Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 23, 5 June 1903 — Page 3
| This text was transcribed by: | Toni Ka'a'a |
| This work is dedicated to: | Makuahine, Esther Kalino (Kauaulalena) Campbell |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, IUNE 5, 1903. EKOLU.
HOOLAHA KUMAU
Hui Alahao ame Aina o Oahu
MANAWA HOLO
Mahope aku o Ianuari 1, 1902
MAI HONOLULU AKU
HALE HOOLULU
Na la apau koe ke Sabati
Honolulu, 7:10 a.m.
Manana, 8:08 a.m.
Ewa Mill, 8:22 a.m.
Waianae,
Waialua,
Kahuku,
Na la apau
Honolulu, 9:15 a.m.
Manana, 9:48 a.m.
Ewa Mill, 10:08 a.m.
Waianae, 10:50 a.m.
Waialua, 11:55 a.m.
Kahuku, 12:22 p.m.
Na la apau koe ke Sabati
Honolulu, 11:05 a.m.
Manana, 11:40 a.m.
Ewa Mill, 12:00 p.m.
Waianae,
Waialua,
Kahuku,
Na la apau
Honolulu, 3:15 p.m.
Manana, 3:45 p.m.
Ewa Mill, 4:05 p.m.
Waianae, 4:45 p.m.
Waialua, 5:40 p.m.
Kahuku, 6:15 p.m.
Na la apau
Honolulu, 5:20 p.m.
Manana, 5:40 p.m.
Ewa Mill, 6:10 p.m.
Waianae,
Waialua,
Kahuku,
MAI WAHO MAI
HALE HOOLULU
Na la apau koe ke Sabati
Kahuku,
Waialua,
Waianae,
Ewa Mill, 5:50 a.m.
Manana, 6:14 a.m.
Honolulu, 6:50 a.m.
Na la apau koe ke Sabati
Kahuku, 5:55 a.m.
Waialua, 6:10 a.m.
Waianae, 7:10 a.m.
Ewa Mill, 7:45 a.m.
Manana, 8:08 a.m.
Honolulu, 8:35 a.m.
Na la apau
Kahuku,
Waialua,
Waianae,
Ewa Mill, 1:05 p.m.
Manana, 1:40 p.m.
Honolulu, 2:06 p.m.
Na la apau
Kahuku, 2:08 p.m.
Waialua, 2:50 p.m.
Waianae, 3:55 p.m.
Ewa Mill, 4:22 p.m.
Manana, 4:52 p.m.
Honolulu, 5:26 p.m.
G. P. Dennison, F. C. Smith,
Luna Nui Luna Kuai Kikiki
Kakela me Kuke
[KAUPALENAIA]
Poe Kalepa ma ke Komisina
HE A
POE LAWELAWE KOPAA
POE GENA NO N AHIKO LEHULEHU.
Ina e makemake oe e hoomdkaulii i kau loaa e hele oe e kuai
PAPALE, PALEILI ame na mea like nou i ka halekuai o
S. OZAKI,
Helu 178 Alanui Hotele,
He maikai a ano hou mau ka makou mau waiwai a he kaawale mai na pilikia mai o ke ahi ame ka wai.
KAUKA GEO. W. BURGESS
Ua nee ae nei ma Alanui Papu, Hellu 1387, kokoke i ke kihi o na Alanui Papu ame Malawaina. E loaa no ma kona home ma ka hora 10 a.m. a hiki i ka hora 3 p.m. ame hora 7 p.m. Helu Kelepona aMin [Main] 128.
KAUKA GEO. J. AUGUR
Keena Hana 431 Alanui Beritania. Telepona Helu 1851. Hora Hana 10-12 a. m., 3-4 ame 7-8 p.m. Sabati 8:30-10:30 a.m.
O KE..
Koko Ino ka mea e Loaa ai na Pilikia ma ke Kino.
E Heluhelu i keia mau Manao. O KA LAAU AYER'S SARSAPARILLA
KA
laau nana e hookaawale na ma'i ino hoai kou koko aku. He laau hoonoono ai, a he laau e hooikaika ana i kou mau laia apau. O ka Laau Ayer's Sarsaparilla ka laau kaulana loa a puni ke ao holookoa. Ina e hoomau ia ka lawelawe ana i keia laau e loaa ana ka ke ola kino maikai a me ke koko maemae, hoi hou mai ka ula o kou mau lehelehe, pu'ipu'i maikai kou mau papalina, a loaa ke kulana ola kino maikai.
He loaa na pu'u paa o ke kino i ka laau Ayer's Sarsaparilla, e hoopakele ana mai ka ma'i puu paa (Brights' Disease) ame na ma'i ola ano. Ke koi ikaika aku nei makou e lawe ia kela ano laau ma kahi i ike ia na ma'i Puu paa apau.
Hoomakaukau ia e Kauka J. C. Ayers.
E loaa no keia mau Juaale ma na hale kuai laau apau.
O KA MA'I HI, e pono ia e maka'ula mamua o ka ma'i eha ma ka puu. He ma'i keia e loaa ana i na makua ame na keiki. No ka loaa ol@ o ka laau @@pono, ua nui na poe i make mai keia @@@@ ma'i mai. O ka Laau Nahu o ka @@@@@ Kolera, ame Ma'i Hi a Chamberlain. @he laau keia i kupono no keia ano @@@@@, a ina o haawiia i manawa nona @@@@@ ai, e ikeia no ka pono. He @@@@@ maikai keia no ka lawe ana. E @@@@@ e hoolaweia na home apau me @@@@ laau. E kii i omole ma keia la. E @@@@@@ no kekahi ola kanaka. Benson, @@@@ & Co., na aena [agena] nana e kuai nei.
