ke komo ana aku ma ka lakou balota, a ua ikeia iho no hoi he nui na inoa a lakou i waiho mai ai he poe Repubalka oiaio. Ua holopono ka lakou mau hana halawai, a o ka mea ano e loa i ikeia, o ka lakou mau inoa i hapai mai ai no na lunakiai, aohe he hookahi o lakou he Home Rula.

            Ma ke komohewa ana paha, ua waihoia mai ka inoa o N. B. Willfong i luna ohi auhau a aole hoi i luna hooia, ke kulana ana i ake nui ai. Ua hoike mai oia i kona makemake i ke kulana hope, a ua loaa ka manaolana iaia e hookomo mai ana ko Hilo poe Repubalika i kona inoa ma keia kulana, a ua loheia ae e hookomo mai ana no na Home Rula o Hilo i kona inoa ma ia kulana hookahi no.

            O George Kaihenui ka inoa a na Home Rule i waiho mai no ke kulana luna hooia. He Repubalika oia, a ua hoopuka ae kona aoao kalaiaina e holo lunakiai oia. O E. W. Barnard, he Repubalika no, oia ka mea i hoopukaia ae ma ke kulana puuku o ke kalana. Ua loheia mai no ua hoole keia kanaka i keia kulana, a ua haule kona inoa.

            Ma Hilo, ua makemake na Home Rula o R. A. Laimana ma keia wahi, a o Anton Fernandez o Hamakua ka mea i hookomoia e holo luna makai. He lala oia no ka Ahaolelo i keia wa, a ua loaa ia noho iaia malalo o ka Balota Home Rula. Eia iho ka papainoa holookoa i hooholoia:

            Luna Makai, Anton Fernandez

            Puuku, E. W. Barnard.

Luna Auhau, N. C. Willfong.

            Kakauolelo Kalana, W. H. Beers.

            Ana Aina, A. B. Loebenstein.

            Na Lunakiai, William Purdy, W. G. Walker, R. Palau, T. J. Ryan ame Eugene Lyman

 

-----

            SOFIA, Bulugaria. Aug. 25 -- Ua @ loa mai nei ke kaua ana a na koa Tureke maluna o na kipi Macedonia a komo iloko o na palena o Bulugaria, ke maka'u wale ia nei e ulu ae ana kekahi mau haunaele kukonukonu. Ma keia la, ua hahi aku na koa Tureke i na kipi a hiki iloko o Bulugaria a ma ka hakaka i ulu ae ua hanainoia he ekolu mau kulanakauhale Bulugariana, a ua lukuia ka poe e noho ana ma keia mau wahi. Ke loheia mai nei he nui ke kaua ma na wahi like ole o Macedonia.

-----

 

Na Lono Pili i ka Hookoh Kiaaina

 

            Eia ke hoao ikaika loa ia nei e hookohuia ke kiaaina o Hawaii nei mai ka aina nui mai. Ua loheia ma Wasinetona he mau kamailio e pili ana i ke ku-eia o ko Kakauolelo Carter noho ana aku ma kahi o Kiaaina Dole i kona manawa e pau ai ma ka la 9 o Mei o keia makahiki ae, a e hiki mai ana keia manawa i ka wa e noho ana ka Ahaolelo Nui.

            Ina e manao ae ana ka Peresidena Rusawela e hookohu aku ia Carter ma keia kulana, e lilo no na ku-e ana i mea ole. Eia nae, e hoonee@ aku ana keia mau hana imua ma o ko lakou mau agena la ma Wasinetona, a e waiho aku ana lakou imua o ka Peresidena i kekahi mau olelo e hoike ana, he luna aupuni puapuahulu a hana e like me kona makemake ino o Carter, he hoonaukiuki hoi, a aohe he makemake o na kanaka Hawaii iaia.

            Malia paha aole o Peresidena Rusawela e hoolohe wale mai ana i keia mau mea a na enemi e kamailio aku ana a e hana ana no paha oia e like me kana mea i maopopo ai no ke kakauolelo o ka Teritori.

 

KA ELELE O KA TERITORI.

            Aia ka holomua o na mea apau e pili ana i ka Teritori, oia hoi, ma na hana kaukanawai, maluna o na hana a ka Elele Kalanianole e hana aku ai ma ka Ahaolelo Nui.

