Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 27, 3 Iulai 1903 — Na Hale Kau Kanawai o ka Teritore. [ARTICLE]

Na Hale Kau Kanawai o ka Teritore.

HALE O NA IA NAMAKAAINANA. Tune Mahope o ka pftO ana 0 na hana kumau ua waiho mai la o Knplbes he olelo lu.ohoio e ninau ana i ka lv,lo Kuhina n« k*kahi mau mea e j>.li ana i ka Lun.ihoomalu ame ka Per«sidena o na Hale Kau Kanawai aroe ka hooiaio ia o na bila e holo ana e na Lunahoomalu o na Hale Kau Kanawai. T'a kakooia ka olelo hooholo e Paele aka ma ka air.au ana ua hauli». Ma kela manawa ua hapai ae la ka Hale 1 ka hana o ka la oia ka noonoo ana i ka biia haawlna o umi-kumama-walu mahina no ka heiuheiu elua anaNoonooia na Uamu a holomua ka nee O na liamu. a i ka h!kl ana roal l ka llamo o ka pea hol ' Q *u, ua u iu ae la na paio ana, ao xa panina o la hana o,a no ana I «A itamu la no kekahi mana»a «M « noonO(Tai He »30,000 ka nul o keia hui-

Noonooia ko ke Keena H «" kol ° kol ° hooholola me kekahi n nau o.e H« 9,»0 ka nui o ke daia no ia keena. No ke Keena Loio Kuhina ua hooholoia nona he $79.000 no ka malama ana i na paahao ame na mea llke o.e. Wal o - O Harris he itamu no na hlhla lawai ko ke Keena Puuku he $261.350 e iike me ke nol. Ua hooholo pu ia ae no hoi na itamu o ka pa o na alii malalo o ka hooponopono ana o ke Keena o na Hana Hou. a pela no hol ke komikina paka. Na Vida he pakui e hookomo l $l-,000 no ka uku ana i ka waiwai o Coney o ka aina i lawela no ke alanui o Twntalus mawaena o fc U ikawa he noi e waihoia i ke komike a wahi ana i hoopoiolei mai ai oiai ua waihoia na alanui iloko o na kalana a nia ihe bila haawina Teritori keia aoe he mea e hiki ai ke pili aku keia bila haawina i na alanul kalana. Ma hope iho o ka hookomo manao ana , Kalama ua waiho mai la o Lew irf he $3,000 no ka paka o HUo ® hUa H l J^ k °® keia i mea kamailio nui ia. Hooika o Pae.e e hooho,o.a ka = o ke nlanu. o Kalawahlne. Na Kala ma hoi i noi mai e noonoo hou la k it amu oke komikina paka a k°mo aku na hoa iloko o ka paio aka ua noi koke ia mai e hoomaha a hookoia e li e m

ke noi. Ma ka manawa i noho hou ae ai ka Hule ua hapal hou ia mai ka noor an a ika itamu oke komikina paka o Honolulu, ma ke noi a Kalama, no ka mea. wahi ana aohe ia he mea kupono ina o ka laweia o na loaa o — - na no ka hoonani ana i ke kalana o Oahu. Na Aylett ame Jvuuicv^nui ae ka itamu e hoike ana he waiwai kela no ka Teritori a na na hoopnnopono ana apau. Na Fernandez e hookomoia i $9,000 aole i $18.000 a ma >ka pakul a Avlett ua hooholoia he $12.000 mahope iho no nae o na wehewehe manao ana o na

Na Lewi» he itamu o $3.00 no ka paka 0 Hilo a ua hoao ae o Knud«-on e hooeni! 1 $2,000 aka ua wehe hou ae no oia a hoohul'iia Ua itam i n- like me ke noi.

Na Knlama he noi i haawinu d*la o $3.000 no ka paka o Weiis i Wailuku. a ma ka noonoo ana ua waihoia i ke koniike kuikawa. Na Keliinoi he mnnao Kukulu paka no Maul o $3,000 a maiuna o kPia kumuhana i kamailio nui ai na hoa a waihoia i ke komlke k'iikpwa.

