Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 22, 29 May 1903 — Ka Poka Nui ame ka Poka Iki He Moolelo no kekahi mau Opio Elua iloko o ke kaua Kuloko wawahi Mana Kauwakuapaa o Amerika Huipuia. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Poka Nui ame ka Poka Iki

He Moolelo no kekahi mau Opio Elua iloko o ke kaua Kuloko wawahi Mana Kauwakua paa o Amerika Huipuia.

I (Unuhli* eS. K. Xaw«A*) MOKUXA XXXV. KA i£AKE ANA O KE KIU. / "Ua hookok>ko!oia oe &no ifco lau A oliai. be g?neral& nu lioko o k& oihana kaua o na Mokuaina-Huila, ke hoahewa alra nei wau la oe ma ke aoo b« kiu. £ ae mal h«i oe e manat>k> iho S ko'u va e hookau aku ai I ka'u hoopa! aol« ioa he mauaoiana malaila. E make oe i ka hora ewalu o ka ia apopo.' E hoouna aku ana wau i ke kahuaa-i pule l ou la, a ke manaolana r«! wau e hoomakaukau ana oe ia oe iho no ka haawina e kau aka ana maluna ou." "Ua paa anei kou manao?** i ninau mai ai ke pia "Ae, oia ko'u manao paa. E bookaawaie aku \ ke pio. Ina oia e hoao ana e holomalu aku, e ki iaia I ka pu." a ia I huli hoi aku ai ke «ene> rala no kona hale lo)«. Ua hele aku la ke pio me nanainal hoohalahala. e manao ana paha he hana paani wale no kela i hana ia aku mamula ona, Ua hoohala iho ke kahunapule me ia ia po iloko o ka hale hoopaa pio. a no ka hope ioa ua hoomaopopo iho ia ke pio e kau i'o aku ana no ka hoopai maluna ona.

He rne& olalo, ua h&nala ae ka amana 11 i ka wa i puka mal al ka malamala* ma o kekahi !a ae ma ke kakiaia ana 0 kekahi pani puka hale maluna o kekahi laia aiani e oioi ana iwaho, I ka hora i olelola, ua iaweia mai la ke pio, ' a liia iho ia imua o ke aio o na kanaka | apau i hiki ae; a he mau mlnute oo-; kole mahope iho. ua kanuia iho la kona k'no ma kahi ona I liia aL Mahope o ka pau ana o keia hana, ua kono rnai la o Generala Cusaka ia'u e hele pu aku maua 110 ko Seridona kahua hoolulu. Ua loaa aku la ia maua ke generala e makaukau ana e heie aku no ka makaikai ana i kona mau puaiikoa, "Ae, e Cusaka aloha kakahiaka oe. Heaha na mea hou ma ko oukou wahi," wahi a Seridona i ninau mai ai. "Ae, e ke generala. Ua hele mai nel wau e holke aku ia oe ua paa mal ia makou ke kiu ma Pou Penaia l ka la inehinei, hookoiokoloia i ka po nei, a liia aku oia i keia kakahiaka." "Helu ekahi kela. Peia iho la e hana ai. Ina pela mau iho la e x hana ia a! e koe kakaikahi ana na kiu ma kela awawa." ■'Ke hauoli nei wau i kou apono ana mai la i ka'u hana i hana ai» no ka mea " "Ua oki, ua oki, mai nana ia mea he kiu, e Cusaka. Ua pau ae la kana hana. He kupono anei kou lio no kekahi hoonee kaua hou ana aku? Ua oi aku ia mamua o kau kiu, M wahi a Seridona i ninau mai al me kela kulana uwila ona. "Ua makaukau i na manawa