            Ina e lilo mai ana ka hilinai ana o na lala o na hale a i elua o ka Ahaolelo iaia a hoike aku ua loaa iaia ka ike kupono ame ka makaukau e hiki ai ka hooaiai aku ma na mea e pili ana i ke kaukanawai maikai ana, e holopono ana no ka mau hana a e loaa mai ana no ia Hawaii na mea apau e pono ai.

            Ina he hiki poo i ka Elele ke kamailio ma ka olelo Enelani pololei imua o ka Hale, e nui mai ana no ka pomaikai ina nae oia e waiho mai i na mea e pili ana i ka Teritori me ka ikaika o ka manao ame ka hiehie o ke kulana.

            Aole i lohe iki ka Hale i kekahi elele mai Hawaii mai e wehewehe ana i kekahi mau mea pili kaukanawai mai@ na o ka papahele o ka Hale a hoao e hoakaka i na hoa maluna o keia mau kumuhana.

------

 

Kia Hoomanao no Kaahumanu

 

            O ka hana ano nui i malamaia ma ka Luakini Makua o Kawaiahao i keia Lapule iho nei, oia ka wehe ana ae i ke kia hoomanao o ka Moiwahine Kaahumanu, kekahi o na alii mua o Hawaii nei i apo aku i ka pono Karistiano i ka manawa o keia malamalama i pae mai ai ma keia mau kapakai.

            Na ka Rev. Hiram Binamu II i haawi ka haiolelo o ia la, a ua kupono kona lawe ana i keia mea, no ka mea, o kona mau makua kekahi i lawelawe i na hana o ka hoomalamalama ana i keia lahui, a mo ko lakou hooikaika ana i loaa ai ke kulana nohona Kristiano i keia manawa ma Hawaii nei.

            Ma kana haiolelo, ua ha'i mai oia i ka hana a na makua kahiko o ka pono ame ka hua o ia mau hana. Aole o ka haiolelo wale no kana mea i hana ai ma ia la, aka, ua haawi mai oia i wahi e kukuluia ai ka hale e noho ai ke kahi o Kawaiahao.

            He makana ano nui keia, a he mea hoi na na hoahanau o ka Ekalesia o Kawaiahao i mahalo nui ai.

            He nui ka poe maka hanohano i hiki ae ma keia hana, a o kekahi o lakou, oia no ke Kiaaina Dole ame Mrs. Dole, ka Moiwahine Liliuokalani, ke Keikialii ame Mrs. Kalanianaole a me kekahi o na mamo he lehulehu a na makua misionari kahiko.

            I ka pau ana o ka haiolelo, ua haawi mai o Hiram Binamu II i kekahi mau olelo pokole e pili ana i na hana a Kaahumanu, ame kona hoao ana e hoopomaikai i ka lahui Hawaii ma o ka lawe ana i ka pono o ke Akua.

            I ka weheia ana ae o ka uhi o ke kia hoomanao ua heluhelu mai oia i na huaolelo maluna o ua mea nei ma ka olelo haole.

------

 

            Ua hoopuka ae o Kakauolelo Kaaka o ka Teritori aohe e hamama na keena oihana o ka Teritori ma ka la hoomanao o ka poe limahana, ma keia Poakahi ae, Sepatemaba 7.

-----

 

            Ma kekahi halawai a ka Mana Hooko i malama ai i ka Poakahi nei, ua hooholo lakou e aponoia ka hoolaha a Lunanui Kupa no ka hooakea ana ae i ke alanui Moiwahine, mawaena o na alanui Nuuanu ame Kaahumanu.

-----

 

            Ua loheia ae e malamaia aku ana he mau heihei moku maanei i keia mua iho no kekahi kiaha makana, a ua manaoia e holo mai ana kekahi moku heihei mai Iapana mai mamua o ko Iapana aa ana aku e hakoko no ke Kiaha Amerika. E kapaia aku ana keia kiaha o ke Kiaha Pakipika.

-----

 

            E hookolokolo hou ia ana o Kakiana Miller o ka Puali Hawaii no ka hewa uhaki i na rula o ka oihana koa. Ua makemake oia e malama hou ia keia mea no kona maka'u o hoopauia oia mai kana oihana mai, no ka mea, a aole hoi ke Aupuni Amerika e ae ana e hana kekahi kanaka me ke aupuni ina oia i kipakuia mai ka oihana koa mai.

