Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 19, 8 May 1903 — Page 2

Page PDF (1.57 MB)

This text was transcribed by:  Kaui Sai-dudoit
This work is dedicated to:  Ia oe e kuu keikikane eha: Heuaʻolu Kamakamaoliokekoʻolau Sai-Dudoit

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

2 NUPEPA KUOKOA, MEI 8, 1903.

 

KA

Nupepa Kuokoa

--------

No ka Makahiki                      $2.00

No Eono Mahina                     1.00

 

Kuike ka Rula.

                   ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

                        NA PUKA ANA        1 Pule.             2 Pule.             3 Pule.             1 Mal.              2 Mal.              8 Mal.                 1 Mak.

                        1 Iniha                         $1.50               $2.00               $2.50               $3.00               $5.00               $6.75               $12.00

                        2 Iniha                         $2.00               $2.75               $3.50               $4.00               $7.00               $9.00               $18.00

                        3 Iniha                         $2.50               $3.50               $4.50               $5.00               $9.00               $12.00             $24.00

                        4 Iniha                         $3.00               $4.00               $4.00               $4.00               $11.00             $13.00                 $30.00

                        5 Iniha                         $3.50               $4.75               $6.00               $7.00               $12.00             $15.00             $36.00

                        6 Iniha                         $4.00               $5.50               $7.00               $8.00               $13.00             $16.00             $42.00

                    -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

 

            O NA OLELO HOOLAHA APAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A INA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.

----------------

O na Dala apau o ka Pepa nei e hoouna pololei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.

----------

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

-------------

Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu, Panalaau o Hawaii, ma ke ano mea o ka Papa Elua.

DAVID L. A-I, Lunahooponopono.

A.W. PEARSON, Luna Nui

Honolulu, Oahu.

----------------------------------------------

POALIMA   :   :   :   :   :   MEI 8, 1903

-----------------------------------------------

 

KA HOME O NA WAHINE OPIO.

-------

            A hala no hoi ke kamailio ana maluna o ka home ona kamaiki makua ole e ku mai nei ma Kona, Hawaii, malalo mai o ka aina kamoe o ke kula o ka Mauna Hualalai, no ka maikai o ia kumuhana, pela no hoi i komo hou aku makou e kamailio maluna o keia kumuhana nona ke poomanao e kau ae la maluna "Ka Home no na Wahine Opio,"

            ʻAohe he mea hiki ke hoohalahala i ka maikai o keia manao o ke kukulu ana i home no na wahine opio e like me ka hoike a ke Kuokoa o kekahi helu i hala. Me ka hoopaapaa ole ame ka hoohewahewa ole o keia home no na wahine opio o kekahi mea keia i haule iloko o Hawaii aloha, i ahna ole ia, koe wale no na kula hanai e like me na Kula Kaikamahine o Kamehameha, Kula Hanai o Kawaiahao, Maunaolu ame ko Kohala. Ma kekahi ano ua kapaia lakou he mau home no na wahine opio, aka, o keia home hou e manaoia nei, he home ia e pulama mai ana i na wahine opio i hemo pono mai mai na kula mai a loaa ka naauao maikai, ame na wahine opio no apau i manao e noho no lakou iho, me ke kaukai ole aku i na makua, oiai ua wahine kanaka-makua mai, ana hoi i manao ai e ola oia ma kona komo hana aku, e like me na haawina e ikeia nei i keia manawa, oi loa iloko o ke kulanakauhale nei, a o ia ano poe la ua hamama ka puka o keia home no ka pulama ana mai la lakou ina no ua nele i ka hana no ka manawa a ina no aia ke hana nei.

            O keia manao kukulu home no keia poe oia kekahi hana pookela loa a aohe no e hiki ke alo ae i ka ike ia aku o ka mea nana i kukulu a i hoala i keia kumuhana maikai--o ka poe manao makee i na ano maikai apau o lakou ka poe e hoala nei i keia hana maikai.

            Ma ka noonoo ana ua loaa na kumu o ka olelo ana he kumuhana maikai keia e pono e kukuluia, a o kekahi o na kumu oia ka hoowhaine ana mai, ano kuokoa nona iho, hiki ke malama iaia iho, hana nona iho, manao no ko hai pono, komo iloko o na aha maikai, launa pu me na anaina o ke ano hookahi, haawina aʻo ma na mea pili i ka home, oia hoi ka ike kuke, ike humuhumu, ame na mea like ame ka hele ana e ike i ka nohona ohana ana, ma ke komo kauhale a o ke kukulu ana i keia home oia ka hoopakele ana i keia poe mai na ano ino mai apau i ikeia, i ke kauhihi wale aku maluna o lakou. He mea pono e makee la ke ola ame na ano maikai apau o keia poe opio a aohe he kumu e hiki ai ke alo ae i ka malama ana ia mau mea, a o ka hana ana pela oia ka makee ana i ekahi hapa o ke ola lahui ana iloko o na palena maikai.