Ma keia manawa ua noonooia ae na ha-.w-na o ke Keena o nu Hana Hou e Vi'.i ! na i na kahua Aupu*\i ame ko ka I'upa Hoonaaviao e piii ana i na haie- ],• iiia amo ko kula a'o U nna. No ke Keet\a Aina Aupuni.ua hanwiia lu» $11.625. No ke Keena Mahiai he $41.600 a he $35.925 ka i hooholoU no ke Keona Ana aina. Noonooia na itamu o ka Vapa Ola a ua holomua no na no.>noo ana ame ka hoohoioia o na.itximu. He nui na mea i hoohoioU no ke*a kc*M\a > a mahope o ka pau ai-.a ua hooik;>iktv ae o Aylott e hoopii hou ae i ko ku l-aua Muhi ohe a inahope o ke kaip..\»i'C i'.ui ana no ka manao e hooholo-mu-i nkd l na hana no ka heluhelu eiua »,* c ka bila, ua hooninv«ia ka Hale a r.oho hou.

ILOKO O KA SENATB. lune 25,—Mahope iho o ka pau ana o nu hana kumau ua noonoo ia na vito a ke Kinaina maluna o na itamu o ka bila haawina o na biia uku ole ia a kakooia ua mau vito Ja. Ka itamu a Kalama, ka itam\i a Keoho ka itamu a ka oihana makai o Hawaii ma na me pHI l ke kelepona, ka itamu a Amara ame kekahi mau koi e iho. Ua pau wale no lakou i ka haule mamuii o ke kakooia ana o *ia vlto a ke Kiaaina ua nui no na kamailio i waihoia ae aka o ka panina oia no ka puka pono ana o na vito. Mahope o ka hoomaha ana ua hapaiia mai ka biia haaw-ina ale no ka heluhelu ekolu ana. Ua hooikaika ae o McCandless e kapaeia na itamu o na uwapo o Maui & ma ka panina o na kamallio ana ua kakoo wale ia no ke noi kapae o eha mau hoau Na Paris i waiho mai i ka manao e ho<>komoia i itamu o $30,000 no ka uwao Kealakekua a ma ka noonoo ana ua haule no ua itamu la. Ma ke nol a Isenber«r ua hoopli hou ia ae ka itamu o ka oihana koa o Oahu n»ai ka $20.000 a i ke pō.ooo, a mahope iho o ka hooponopono ana a Baldwin i;a -waiho mai la o Dickey he manao maluna o ka hale paahao hou o Oahu a pau no hoi ka hookomo itamu ana o Aehi no ka pauma no ka Kalihi nooa ka huina o $23>000 ua hooholoia ka bila nm ka heiuhelu ekoln ana h* 1S kakoo ku«e la hookahL O ka biia baawtna o *a btla uku ia o na k««*aa ua hoohoioia ma ka he~ eli» ana. Hooiwnwla ka Aha a noho ho«L HAUt O KA X^KAMAKUIKAKiL lat»e 91.—ltabof» « ka j«a «a». » »» kana kumau oa «alk» xn*i k» komike mr h kaaa hoik* » wm mtm i k& Ua 1 ol* hei ka kHa 2Mawtna

ka hooanaia I ke Klaalna no kana. noonoo mai.