-----

 

Ka Haku Kaulana Salisbury

 

            Ma ka Poaono nei i make ai ma kona home ma Hatfield, Enelani, o Haku Slisbury, kekahi o na Kuhina Nui kaulana loa o ke aupuni kaulana o Beritania Nui, a ua piha na makahiki he kanahiku-kumamakolu o kona ola ana ma keia ilihonua i kona manawa i make aku la.

            Ua hanauia oia i ka makahiki 1830, a i kona hemo maikai ana mai kekahi o na kula kiekie o Enelani, ua kaahele aku oia ma na wahi like ole, a i kona hiki hou ana i kona aina, ua komo aku oia ma ka oihana kakau nupepa, a i ka piha ana o kona mau makahiki i ka iwakalua-kumamahiku, ua kohoia oia i hoa no ka aha kaukanawai o Beritania Nui.

            He makuisa ko Haku Salisburg makuakane, a i ka wa i mare ai o Haku Salisbury i ka wahine, aole i makemake kona makuakane i keia mea, a ua oki mai oia i kana keiki. He mau makahiki ko laua noho ano ku-e ana aka, i ka make ana o kona kaikuaana ua lilo o Haku Salisbury ka hooilina o ua makuakane huhu nei, a i kona make ana i ka makahiki 1860, ua pii ae o Haku Salisbury a noho ona ma ka waiwai.

            He nui kana mau oihana aupuni i noho ai, a ua hana oia me ka pololei. He kanaka oia i hilinai nui ia, ao kana oihana aupuni kiekie loa i hoopiha ai oa no ke kulana Kuhina Nui o Beritania Nui, he kulana i like aku ka mana me ko ka mea e hoopiha ana i ke kalaunu o keia aupuni ikaika o ke ao nei.

            Ma ka oleloia, oia aku ke kuhina malalo o Pohakuhauoli, ka kuhikuhi puuone kaulana o Pelekane. He kanaka waiwai o Haku Salisbury a aia ka nui o kona mau eka aina ma kahi o ka iwakalua tausani. He kanaka hookele alahao no hoi oia no Enelani ame na oihana like ole oloko o ka aina.

            Ma na ano apau, ua nui ko Enelani aie i ka hana a keia kanaka no kona pono, a ua make aku oia me ka minamina nui ia e ka aina holookoa.

------

 

E Hoihoi mai Oe i Kuu Aloha

 

            I ka loaa ana mai o ka lohe i ke ahiahi Poalua nei mai Lahaina mai ua hiki aku ka Mauna Loa ilaila he mau minute mamua o ke Kinau, ua nui ka hauoli i hoikeia ae e ka poe e hana nei no ka Hui Mokuahi Piliaina, a ua puka ae na kaena aohe he wa e hehikuia ai ka Mokuahi Mauna Loa e ke Kinau.

            Eia iho ka lono telegarapa uwea-ole i loaa mai i ke keena o ka hui o ka Mokuahi Mauna Loa:

            "Ua hiki mai ka Mauna Loa ma Lahaina ma ka hora 6:14 p.m. Manawa holo, eono hora ame eha minute. Ku mai ke Kinau ma ka hora 6:32 p. m. Manawa holo, eono hora ame iwakalua kumamalua minute. Malie no ke kai. He mama ke Kinau. Ua piha pono ka Mauna Loa."

            Ma ka oleloia ua haalele mai ke Kinau i ke awa o Honolulu nei he hookahi minute ame umi sekona mamua o ka Mauna Loa, a ma keia e ikeia iho ai he umi-kumamaiwa minute ame umi sekona ko Mauna Loa ku ana aku i Lahaina mamua o ke Kinau.

            I keia mau mahina aku nei, ua puka ke Kinau mamua o ka Mauna Loa aka, i ka hana hou ia ana iho nei o ka Mauna Loa, ua haawi hou aku oia i ka hoike aole oia e lawe hou ana i ke kulana helu elua ma keia hope aku.

-----

 

Ka Oihana Houlu Laholio

 

            I ka pule hope o ka mahina o Iulai iho nei. Ua noi aku he ahole mai Mekiko mai o Robert H. Anderson ka inoa ea E. S. Boyd, ke Komisina o na Aina Aupuni i haneri eka aina no ka hoao ana e kanu nui i na kumulaau e loaa mai ai ka laholio. Ua apono aku o Kimisina Boyd i keia noi no ka lawe ana i kekahi apana aina ma Pupukea, Oahu, a e hoomaka koke aku ana o Anderson i ke kanu ana i ka laholio i kupono no ka hooulu ana ma keia wahi.