            He haawina ka i ike mau ia a e ikeia nei i keia manawa, oia hoi, i ka manawa e hoowahine ae ai kekahi a he kaikamahine paha i hemo pono mai, mai ke kula mai, alaila aia no hoohihia he nui wale imua o kona alo me kona hoomaopopo ole paha ia mau mea, ke kumu hoi i haule nui ai kekahi poe wahine opio iloko o na kulana e kupono ole e noho ia e lakou, aka, me ka maopopo ole ame ka moeuhane mua ole e noho ana ilaila, eia nae ka mea i ikeia aia aku la ilaila kahi i noho ai kahi o lakou i paumaele ai mai, o a o.

            O keia home oia kahi e aʻoia ai lakou a loaa ia lakou ka ike nui o ka malama ana ame ka paa ana mai ia lakou iho, ame ka auʻa, kaomi ame ka uumi ana mai i na ano ino apau ilalo loa a hapai hoi i na ano maikai apau; iluna a ke loaa ia mau haawina maikai i kekahi wahine opio alaila he wahine oia i kaa aku ma ke kahua moakaka, a ma na wahi ana e hele ai e ikeia ana oia he lede. He wahine hoi e loaa koke ai ka manaoio i ko ke ao he wahine kanakamakua. A o na wahine apau o ia ano he mau puuhonua lakou no na home maikai.

            Ke houluulu i keia mau mea ame na ano maikai no apau i pili i keia kumuhana, ke manao nei ke Kuokoa aohe he kumu e kuleana ai ka hapai ole ia o keia kumu o ka hana, a oiai eia ke o nei he noi no na kokua aloha no keia hana maikai he mea maikai ke komo laulima ana aku a kokua pu iloko o laila.

--------------------------

PAU OLE NO HOI KA EPA AME KA NAAUPO.

----------

            Ma na mea i loaa mai a ke Kuokoa e hoike aku nei ma kekahi wahi o kona kino iloko o keia helu pili i na hana a keia kahuna nana i lapaau malu i kela nana i lapaau malu i kela kanaka mai ma Puna, Hawaii, ua make ua kanaka maʻi la mamuli o ka uhauia o ke poo o ua maʻi la me ka Buke Baibala, oiai, oia e maʻi ana.

            E like me ka mea i loaa mai ua waihoia aku keia hana naaupo imua o ka aha hookolokolo a ka Lunakanawai  Apana o Puna, Hawaii, oia o W. Kamau, kahi i hooia iʻo aku ai ua kahuna nei i na mea i hanaia ame ka hoike ana aku ua hana aku oia e like me ke kuhikuhi a ka Palapala Hemolele ke kumu hoi o kona hana ana pela.

            O na ano hana keia e lawelawe malu ia mai nei, a ina aia iloko o keia poe e lawelawe malu nei i keia ano hana, ka manaoio he pololei io ia mau hana a na ka Palapala Hemolele ia mau kuhikuhi alaila ke pane nei ke Kuokoa, aole i kanamai ka nui hoopunipuni ame ka nui naaupo.

            He mea oiaio no ia aole i pau keia ano anoano hoomanamana iwaena o na oiwi Hawaii; o na elemakuel aku no nae ka hapanui, eia nae, aia no he wahi aweʻaweʻa iki o keia ano haawina iloko o ka hanauna hou aole nae paha ma ka heluna nui iwaena o lakou.

            He nui ka oiaio ole o keia hana a ke kahuna mamuli o kela manao e hoike ana ua hana aku oia ia hana mamuli o ka hoike a ka Palapala Hemolele, no ka mea, aole he kuhikuhi o ia ano i palapalaia maloko o ka Buke Maikai e alakai hewa ai i ke kanaka. Hookahi mea i maopopo loa no ka ikeia o ka Baibala he buke kuhikuhi ia i ke AKua a kuhikuhi i na pono uhane ame ko ke kino a pili i ka oihana hoola, a oiai o ka oiahana kahuna a kauka hoi ma kekahi olelo ana ae, he oihana pili ia i ka hoola pela i nui ai na hoowalewale iwaena o na kanaka Hawaii i ka hoohuikau wale i na hana hoomanamana hoopunipuni o kakou nei a kuhikuhi aia iloko o ka Buke Nui i wahi paha e manaoio mai ai ka poe maʻi he kumu e hei ai iloko o ka lakou upena pahele kanaka.