apau. e ke penerala," wahl a' Cusaka t pane aku ai me ka awiwL ;' 4 "Ua pono. Malia © makemake wau ia oe e hele ae ma kela mau kuahiwi. Ina pela iho ia, e hoouna aku no wau i ke kauoha i keia ahiahL La maikai oe." 0 keia iho la ka. hottena o ke kiu. "O Seridona ih» ia no ia," wahi a Osebone i puana ae ai. "Ua ike oia I Ti a Pilikia e ioaa mai ana mai na kiu mai. Ua piha ke Awawa i na klu ia mainawa. Ke hoomanao nei wau ia hana i hana ia ai. aka aoie i loaa mai ia'u ita mea e pHi ana no ka hana i hana. Me he mea la o ka liia ana o ua kanaka la ka mea nana i hookuke aku i na kiu mal ia wahi aku. Ua pololel o Seridona ame Cusaka ma ia hana r.n?i." "Ke kulike nei ko'u manao me kou," wahi a Generala Filitia. "O ke kino kanaka hookahi aole ia i heluia ma keia j hana o ke kaua. I ka wa e illo ai kekahi kanaka i kiu ua lawe oia i kona ola iioko o kona mau lima." "Well, e na keonimana." wahl a Osebone, "ke manao nei wau e pono ia kakou ke hooluolu. Ua maopopo no ia oukou aōie e kail mai ana ka hoailona hoaia hiamoe, ina no ia he generala. a 1 oie he wahi kiinaka »kakau nUoeoa wale no." "Oia ka olelo naauao," wahl a ke ?ceherala I pane mai ai me kona koio ana 'aku iioko o kona kihei huiuhulu. "Ou-di-naita oukoo." Ua hana like aku la kela *me keia e like me ka ke ££neraia i hana ai, n iloko o ka wa pokole aia makou iioko o ka hlamoe'kuHpoIipo. MOKUNA XXXVI. KA HOAO HOPE. "Maalo aku la ka uwahi; A ikeia aku la na pu a ka Akaa e ki&i iho aoa maluna o na enemi/" 1 ke kau hooiio o 1SW ame 65 I hkla ae at. a e hoomaka, mai aaa.hol na kula 1« holke mai l ko iakou maa mea ulu | u\mu ua hlk! aku o S«rk!ona t ka l pahu hopu o kaaa huakai e n«e ana • kaliakai. Ua fcauter iho « Wi-imlnUona c mamull o ka liW pio ana mai o ka Papu £ FIka. a ua hoopuipui loa ia aku ka 1 fkaika o ua laiua koai e paa ana maf mua jho o Pliahuka ame Kiklmona. Ua \ tke h aku ko hooikalka a»a «' maI **•#»?**■ &<& I p«a la ana ona olat ua mai la oh »0 elua ] ao?e no nae Sa he maa hakoko ano nai | r.&! isa f>pa pu ia aku ola i klnohi no. i >F« ke houlaula a« la 0 | S*ridona I koisa ikaika apau no ka pa lo | aoa mai a mawehe ae l kona aīahel* e i fcu! mai at me ko Kaian! mao maI heie. t'a hol aku ka Maheie roa f k& lalaa © ka paa ana aku la U. Ma ke ano o na mea apau e ike ia *n& afa kekah) hana nul a kolkoi k« walho mal la ntamua o na Pualikoa o Fotomak« <fhe iuoa t kuluma a I kapala maluna o ka haina o ,»a pualikoa Federaia). Ma na wahl ap«ti ua Ikeia īa aku na ? hoomakaukau «ew» oui. K« ko«no mai f la na puaUko« hou »* lakou al | am» kaua. a o ka auoi nut waie no lloko am» kela oSa Bo ka hoea mai 1 o ka maaawa e uiele 0» al» a hookuu 1a ! ae ho< tut miiiona kanaka e noho ! wakuapaa ana.