            I keia mau mahina iho nei ko Anderson hiki ana mai Mekiko mai, a malaila oia i noho ai ma keia ano oihana, a ma ke akamai i loaa iaia malaila, ua manao oia e holopono no na hana o keia ano maanei.

            He nui no na kumulaau laholio e ulu maikai nei ma Hawaii nei, eia nae, aole keia o ke ano maikai loa, a ina pela, e nui mai no ka maikai ina e kanuia na kumulaau o ke ano maikai loa.

            E lawe aku ana o Anderson i keia aina ana i makemake ai malalo o ka hoolimalima aole e @i mai malalo o na makahiki @ iwakalua, a ma kona manao, o ka loihi kupono keia e maopopo pono ai iaia i ka holopono ame ka holopono ole@ keia oihana. He ewalu makahiki ka loihi o ka manawa o ke kumulaau laholio e ulu ai a maopopo ka puka pono, aka, ua manao o Anderson i kona wa e kali ana no ka puka mai o kana mea i ake nui ai, e kanu no oia i na ano mea ai like ole i mea e loaa mai ai kona ola o ka noho ana.

            Ina e puka pono keia oihana, alaila, e lilo aku ana no keia mea i hana e waiwai ai keia mau mokupuni.

-----

 

Ke Kula Kahiko o Lahainaluna

 

            I ka hoomaka ana aku o keia kau kula ae, e lilo ana ka hooponopono ana o ke Kula Lahainaluna malalo o C. A. Macdonald, he mea i noho kumukula mua iho nei no ke kula Kamehameha o na keikikane, a he mea makaukau hoi ma na hana mekanika.

            Ke hoao nei oia e kukulu i ke Kula Lahainaluna a oi ae mamua o na kulana i ikeia i keia mau makahiki iho nei, a ke hooikaika piha nei oia e loaa i keia kula ka makaukau piha no ke a'o ana i na hanalima like ole, ame kekahi mau mea e ae hoi e pomaikai ai na opio Hawaii.

            Ma ka oleloia mai, aia ka hookele ana o na hana mahiai malalo o kekahi kanaka Hawaii i makaukau ma keia hana, a ma ka hoike a ke Kahu Kula Nui ke holopono nei na hana apau malalo o ka hookele ana a na kumu o keia kula. Eia ma keia kula he hale amala, he hale a'o hana mikini, pa'i palapala a pela aku, me ka lawa pono i na mea apau no ke a'o ana i keia mau oihana.

            Eia ma ke kahua hookahi o Mrs. Macdonald, he kumu mua iho nei no ke Kula A'o Kumu o Honolulu nei, a i kona haalele ana mai i keia kula ua nui kona minamina e na poo, eia nae, he mea ia e pomaikai ai o Lahainaluna.

            I keia makahiki iho nei, he kanahakumamakolu wale no ka nui o na keiki ma keia kula, a ma na hoolala hou e hanaia mai nei, ua hiki ke hooolawaia ka huina o kanaono. O kekahi keia o na kula mua loa o Hawaii nei, a he nui na kanaka naauao o ka aina nei i puka mai laila mai, a he mea kupono no hoi e hoomau no i ka ho-a ana i ke kukui pio ole o Kauaula.

-----

 

Hiamoe Kulipo no Ekolu La

 

            Ma ka po o ka la Sabati, la 16 o Augate iho nei iloaa ai ia Mr. Poepoe he hiamoe nui ana e like me na mea i hoike ia maluna, a ma ka po o ka Poakolu la 19 iho nei i ala hou mai ai oia mailoko mai o ka hiamoe ana, a ka ohana hoi e kali ana iloko o ke kaumaha no kona hanu hope loa. Penei kahi moolelo e pili ana iaia:

            Ma kekahi manawa o na mahina i hala mua aku nei ua loaa ia oia i ka ma'i ma ka opu, he opu ohao ma ka ka Hawaii nei olelo ana, a ma ka ke kauka aupuni ike hoi he "Piha wai."