HE MOOLELO WALOHIA
NO NA
ONA MILIONA
I LAWE A HUNA MALUIA MA KA AINA MEHAMEHA.
MOKUNA X.
SIMOA KA MEA HANU MEHEU.
I ka pau o ka ai ana a ua mau kanaka nei, ua helu aku la laua me Kapena Paka no luna o ka oneki, a noho iho la lakou ma ka oneki o hope o ka moku. E ku ana kekahi kanaka Suedena ma ka huila o ka hoe, a e kiai ana oia i na wa apau no na kikiao makani e pa mai ana mai ke komohana hema mai. E honi mau ana lakou i ke ala o ka papa hou a akahi no a hoomaopopo iho la o Simoa he papa ka ka ukana o keia moku.
"He makemake kika no ko olua?" wahi a Kapena Paka i ninau mai ai me ka haawi ana mai i ka pahu kika ia Simoa. "Ke haawi lokomaikai aku nei wau ia olua, no ka mea, ua maopopo wau i ke ano o ka loaa ana mai o keia mea. Ma ke kakahiaka nei ua haawi mai olua he iwakalua dala ia'u no ke kuai ana i mau pahu kika helu ekahi. Na olua iho la e hoomaopopo i ka maikai ame ka maikai ole o keia ano kika."
He halihali papa ka paha kau hana," wahi i Simoa i hoomaoe aku ai ia Kapena Paka me ka lawe ana ae i hookahi kika a haawi aku la i ka pahu ia Dike Beneda.
"Ae, oia ka'u hana a puni ka makahiki," wahi a Kapena Paka.
"Malia paha ua kamaaina ia oe kekahi poe kukulu hale," wahi a Simoa.
"Ae, ke manao nei wau ua kamaaina ia'u ka poe kukulu hale apau loa mana wahi apau e kokoke mai ana i ke kulanakauhale o Nu Olina," wahi a Kapena Paka i pane mai ai me ke ano hooio. "Na ke 'Same Waka' e halihali nei kekahi o ka lakou mau ukana papa ma keia mau aekai."
"Aole anei oe i lawe iki i kekahi ukana papa no kekahi kanaka o Walter B. Heseka ka inoa?" wahi a Simoa i ninau aku ai.
"Heseka?" wahi a Kapena Paka, me ka noonoo ana iho no kekahi manawa pokole. "Heseka? Aole wau i maopopo iki o Heseka ka inoa o kekahi mea ma ka oihana kukulu hale a'u i kamaaina."
"Aole oia he kanaka kukulu hale," wahi a Simoa. "He kanaka onamiliona oia no Nu Ioka, a he mea hoi na'u i kamaaina. No hookahi anei paha makahiki i hala, ua kukulu oia i hale noho nona ma kekahi o na mokupuni o ka Inia Hema."
"Pehea ke ano o keia kanaka? Heaha kana mea i hana ai?" wahi a Kapena Paka i ninau mai ai.
"He kanaka kakau nupepa oia," wahi a Simoa." "He nui kana dala a no ia kumu, e kaahele mau ana oia no ka imi mau ana i mau moolelo maikai no kana nupepa e hana nei."
"He moku anei kona--he mokuahi holo lealea?"
"Ae," wahi a Simoa i pane aku ai me ke ano pihoihoi.
"E. Bila!"
E kamailio ana ke malama moku me ke kanaka e kuhoe ana, a i kona lohe ana i ka leo o ke kapena ua hele koke mai la oia a hui pu me Simoa ma.
"Owai la hoi ka inoa o ka ona o ka mokuahi holo lealea i kahea ia o ka 'Mano.' Ua maopopo no oe. Ka mea nona ka hale maikai a Konela Makinitaea i kukulu ai," wahi a Kapena Paka i ninau aku ai i ka malama moku.
"Alia, e noonoee ae wau," wahi a ka malama moku. "Owai ae la la hoi ka inoa. O Hanesona paha, a i ole o Hametona paha. Aole ka hoi. Ke hoomaopopo nei wau he "S" kekahi ma kona inoa. He ano e ke ano o keia wahi i'a, e hoala ha@@ diabolo mau ana oia i na wa apau. E nana ae wau, o Hisa paha, a i ole o Hesa paha, aole o Heseka--akahi no a loaa ae la, o Heseka kona inoa. Akahi no wau a hoomaopopo pono ae la, he mokuahi hola lealea kona i kapaia o ka 'Mano,' a o kona kapena, he wahi kaaka i Kapaia o Wata ka inoa. He wahi moku nani keia wahi 'Mano.' Holo keia wahi moku e like me ka uwila. A heaha ke kumu o ka oukou ninau e pili ana nona?"
Na ka piha hauoli o Simoa i ka loaa ana o keia meahou ano nui, ua haawi aku la oia i kekahi peku mahanahana ma ka wawae o Beneda.
"Aole kumu ano nui. Na keia keonimana ae nei ka ninau e pili ana nona," wahi a Kapena Paka.
"He hoaloha o Heseka no'u, wahi a Simoa i hoomoakaka aku ai. "A i hea kahi e noho nei o Konela Makinitaea? He kanaka kukulu hale anei oia no Nu Olina?"
