Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 31, 31 July 1903 — Page 1
This text was transcribed by: | Francine Frost |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoopulaia i na kakahiaka Poalima apau
Puke XLI Helu 31 NUPEPA KUOKOA, IULAI 31, 1903 NA HELU APAU 2974
Ka Halawai a ka Aoao Home Rula Kuloko
M@ @h@ o kekani ana oka hora @ kakahiaka Poakahi nei i hoomaka @ na hana o ka hulawai a na @ @ ka aoao kalaiaina Home Rula ma ke kakou keena ma alaui Mauna @ @ Lunahoomalu Kalauokalani ma @ a o D.M. Kupihea ke kakau@ @a hoomaka na hana ma o ka @ Lunamakaainana Oili, a kahea a ,ao ma inoa o na elele ame na @.
Ma ke nei a Mahoe, ua koho mai ka noho i komite o ekolu iaia no ka @ ana i na palapala hoapono o na @ O Ahia, Uahinui ame Mahoe na iaia o ua komite nei. Ua hoomaha ka aha i kela wa no ka naawi ana i manana no na komite e hana ai.
I ke kahea hou la ana o ka aha, ua @ke mai o Mahoe i ka pono o na @kehu o na elele apau ame na hope, @ aponoia keia hoike.
Ua heluheluia mai ka moolelo o ka ha@wai i hala, a i ka pau ana, ua ku mai o Lunahoomalu Kalauokalani a heakaka mai i na hana ano nui a ka ahahui e lawelawe aku ai. Ua o@ pu ae no hoi oia ua nawaiiwali ka @ Home Rula i keia kau iho nei, a no ia kunu, ua puka ka biia Kalama a ka poe waiwai a ua haule hoi ke kanawai Kalana no ka pono o ke @. Eia nae,aia no maloko o ke kanamai kalana i kakauinoaia e ke Ku@na he mau mea e hauoli ai a he mau mea no hoi e holopono ai he mea p@ e ku like a e hooikaika.
Ua hoomaikeike mai no hoi o Kalauokalani o kekahi hana nui o ka halawai, oia ke koho ana i poo ame na luna nui o ka aoao kalaiaina Home Rula, me ka olelo pu mai nohoi, aole l@ eia e koi aku ana i na lala e kehe h@u mai iaia, aka, aia no ia i ke kakou manao. Ina hekanalua ko lakou i ka maikai o kana mau hana,me kakou no ia i ke kohoaku i kekahi mea okoa, aka nae, ma na ano apau, ekoho i poe kupaa nana e alakai ka aoao kalalaina.
Ua hooiauna mai k Noho ia Robert Wilikoki, ka elele mua, a olelo mai, ua akoaloa mai keia aha no ke koho ana i aiakai hou no ka aoao. Home Rula, ka aoao o ka oivi Hawaii. O na aoao Repubalika ame Demokarata, he mau aoao ia e alakaiia nei e na haole mai kahi mai. He mea pono hoi e kohola i kanaka e kakoo ana i ka pono o ka lehulehu, a olelo pu mai, ina he makemake ko lakou e hoomaula aku ka peresidena e noho nei ma ia kulana, e koho uku no iaia.
Ma ke noi a Kaaikaula e waiho mai na luna i ka lakou mau hoike, ua hoopaneeia a ka auwina la.
Waiho mai o Kealoha i kekahi olelo hoohele e hookaawaieia mai loko aku o ka lumi ka poe elele ole a koe ka poe i kakauia ma ka olelo hooholo.
Waihoia mai he noi e hoopanee a ka hora 2 o ka auwina la, aponoia.
I ka noho hou ana o ka aha i ka auwina la,ua waiho mai o Isaac Kiha o Kona i la inoa o Robert Wilikoki i peresidena, eia nae, aohe mea i kokua ae. Waiho mai o J.B. Kaohi Opio i ka inoa o Kalauokalani, a ua nui na kokua. Ku mai o Makekau o Lahaina a haawi mai i kekahi mau olelo a'o i na elele e hana me ke akahele, a e koho i ke kanaka e hana ana no ka pono o ka laui awaii. Ua a'o pu mai no hoi oia he mea pono e lokahi, a i kona noho ana iho ilalo, ua noi mai o Kaniho a kokuala e hookomo ke Kakauolelo i ka balota o ka ahuhui no Kaiauokalani, a ua hookoia.