            A mamua ae o keia hiamoe nui ana, ua pauma ia e ke kauka kona opu piha wai -- a ua nui no na ino i puka iwaho -- a ua emi mai ka nui o ka opu e like me ka mea mau, a iloko o na la hoomalu he ekolu a ke kauka he maikai kona ola kino, he hiki ke ai i na mea apau ana e makemake ai, a mahope iho o kekahi mau la, ua emi mai la ka ikaika o kona kino -- pau ka ike -- pau ka lohe -- pau ke komo ana o ko waho ia loko, iloko o ka manawa i hoike ia maluna.

            A ma ka Poakahi, la 17 o ia mahina no, hiki aku la ka mea kakau ma kahi o ka mea poino e waiho a make ana, a ua hana ia na hana haipule "hoopomaikai kau lima" maluna o ka mea nawaliwali e like me na Rula o ka ekalesia o na La Hope. A ma ka Poakolu la 19, hiki hou no ka mea kakau malaila no kekahi hana komite lulu no ka la paina luau a na keiki.

            Ua hoopahaohao ia ka mea e kakau nei i ka ike hou ana aku i ka mea pilikia -- o na haawina no i loaa iaia ma ka Poakahi oia no i keia manawa. Nolaila ua haawi aku la kou mea kakau he mau olelo paipai i ka ohana i ka mea ma'i -- e noho haipule -- me ka hooiaio loa aku imua o ka mea Mana Loa i ka waiwai io oia mau haipule ana -- iloko o ka noho hookeai ana -- a e lawelawe i na hana haipule e like me na alakai kuhikuhi o ka Pauku 15, 16, i hoike ia ma o Iakobo la. A i ka hooko ana o ka ohana i keia mau kuhikuhi ana, a ma ka po ana iho o ua la nei, ua ala hou mai la o Poepoe mai kona hiamoe loihi ana, kamailio pu a ai i kana mau mea apau i makemake ai.

            Eia ka mea apiki i ka wa a na keiki a Poepoe e malama ana i ke anaina haipule ua holo aku la ko lakou makuahine i kahi hale e aku e moe ai, oiai he ohumu loa keia wahine no ka haawi ole o ke kane i kekahi lio nona a no kana keiki i makemake ai, a i loaa ai iaia he noho mana ana maluna o ua lio la.

            A ma ka Poaha la 29 ae i hiki hou ai ka mea kakau malaila ma ke kauoha a na keiki a ka mea m'i, no ka hoomaopopo ana i ke kauoha hope loa a ko lakou makuakane no kona mau waiwai lewa etc.

            A i ka ike ana o ka wahine a Poepoe ua ola hou kana kane, he manawa ia na keia wahine i luai hou mai ai i kona mau manao diabolo o ka inaina i kana kane, i ka ohana, na makamaka ame na hoaloha.

            A ma ke Sabati la 23 ae i pauaho loa mai ai o Poepoe i keia @ ana.

            He kanaka ohana nui oia he mau keiki lehulehu ame na moopuna. He ano haipule oiaio ame ka hoopo@ a he maemae kona inoa imua o na makamaka ame kona mau hoaloha. He Luna a he kiai @ ole iloko o na hana Kristiano o ka ekalesia o ka hoomana o na La Hope.

            Aloha wale oia.

            G. W. KAUHANE.

            Kipahulu, Maui, Augate 2@ 1@.

------

 

Aole e Loaa Iaia Ka Uku Makana

 

            Mahope o ka noonoo ana no kekahi manawa maluna o ka haawi ana i ka uku makana o $500 ia Johnny Jones, ke keiki i lawe aku ai i kona makuakane, ia Eddie Jones no ka Halewai a haawi aku ma ka lima o na makai, ua hooleia mai aole e loaa ka uku makana i ha'iia ae nei iaia no ka mea, ua ukali wale aku no oia i kona makuakane no ka Halewai, a aole hoi oia i hopu maoli aku i kona makuakane. Ma ka olelo a ka Loio Kuhina, he hana keia i kupono ole i ka noonoo o ka lehulehu i ka haawi ana aku i ka makana i ke keiki a ke kanaka i hana i kekahi hana karaima.

            O kekahi mea i kueia ai keia haawi makana ana, o kekahi hapa o keia dala, mai ka ohana mai no ia o na wahine i pepehiia, a aole paha he mea maikai i ka haawi ana aku i ka lakou dala a hoohana aku keia keiki i ka puu dala i kek kii ana aku i kekahi loio e pale i kona makuakane.