"Ae, mamua no Nu Olina oia," wahi a Kapena Paka. "I kela manawa, aia oia ma Havana e noho nei. Nona keia piha papa. Eia oia ke kukulu nei i kekahi hotele nui ma Havana."
"Aia nae oia ma Havana i keia wa?" wahi a Simoa.
"Ko'u manao ia," wahi a ke kapena. Malia paha e hiki ae ana oia ma ka uwapo e nana i ko kakou komo ana aku. He ake nui kona e ku koke aku keia piha papa. He nui kana mau kauoha ma ke telegarapa e pili ana i ka lawe koke aku i keia papa."
Ma keia wahi o ka moolelo ua hoao ae la o Benada [Beneda] Simoa e hoololi i ke pooolelo o ka lakou kamailio. Ua piha hauoli loa la oia i ka loaa ana o keia mau meahou e pili ana no Heseka, a ua kokoke loa oia e uwe ae e like me kekahi Ilikini. Iaia no nae maloko o keia kulana hauoli, ua noonoo koke ae la oia ina oia ua kamailio paha ia Benada [Beneda] i na mea e pili ana ia Heseka ma ke ahiahi a laua i ona ai ma Nu Olina, eia nae, i kona peku ana aku i ka wawae o Beneda, ua nana wale mai no oia me ka hoomaopopo ole i na mea a Simoa ma e kamailio ana ame ka hoohuoiia o Heseka me ka nalowale ana o na onamiliona.
No ka nui o ko Simoa hauoli, aohe he hiki iaia ke uumi iho, a no ia kumu, ua hoomaka ae la oia e himeni. He makemake no hoi kona e inu lakou, eia nae, ua uumi iho la oia i keia manao ona, he makemake kona e haalele loa i ka inu ana i ka waiona, a ua mihi loa oia i kona inu mau i ka waiona.
Aohe no hoi o Simoa he kanaka makaukau i ka himeni, aka, no kona piha hauoli, ua himeni ae la oia me ka nana ole ae he pololei paha aole paha. I ka lohe ana mai o kahi paela kuke i ka himeni o Simoa, ua hoomaka ae la oia e himeni pu, a pela pu no hoi o Dike Benada [Beneda]. Aohe i himeni o Kapena Paka, eia nae ua pai mai la oia i ka maikai o ka lakou himeni ana.
"He wahi kanaka maikai no hoi ko hoaloha e Heseka i ka himeni," wahi a ke kapena i kamailio ae ai. "ia makou ma Nu Olina e hooili papa ana no ka hale ona, he nui kona manawa i himeni ai, a he makemake loa oia i ka himeni ana a ka poe paele. E hele mau ana oia ma na uwapo e hoolohe ai i ka himeni ana a keia poe paele, a e haawi mau ana oia i ke dala, a i kekahi mau la, ua haawi aku oia i kekahi wahi paele e wawahi i kekahi dala gula o iwakalua dala, eia nae aohe i hoihoi mai ua wahi paele nei i ke dala liilii. Aole loa o Heseka i huhu i kea mea, aka, ua lilo ia i mea nana e akaaka ai.
"I kekahi la ua haule oia iloko o ka muliwai Misisipi, a i kona kau ana mai i kula, ua kono ae oia i ka poe e kuku ana malaila e hele pu me ia a e inu no ka loaa hou ana iaia o ke ola kino maikai. He nui no hoi ko'u makemake ia Mr. Heseka, he nui kona lokomaikai, eia nae, i kekahi manawa, hana oia i na hana ano like me ka ka pupule."
I keia manawa ua ano makahiamoe mai la lakou a ua hoala aku la o Simoa ia Benada [Beneda] e hoi laua e hiamoe, a ua haawi aku la laua i ko laua aloha ahiahi ia Kapena Paka a hoi hou aku la laua no lalo o ka moku e hooluolu ai no ke koena o ia po. Ma ka hora eono o ke kakahiaka o kekahi la ae, ua ala ae laua mai ko laua hiamoe ana.
I ko laua pii ana mai iluna o ka oneki, ua ike aku la laua ua ano ikaika ka pa ana mai a ka makani, a ua ano pouli ka la. I keia manawa, ua lohe aku la laua i ka leo o ke kapena e kauoha ana i na sela e u-u i na pea o ka moku, a e hoomakaukau no ka ino. Ua hoomaka mai la na ale e uhi maluna o ka moku, a ia manawa lakou i ike powehiwehi aku ai i ka uwahi o kekahi mokuahi ma ko lakou aoao akau, a i ke hoomaka ana mai e ua, ua nalowale a pau loa aku la kona i keia ana.
"Lapuwale hoi keia la," wahi a Simoa i kamailio aku ai ia Kapena Paka i ka hele ana mai o ke kapena ma ka laua wahi e ku ana.
"Ae, e pa mai ana keia makani me ka oolea," wahi a ke kapena. Aole no hoi i huhewa kana wanana ana, he makaula oia ma ka nana ana i ke ano o ka ua ame ka makani ino.
MOKUNA XI.
KOMO ILOKO O KA UPENA.
E like hoi me ka mea i hoike mua ia aku ma na mokuna i hala, ma ka Poakahi, Aperila 24, ka la i hui kamailio ai o Mr. Heseka ame Mr. Palmer J. Morton no ka hoolala ana i na mea e pili ana i ke kukulu ana i kekahi nui nupepa nui. Mahope o keia hui kamailio ana, ua kali o Heseka me ke ano pihoihoi i ka hookohu ana mai o Morton i ko lakou manawa e hui hou ai, a ma ka Poalima, ua loaa mai la he lono mai keia onamiliona mai e hui kamailio laua ma ka hora eha o kela auwina la. Ua hiki aku o Heseka i ka manawa i kauohaia.
