Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 21, 22 Mei 1903 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

 BUKE XLI. HELU 21  HONOLULU, POALIMA, MEI 22 1903.  NA HELU APAU 2962]

 

Ka Upenakuu a ka Oihana Makai

Hopuia o Mrs. Frank Turk ame Miss Lyle no ka Malama Hale Inc.

Ilaila e Hele ai kekahi mau Hoa o ka Ahaolelo a me kekahi Poe e ae.

 

Ma ka hora ekolu a oi o ke kakahiaka o ka Lapule nei la 17, i hopuia ai o Mrs. Frank Turk ame Miss Mable Lyle ma ke laua wahi noho ma ke alanui Beritania mawaena o na alanui Puowaina ame Alapai, no ke kuai walona me ka laikini ole.

 

Na ka Hoe Makai Kiekie keia hana i keia hana i keia wanaao malalo o ka palapaia hopu i hoohikiia e la imua o ka Lunakanawai Dickey. Ua hana aku ka hope malalo o ke kauoha a kona mua, a ma ka manawa i hoike mua ia ae nei i hookola aku ai la hana e paa ana na mea kuai waiona laikini ole me ka paa pu o ke kanaka kalaiwakaa otomobile (kaapio lio ole) no ka mea, oia kekahi i @hauhili aku e wawahi ana i ka maluhia o kekahi kanawai o ka Panalaau o Hawaii.

 

Ma ka po Poaono iho i ka hora umi ua pii aku ka Makai Kiekie i kahi noho o Mrs. Turk i kahi i hoike mua ia ae @ a malaila oia kahi i noho ai a hiki i ka hora ekolu o ka wanaao Sabati, oia ka manawa ana i komo ai iloko o ka hale a hooko aku la i ka hana.

 

Ma keia manawa o ke kiai ana aia he makai me ka Hope makai Kiekie no ka hoopaa ana i ka nui o ka poe i komo iloiko o ka hale o keia mau wahine. A o ke kaapio lio ole (otomobile) ua makaala loa ia kana mau hana a na luna o ke aupuni a hiki i ka manawa i maopopo loa ai na kulana ke kumu o ka hooko ia ana o ka manao hopu maluna o lakou.

 

Ma ka hora o ke aumoe ua hele keia mau wahine he wahi okoa aku no elua hera a hiki i ka manawa i hoi hou mai @ i ka hale. Ma ka manawa i hoi mai ai keia mau wahine oia ka manawa @ pono ae ai ka Hope Makai Kiekie ma kahi kupono e hiki pono ai iaia ke ke ike aku ia loko o ka lumi kahi i keia aku ai o Mrs. Turk e ku ana me kekahi kanaka. Ua lawe mai ola he omole waina a inu like ae la laua, oia hoi, ka wahine ame ke kane. Mahope iho o ka inu waina ana no kekahi manawa, ua haalele iho la laua i keia lumi a komo aku ia he lumi okoa.

 

Ua hoomaka aku la ka Hope Makai Kiekie i kana hana ma ka hele ana aku ma ka puka mahope mai o ka hale, a mahope iho o ke oki ana i ka uwea makaupena o ka puka ua weheia aku la ka puka me ke ki oiai ua kila mai ka puka a paa, a i ka hemo ana ua komo aku ia ka makai iloko o ka lumi kahi e noho ana ua wahine nei me ke kanaka i inu waina pu ai.

 

Ua loaa i'o aku no laua iloko o ka lumi o ka wahine e ku ana oia ma ke pakaukau kahi hoi ona i hopuia aku ai Mahope iho o ke kali ana no kekahi manawa ua hoi mai ia ke kalaiwa kaapio otomobile ame Miss Lyle a oia no ka manawa i hopuia aku ai a paa ana i na lima kakauha o ke kanawai.

 

Ua loaa ka ike i ka Hope Makai Kiekie i ke kuai o Mrs. Turk i ka waina he $5 no ka omole hookahi, a ua loaa no laia ka ike aia he kanaka iloko o keia kulanakauhale ua hoolilo aku oia he $200 no ka waiona i kekahi ahiahi.

 

He mau ia aku mamua a hiki i ka hookeia ana o ka hana ua hoohalua mau ka Hope Makai Kiekie no ka manao e hoopaa i na inoa o ka poe apau e komo ana i kahi o keia mau wahine, a ma keia hana ana ua loaa aku ma ka papainoa o ka poe i hele ilaila he 18 a ua oleloia he ekolu iloko o keia papainoa he mau hoa ahaolelo.

 

He Hookuku Ahamele Aiwaiwa Nui.