f r» hel« aku w*« « | na !staa ki*f. ota| &lttki'Ka *•;»» « mad&»NK. > aaa t k* hajtui I» mauia,*a. I kekaU po | «> fca m*hte« >lan»fei. » hr*< ?nm mkvi j la wsu i k«>'u bisi« U>1<* i lt*» m« I ka SoM n.»i » m«k*hiamo« tso |i«ii Vt ī ?tnl Iho tet a » k«? »hi o k«> mkoo ; hale i* tn«£Mnra, * e mo« *n& Ho4 o> I)*nl3A m 5to«a **hf mo«. V* peka alna la waa I k» koena waht«. a Boto i tb* u wau « nooooo» n<> n* m«* i hom ; ia'o l'okv> o ke Iat3«. A«Me i m*o- ! f*>S>o iak'u ka loihl o kei* nolu» *»* ®"ii i ma ka? o )t« nhL ofc»t ua hi*nK*e iftw> )a i w*a Uum», © ko'u twfevK M» k» feutw% [ nul i *ia «e «| wau m*m«t!f o k« kxt« l plnai «iia mAl oAl«op«J paku*t kok« [ ia mat hol e m o b* |H>kt>at»hL j ,4 Be*$ra! ei* hou no IV wikM * D«» nla* | b<x»h<> *e al m* ke *ta ao* nwii % > Kuakuai t koo« m«Q maka. M E k» • kia, ftote mnet ou k>fe« aku t k*ta imu I teo e haiukn mal »«{7** 1 ~Ae. u* lolhe Tr»u t* m«u Kt« hoa »o vt% poe ewml »et o k»ko« k« «ueu I DMl! 1&V* "AU l* hot t he* k«t* k*»*?" | ,r M& kt hooouiopopo ana l k* ano o ! ke kanl &na o »& pu. aU toa 1 kmhi "Ke hoop«tp*u loa mat 1* !&kou "wahl * Dents& me kooa aū &n* a« ttu* n* a komo Iho 1a i kon* kajva. h*koko k«i» m« n» pu raifet*; m»lta P*h» kf m*k«imikela nei kakou « ttto pto aku." "U& *l* ao*i oe, e Mekt* WHtmoa*r wahl a Kon«ta Hadtn* t ntnau m*t al me k« ktet ana mal Uoko o ko maua hale lole. "A«* « k« konela. aol« wau I hot « htamo« t k«ta manawa." "Ei» hou no ko kakou mau c««mt k« hoeueu ma! nei/' waht a Kon«la Hadina i pane mal al. "Ala. la hoi ihea kela kauaT" "O ka'u ninau hooVaht no ho4 la,'* wahi a Lukanela Halon» I pan« aku ai. & ta mannwa hookahi no hoi ala ola ke komo la t kona tot« w&wae* "Ho kauoha anei kau. e ke konela?" "Ae. e Matone: otat ua paa kou lole he mea pono ia oe ke holo aku ma na hal* tote o na aiilkoa a hoala aku ta lakou. He mea pono ta kakou e makaukau mamua o ka ioaa ana mat o ke k&uoha. E WHImona. e oluolu anei o« e kauoha aku I ka poe hookanl pahu « hookani aku i k& lakou mau pahtt. Auwe no hol el e hoolohe aku t k« kanl ir.at o na pu ratfeta. A! ke hoomaka mal la na puallpjtfcaa t ka iakou hana." Ua haalele iho la wau t ke konela « hoopau aku i k*na mea « kamailio ana. a hoio aku la wau 1 ka haīe o na keiki hookani pahu, a ua ioaa aku !a lakou ia'u e kuku ana inawaho o ko lakou mau hate iole e hoolohe ana t keia hakoko e paioia mai nel. He nut o iakou e paa ana no i ka iakou mau pahu; nolaila ua hooko koke aku ta takou i ka'u kauoha, a hookahi ka hulkau ana aku o keia mau teo pahu me na teo 0 na pu e kakani noL Ke omaka linai nei ka malamalama I keia manawa, a Uoko o ka haoalua hom mai ka wa flf makou i tohe al i na ieo o nn pu, ame ko makou makaukau ana, ua hut pu akq ta na puallkoa mai ka a'oao hema a I ka nkau ma ka paio ana. Aole he kauoha i ioaa mai ia makou, koe'wale no ka makaukau ana e hooko aku 1 ke kauoha ke kani mai ka o-le o ko makou keena kaua; nolaila ua ku tho la ko makou reirimana me na koa iloko o ka tatna, e hoolohe ana I ke kani mat o na pu. me ka noonoo ana heaha la ke ano o keta hoouka kaua « paiola n#»i. ! "E Mekia Willmona." wahl a lakina | i pane mai at la'u. iaia 1 hoea mal ai ! maluna o kona lto, "ua makemake o Qenerata FIUta e hele aku oe e nana t : kahi o keia kaua.