"Ua kamailio aku wau i kau mau hoolaha ana no na mea e pili ana i kela hui nupepa nui au e makemake nei ia Andrus Carmody, John M. Rocksell, Simoa Pence ame R. J. Kent," wahi a Morton i kamailio mai ai i ko Heseka komo ana aku maloko o keena. "Ua olelo mai o Mr. Kent nana e kamailio aku or Mr. Haven i na mea e pili ana i keia kumuhana. Ua loaa iho nei ia'u aohe a makou ano hana nui mahope iho o ka hora e paa ai na banako ma keia Poakahi iho, a ua olelo mai keia po'e ia'u, o ka manawa kupono paha ia e hoolohe aku ai i kau mau hoolaha, ina no nae ia he mea kupono i kou manao."
I ka lohe ana o Heseka i keia mau mea, ua wehe ae la oia i kana buke hoomanao me ke ano pihoihoi ole, a olelo mai la ia Morton e hui ana oia me kekahi mea ma ia manawa i makemake ia e lakou, eia nae, he mea liilii no nae, a he mea hiki no hoi keia ke hoopaneeia a hiki aku i kekahi manawa okoa.
"Maanei hoi ha kakou e hui ai," wahi a Morton i pane mai ai me ke ku ana ae iluna, he mea e hoike mai ana na pau ka laua kamailio ana.
"He wahi manao no hoi ko'u," wahi a Heseka. "Aohe oukou i hele a ike i kuu moku holo lealea hou. Ma na kai Inia ame Asia wau i keia makahiki iho nei. He hookahi mahina wale anei no a "Mano" ku ana ma Amerika Huipuia nei, a ua hana hou ia oia a maemae i keia manawa. No oukou iho, he poe makemake oukou i ka holo moku a ina oukou e makemake malaila kakou e hui ai. He makemake loa ko'u e hookipa ia oukou maluna o ka "Mano," a e haawi ana wau i kekahi wahi ahaaina maluna ona no oukou a i ka pau ana o keia mea, hoomaka kakou e kamailio i na mea e pili ana i ke kumuhana a kakou e manao nei me ka maka'u ole i ka loheia mai e kekahi poe okoa aku. E lawe mai au i kuu moku ma ka uwapo Papu, i kokoke hoi no oukou e iho ae ai."
"Aole paha keia manawa i kupono loa no ka hele holomoku lealea ana, he mea oiaio he la malie keia, a pehea ana la ka Poakahi," wahi a Morton i pane mai ai me ka manao ano hoihoi no nae, no ka mea, he kanaka makemake loa oia i ka holo moku lealea.
"Ina no hoi paha e ino ka Poakahi, e hui no hoi paha kakou maanei," wahi a Heseka i pane aku ai. "Ina no hoi e malie, hui kakou maluna o kuu moku."
Oiaio no, ina e maikai ka Poakahi, aohe o'u ike iki i ke kumu kupono a makou e hoole aku ai kau kono maikai," wahi a Mr. Morton. "E kali no nae kakou a nana. E ha'i aku no wau ia oe ma ka hora elua o ka Poakahi ina e hiki ana ia makou ke hele aku maluna o kou moku ame ka hiki ole. Gu-di-bai."
Ma ka Poalima ua telepona mai la o Sidane Hamona ua hoi mai oia mai Kikako mai, a ia manawa koke no o Heseka i kakau iho ai i kekahi leta e like me kela malalo iho:
E kuu Sidane Aloha:
Ua hana wau i kekahi mau hana ano nui i kou manawa i kaawale aku nei. He makemake ko'u e ike koke ia oe no ke kamailio ana no ia mau mea, eia nae ua paa wau i kekahi mau hana ano nui i kela manawa ano, a e paa ana paha wau a hiki i ke ahiahi Poakahi. Malia paha he nui kau mau hana i keia manawa i kou hoi ana mai nei. Ua hoolala wau no ka haawi ahaaina ana i kekahi mau keonimana ma ke ahiahi Poakahi maluna o ka "Mano." Ma ka papainoa o ka poe i konoia, o Mr. Palmer J. Morton, Mr. Carmody, Mr. Rockwell ame kekahi poe, e ae. O oe kekahi a'u e makemake nei e hele mai. He makemake ko'u e hoopuiwa ia oe.
E loaa no ia oe ka "Mano" ma ka uwapo Papa ma ka hora eha. Hui me ka lehulehu o keia poe maluna o ka moku. Mai poina oe i ka hele mai, he makemake ko'u e lohe i kou mau manao e pili ana i ke kumuhana a'u e manao nei. E hoakaka koke mai oe i kou hiki ke ae mai i ka'u kono. He makemake no hoi ko'u e ike kino ia oe ina no nae e loaa ana ia'u ka manawa kupono. No kekahi mau kumu kupono no hoi a'u e manao nei ke noi aku nei wau ia oe e ho-a oe i keia leta me kou kika a e pani hoi i kou waha i ke kamailio ana i keia mea ia ha'i, ma kou ano he hoaloha maikai ame ko'u loio pilikino.
WATER B. HESEKA.