E haawiia ana he ahamele nui ke hiki mai i ka Poakolu la 10 o Iune, ka po mamua iho o ka la hanau o ko kakou mai Aupuni, ma na kihi alanui Pa@u ame Beritania.

 

He ahamele keia e haawi ia ana e ka Hoomana Naauao a e kokuaia ana hoi e ka Hui himeni Kawaihau, he ahamele hookuku keia mawaena o na hui Kawaihau me ka Ellis ka Iolani ame keia poe hui mawaho ae o Kawaihau, he poe lealea wale no me ka himeni, he poe kahuli leo lea wale no me he la e kaili maoli ana i ka puuwai o kela ame keia mea, a mahope koke iho o keia ahamele hookuku, he hulahula nui ke hanaia ana, a he pomaikai keia no ka poe ohohia i ka hulahula, a mawaho ae o keia poe himeni he poe puukani okoa ae no kekahi.

 

Mai poina e na makamaka ame na ame na hoaloha i keia mau hana maikai, e haawi i ka oukou mau kokua ana ame ko oukou aloha no ka pono ame ka pomaikai o ko kakou uhane a na ke Akua e kokua ia kakou apau.

 

Hoomana Kristiano Naauano, uku komo $1.00 ame .50 keneta.

 

A e loaa no na kikiki ma kahi o Wall Nichols alanui Moi kokoke i alanui Papu.

 

Omole Kini Hoowalewale.

No ke kii ame ka inuia ana o kekahi wahi omole kini hoowalewale me ka ike ole o ka mea nona ua omole nei, oia iho ia ke kumu i ulu ae ai he hakaka iwaena o ekolu sela moku haole ma kahi o Franko Rikini ma ka po Poalua nei. He slea o Colman ka inoa ka mea nona ka omole, a iaia e holoholo ana ma ke taona i ka po Poalima nei, ua komoia aku ia kona lumi e kekahi o kona mau hoa sela o Anderson ka inoa a lawe aku ia i ka omole kini i aloha nui ia e ua Colman nei a pakipaia aku la iwaena o kekahi mau hoa okoa iho. I ka hoi ana mai o Colman lohe aku la oia i ka hauwalaau maloko o ka lumi o Anderson a i kona komo ana aku, e ku mai ana maluna ol ka pakaukau ka omole kini ana i aloha nui ai. I kona ike ana i keia mea ua ninau koke aku ia oia owai ka mea nana i hana keia hana aihue, a ua oleloia mai na Anderson . Ua komo aku la o Colman maloko o kona lumi ponoi a puka mai la me kana pu panapana a olelo ae la e make ana o Anderson iaia. I ka ike ana mai o Anderson i ka pu, ua holo koke mai ola e puili ia Colman, a ia wa o Colman i hahau aku ai i ka pu ma ke poo o Anderson a kahe mai ke koko. Ua hopuia ua mau kanaka nei a iaweia no ka halewai. Ina paha i loihi loa iho ka laua hakaka ana, he mea maopopo e lilo no kekahi o laua i mea na ka aha koronero e noonoo ai i ke kumu o ka haalele ana mai i na ea huihui o keia honua.

 

He Mea Aihue ma Kahi o Kiliniwoki.

O Manuel Charlain he Poko Riko ma ke ano o ka lahui ua hopuia oia a paa i ke ahiahi Poakahi nei maluna o ka hoopii aihue. A paa hou no he kanaka ma ka inoa o Roselios ma ka hoao ana e hoopakele i ka lawehala mai kona hopuia ana ma ke keakea ana i ka makai i ka manawa i hookoia aku ai ia hana.

 

O keia Charlain oia ke kanaka i hooia ia mai nana i aihue liilii i na waiwai o na Iapana hana o na kauhale ma ke alanui Moi mawaena o na alanui Keeaumoku ame Piikoi.

 

Ma ka Poaono i hala ua komo aihueia kahi keena o ka makai Nebo he wahi lumi hoi o ka hale iloko o ka pa hale o ka Hope Makai Kiekie Kiliniwoki a pau kahi pahu ona i ka hu'eia a lilo kekahi mau mea ona mailoko mai o kona wahi waiho lole.

 

Aole o keia Iapana wale no ka i komo aku iloko o keia pilikia aka o kekahi Iapana e noho kokoke ana malaila, o kona mau waiwai kekahi i laweia a he Kepani okoa mai no kekahi i komo aku iloko o ia mahele pilikia hookahi, no ka mea, o kona mau wahi pono ua malele aku mai iaia aku i ka makamua no o keia pule iho la.

 

KE KULANAKAUHALE NEI I NA LA I AUI AE.