I ka hoohoioia ana epaa no o Kalauokalani ma kona kulana, ua kohoia ae la na luna malalo mai ona, a eia i@o na inoa: Jesse P. Mkainai, hope peresidena: D. M. Kupihea, kakauolelo: Chas. Notley, puuku: ame William Kaleihuia, luna hooia. Ma ke ko ho ana i na peresidena hoohanohano o Polikapu, Keau ame Maile na mea i puka.
na Kaaikaula he olelo hooholo e mau no ke komit oka Mana Hooko i ke 65, a ua hookomo mai o Kaleihuia i kana hooloii e hooloiia i 35, a ua nui na pae-e maluna o keia a hiki i ke nolia ana e hoopanee a kekahi ia ae, oia ka Poalua.
Ua noonooia mai no ke koho ana i na komite ohi dala, a eia iho na lala: Hawaii, J.T. Brown: Maui S.E. Kaiue; Molokai, J.S. Uahinui; Oahu, Charles Notley; Kauai, J.B. Leleiwi.
i ka pau ana o keia, ua haiolelo hou mai o Wilikoki a olelo mai ke hoomakaukau nei oia i kekahi noi i ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia e haawi mai i ke kuokoa ia Hawaii nei e like me ko Kuba. Ua nui ka ohohia o ka aha i keia mea. Ma ka panina o kana haiolelo, ua noi mai oia e lokahi lakou apau.
NUa noiia aku o C.P. Iaukea e haiolelo, a ua ku mai oia a olelo mai i kona hauoli i ka hui hou ana me kona hoa Hawaii.
Ua hoopanee ka aha a ka hora 8 oke kakahiaka Poalua.
LA HANA ELUA.
I ka noho huoana o ka aha i ke kakahiaka oPalua, ua hoalaia mai he kumuhana no ka hookele ana i ka Napepa Kuokoa Home
Rula malalo o ka aoao kaliaina Home Rula, a ua lokahi na elele i keia mea. I ka holo ana o keia mea, ua noonooia pehea la e kaa ai ka aie o keia pepa i hiki aku i ka $2,000, a olelo pu ia ae ua hana waie o J.M. Poepoe ma ke ano he lunahooponopono no evalu mahina me ka uku ole, a pela pu no hoi me Chas. Notley, ka lunanui.
Ma ke noi a Makekau o Lahaina, ua hooholola e kuai hoolilo ia na kea o keia hui he $1 oke kea hookahi, a e koiia aku hoi na Home Rula apau e kuai i ke-pepa. He $4,000 ka huina i makemakeia no ka hookaa aie ame ka hoohana ana ika pepa. Ua hoao ae kekahi elele e hookomoia o na Home Rula wale no ke aeia e kuai kea, us haule no nae kana noi.
Ua hookkomoia he mau hooioliloli liilii iloko o ke kumukanawai, a ua hoaoia ae no hoi e holoi i ka inal o na ahahyi makua Kalaiaina ame Aloha Aina, ua haule no nae.
I keia manawa i heluheluia mai ai ke kaua o ka aoao kalaiaina Home Rula, a ua aponoia.
I ka auwina la, ua hookohu aku ka Noho o J.M. Poepoe, D. Kalauokalani Opio ame D.M. Kupihea na laia o ke komite maluna o no mahele koho. Ku-e o Poepoe no kona noho hou ma keia komite, aohe no nae i ko kana ku-e.
Na Notley eloike piha mai ke komite daia i kela ame keia pule i ka Puuku, a ua waiho mai o Kaleihuia i olelo hooholo no deia a ua aponoia.
Na Kalauokalani he hooakaka maluna o ke kanawai kanala ame na bona o na luna. Peia pu no hoi o Kaniho ame Poepoe.
Ua olelo mai o Koahou o Hilo aohe keia he manawa e lawe mai ai i no ninau pili lahui, o ka hana wale no o ka nee aku imua a koho i ka poe maikai. Pela pu no hoi o Makekau Kiha ame Waikalani.
He ninau na Moses Kaaikaula i ka wa hea ia e hoomaopopoia ai no noho holo luna kalana me ka olelo pu mai mamua a mahope paha o ke koho balota e waihoia mai ai ua mau ina nei.