Na Vida I hookomo mai he olelo hooholo piH i ke Keena o na Hana Hou no 2830 pahu puna 1 kualia he elua makahiki I hala a he 750 pahu puna 1 laweia mai. mai ka haie ukana aku eia nae aole he mea i koe. Pela i loaa ai ka manao he mea pono e huli pono ia a ma ka noonoo ana a ka Hale ua at>onoia ka olelo hooholo. Mahope koke o keia ua ku koke mai la o Keliinoi a waiho mai la i k&na o!elo hoohoio e olelo ana e noi la aku o Henry E. Cooper e unuhi hou oia I kona palapala walho oihana ana i hookomo ai mamua aku nei, a ma ka noonoo ana ua apono ia ua olelo hooholo la. Na Kealawaa he olelo hooholo e pili ana i ke koho aku ia George Carter ma kahi o Kiaalna Dole ke hala ae kona manawa malalo o na kumu no hoi ana. i hoike ai a ma ke noi a Harris e waiho ma ka papa ua aponoia e like me ke noi. Ma keia manawa ua hapai ae ka Hale a noonoo i ka bila ukuhana o eono mahina no >ka heiuhelu ekolu ana. Ua noonop ka Hale i keia bila a hoomaha wale i ka wa hoomaha. Ma ke noi a Paele ua hoonuiia ae ka heluna o na mea hana alanui o Nuuanu i ka eha no $30 o ka mahina hookahi ke kumu i hoololi la at ka itamu i hoopaaia maloko o ka bila. Na Pemandez he noi e kapaeia ka uku mahina o ka hope makai nui o Waianae no ka mea aohe he apana no ia inoa a ma ika noonoo ana ua aponoia ka olelo noi. Na Keliinol he noi e hookomoia i itamu hou iloko o Jce Keena o ke Kakauoielo Teritori a ma ka noonoo ana ua aponoia ke nsi. Na Wright he noi e hookomoia i itamu no ka maheleolelo lapana a na Keliinoi hoi i hoopii ae a i kokua ia hoi e Harris a me ka ninau ana ua aponoia ke noi a Kellinoi. Hoopanee ka Hale no ka hele ana e kiki pu. ILOKO O KA SENATB. īune 26.—Ma ka noho ana ae o ka Aha Senate aole i loihi loa ka noho ana oiai he mau minuke wale no ka hana ana a iloko o ia manawa ua hooholoia ma ka heluhelu ekolu ana ka bila haawina pakui o na bila uku ole ia. Hoopanee ka Aha a noho i ke kakahiaka Poakahi.

HALE O NA LUNAMAKAAINANA.

lune 27.—He leka na ka Senate mal e hoike mai ana i ka heluhelu ekolu ia o ka bila Hale helu 6 e pakui ana i ka bila haawina o na bila iiku ole ia, me kekahi mau hooponopono. A pela no hoi ka heluhelu ekolu ana o ka bila Haie helu 2 i mau haawina dala no na hana o na keena aupuni. Na ka Hope Lunahoomalu i hoike mai e ninauia na ae ame na hoole no ka lokahi ole maluna o keia mau hoololi.

Ma keia manawa ua ku mai la o Kumalae a hoike i kona manao heaha la ke kumu o ka hoololi ana o ka Senate i ka huaolelo "kalana" a hookomo ma ia wahi i ka huaolelo "aupuni," a mahope o na kuka'i olelo ana' ua noi ae o Kumalae e waihoia keia kumuhana a hiki i ka manawa e loheia mai ai mai ka Loio Kuhina mai pili i ua mau huaolelo la«

Ua tkue mai o Harris a kakoo no hoi o Paele, a mahope o ka hoike manao like ole o na hoa maluna o keia kumuhana ua haule ua kumuhana la oia hoi aole i lokahi ka Hale me ka Senate, O keia malalo iho na ae ame na hooie: Ae—Aylett, Damiana, Fernandēz, Kaili, Kalama, Kaniho, Kealawaa, Kou, Kumalae, Kupihea, L»ewis, Long, Nakaleka, OUi, Paele, Pulaa, Furdy—l7. Hoole—Andrade, Gandall, Greenwell, Haia, Harris, Keliinoi, Pali, Vida, Wright—-9. Ma ka noonoo ana i ke koho ana i ke komlke hui no ka bila haawina aie ua hoopaneeia ka hookohu komike ana a ka Poakahi. Ma ke kapae ana i na rula ua hoike mai la ke komike alna aupuni, no ke noi a kekahi poe no ke alanui Wkeke no ka hoakea ana, ua hoike mai ke komike i kond manao e waihoia ke nol i ka Luna o na Hana Hou. Aponoia ka hoike koinike. Ka hana o ka la oia ka hila ukuhana a hapaiia no ka noonoo ana. Ma ke noi a Kumalae ua hoopiiia ae na ukuhana o na wahine himeni iloko o ka bana puhi ohe no $300. Ma ke noi a Haia ua hoopii hou ia ae ka uku o ka hope makai nui, o Hana.