—Ua manao oia ua htki no hoi ia oe ke hookuu mai ia "Wiiimona. e ke konela." "Ua pono. e lakina. ina ola ka makemake o ke kenerala," w*ahi a Konela Ha!lina t pane aku ai. "T7a pono. nolalla eia wau ke het« nei." walil a'u i pane aku at me ka hothoi no ka loaa ana mal o kein hana ia'u. lloko o na minute pokole. ua lilkl aku la wau i ke alanul nut. e Boto po* lolei ana no ke kahua o ka palo, » ta'tl e holo ana ua komo mai la ka hauoli iloko o'u n > ko'u ikp ana aku i na hiohiona o kaua. H*r o}aU> «olo I nut toa ko'u wa I hiamoe al, ela nae ala ko'u noonoo ke uwll» Ja. % ke wakemake la wau ! ka h«»to o ko'u ti«. Iloko o hapalua hora. ua htki aku I* 1 wau 1 k<i alanui Teru<«aiema, a loaa Aku la ia'u he heluna nul o na mahele ko* e nee awiwl anar no ke kahua o k» kaua. » € "Heaha ka mea I ho<pa mal?" wahi a'u t ninau aku ai ! kekahl o na ailikoa. ; "Ua wawahi mal nel o 14 l ko kakou | Uina koa. a ua lilo plo aku nei ka ; Papu Kekemana." ota ka pan« ! !oaa mai ia'u. j O kfia kekahi o na nw»a hou hoo»lholhoi, a ola no h**f ka mea nana i ho~ ike mai t ke kumu o keia pal* hahaaa ana. Me he rnea ?a ua lele kaua m*i | na Konofedema ma ka heluna nut, no : ka mea, aole e haule wale kei* papu | olai oia kekahi o na p*u ikaika to* o I m&kou. | Ua puka mal ka malamalma o k* ta t |ket&. manawa n'u e hoto a ta'u I | kaa aku al ma kahl o k* m*he!e o Pe- | ne«eievenia. ua Ike aku ia wau ua p*u I kei* mahele i ka heie. *fcu %n k*ht o : ke k*u*. Aole i lolhl mahope m*t oi* j manaw*. u* hiki aku t* wau \ Xaht e palol» ana. [ Ua ike aku ta wau ata kekaht m«- ; h*!<p koa o na Konof«4ereta fc<r> komo I* ; iloko o kar pao>u. a e nee an* me ka • *wiwi no ke koku* an* aku ! n* m«J hele ihaia mua aku. I* manaw* u* Ike | aku !& wao I 1u manao o k«-ta hoone» (kaua a O* Koaof«der«t», ota hol e aw f'*« ana lakou e ok! ae ta makou mai ke [ kahua aku o ko makou m*o takw at « : traiho ta m# ka 1*&« Kulanakawhale, [ ! ko'o htki *Jctf ma kekaM ahu*, [ ua kaoh! mai la wau t H<>. * ku | aku ta e nana i k* nee ana maf o na | ma owawa. I [ ket* manawa u* komo mat t* kekahl i mahele iloko o ka papu. * imh* m*l I» r me ka awlwl, * t ka hoi an* a« o kon* | oaaa kea me ko ka mahet« I komo mua [ mal *!. Wk hlki k« fk« t* aku ko taua | lleaik* p*!ena ole. 1* man*w* q* liolo ; mal ta o Oe«eraIa Hatafaran* m« kejj kabt o kona mau koku* alHkoa» * t | kon* ike ana mai f ko'u k\» aku. u* ikahe*. m*i *a o*a la u me k* teo nui— "E ua tk« &r**i oe l k*hl I h*t* aku n*i o kela puallk**?" "Akk m* k«!a *o*o o keta m* o I*," w*hi a'a i p*ne aku *! nt k« kuhikuhi pu »«t *ku t kahi **« t Eke mua al i ke kau an* mat o n* puku&iahL oluolu bo| o» | holo aku * lawe m*t am kahl » k» haaa. M waht a k* f«nefmt* I pane m*l *l. a t* manaw*.