Ua hoopaneela ka Aha a e noho hou ana i ka Poakahi mua o Iulai, 1904
Ma ka oleloia e malamaia ana he halawai Home Rula ma Maui i
sepatemaba 8. E kaahele aku ana o Kalauokalani ma na kalana apau no ka hui pu ana me na Home Rula apau.
E Make ana Oia ma ka Amana
Ua pau ka manaolana no ke kapae ana ae i ka hoopa'i li i kaula aku maluna o Tanbara Gisaburo e Lunakanawai
Estee o ka Aha Apana Amerika, a eia oia ke noho nei i keia mau la me ka weli i ka Poalima,
Augate 14, 1903, kona la hope loa hoi e ike ai i keia ao.
Ma ka Poalima nei ua lawe hou ia aku ola imua o Lunakanawai Estee no ka hoopuka hou ana mai i ka hoopa'i i kau mua ia mai maluna ona e olelo ana , ua ku ka hewa pepehikanaka iaia ma o kona hou ana ia Kapena Jacobsen me ka pahi a make loa, a noiaila, ke kauoha'a aku nei ka Ilamuku o ka la 14 o Augate, M. H. 1903, mawaena o ka hora 12 awakea ame ka hora elima o ua la nei i oleloia'
I ka maheleia naa aku o keia mau huaolelo e James H. Hakuole, ua boolohe mai o Tanbara me he mea la he mealiilii wale no keia, a aohe hoi he hana e dau mai ana i ka hoopa'i weliweli o ka make maluna ona.
I ke ahiahi ana iho, ua hele aku kekahi mea kakau o ka nupepa namu Adavataisa e ike iaia me ka halepaahao, a i kona ninauia ana aku ina oia ua hoomaopopo pono i kona kulana i keia wa, ua pane mai oia ma ka olelo haole, a penei iho ka unuhi ana: "Ha! tu maki sikea! Augate umi-kumamaha, maluna hele kaula!" Ma keia mau olelo i maopopo pono iho ai ua maopopo no iaia kona kulana i keia wa.
Ma kana olelo, no na makahiki he umi-kumamalima i hala ae nei ua lilo oia i kanaka Kristiano me Iapana, a he makemake kona e hele aku ke kahunapule Kepani Motokawa e ike iaia. He makemake no hoi kona e hele aku ke Kanikela Iapana e ike iaia,no ka mea, he makemake kona e kakau i leta hope loa na kona makuahine ma Iapana.
Ua hoomakaukau iho nei o Lunapaahao Henry i ka amana, a o ka mea wale no ikoe, oia ka hooko ana aku i ke kauoha a ke kanawai no ka lawe ana ae i ke ola o ka mea i ha'iha'i i ke kanawai e papa ana "Mai pepehikanaka oe."
Ua Opulepule a Lele Iloko o ke Kai
Ma ka Poalima aku nei i hala ua hookomo aku kekahi kuna ma ka inoa o Sehome iloko o ka awa o Kahului me ke kulana pokole i na limahana. He hookahi keia i hoopaaia i ka hao no ka hoohaunaele a o ke kuke ame ke kuene ua hoole laua no ka hana aku a he hookahi i hoopaaia i ka hao no ka pupule.
Ma ka manawa i ku mai ai ua kuna nei iloko o ke awa o Kahului oia ka manawa e hoomakaukau ana o Kalaudina e hoi mai no Honolulu nei, a mahope o ka hookuu ana o ka heleuma o ke kuna ua ike aku la no ohua o ke Kalaudina i ka pinana ana mai o kekahi kanaka ma ka oneki o ke kuna me na lima i hoopaaia i ka hao, oiai ke kuna e pili kokoke ana ia Kalaudina, ua hoopuiwa loa ia na ohua kona pinana loa ana maia lele ana iloko o ke kai.
Ia manawa kok no ua hookuu iho ia o Kalaudina i kekahi o kona mau waapa, a manua o ka hiki ana o ka waapa me kahi o ke kanaka pupule ua lele mua mai ia ka malamamoku o ke kuna a loaa ana ua pupule nei a na kii ae laiaia me ke kauia a i ka huli ana ae o ua pupule nei o kona nahu aku la no ia i ka manamanlima o ka malamamoku. Ua hiki mai la kawaapa a lawe loa ia ua pupule nei iuka o ka aina.