Aole i loihi ko Heseka kali ana i ka pane o keia leta. Ua loaa mai la ka Hamona pane, a mahalo mai la i ka holopono ana o na hoolala kukulu nui nupepa a Heseka, me ka olelo pu ana mai he makemake loa kona e maopopo i na hoolala ana apau e pili ana i keia kumuhana.
E like no hoi me na mea i hoike mua ia aku ai ma na mokuna i hala, he la malie keia Poakahi a Morton i koho ai no ko lakou hui kamailio ana me kekahi kanaka hana o ka nupepa Record o Nu Ioka. Aole i pihoihoi o Heseka i ka wa a Morton i telepona mai ai iaia ua ae lakou i ke kono e hele aku maluna o ka "Mano" no ke kukai ame ka ai ana ma ia auwina la. Ua olelo mai o Mr. Morton ua haawi aku oia i ka lohe ia Kent, Pence ame Haven e hui mai me ia ma ka hora eha, a o lakou ke iho like aku ana no ka uwapo no luna o ka "Mano."
Ua olelo aku la o Heseka nana e ha'i aku ka lohe ia Mr. Rockwell ame Mr. Carmody no ka hui ana me Morton ma, a e iho pu ae no ka moku. Ma keia, ua pau ka laua kamailio ana ma ke telepona.
Ua telepona aku la o Heseka ia Mr. Rockwell ina e hiki ana iaia ke iho mai e like me ka mea i hooholoia e Morton, a ua pane mai la keia keonimana e hui ana oia me Mr. Carmody ma ka hora ekolu o ka auwina la, a ina he mea hiki ia Heseka ke hui me laua ma ka hora eha, maikai loa. Ua hooholoia keia mea.
Ma ka hora i kauohaia, ua hiki aku la o Heseka, a ua kau koke iho la lakou maluna o ke kaa ohana o Carmody a holo aku la no ka uwapo e ku ana ka moku. I ko lakou hiki ana aku, ua hiki mua iho o Morton, a pela pu no hoi me Sidane Hamona, a he mea no hoi oia i kamaaina i keia poe onamiliona.
"O Mr. Hamona ko'u loio a he hoaloha maikai no hoi oia, no'u," wahi a Heseka, "a ua hiki iaia ke kamailio mai maluna o na hemahema a kakou e hana ai maluna o ke kulana o ke kanawai."
"Aole i loaa iki he manawa ia'u no ke kamailio pu ana me Mr. Heseka no na mea e pili ana i ke kumuhana a oukou e manao nei," wahi a Hamona i pane mai ai me ka pololei, "eia nae he manao ko'u e maikai ana kana mau hoolala ana, a aohe hoi e komo aku ka'u mau olelo ana maluna o ke kanawai."
I ka manawa i hiki aku ai o Heseka a ike ua pau pono kana mau malihini i makemake ai, ua kauoha koke aku la oia ia Kapena Wata e hookuu i ka moku a e holo no waho o ke kaikuono.
"Aole he maikai o keia la no ke kamailio ana no ka hoolala oihana ana," wahi a Mr. Morton, ia lakou e ku ana ma kahi ku mau o ke kapena.
"E hoopanee no paha ka kakou kamailio pili oihana ana a pau ka kakou ai ana," wahi a Heseka, "a i ko oukou wa e makaukau ai, e hoikeike aku no wau ia oukou ma na wahi apau o ka "Mano." "He nui ko Kapena Wata mahalo iaia, a pela pu no hoi me a'u."
"He moku maikai io no kou," wahi a Mr. Morton, me ko lakou hoi ana aku no hope o ka moku e ai i na mea ai i hoomakaukauia. "Heaha kona mama holo i ka hora?"
Ina e makemakeia, e loaa no iaia he 23 mile kai i ka hora, wahi a Heseka me ka nana ana aku i ke ana holo o ka moku. "Eia kakou ke holo hei he umi-kumamawalu mile kai i ka hora, a ua olelo aku nei wau ia Kapena Wata aohe o kakou makemake e awiwi. Aohe ona luli nui ke holo he umi-kumamawalu mile o ka hora. Aole anei pela?"
"Like pu kana holo ana e like me ka hele ana a kekahi uwaiki," wahi a Mr. Kent. "Maikai no hoi kou poe sela e Mr. Heseka. Me he mea la, aia lakou malalo o ka hoomalu maikai ana. E hoolauna aku oe ia makou ia Kapena Wata, ma ka nana aku oia kekahi o na aliimoku kulana maikai loa a'u i ike ai."
"E hoolauna aku ana wau ia oukou iaia," wahi a Heseka i pane mai ai. "Oia kekahi o na kapena maikai loa a'u i ike ai, a he kanakolu ona makahiki i hana ai me ko makou ohana. He kapena oia no ko'u makuakane no kona mau moku e holo ana no Asia, a ua like ka palapala aina o ka honua nei iaia e like me kou maopopo pono i kou mau pono hale o loko o kou keena. He kanaka oia i maa i ka hooko ana i na kauoha, a e makaala no oia i ka hookoia o ia mau mea. Aohe oia e ninau iki mai ana, a ina no hoi e ninauia aku ana, aohe no oia e pane mai ana. Aole anei oukou i hoomapopo i kekahi mea ano e iwaena o na sela?"