liookahi no hei i hoohuli ae ai oia i| kona lio a hol aku ia ma kahi e ku ana o kona mau maheie. i l*a holo aku la wau a loaa aku la, ia'u ua puaUkaa ia e ku ana s 0 ka iuu, ,J "Heaha ka oukou hana maanei. ■wahi a"u * nir.au aku ai. "E iaire mai 1 ka oukou mau p u a e hoohuli aku i lakou mau waha maluna o kela puaiikoa e nee mai la." >t •'Ua make iho nei ko makou kapena, •wahi a ka lukanela i pane mai al; "eia wau ke kaii nei o ka ioaa mai o ke kauoha." "E awiwi roal; aole he manawa i koe e hoopau wale art," wahi a'u i kauoha aku at . ttt „ "Ma ka mahele no ka hema, nua. i kauoha aku ai ka iukanela: a ia manawa aia na kaapu ke nakeke la no luna o ke ahua. **Ano ka manawa, e ki aku i ka oukou mau pu," wahi a*u 1 kauoha aku ai: "E ki koke aku me ka awiwl. kokahele u baki'.r" •'E hoolele aku no makou i na I>oka paa mamua, a mahope aku i na poka pahu." wahl a ka iukanela i pane mai ai ia"u. Ia manawa no i hoomaka aku ai na pukuniahi e kanl; a la manawa I hoomaka aku ai e kuemi ka makamua o keia mau maheie e nee mai nei oiai aia na kanaka ke hina la V na manawa apau e kani aku ai ka pu. "Ano, e ke kakiana. e hoouna aku i na poka, eha-kekona uwlki," wahi a ka iukanela i, kauoha aku al, iaia e ku ana ma ka aoao okona lio e paipai nna hoi i kona a-i. Ua huli aku la wau e nana i ka Hatafarana mea e hana ana, a ike aku la wau i ka holo ana aku o kona inahele ilalo o ke awawa me ka.uwauwa ieo nul ana, me he mea la e kaua aku ana i na enemi. "E akahele mai oe!" wahi a'u i kahea aku ai i'ka iukanela; "ina pela oe e hana ni o kou ki aku no ia i ko kakou poe." "Oiolnika, e ka mekia; e haawi ae wau 1 mau poka pahu na laKou la, alaiia e kipoka a ku makou iko lakou kikowaena." Ua hoomaka a|cu ia na poka pahu e !e!.>. a I ka wa i hui ae ai o keia mau mnhole koa me ko makou, ua hoohuliia aku ka waha o na pu i ke kikowaena. a ia manawa 1 lele aku ai na poka puliu e hoopuehu liilii ana i na mea ola e loaa aku ana ia lakou. Ua hiki mai la he elua mau mahele koa pukaa. a hui pu mai la jne makou ma ke kipoka ana i na enemi a aia hoi ma kekahi aoao mal o ko Hatafarana mau mahele, ke ki mai la no hoi kekahi mau mahele koa pukaa. Na kela kipoka a ko makou mau mahele koa pukaa i hookuemi hope aku l na enemi, a no ke-J kahi manawa ko lakou ku ana mai e paio a hoomaka aku la lakou e auhee. He lwakalua minute mahope mai ua pau ae la ke kaua, a aole hoi.i plha ka hora ua lilo hou mai la ka napli ia makou. Ua nui ka poe i make ma keia kaua ana; oiai aia ke kula ke uhiia la e na kino make ame ka poe i eha a o ka poe e noho ana iloko o ka Papu Kekemana ua pau aku i ka paa pio. He mau haneri kakaikahi o na Konofedereta i lilo pio mai; a o ko lakou poe i make ame ka poe i eha ua nui no. Oiai aol e he mea i koe e hana aku ai, ua hooholo iho la wau e hoi aku; nolaila ua hele malie aku la wau a kaai ae la mahope o Generala Hatafarana ame kona mau kokua aliikoa. "Owal kou