Na Andrade he noi e hoopU hou ae i ka uku o ka Loio Kuhina i ka $2,250. e like me ia iloko o ka bila kumu. Na Kaniho he noi e mau no i ka huina i hooholoia e ka Hale. Aponoia ke noi ma ka 16 ae kue ia 10 hoole. Waiho mai o Wright he pakui, eia nae, aole i holopono kana kumuhana ua noi koke ia mal la e hoopanee i ka Hale ke kumu o ka hoopanee io ano. HALE O NA LUNĀMAKAAINANA> lune 39.—Mahope o ka pau ana o tia hana kumau o ka Hale ua w-aiho mai ia ke komike kuikawa no ka hoohalahala e pil{ ana i ka Hope I»una Nul o na Hana Hou a maluna o keia kumuhana ua mahele lu& ke komike. e hoahewa ana ka hapanul, oia o Vida ka mea nana ka oleio hooholo ame Purdy, a na Harris ka hoike a ka hapauuku. Ha ka manawa, I paa al na hoike | ka heluheluia ua noi mai ia o Vida e aponoia ka holke hapanui a nol no hoi o Hanie e laire mai ka Hale i na hoike * elua. Mahope o keia manawa ua nui maoll na kamaillo ana toka panina ua hooholoia lul hoike hapam»* Ae~Aylett Pema«<le*» Ka. Kanlho. Ke&lawaa. Kotj. Kumalae. Kuplb«i Nakaleka. OW. Paele, Paii. Purdy. VMa-l«. Hoole~>Atidrade, ChiHin|rirorth, GanHaia. Harria. Kalama KelUaoi, Knudaen. lxmg WH«ht—lL Ma keia manawa koke ao u& ku koke ***** Sa o Fmuyß4e« a va!ho mai la he aaa e noiaku o CooW ka Lot o n Ha&a Hou ia. Cam»**m*. Hop* « vmiho mai ) koaa ****** «Ihaaa * «« kakoo it a« Mi

o Fernandes i kana kumuhana a ma ka ha?wi haiolelo ana a o ka panina 0 ia mea ua aponoia ka oleio hooholo. He 14 ae ku-e ia 9Mahope iho o ke koho lala komike ana o ka Lunahoomalu no ka huli pono ana i ka puna i pokole ua kohoia ke komike hui ma ka aoao o ka Hale pili 1 ka bila Hale helu 2, ma ke noi a KellinoL He no! na Harrl» e hoopii ana i ka ukuhana o ke kakaupokole o ke Keena Ix>lo Kuhina a pela no hoi ko ka"Hope Loio Kuhina. Ma ka hooikaika ana o Kaili ua loaa aku i ka Lunakanawal o Kawaihau, Kauai. he 1300, oi ae maluna o 240 e like me ia iioko o ka biia.