"Me he mea la aia lakou malalo o na rula kaua moana o Amerika Huipuia," wahi a Mr. Pence i pane mai ai. "Ia oukou e nana ana i ka wahi noho o na sela, ua hoao aku wau e pili iluna, ua ku mai kekahi o na sela a olelo mai aohe he aeia [ae ia] o kekahi mea e pii iluna o ia wahi aia wale no a loaa aku ke kauoha iaia e hookuu mai. Ua olelo mai oia o ke kauoha ia i loaa aku iaia. He paakiki loa oia."
"O na sela apau loa o keia moku, koe o Kapena Wata, he poe sela kahiko lakou no na mokukaua America ame na mokukaua Pelekane. Aohe o lakou makemake i kekahi ano nohona e ae, aia wale no a kaa malalo o ka hoomalu kaua moana ana. Ua maa lakou i keia ano nohona. Ma ko lakou manao iho, o ko lakou kapena ke kanaka nui hookahi ma keia honua, a ua ike mai lakou ia'u ma ko ke kapena olelo ana aku owau ka ona o ka moku.
"Eia nae, ina e olelo aku o Kapena Wata e hoopaa ia'u me ka hao hoopaa lima e hana koke no lakou me ka hakaiia ole. Ina no e olelo aku ko lakou kapena e hele lakou e hoopahu i ka hale ahaolelo o Enelani, e hana ana no lakou me ke kanalua ole.
I ka lohe ana o Mr. Pence i keia mau olelo a Heseka, ua huli koke ae la oia a nana aku la i kekahi hela ano koa marina e holoholo ana ma ko lakou wahi e ku kamailio ana.
(Aole i pau.)
Ka Poka Nui ame ka Poka Iki.
He Moolelo no kekahi mau Opio Elua iloko o ke Kana Kaloko wawahi Mana .
Kauwakuapaa o amerika Huipuia.
(Unuhiia e S. K. Nawaa.)
MOKUNA XXXVI.
KA HOAO HOPE.
I ko makou hiki ana aku ua pau ke kaua; oiai mahope o ka haawi ia ana aku o kekahi mau kipu mahanahana loa iwaena o na Konofedereta, ua puhee aku lakou. Ua nee loa aku la makou no ka aoao hema, a mahope o kekahi mau hoololoiahili [hoololoia hili] ana, ua noho iho la ko makou mahele e kiai ia wahi.
"Well, e Mekia Wilimona," wahi a Osebone i pane mai ai ia'u iaia i holo mai ai me ka awiwi, "o keia ka la nana i hoanoe i na mea apau a'u i ike ai. Aole paha oe i ikie i ka'u mau mea i ike ai? Well, ua hele aku wau a ike i ke kau mai o ka hae keokeo iloko o ka Papu Kekamana a e ohi ana na Konofedereta i ko lakou poe i make, a i ko'u huli ana mai ia oukou, eia ka hoi eia ka Peresidena ia nei kahi i makaikai ai i kona mau pualikoa, a iloko no oia hana, ua ala mai la ke kaua. O keia mau mea apau he mau mea ano nui na ka mea kakau nupepa e hana ai."
"Ke manao nei wau, e Kale, ua nui maoli no kau hana i keia la?"
"He mea i oi aku mamua o ka nui. I ka wa i ala mai ai o kela kaua i keia kakahiaka, ua hana iho la wau i ko'u noho a paa iluna o ko'u lio a holo aku no kahi o ke kaua. Malaila aku, ua holo loa aku wau no ka Lae Kulanakauhale a hiki aku la ilaila i ka manawa kupono e hoouna aku ai wau i ka'u mea hou pokole no ka'u nupepa. I ke kua no wau o ka lio mai keia kakahiaka a po wale no, he elua o'u lio i holo ai i keia la, a e noho aku ana wau e kakau i ka'u mea i ike ai i keia la. Ua hiki anei ia oe ke haawi mai i wahi mea ai na'u?"
"E sua iho oe ua hiki ia maua ke hana aku nou," wahi a Denisa.
Ua hai awiwi mai la o Osebone i kana mau mea i ike ai, ia makou e ai ana i ko makou paina ahiahi, a hai mai la no hoi oia ia makou e ala mai ana kekahi hoonee kaua nui iloko o kekahi mau la pokole.
Mahope o ka pau ana o ke kahea inoa oia ahiahi, a kani mai hoi ka hoailona no ka hooluolu ana, ua owili iho la maua me Denisa, i ko maua mau kihei huluhulu a hiamoe iho la, a haalele aku la ia Osebone e kakau ana i kana hoike e pili ana no na hana o ia ia. Ua uhi iho la oia i kekahi mau kihei huluhulu mahope o kona kua no ka palulu ana aku i ka makani, ame ke pani o kekahi pahu palena e kau ana iluna o kona uha, ua noho iho la ka mea kakau nupepa e hana i kana hana. Ia'u e moe ana a nana aku i kana hana mai, ua ike iho la wau i ke koikoi maoli no o ka hana kakau nupepa, no ka mea ua hiki ia'u ke ike aku ua nalowale aku kona mau noonoo ana no na mea e hoopuni ana iaia, a i hoopau wale no oia i kona kakau ana i ka wa e emi iho ai a a ana o ke ahi. I ka wa e paa ae ai o ka apana pepa hookahi, ua hookomo aku la oia iloko o kona kamaa buti. Ia'u ia ala mai ai i ke aumoe, e kakau ana o Osebone, eia nae ua lilo aku la kona pakaukau i ke ahi, a e okuu mai ana no kona wahi kino iloko o ka malamalama o ke ahi.
MOKUNA XXXVII.