Ma ka manao paupauaho o ke kapena ua manao oia e hookuu wale aku i ka pupuli, oiai ua hana aku oia i na mea apau ma kona aoao no ka pono o ua pupule la, a e hookuu aku iaia ma ke akea e like me kana wahi e hele ai. Eia nae ua paneia aku ola ina ehana oia pela alaila e hopu no ke kanawai o ka aina iaia no ka mea oia ke kanaka e kau koiloi loa aku ai o ka malama ana i na limahana o kona kuna.
Ma heia mea i hooiaia aku ua hooholo iho la ke kapena e hoouna loa mai i ua pupule la i Honolulu ni no ka hoopaa ana iaia ma kahi mau o ia ano poe, a i ka manawa i hoikeia aku ai @ia aole e aeia kekahi pupule e dau iluna o ka moku me ke ano he ohua, a loaa kekahi mea kiai alaila e loaa no ia kuleana ohu, oia no ka manawa i hookoia ae ai a hiki ana ua pupule nei i Honolulu nei i ke kakahiaka o ka lahoomololo iho la.
Mamua aku o ke kau ana o ke kanaka pupule iluna o ke kuna Sehome ua hana ino ia oia e kekahi hui uniona o na sela e like me ia i hoike mua ia ae nei, ua hana ina ia oia ma kahi ma-lu, a i kona manwa i noho kela mai ai maluna o kela kuna a i ka hookokoke ana o ka lia o ka maka'u maluna ona no kela hana ino ia ana ona, a no ia noonoo mau ua lilo ia i mea nona e huhu mau ai a lilo i pupule maoli.
. O ke kumu o kona hana ino ia ana, wahi a ka wehewehe, aole oia he lala no kekahi hi uniona o na sela aka he kanaka kuokoa no oia nona iho.
Aole i maopopo ke ano lahui o keia haoli aka he kanaka loihi keia mbaluna aku o eono kapuai kona kiekie.
Ola ma ka Pule, Manaoio ame Hookeai
Maluna o keia mau mahele e hoolala ai ka ma'i o ka manaoio, pule ame hoo-ke ai : o keia iho la ke kahuna nui o ka "Hoemana Naauao" e ku nei a e hana nei iwaena o ka Paiaina.
Ma na ninaninau ana i ioaa mal ai keia mau mea a kekahi kakau nupepa o ka Adavataisa. Wahi a ka hoike mai na hoahanau a na kahunapule ame ke poo o ka hoomana, he hooiaaia ka ma'i ma ka manaolo ame ke pule ame ka hoo-ke ai.
Ma ka Mrs. Baker wehewehe, ua loan mal ka inoa Hoomana Naauao mailoko mai o ka Palapaia Hemolele. He manaoio no ko lakou i ka Baibala e like no me ka manaolo o na Kaiavina aka o ka piha pono loa o ka ladou he manaoio ka lalou i na huaolelo apau loa o ka Palapaia Hemolele.
Noiaila aole o lakou manaoio iloko o na kauka ma ka lapaau ana aka iloko no ka oihana hoola iwaena iho no o lakou. Aole he okomoia o na hana hoomanamana o ka wa kahiko iloko o ka oihana hoola. He mea oiaio no aia he mau aumakua o kela ame keia ohana Hawaii--he mano, he manu a i'a paha aka o keia mau mea apau aohe he pili iloko o ka hoomana.
"He 360 wale no hoahanau o keia ekalesia a puni ka Paeaina, a aia he hookahi i Ewa, Koolau, a hookahi i Waialua o keia mokupuni o Oahu nei," wahi a Rev. J. Kekipi i pane aku ai no ka ninau i waihoia mai.
"O ko makou hoomana he hoomana ia no ka poe ilihune, no ka poe ma'i hiki ole ke loaa no kauka," wahi a Mrs. Baker i hoomau aku ai i kana wehewehe, "o ko mahou manaoio kamea hoola me ka laau lapaau ole a he nui ka poe i hele mai i o makou nei."
Ua hoike pu mai oia i ka hooiaia ana o Mrs. Dudoit o Lahaina mai kona ma'i mai ma ka hoo-ke ai ana no 15 ia a i ka hala ana o ka na manawa ua haalele mai ka ma'i iaia a he wahine ola ola i keia manawa.