 

KA HOME LUNALILO I KA MAKAHIKI 1882.

                        (Pa'lia e Williams)

 

NUHOU O KO NA AINA E.

Mai ka Uwea Telegarapa mai.

 

PII KA MANAO KAUA O NA IAPANA.

TOKIO, Mei 12-Me ka maopopo pono ole i ke kokua mai o Beretania Nui ame Huipuia ia Iapana ina e komo ana o Iapana i ke kaua me Rusia, ke pii mau nei no na'e ka manao kaua a puni ka emepaea. Ua kukaia ae o Makuisa Ito e paa o Iapana i kona kuleana ma ke kuikahi e pili ana ia Manakuria, ina he mea hiki, me ka oolea o na mea kaua, a na keia mea i hoike ae oia ke alakai o ka aoao kaua. Mai ka manawa@ ikeia ai ke aumokukaua Rukini ma ka waha o ka muliwai Iaiu, kahi hoi a na aumokukaua Pake i houluulu ai i ka makahiki 1894, ua nui ka hoomakaukau ana a Iapana no ke kaua. Ke hana mau nei na hale hana pu a eia ke houluulu nei na mokukaua ame na puali koa ma ke komohana.

 

HAPAHA MILIONA DALA PAUAHI.

BAFALO, Nu Ioka, Mei 12-Ua puka ae kekahi ahi ma na hale o ka Lake Shore & Erie, a he $250,000 ke poho.

 

MOI ELUENE MA SEKOTIA.

EDINEBURO, Sekotia, Mei 12-Ua hiki mai maanei i keia ia o Moi Eluene ame Moiwahine Alexandria. Ua nui ke ohohia o na kanaka i ka ike ana i na alii.

 

HOOPIIIA KA MOI LEOPOLO.

BRUSSELS, Mei 13-Ua hoopii ae ke Countess Lonyaya i kona makuakane ka Moi Leopolo, no ekolu miliona dala, ka huina keia o kona mahele waiwai o ka waiwai o kona makuahine.

 

KA NUI O NA AINA O BERITANIA NUI.

LADANA. Mei 13-Ma o ka hookele kaua ana o na koa Pelekane ua pakulia mai he hookahi haneri tausani mile kuea aina ma Nigeria akau.

MAKUA LIBERT KA EPIKOPO HOU

 

RUSAWELA MA KAPALAKIKO.

KAPALAKIKO, Mei 13-Ua makaikai o Peresidena Rusawela i na koa i keia la a ua nui na kanaka i hiki ae malaila. He nui o na keiki hele kula i hele mai imua o ka Peresidena. E noho ana oia maanei no elua ia i koe.

 

HOOKI HANA MA VALAPARAISO.

VALAPARAISO. Mei 13-Ke hoomaka mai nei a nui loa ke ino o ke kulana hooki hana o na kanaka hana ma na uwapo. Ke nui mai nei ka haunaele me ke puhiahi. He ekolu tausani koa ma ke kahua hoohaunaele i kela manawa, a ua kukalaia ae ke kanawai koa.

 

LUKU IA NA IUDAIO.

ST PETERSBURG,  Mei 13-Ua loaa mai ka lono ua lukuia na Iudaio ma Kisscheneff. Ua pokepoke liilii ia na kino o ka poe i make.

 

NUI KA AIE O TUREKE.

VIENA, Mei 14-Ua hoopilikiaia o Tureke ma o na hana hoomakaukau kaua. Ua hoole mai ka poe nana e hoolako nei i ka haawi ana mai i na lako o kela ame keia ano, aia wale no a uku mua ia aku me ke dala kuike. Ke ukuia nei na koa me ka waihona nonoi o ke Suietana.

 

SOFIE, Mei 14-Ua olelo ae o Kuhina Daneff aohe makemake o Bulugaria e hoohui me Macedonia. He mea makehewa wale no ka hoao ana e hookomo i kekahi mau hoololi, e mau aku ana no ka hoohaunaele ame ka hookahe koko.

 

Ua loaa iho nei ua hoomoeia na hale kanikela Farani ame Rusia me ka dainamaita.

 

NUI KA HOOKAHE KOKO.

NU IOKA, Mei 14-Ma ka lohe i hoounaia mai e ka mea kakau o ka Herald ma Vaiaparaiso, ma kekahi hoohaunaele, he elua haneri poe make ame poe eha i loaa aku. Ua makaukau na hana no ka uwao ana i keia mau hana hoohaunaele.

 

HOEMI LAKO KAUA.