IKEIA AKU KA HOPENA.
"Ne [Nee] na holoholona a puni ke kahua kaua,
Uwe ke kila, hulali ka hao, kani ma o-le."
Elua la i hala ae, aole he kauoha i loaa mai, a ua hoomaka ae na koa e ho-a i na ahi a hookahua iho. Ua onouia aku o Li a pilipu ana i kuono, a ua haule hoi kana mea i manao ai e wehe ae i kona paa ana a hui aku me Keonitona, ma ka haule ana o kela hoonee kaua ana i lilo aku ai ka Papu Kekemana. Mamuli o keia, ua manao o Li o ka hana kupono wale no iaia e hana ai, o ke kali aku o ka loaa aku o na ulia laki.
I ke kolu mai o ke kakahiaka ua laweia mai la ke kauoha, ua makemakeia wau e hoike aku ia'u iho i ke keena kaua, nolaila aole wau i hoololoiahili [hoololoia hili] hou iho.
"E ka mekia," wahi a Generala Filitia i ko'u hoea ana aku, "ua ike wau i kou makemake e hana i na hana kuikawa; nolaila i ka wa i kauohaia mai nei ia'u e hoouna aku i kekahi aliikoa ua noonoo ae wau nou."
"Ua nui maoli no kou noonoo ia'u e ke generala; aole a'u mea e hoohalahala aku ai. Heaha ka'u mea e hana aku ai?"
"Aole he mea hoopihoihoi. Ke ikeia nei ka ulolohia loa o na iako lako kaua; a oiai ke manaoia nei e loaa koke mai ana ke kauoha i na manawa apau, ke makemake nei o Generala Warena e lawe awiwi ia mai ko kakou mau lako kaua. Ke makemake nei wau e hele aku oe no ka Lae Kulanakauhale a kauoha koke aku i ka lunamalama ai e hoouna awiwi mai."
"Ke maopopo aku la ia'u, e ka generala, a e holo aku no wau no ke kahua hoolulu kaaahi i keia manawa."
"Mai hele oe nolaila; he mea pono ia oe ke holo loa aku no ka Lae Kulanakauhale, no ka mea aole he mea i ike i ko kakou manawa e hele aku ai mai nei aku."
"Alaila o keia ana kekahi o na hoonee kaua ikaika loa ana?"
"Ae; me he mea la e hui mai ana ko Hamepela mahele me kakou i keia la."
"Pela! aole anei ia he mea e hoonawaliwali aku ai i ko kakou kulana ma kahi a lakou e paa nei?"
"Ma kekahi ano, he oiaio; eia nae he hapa o ko kakou mau mahele eia ma ka muliwai Kimo a e a'e mai ana lakou e hui mai me kakou, a ua hiki mai nei hoi o Seridona mai ke Awawai mai. Aka aole he pono ia'u e houlolohi aku i kau huakai, e Wilimona, no ka mea he mea waiwai nui ka manawa."
Ua haalele koke aku la wau i ko makou kahua a hele aku la ma ka'u huakai, a aole i loihi mai keia hele ana aku a'u, ua halawai mai la me a'u na hiohiona o ke kaua. Aia ma kela ame keia wahi e ikeia aku ana na kaa lawe lako kaua ame na mea ai, o na mahele koa hoi e nee ae ana no ko lakou mau wahi i kauohaia aku ai, a o na lio aia ke ku ia me ka makaukau no ka loaa mai o na kauoha i ko lakou mau mea nana e hooholo aku. O na papu hoi aia ko lakou mau pukuniahi nunui ke kau mai la me ko lakou mau waha e hamama mai ana ae ke kali ana i ke kauoha. Aole he @@ pu i lohe ia mai kela ame keia mahele mai, aka, o ka uuina o na huiia o na kaa wale no ka mea e loheia ana.
Ia'u e hoomau nei i ka hele ana, ua lohe aku la wau i kekahi mau i ka pane ana mai:
"Halo! mekia, heaha kau o o nei?"
"E hele ana wau o ka Lae Kulanakauhale no ke kii ana i na lako kaua," wahi a'u i pane aku ai i ku'u ike ana aku o Osebone ka mea nona k@ leo a'u i hole ai.
"Ahe! ke ike aku la wau eia oukou ke liuliu mai nei."
"Ae, e liuliu ae ana makou no ka nee ana aku."
"Pololei. Oia no hoi ka'u i hai aku nei ia Generala Miki ano aku la n@"
"O Generala Miki! alaika ke ole ae e kuhihewa akua, ua ano e aku la no hoi kona manao i kau mea i hai aku nei, oiai oia ke alakai nui a ua maopopo no hoi ia mau mea iaia," wahi a'u i pane aku ai ia Osebone me ka akaaka ana ae.
"He oiaio hoi ia no i olelo mai la, a aole no hoi wau e hoahewa aku ana i kau akaaka mai. Ua loaa aku ia'u ke generala oia hookahi wale no ma kahi e kokoe ana i ke kahua hoolulu kaaahi, a e like no hoi me kela ano mau ona, ua ninau mai la oia ia'u i ka mea hou. Ua hai koke aku wau iaia e nee aku ana ka pualikoa holookoa iloko o na hora he iwakalua-kumamaha, e like me na mea e ikeia nei. Ua makemake mai la keila e hai aku wau iaia i na mea e ikeia nei, nolaila ua hai aku la wau iaia, eia ke alanui ua piha i na kaa a ke hanaia mai nei no hoi eia na amala ke paahana mai nei iloko o ke kahua o na pualikoa kauilo. Ua pane mai ke generala ia'u he mea pono no e hana ia na alanui, he haule wale hoi na kamaa o na lio; eia nae ua pane aku wau iaia he poe molowa na amala o ka pualikoa, a aole hoi he hana mau ia o na alanui ke ole e manaoia e hana i mea e pono ai ka hele ana aku o na pualikoa pukaa."