No Mrs. Edmunds ua hoike ae oia nona iho. Ua loaa iaia ka mai'i puupuu ma kona kino a na kauka hoi i hoohana ai a loaa ole ka lanakila a ma loko o keia hoomana i puka pale kana mai ai oia, ka lanakila hoi i ioaa iaia i kela manawa. Ua loaa iaia na haawina lankila manuli o ka hoo-ke ai iloko o umi la ame ka hoomau no hoi i ka pule. Aohe laau i haawila mai a ela nae ua loaa ka maha.
Ma ka wehwehe a ke poo ka hoomana ua hooiaia kekahi mea i haki ka wawae ma ka hoo-ke ai ame ka pule. O ka hoike hewa ana ka mea mua a maluna o keia mau mahele, manaoio, pule ame hoo-ke ai e hookele ai a loaa ke lia i ka wawae haki.
Aia he mea pili i ke poo kahuna (he kane) i haki kona wawae a noho iloko o ka haukapila, kahi i olilo mai ai ke kauka e okiia ka wawae maluna o ke kuli, a no keia mea ua lawela ua kanaka ooio la i waho.
Ua olelo aku a Kekipi e noonoo i kana mea i hana ai manua, a me he ia ua hoohoaloha aku oia me ka wahine mare a kekahi kanaka, a ua kane nei i alualu ai mahope o ke kolohe, ki kumu o ka haki ana o ka wawae ma ka pinana ana iluna o ka pa a haule. I ka loaa ana oke kumu o ka eha ua hoomaka ka hoo-ke ai ame ka pule a o ke ola no la.
Aole he papa ia ka lawe ana i na iaau lapaau a na kauka ina e manao kekahi e lawe. Aohe papa o keia hoomana ia mea. Ua hiki no ke hele kekahi i ka iapaau o ke kauka kaka o ka mea manaoio ole iloko o ka hoomana. He hoao lakou e a'o aku i kanaka e
manaoio i ke Akua, ka Mea Nunu i hana ka honua, ke kino ame ka uhane. He a'o lakou i ka like ole mawaena o ke kino ame ka uhane, a he hooia aku i ka hoopai o ke Akua aole i ke kino aka i ka uhane, a o ka nawaliwali o ka uhane oia ka nawaliwali o ke kino.
Ala he lehulehu o na kanaka Hawaii e huii nei i na aumakua ma ka poopoo a ka poe mikanele e manaoio ole ai, a no ko lakou hoi i ike ole ai no ka mea aole o lakou hele iwaena o na Hawaii. No ka hele ia ke kumu a ka loaa ana o keia ike nui ia lakou nei.
He elua no mea i make, wahi a ka wehwehe a Mr. Edmunds a o ke kumu oia no ka hoolohe ole i na olelo a'o. He ma hoahanau like no laua a elua a ua kaa aku malalo o ka lawelawe ana a na kauka a aohe no he nui o ka manoio. No Hawaii keia mau mea a aohe he haawina o ia ano i loheia mai na wahi o ae.
I ka Lapule iho nei no i ioaa ai ke ola ia Mrs. A.R. Sampson he ma'i loio kana no kekahi mau makahiki a he mahina i hala na komo oia i ka hoomana a i ka Lapule i hala iho ia ua hiki oia i ke hele a na kauka olelo ai aohe manaolana no ke kokua.
No Puna kekahi kanaka i hooiaia o Paiaa a o ia ano hookahi no maluna mai kona p@kia mai, a o kona ino ola o W.A. Kahoe. No Rev. Edmunds iho ua hooiaia no oia mai kona ma'i mai. Ua hoikeia ae aia he heluna nui o ka Hoomana Naauao aole nae e hiki ke poe ma'i i hooiaia e na kahuna o ka helu papa no k a paa ole ma ka papa helu e maopopo koke ai.
O keia bebedoma oia ka pule hahui o ka Hoomana Naauao no hana o na ekalesia.