Ua hooikaika ae no ko ka makai nui 0 Maui a ua hooholoia e like me ia hooponoponola a pela no hoi kana kakaupokole. Ua hooikaika ae o Keliinoi iko ka makai nui o Hawaii aole nae i lanakila a wehe hou oia i kana noi. Noi mai o KelUnoi e hoopiila ae ka uku o ka Luna Nui o na Hana Hou a kaulike me ko na Luna Nui e ae o ke Aupuni a ma ke koho ana ua hooholoia e like me ke noi. He $2,250 ka nui o ka huina. Haule wale ka Knudsen hooikaika ana no ka haawina o ka makai nui o KauaL Komo ka Haleme ke kamailio nui ana maluna o ka Luna Nul o ka Papa Hoonaauao. a holo e like me ka makemake i kukuluia i ka manawa i hiki mai ai ia kumuhana. Ua hooikaika ae o Andrade e hoopii ae i ka uku o ka elele a ke Kakauolelo 1 ke $75 aole nae i loaa, a haule no' hoi ka Harria kumuhana o ka hooikaika ana oia ka hoopii ana ae i ka uku o ke komike aina aupuni i ka $2.250. Loaa ko ka lunakanawai o Hilo Akau he $300 aole he $420, e like me ia iloko o ka hila. Na Kumalae i waiho mai he papa ukuhana o ka oihana lawe opala i hiki aku ka heluna i ka $21450 no na hoolilo oke keena holookoa. Ma ka ninau ana ua aponoia ke noi. Na Harris he noi i $2.250 ka uku no ka Luna Hooia aka aole i loaa kana mea i makemake ai. Na Lewis he noi e hoopii ae i ka uku o ke kakauolelo a ka makai nui o Hawaii a aponola ke noi. Na Harris he noi e hookomola i itamu no ka Hope Luna Nui o na Hana Hou i ka $1500 aka aole i haawiia mai e ka Hale. O ka Andrade i noi ai no na kakaupokole o na aha hookolokolo ua hoiopono a pela no hoi ka Haia noi no ka uku o ke kauka o Hana. He $120 no ka mahina hookahi. ' Noi mai o Kumalae e haawiia i ke Kokua Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao i $1,200 a na Fernandez i hoemi mai a hooholoia e like me ia. He $1,050 ka huina i hoaponoia. Mahope iho o ke noi ana a Harris no ka hookaulike ana i ka uku o ke kakauolelo a haule no hoi ke noi ua hoopaneeia ka Hale a noho hou. ILOKO O KA SENATE, lune 29.—Na ka Hale mai o na Lunamakaainana he leka e hoike mai ana i ka olelo hooholo hui e noi ana ia H. E. Cooper e wehe ae oia i kana palapala waiho oihana luna nui o na hana hou a ma ka noonoo ana o ka Senate ua aponoia ka olelo hooholo. Mahope iho o na kamailio ana maluna o ka bila haawina aie ua hoopanee ka Aha a noho hou. * HALE O NA LUNAMAKAAINANA. lune 30.—Mahope o ka pau ana o na hana kumau o ka Hale ua hooloheia ka leka a H. E. Cooper e pane ana i ka olelo hooholo i hooholoia e na Hale a elua no ke noi ana iaia aole e waiho 1 ka oihana Luna Nui o na Hana Hou. E hoike mai ana o Mr. Cooper i kona mahalo a ua hooiaio pu mai aole Oia e waiho i ka olhana e like me ke noi ana aka e hooikaika no oia e like me ka maikai e hiki ana iaia ke hana no ka hooko ana i na haawina i hooholoia no ka pono o ka lehulehu o keia Teritori.

Ua loaa pu mai no hoi mai i ka Senate mai ka Hale mai e hoike īWi ana i ka aponoia o ka olelo hoohoio hui no ke noi ana ia Cooper e wehe ae oia i kana palapala waiho oihana.

Ma ka hboponopono a Fernandez ua loaa ka pono i ka lunakanawai o Waianae ma ka hoololi ana ia Waianae ka anana hookolokolo elua o Ewa.

