Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 28, 10 Iulai 1903 — NA OLELO E AO AI MA KE KULA KAHUNAPULE. [ARTICLE]

NA OLELO E AO AI MA KE KULA KAHUNAPULE.

Ma k& manawa i noho ai ka Ahahui Euanelio Paeaina Hawaii, ma ka Luakini o Kaumakapili i ka pule i hala iho la e like me ke ano mau, ua hapaiia mai n& kumuhana hooholomua i na h&n& o ke Aupuni o ke Akua ame n& kina'una'u e hoopupu al 1 na hana i hope, a iwaena o na kumuhana 1 wai-

hoia mai o tea ninau pili ika olelo e a'oia ai na haumana no na haawina ma ke kuia kahunapule, oia kekahi mea i noonoo nui ia.

Ma ka mea i ikeia, ua maopopo iloko 0 kela Ahahui he hookahi no olelo e a'oia ai na haawingi no na makahiki kokoke i hala. ih® la oia no ka olelo haole. Ua ike pu ia nt> hoi *ta emi ino ana mai o na haumana a ike maopopo ia no hoi he hookahi wale no haumana 1 koe, a e ole ty>ia haumana mau iki ai ka nee ana o ke kula, oiai no nae, o ka mea maopopo maoli i ka nana aku ua pau ka pono o ke kula. Maluna o keia kumuhana i kamailio ai na lala a loaa keia ike, ua loaa keia nawallwall mamuli o ka hoolilo loa ia ana ma ka olelo haole e a'oia ai i na haawina no na haumana a nui ai ka emi ana mai o ka ikaika o ke kula.

Ma ka waiho ana mai o ke komike i kohola no ia hana i kana hoike ua hoike mai oia he mea pono e a'oia ma na olelo a elua—o ka olelo Hawaii ame ka olelo haole. Ma ka nlnau ana ua aponoia. Ke manao nei ke Kuokoa maluna o keia kumuhana. ua pono loa ka aponoia ana o ka hoike komike, oia. hoi e olelo anai e a'oia na haawina hia na olelo a elua—ka olelo Hawaii ame ka olelo haole.

He nui na manawa i kamailio mau ia ai ka nawallwall o ke kula kahunapule, a he mea olaio no ia, he nawaliwali i hele loa aku i ka wiwi loa. A ,ua loaa no keia manao ua kau aku keia haawina hoomailo, mamuli o na kumu he nui iwaena o ia mau kumu oia ka ke Kuokoa e hoike aku nei no ka hoonaauao ana i ka hoakanaka maluna o keia kumuhana, oiai, he ninau pililaula keia a he knmuhana no ka pono o ka lehulehu. y O ka paa loa o ka man&o e'hoopau loa i ke a'o ana i na haawina ma ka olelo Hawaii, a e a'oia na haawina ma ka olelo haole, ke kumu i ioaa ai keia manao e paniku i ke komo mai o na haumana Hawaii ike ole i ka olelo haole, oiai nae he kanaka makaukau oia a haipule no hoi, ke kumu no hoi i hoihoi hou ia ai kekahi mau haumana, a pau ke komo ana i ke kula ma ka manawa no i hoaoia ai a ikeia keia hemahema. E hoomanao e ka lehulehu he nui na kumu i nawaliwali ai ke kula, aka, ke manao nei ke Kuokoa o keia i hoike ia ae la maluna oia ka helu kahi o na kumu hoonawaliwali oihana hoonaauao kahunapule. Ke olelo nei ke Kuokoa i keia ma ka aoao o ke kanaka, a ma ka aoao o ke Akua he makaukau Oia ma na mea apau aka aole e kahe wale mai kona lokomaikai iloko 0 kau ke panikula aku ka maka-ha e komo ai iloko ou. He hana naaupo loa ke kukulu ana i keia manao e paniku kele loa i ka a'o ana i na haawina ma ka olelo Hawaii no ka manao ana e a'o wale ia no ma ka olelo haole, no ka mea aole 1 nala ka manawa no ka hului pau ana o na lawelawe oihana kahunapule ana ma ka olelo haole, a he hana hemahema loa no hoi ia o ka manao ana e kapae i ka a'o ana i na haawina ma ka olelo haole ,eia nae, ke manao nei ke Kuokoa aole he mea i hoohalahala maluna o ka olelo haole. Ke noonoo pono ia keia kumuhana aole e nele ka hoea aku i ka panina a like me ka hoike hoapono a ke komike—"e a'oia na haawina ma na olelo a elua, ka olelo Hawaii ame ka olelo haole," kē kumu i lokahi ai ka manao o ke Kuokoa me ia, a ke manaolana nei makou e lawelawe oihana aku ana ke kula kahunapule maluna o keia mau mahele.