Ke Kinipopo o ka Poaono nei
Punahou ku-e ia Honolulu ame Elks ku-e la Kamehameha o keia ae la na hui i hoopaaia maloko o ka papa Kuhikuhi no na hana kinipopo ma ka pa kinipopo Kamoiliili ma keia Poaono iho nei, eia nae, no ke ahulau o ka @ ha'iha'i iwi iwaena o n Kamehameha, aohe i paani na hui hope elua. Ma ka noho ana o ka ahahui kinipopo i kekahi mau ia manua iho o ka Poaono, ua hooholoia ae e hoop@ ka paani ana o keia mau hui a ka la 26 Sepatemaba, a noiaiia, o ka paani hope loa keia o ke kau.
O Punahou ame Honolulu wale no ka hui i paani ma ka Poaono nei, a na nui ke kahaha o ka poe makaikai i ka ike ana la Punahou e aha'i ana i ka lanakila mai a Honolulu ae me ka maalahi.
Aohe i maikai loa keia paani, no ka mea, ma ka aoao o ka Honolulu, o Williams ka mea i nou, a o Barney Joy hoi, ua paani ola ma ke kulana akau, a mai lilo no peha ia Honolulu ka eo ina aole i ano eha kona lima. No kakela hoi, ka nou o ka Punahou, ua maikai kana hana.
O ka lua iho la kela o ka na Honolulu haule ana i na Punahou, ela nae ua like ke laua mau kulana e ku nei i kela wa, elima eo ana a eha haule pa@hi.
Ke Hana ia nei ke Alanui Kuakini
He manawa aku nei mamua ua waiho aku he heluna nui o ka poe noho o Nuuanu kokoke i ke Alanui Kua kini he palapala noi e hana hou ia ke alanui Kuakini, a o ka hua no ia noi e hana aku ana ke Keena o na Hana Hou o ke Aupuni i ua alanui la a kupono no ke alahele.
He mea oiaio e like me ia i kela ma nawa aoie io no i kupono kona kulana alanui a no ia kumu ina he waiwai a he kupono maoli io no keia alanui e hooponopono hou ia a loaa ae ke kulana kupono o ke alahele.
Ma na mea i loaa mai o ka manao o ka Luna Alani Nui oia ka uhi aku i u a alanui nei i ke alo'ako'a a ka Hui Kaa Uwila i hu'e iho nei iaia e hoomoe ana i kona alahao ma alanui Allen ame Ala Moana.
Ala a pau ka hana o na kaa hana o ke Aupuni i ka uwapo o Nuuanuu alaila hului pau ia mai lakou i kela alanui no ka hana ana e like me ka mea i makemakeia.
He ano paakiki iki ka hana o ke alanui no ka halii unu ana oiai"aohe he waihona no keia ano hana. Ma ka noonoo ana aole he hoohalahala ma keia hana o keia alanui mai ka lehulehu oiai he ua pilikia io no.
Na Hana Hookuli a na Kamalii
O na Hoahanau Young o ke Awa o Kou nei ua loaa nui ia lakou na manao hoohalahala e pili ana i na kamalii e holoholo waapa nei iloko a iwaho o ke awa me ka noonoo ole iho i ka poino e uhai ana mahope o lakou.
Aole wale o keia aka o ka lakou mau hana he mau mea alalai ia i ke alaholo o na moku liilii.
He nui o na keiki e holoholo mau ai iloko o ke awa maluna o na waapa liilii a me ia ano e holoholo ai o ka hope o ia hana ua lanahele aku la ka waa iwaho o na kuapanalu kahi a Young ma e hoopakele mau ai ia lakou ma ka hoihoi ana mai ia lakou i ka aina ame ke kolo pu ana i ko lakou mau waapa liilii. I kekahi manawa no ka hala loa iwaho ua hukiia ae lakou man kuapanalu Waikiki o ke awa.
O na pilikia ma keia poe kamalii ke hoe hou iuka o ka aina mamuli o ke ko ikaika o ke au ame ka makani paha ame na mea e ae e alakai ana i ke ala huli hoi, a o kekahi, oia ke kahuli o ka waa a ua maopopo no hoi kona hope.
I kekahi manawa he lawe na kamalii i na paukulaau nunui a maluna o ia mau mea e lanahele ai iloko o ka awa a hiki i ka manawa e moiowa ai i ka paani ana alaila haalele aku lakaou i ua mau paukulaau na lakou no e auhele, a ke ole lakou e pae i ka aina alaila ua lilo lakou i mau mea alalai i na alaholo o na moku liilii. O na makai o na uwapo kumoku ke lawelawe pono ia no ka makaaia i keia mau mea alaila e loaa ana ka mea nana e komi mai i ka ino o ka poholo iloko o ka wai a loaa paha i kekahi ano pilikia e ae.