"A heaha hoi kana i pane mai ai" wahi a'u i nanau aku ai.
"Ua mino aka iho oia a holo aku mai ia'u aku me ka pane ana mai he mau maka ike loa ko na poe kakau nupepa."
"Ua pololei kau, e Mr. Osebone. Ma ko'u manao iho o ka hikimua kela o ka hopena o keia kaua. Pehea la kou manao ia mea?"
"Aole ka ou ike aku, e Wilimona, e hana hou aku ana o Kalani e like no me kana i hana mua aku ai, a hoonee aku i kona aoao hema a kaua aku ia Li me ka ikaika? O kela kana e hana mau nei mai ka manawa ona i kaa mai ai ma keia aoao o ka muliwai Rapidana. Oiai kona mau mahele koa e kaua aku ana ia Li e huai ia aku ana na pu o kela mau papu maluna o ke kulanakauhale me ka ikaika i oi ae i ko ka wai i hala. Ua ike wau i ka lawe nui ia ana o na poka nui i keia mau la ekolu no na papu. Aole paha i loaa ole aku la oe ka lohe e hui mai ana o Oda me kakou i ka wa e hoohana ia aku ai keia papahana."
"Ua lohe wau e hiki mai ana kekahi mea, a ua lohe mai nei hoi wau ua hiki mai nei o Seridona."
"Ke ike aku la wau aole oe i maopopo i na mea apau, e Wilimona. He oiaio ua hiki io mai no oia, aka ua hala aku nei oia e palo aku la i ko Li hapahope i keia kakahiaka mahope iho o ka puka ana mai o ka la."
"Pela? alaila ke awaawa mai nei ka hana."
"Oiai ka mea oiaio. E nui ana na hana awaawa ma keia mau la iho ke hoomaka mai ke kaua. E hookuu mai no nae hoi oe ia'u; aloha kaua."
I ko'u hiki ana aku i ka Lae Kulanakauhale i ke awakea, ua ike aku la wau i ka pihoihoi nui e halii ana maluna o na mea apau. Ua piha na uwapo me na lako o kela ame keia ano, e hulali ana na mea kaua, e waiho ana na mea ai, e hele ana na kaa lako mea kaua, e loheia aku ana na leo hookikina o na kalaiwa kaa i na holoholona, e puha mai ana na pukauwahi@ o na kaaahi, a e hana kuli mai ana hoi na oeoe o na moku e komo mai ana a e puka ana no hoi iwaho. Ua hele aku la wau iwaena o keia mau mea apau a hiki i kahi e noho ana @@ luna malama ai a hoike aku i ka @ hana i hele aku ai.
"Ua hele mai nei oe no ka ole, a @@ waiwai ole hoi kau huakai. Ua pau aku nei ka oukou mau mea ai ame na lako kaua i ka hoounaia," wahi a ka mekia i pane mai ai ia'u.
"Ke hauoli nei wau no keia l@h@ @ loaa mai la, eia nae hoi he waiwai ole io no ka hele ana mai i keia mau mile he iwakalua no ka ike @@@ ana no ina paha ua hoouna ia aku nei," wahi a'u i pane aku ai.
"Heaha no hoi kou mea i hele ole mai nei ma ke kaaahi? Ina oe i hana mai nei pela ina no hoi ua hiki mai oe ianei [i anei] i ka wa kupono a hoi pu aku me ka oukou mau mea ai."
"No ka mea, o ke kauoha i loaa mai ia'u e holo mai au maluna o ka lio."
"Well, e hele mai oe e paina pu me a'u i kou aina kakahiaka. Me he mea la aole i nele ka ono mai o kau ai mahope o keia huakai mai nei au."
"Kinikiu oe. Ke hai aku nei wau @a ua pololei maoli no wau."
Ia maua e paina ana, ua hai mai la ka luna malama mea ai o ke kumu o keia pihoihoi nui a'u e ike nei mamuli no ia o ka loaa ana mai o ke kauoha e hoolako aku la Generala Odi ma ka huina o na alanuihao: ma ia ano ua maopopo ae la ia makou ua hoohui @a aku kona mau mahele ma ka hoonee kaua ma ko Li aoao hema.
"Heaha ka nui o ka Odi mau koa i lawe mai nei me ia?" wahi a'u i ninau aku a@ iaia.
"Me he mea la he umi tausani ma ka noonoo ana iho i ke ano o ke kauoha i loaa mai nei ia'u; aka nae aia no he mau mahele okoa ae e hele ae ana no ia wahi hookaho no, eia nae he poe lakou no ke ku kiai wale ana no."
"Alaila e hoi ae ana lakou ma ko Hamapela wahi, oiai ua loaa aku ke kauoha iaia e komo pu mai me makou ma ka hoonee kaua ma ko Li aoao hema."
"Pela io paha," wahi a ko'u kokoolua i pane mai ai. "Na Paka me kona mahele e paa iho i ko oukou kahua kahiko, oiai oukou e nee aku ana e hui me Li, a e hoomaka aku ana hoi oia e