LADANA, Mei 14-Ua olelo ae o Sir Charles Dilke ma ka Hale o na Makaainana i keia ia e hooulu ae ana paha o Beritania Nui i kekahi kumuhana no ka noemi ana mai i na mea e pili ana i na hooiako ame hoomakaukau kaua.

 

O-LA NA PAKE O PILIPINE.

MANILA, Mei 14-Ua o ia na Pake o keia kulanakauhale e ka Papa Oia me ka palehehe bubonika no ka hoopakele ana ia lakou mai ka bubonika mai.

 

INOINO KE KULANA O COLUMBIA.

WASINETONA, Mei 14-No ka hakaka mau ana no eha makahiki, ua banakarupaia ke aupuni o Columbia, a he inoino ke kulana o ke aupuni i keia manawa.

(E nana ma ka aoao 5.)

 

Keiki Pukiki Oniu Pahi.

He hou pahi ano kukonukonu ka i ulu ae iwaena o elima Pukiki ma ka hora 9 o ka po Lapule nei mawaena o ke Alanui Miller ame Alapai. Aohe i maopopo pono loa pehea ia ia uiu ae ai keia hakaka.

 

Aohe he like o na hoike a John Gomes Charles Fereira, John Hollerson ma ka olelo ana mai ua pepehila lakou e kekahi mau kanaka, a lakou i ike ole ai, a i holo hoi mahope o ko lakou pilikia ana. Ma ka Joaquin Tarres hoike hoi, ka lima o ke kanaka, ua olelo mai oia na keia poe he eha ka nui ka mea nana oia i pepehi, a no ke pale ana i kona oia iho ua wehe ae oia i ka pahi a hou aku i keia poe. Ma ka hoomaopopoia aku, ua hukaka mua no oa Tarres me keia poe, a ua hoao keia poe e pepehi iaia.

 

Ua laweia aku keia poe he eha ka nui no ka Haleme'i Moiwahine no ke pohopoho ana i kahi i okila me ka pahi, a o Gomes ka mea o lakou i ano kukonukonu ka eha.

 

No ke kukonukonu ole o ka eha i loaa aku ia Hollerston, Souze ame Fereira, ua laweia lakou no ka halewai i ka pau o ka hana ana a ke kauka maluna o lakou a ina e ola ae o Gomes, e hopuia aku ana oia. Ua hopuia hoi he wahi keiki o Willie Dias ka inoa, a oia kekahi i ikeia me keia auna hoohaunaele. Ua hopuia no hoi o Tarres.

 

Ka Ma'i Nalulu e Laha nui nei.

MA'I FIVA HAKIHAKI IWI MA NA KUAAINA.

HOIKE A NA KAUKA AUPUNI.

Ma na hoike mahina a na kauka aupuni i ka Papa Ola, ua Ikeia iho ua nui ka ma'i nalule ma na wahi like ole o ka Paeaina nei i keia mahina iho nei. Ma Waimea, Kauai, ua hoikeia mai he umi-kumamakahi poe i loaa i keia ano ma'i, Koloa ame Lihue, elima; Waialua, Oahu, elua; Kula, Maui, elua; Makawao, Maui, Eiwa; Hana, Maui, elua; Kona, Akau,  Hawaii, iwakalua-kumamawalu; Kona Hema, Hawaii, iwakalua-kumamakahi, ame Hilo Hema elua mea ma'i.

 

Ma kekahi mau apana kuaaina, aia no ke hoomau la ka nee ana a ka ma'i fiva hakihaki iwi, a ma kekahi mau wahi hoi, ke hoomaka ae nei e nui loa, eia nae, ma na kulanakauhale, ua akakuu mai ka holapu ana. Ma Lahaina, Maui, he kanali@ kumumalua poe i loaa i keia ano ma'i a ma ka hoike a ko laila kauke, ke emi nei ua ma'i nei malaila.

 

Ma ka hoike a kauka Wood o Waialua, ua loaa iaia he elua mea ma'i ma o ka ai ana i ka i'a palahe. Aohe no nae i waiho mai ke kauka i kana hoike piha e pili ana i keia mea.

 

Paa Pio ka Lunakanawai Dickey

Ai a ka Lakaia ka Puka me ka Manao ole ia aia Oia Iloko.

He Uina ana o ka Pukaaniani, ua Hemo mai la Oia Iwaho.

O Lyle A. Dickey, lunakanawai o ka Apana Hookolokolo Elua ua komo aku oia iloko o kahi pilikia iki ma kona paa ana iloko o ka lumi buke kanawai o ka Aha Kiekie no kekahi mau hora. I ka auwina la Poaono ka loaa ana o keia pilikia iaia, a haia kekahi mau hora o ka noho ana ilaila ua hoao ke oia e loaa ke alanui maaiahi e hemo ai, aole loaa ke alanui maaiahi e hemo ai, aolenae he loaa nolaila ua hooholo iho la oia e wawahi i ke aniani o ke ouka komo o ua keena buke nei ke kumu o kona puka ana a hanu hou i ka ea huihui.