inoa?" wahi a ke generala i ninau mai ai mahope o ko'u haawi ana aku i ko'u aloha iaia, .. "O Mekia "Wiiimona ko'u inoa, a no ka puallkoa Ehiku o Nu loka." "Auwe, no ka Mahele Elima oe. Pehea oi» i hiki ai ianei, e ka mekia?" "Ua, holo mai wau mamuli o ke kauoha i haawiia mai ia'u e nana i na mea e'hanaia ana maanei." "Ua hele nlai oe me ka hikiwawe," wahi a ke ffenerala l pane mai af me ka leo oluolu. "a aole hol wau e poina ana ia oe ma ka'u hoike no kou law.e ana mai i kela konofauna pualikoa I>ukaa." Ua haawi aku la wau l ko'u hoomaikai ma ka wehe ana aku i ko'u papale kapu, a iloko o ka manawa pokole aia wau ke huli hoi la no ko'u mai?ele. la'u i hlki aku ai 1 ko makou keena kaua, ua ike iho la wau ua hiki mua nku ka lbno- i o'u mau hoa mamua o ko'u hiki ana ak\i. oiai ua hookuu ia aku na koa e hoi no ko lakou mau hale lole pakahi. Ua noho mai ko makou generala e hoolohe i na mea i hanaia ma ke kahua kaua mal ia'u aku a ua nui 'kona hauoli i ka lohe ana i ka'u hoike. , "Ea. e WiUmona, ua o! aku kou laki, no ka mea 000 wale no o kakou ka i komo aku iloko o keia kaua ana," wahi r a lakina i pane mai ai. "Ua poina oe, e lakina. aole i loaa ia Wilimona ka kakou kaua o kela mau makalii nku nei. I ke|a manawa eia oia ke hana nei i piha pono kona manawa i haule al," wahl a ke generala| i pane aku al. "Aka v e na keonimana, o pono ia kakou ke hoomakaukau no ka hikl ana mal o ka Peresidena i keiai la e makaikai a| ia kakou." i "Auwe, oia hana no ka ia o keia la,"j wahl a'u i pane aku aL "Ke manao nei wau aole e manao māl ana o Linekona e hana mal ta hana mahope koke iho o kela kaua ana iho la o kakou i keia kakahiaka?" . - i Ua pololei na olelo a ke generaia i tiai mai £i ia makou. no ka me& ia auwina la, ua kukuiuia ae ia na mahele koa like ol e no ka hoomakaukau ana no ka hookipa ana mai i ka Peresidena ame kona mau hoahele. He mau minute iwkole mahope o ka ioaa ana mai o ke kauoha ma ka o-le. ua ike ia aku )f> ka oiil ana mai o Linekona maiuna o k«na Ho a holo ae ia e makaikai I na maneie like ole. I ka wa i ioaa mal ai o ke kauoha no ka haawi ana aku i ke aloha. ua holhoi iho ia wau i ka winl o ka'u pahikaua Ualo, a la manawa no hoi i ike aku ai wau i ka wahine a ka Peresidena e poai puhiia ana e kona mau hoa wahine. a e hauoli ana hoi 1 ka nana ana mai ia makou. Aole I hala pono aku ko makou maheie roa kela aoao o ke kahua o ka Pe£«sidena e nana mai ana. ua lohela aku ta ke kanl kupinai ana mai o na pu ma ko makou aoao hema. Olai ke ikaika loa mai la, aole makou I pahaoha » l ko makou nee loa ana aku no kahi o keia hana hoolelehauli. Vx hoopau koke ia ae Ia ka makalkai ana a Hoomaka koke aku la na maheie apao « holo m$ ka mama nui, eia hol na kanaka ke ak»aka nei no keia loil ano e ana o ka papahana o lili (Aole | pau.) — — HAVANA. Uei kakauinoaia k» kuikahi I hookowoia ai na hooioli a Platt # a aohe pauka o ke kuikahi I kk>laia.