Ma ka hooikaika ana a Keliinoi ua loaa aku la ka pono i ka luna wai o \ Waiiuku ma ka hoopiiia ana i ka $600 aole i ka $450. Ma keia manawa ua noonoo nui ia na ukuhana a ua holomua ka hapanui. Ua'hooikaika ae o; Kumalae no ka ukuhana o ka Hope< Ana Aina a o Harris hol no ke Kokua' Ekahī. Ma ka noonoo hou ia ana ua hoopii hou ia ae ka ukuhana o ka ma- j kai nui o Kauai. | Mahope iho o ka hooponopono ana i na ukuhana o ka oihana makai ma na wahi like ole ua noonooia ka haawinA o Kalaupapa ma ka hookomo ana mai, no nae a Aylett e hoopiiia ka uku-! hana o kona hoahanau ponoi no Aa . mea. he mea lole.pipi oia a ma ka noo- ; noo ana ua haawiia he J450. i Na Aylett no he noi e hoopii hou la - ae ka ukuhana o ke kokua kakauolelo ekahi ame ka malama buke o ke Kee-) n& o na Hana Hou a hooholoia e ka Hale. Ma keia manawa ua ninauia ka hooholo ana i ka biia haawina tna ka beluhelu hope ana aka ua haule ka hila ma ke koho ana a ua noi koke ae o Y\&a, e waihoia ka bila i ke komike holookoa a aponoia e like me ke noi a kohofa o Greenwel! f lunahoomalu no ke komike holookoa. { Ma ka manawa I noho ae ai ke komike holookoa na waiho koke mai la o Vida i kana noi e kapaeia ka itamu o ke kakauoielo o ke keena komikina oihana hoopae limahana. TJa olelo ae oia he luna ia i ku ma ke ano luna aupuni teritorl. j Ma ka noonoo ana ua aponoia ke nol a Ytda a ta manawa koke no ua ku mai« 1* o Vtda a no! e holhoi ! ka iiamu | iloko o ke Keena Puuku ke Komikina' o ka Hoopae īinulliana ame ka Acrena' Hoolaha no S9QI a. mahope o ka hoike. manao ana o Kelilnol malana, o ke ku- | muhana ua hooholola. e like me ke nol L O ka pau keia o na hana o k« koml-1 ke holookoa a hoomaka ka hana no ka. hooholo aia ! ka bila ma ka heluheiu hope ana. a hoohoioia e like me ke koho lokahl ana; b«Mae kakoo, a kakala mai ka JLnnakoom*la na heluhehi ekoha ia Ita hila. , H» l©k«. mi ke Kanka Tayk>r wi e ' koik* mai an he mea pono loa • hoo- i' W®» » lapaan ana no im.

ger a ua hookua kku fca Lunahoomalu i ke kanaka. ma'i ke kumu o koaa holo ana no Kapalaklko. Ma keia manawa ua. hapat ae la ka Hale i ka bila haawina Senaie helu 9. oka mea mua loa oia ka noonoo ana i ba hoike a ke komike maluna o na lilo kaahele o ka bana puhi ohe. Ma ka noonoo ana ua aponoia ka hoike ki>mike. hui pu ia me na hooponopono a KeliinoL Hoike komike na HarrSs e kakoo ana 1 ka haawina o 53.000 no ka imi ana a loaa ka aina no ke kukulu paka ana no MauL Ua hoomaopopo la ka e ke kcvmike aia wahi kupono no ke kukulu paha ana. Aponoia ka hoike komike. Ma ke noi a Keliinoi ua kapaeia ka itamu o $6.000 no na hoolilo o ka oihana puhiahi. E hoike ana ka hoohalahala he itamu kalana ia aole hoi he itamu teritorL Ua manao o Fernandez e kapae i ka itamu o ka hoikeike, eia nae, ua haule, no ua hoohalahaia la. Ua hoomauia ka noonoo ana i ka bila a hiki wale no i ka manawa i hoopanee ai ka Hale. ILOKO O KA SENATE, lune 30.—Mahope o ka pau ana o na hana kumau ua waihoia Tal Ia kela a ka Hale e hoike ana i ka iokahi ole a hooholoia i komike hui maiuna o ke : kumuhana o na pakui a ka Senate i hookomo ai iloko o ka bila haawina aie a ua hookoia aku e ka Peresidena ma kona koho ana aku i mau lala no ke komike hui ma ka aoao o ka Senate. He leka mai ka Hale mai no e hoike mai ana i ka lokahi ole o ka manao me ko ka Hale no na pakui a ka Senate i hookomo ai iloko o ka bila pakui o na bila uku ole ia. Ua noi mai ka Hale e kohoia i komike o ekolu lala o ka Hale hookahi. Ua koho aku ka Pere- } sldena i na lala ma ka aoao o ka Se- ; nate. i Hoopaneeia ka Aha.