            I ke kakahiaka mahope o ka paa ana o kona makuakane, ua noi aku o Jones opio i ka Makai Kiekie e haawiia mai keia uku makana iaia, a i ka noonoo ana o ka Loio Kuhina ame ka Makai Kiekie, ua hooholo laua e like ae la ma ka mea i hoikeia ae nei maluna.

            Ua uku ae o John Colburn i kana hapa o keia uku makana, eia nae, ua olelo aku ke aupuni aole e ukuia ana o Jones opio, a me ka haawi aku o ke aupuni i ka mahalo i kona kokua ana ma keia kumuhana.

            Ua loheia ae e hoopii ana keia keiki i ke aupuni no keia huina dala, aka, he mea ia i maopopo ole, a malia paha he mea kamailio wale ia iho no ia.

-----

 

Hoopipili Hoi kau i ka wa Loaa

 

            I ka manawa e ulu maikai ana na loi laiki a Tui Pa Apa, ua lilo oia i kanaka waiwai, a, no kona ulakolako, ua makemake mai kekahi kaikamahine Hawaii iaia, a o ka hopena, ua hipuu paa ia laua me ke kaula gula o ka mare. Iloko keia o ka makahiki 1896 ma Kaneohe , Oahu, Hawaii Paeaina.

            Aka, i ka makahiki 1898, ua ili mai la maluna ona na ulia poino o na ano like ole, e like paha me na ulia i loaa aku maluna o Parao i kona ae ole ana e hookuu i na keiki o ka Iseraela, a no ia mau mea, ua ulu pono ole kana laiki, a ua lilo iho la oia i kanaka ilihune, a aole wale no hoi oia, ua pau mai la ke aloha ana o kana wahine iaia, a o ka hopena i hoea mai, ua lele aku la ua wahine nei me kekahi mea okoa a noho iho la o Apa iloko o ke puanuanu.

            Ua nui na manawa a Apa i kii aku ai i kana wahine e hoi mai, eia nae, ua hoole loa ia mai keia koi, a o ka mea pono wale o, oia no ka hoopii oki mare. Ma kana hoopii, ua hookomo mai oia mahope o ke poho ana o kana mahi laiki, ua loaa no kana hana, a aole he kumu kupono i loaa i keia wahine i ka haalele ana aku iaia. He hookahi kaikamahine ka hui o keia noho mare ana, a ua waiho aku o Apa na ka Aha e hooholo owai la ka mea kupono e malama i keia keiki.

            Nui no hoi ka apiki o na wahine o keia ano i ka wa o ka loaa pipili mai, a i ka wa e hiki mai ai ke kau wi, ua puhee aku kela.

-----

 

Ka Makuahine Hapauea Kulika

 

            Ma ka hapalua i hala o ka hora 11 o ke kakahiaka Poaha nei i haalele mai ai i keia ao o Makuahine Kulika, a ma ka auwina la Poalima nei i laweia aku ai kona kino no ka ilina o Maemae, mauka o Nuuanu.

            He elua ae nei mahina o kona noho ana iloko o ka ehaeha ma o kona hina ana a eha kona mau poohiwi ame ka uha a ua loaa mai no hoi he mau palapu e ae. No ka nui o kona mau makahiki, ua ikaika mai ka hana a keia mau eha maluna ona.

            Ma ka oleloia, o Makuahine Kulika ka wahine haole kahiko loa ma Hawaii nei i kona manawa i make @ la, ua oi aku mamua o na makahiki he kanalima o kona noho ana ma Honolulu nei.

            Ua hanauia oia ma ka Mokuaina o Konelikeia i ka makahiki 18@, ma ka mahina o Feberuari, a i kona make ana aku la, ua kokoke e piha iaia he hookahi keneturia ma keia ola ana. He kaikamahine oia na Generala Thomas, he generala kaulana o ka pualikoa Amerika i kela kaua mawaena o Beritania Nui ame Amerika i ka makahiki 18@2. He wahine oia i hoonauao kiekie ia, a i kona hiki ana mai ma Hawaii nei ne kana kane, @ua aohe kumukula laua no ke kula hanai o Waialua. Mahope mai, ua nee mai laua no Honolulu nei a malama i kekahi kula hanai ma kekahi kahua e kokoke ana i kahi e ku nei ka Luakini o Kawaiahao. O kekahi o ka laua mau haumana i a'i ai, o lakou kekahi mau kanaka hanohano o ka aina nei.