 

Ma keia auwina la, ua hele aku la ua lunakanawai nei iloko o keia keena buke kanawai o ka Aha Keikei a hoohaia i kekahi mau hora no ka huli ana, i loaa ai iaia kekahi mau ike, e pili ana i ka hihia ana i hoopii ai i ka hui kaa uwila, ona hoi i lanakila ai a hoohalahala ka hui kaa uwila imua o ka aha kiekie mai ka aha hookolokolo apana.

 

Ma keia huli ana ona ua nanea loa oia i ka noho ana iloko o ua keena nei me ka hoomaopopo ole ae ke holo hikiwawe nei ka manawa, aka, i ka manawa i loaa ae ai iaia ka manao e hoi, aia hoi, ua ahiahi a o ka hora eha ia. I keia manawa ua eu ae ia oia e hoi eia nae, ua poho ia manao ana, no ka mea, aole e hiki iaia ke puka iwaho o ua keena pei no ka mea ua kila a paa na puka (me ka manao paha o ke kanaka malama keena aole he kanaka oloko i ka manawa i kiia ai).

 

Alaila hoomaka iho ia ka lunakanawai e huli i wahi nona e hemo ai, a i ka hele ana aku i na pukaaniani aia hoi he kiekie okoa no ia e lele aku ai a kuia ilalo o ka honua a ina paha e manao ana e lele alaila e haihai e ana na au.

 

Ua poho keia manaolana ana pela, alaila hoao iho la oia e kahea malia o loheia mai a pakeie, ua loaa no iaia ka haawina o ka nele nolaila hooholo iho la oia e hoohana i kana puupuu punahele i ke aniani pukaaniani o ka puka komo e hamama aku ai i ka lanai, ke kumu hoi i naha ai o ke aniani a loaa kona wahi puka i hemo ai. O kahi mea nae i holopono loa ai keia puka ana ona iwaho no ka uuku o kona wahi kino.

 

Ma ka Poakahi iho nei ua hooponopono ae la ka Lunakanawai Apana Dickey me ke kanaka malama keena buke no na lilo o kahi i wawahiia e ia a pau no hoi la pilikia.

 

Hiliia me ka Hamare.

Ma ka hora 8 o ke ahahi Poakahi nei, ua hiki aku kekahi Puke o Au Kong ka inoa ma ka hale o George Kelo a noi aku e hookaa mai i kona aie. No ka loaa ole mai o ke dala, ua pii ae ia ke kai o ua wahi Pake nei a hahau aku la i ka ihu o Kelo me kekahi hamaie a haki ka ihu o ua kanaka nei.

 

He wahi kokoke keia i kahi o Benatoa Woods e noho nei ma Makiki, a i ka lohe ana o ka Senatoa i keia mau hana, ua kauoha mai ia oia i ke kaa makai e pii aku. Ua hopuia ua Pake nei a ua laweia aku o Kelo no ka Halemai Moiwahine.

 

Ua Kuai aku Oia i Kana Wahine.

Mamua aku o ka makahiki 1902 e noho ana o Kurihara ma Iapana me ka loaa ole iaia o ka manao e haalele i kona aina hanau a e hoio mai no Hawaii nei. Iaia no nae e noho ana ma keia kulana ua hoea aku la ka iaia a Tereyama. I ka loaa ana aku o ka huina o $300. ua imi iho la o Kurihara i wahine a loaa aku la. Mamua o kona kau ana ma ka moku no Hawaii nei, ua mareia iho ia laua i like me ke ano o ka mareia ana o na Iapana.

 

I ko laua hiki ana mai ma Hawaii nei i ka mahina o Novemaba, 1902, na kuai aku ia o Kurihara i ua wahine nei ana i mare ai ma Iapana, o Mira kona inoa, ia Terayama, ka mea i kauoha aku i wahine. Ua hoi aku o Mira me ia, a hoi aku laua no Koloa, Kauai.

 

I keia mau pule iho nei, ua lohe mahu'i ka loio apana Amerika Breckons i keia moolalo a ua hopu koke oia ia Kurihara ua hoike mai oia i ka moolelo i hoikeia ae nei, me ka manao ole ae he kumu keia nona a noho ai ame Terayama i ke puhi. Ua hopuia keia mau Iapana elua, a eia laua ke kali nei maka noho mai o ke Kiure Amerika.