Kia Hoomanao no Kaahumanu
Ua paa iho nei i ka hanaia e ka Hui Pa Hao ame Kia Hoomanao Hawaii he kia hoomanao no ka Moiwahine Kaahumanu, a ma ka Luakini Kawaiahao e kauia aku ai ua kia nei. Maluna o ua kia mabaia Italia nei e ikeia iho ai keia mau huaolelo i unuhiia mai ka olelo Enelani mai:
HE HOOMANAO NO
Elisabeta Kaahumanu, kaikamahine a Keeaumoku ame Namahana. Ua ha nauia paha oia i 1773 ma ke kumu o ka paii o Kauiki ma Maui Hikina: lilo i wahine ne Kamehmeha I i ka umikumanmakoiu o kona mau makahiki, a oia kana wahine puahele a hiki i kona make ana i 1819.
Mahope o ka make ana o Kamehameha II i 1823 ua noho hoomalu mai oia maluna o ka lahui Hawaii me ka naauao ma ke ano he Moiwahine kahu a hiki i kona make ana i 1832. Oiai, he hookiekie a hookano oia ma kona ano maoli, ua ae aku lia o Ieau kona hoola, batetizoia maloko o Kawaiahao i 1825, a hooikaika me kona ikaika apau e aiakai i kona lahui i o Kristo ia. Ua oleloia oia e na Misionari Amerika "he mea hoohulihuli kaulana o kona lahui, he hoaloha lokomaikai a he kokua no na Misionri, a he mea hooluolu oiaio o na iuakini haau hou o keia mau mokupuni."Iaia e hoomakaukau ana e hiamoe aku iloko o iesu i ke 59 paha o kona mau makahiki ma ke awawa nani o Manoa, mamua koke iho o ke alaula o iune 5, 1832 ua puana ae oia i keia mau lalani o kekahi himeni Hawaii e like me kaia malalo iho: "Eia no au, e Iesu e
E nana oiuoiu mai ia'u."
Hoopuehuia o na Koa
DANVILLE, ILL. Iniai 26--Na ka poe Hoohaunaele i rula ke iaona i ka po nei, aka, i ka hiki ana mai o eha puali o na koa kiai iahui ua hoopuehuia lakou. Ke mau nei no ka pii ana e manao ku-e a ina aole e hoomahuahuaia mai ka heiuna o na koa o hakaka hou ana na ilikeokeo me na paele. Ua ku malie na lawelawe oihana ana.
He Kamehameha Oiaio Oia
O ka mooleio i hoopukaia iloko o ke Kuokoa e pili ana i ka make o Samuela Kekuiapoiwa i ka la 23 o Iune i hala iho ia ma ka aeone o Hanapepe, he kanaka hoi i kamaaina iloko o na hana pono a i hookomoia hoi he hoalohaloha iloko no o ke Kilohana o Iuiai 17 nona, aole ia he mea okoa aka o kekahi ia o na pua a Kamehameha V Eia kona ina piha--Kapuaiwa Kamehameha V
Kekuiapoiwa.
Eia ka haina: o Kapuaiwa Kamehameha V moe ia Maheha, hanau mai o Keanolani (w), hoihoi ia mai la Kekuamanoha e hanai ai a nui i kai o Ukula: ia nui ana o Keanolani mare me Lihilihi loaa mai o Kekuiapoiwa, moe hou aku nei o Keanolani ia Hopili Kaauwa loaa o Hopili e oia mai nel. Okiia o Lihilihi ma ke kauoha a ka makuahine Ruka Keilikolani. Make Rula mare o Keanolani ia kamali, loaa o Kamehmeha (k) Keopuolani (w), Kekauonohi (w), moe ae nei o Keopuolani ia Kaii, hanau mai nei he keiki (k), kahea iho o Poki Kamauleule i ka ina o Liholiho. E hoomaikai ia ke Akua ka mea nana i haawi mai a nana no i lawe aku.
J.H. KEAWE
Hanapepe, Kauai, Iune 30, 1903