            Aole o ka hoopunipuni wale no ka haawina e loaa ana ma keia mea aka o ke kanaka i manaoio he ola io ke kanaka ma ka uhau ana i ke poo me ka Buke Baibala he keu kela a ke kanaka naaupo nui wale. A oi loa aku ka paumi iho o na haawina hilahila a ano naaupo maluna o kela kanaka ina oia he kanaka i hoonaauaoia iloko o na kula hoonaauao o kakou nei.

            Aole keia e olelo ana ua pono na hana a na kupuna o kakou o na mana i hana maluna o keia kumuhana, oiai ua kuluma ia hana iwaena o lakou a aohe he mea nana e hookaawale aku ia haawina maikai ole mai a lakou aku, no ka mea, aole ka malamalama me lakou ka mea nana e hoike aku i ike ai lakou i ke ino o ia mea alaila haalele; aka, o ka poe e ola nei i keia manawa aole he wahi kuleana iki o kekahi kanaka e hou poo wale aku ai no a komo iloko o ia ano, no ka mea aia ia iloko o ka malamalama, ua like ia kanaka me ke kepolo ka ike i ka malamalama aole nae e makemake e noho iloko o ka malamalama o ikeia mai auanei kana naaupo nolaila mau no ka noho iloko o ka pouli, ke kumu o ke pili mau o ka naaupo me ia.

            He hana naaupo keia ano haawina, aka, o ka ohana no kekahi o ka mea maʻi no ka mea, mai ko ole ka lapaau ana a ke kahuna ina i hoole aku keia poe.

            O keia ano haawina naaupo aole wale no iloko o ka lahui Hawaii, aka, aia no iloko o na lahui Hawaii aka, aia no iloko o na lahui e ae a puni ka honua, mai na haole, na Iapana, Pake, a pela aku. Aole no i liuliu aku nei ua hoopaiia kekahi mau haole ma keia ano a aole oia ka mea e ae wale aku ai no e komo iloko o ia ano hana. He mea maikai no e hoakanaka mai kakou maluna o keia kumuhana.

------------------

PAU KA PAPA OLA A E NOHO AKU ANA KONA PANI.

-------

            Ma ka mea i hooholoia a aponoia e ke Kiaaina o ke kau Ahaolelo i hala iho, o ka olelo hooholo pili i ka hoopau ana i ka Papa Ola mua iho nei o kakou a kukulu hou ae i Papa Ola hou ma ka makalua o ka papa mua oia ka mea i hookoia me ka hoohakalia ole ia, a kakou i ike ai ma ke Kuokoa o ka pule i hala aku nei.

            Hookahi hele ana, o ka pau no ia o ka Papa Ola mua o kakou, ka papa i kuemaka nui ia ai e na kanaka ma ka nana ku, a i ka hooko iʻo ia ana o ka pau io no ia.

            Ma na mea i loaa mai aole i loaa ka manawa i ka Papa Ola mua e hui no ke kuka ana, ame ka moeuhane mua ole paha e hoopau koke ia mai ana, a hiki i ka manawa e loaa ai ia lakou ka hui ana a i ole e hoikei aku paha i hiki ai ia lakou ke malama i halawai no lakou, aka, i ko lakou hoopuiwaia ana ua maopopo loa iho la ua pau ka pili ana i ke kahua mua.

            O keia mau hana hoopau ia lakou na ke Kiaaina no ia mamuli no nae o ka mana o ka olelo hooholo i hooholoia e ka Ahaolelo a kakooia e ke kakauinoaia ana e ke Kiaaina.

            Aole nae i pau ka hana ma keia wahi, oiai, ua oleloia mai no e ua mana. Ia e kukulu hou ia i Papa Ola no ke pani ana i ka makalua o ka Papa Ola i make, ke kumu hoi o ka hoomaka koke ana o ke Kiaaina i kana hana o ka wae ana i na lala o ka Papa Ola hou mailoko mai o ka poe i kupono i kana koho ana a ina e kupono i ka hoapono a ka Aha Senate alaila o ka noho no ia o ka papa ola hou.

            A o keia ka mea e upuia aku nei a i manaoia e hookomo koke aku ana ke Kiaaina i kana papainoa o na lala o ka papa hou iloko o ka Aha Senate no ka hoaponoia mai.

            Ma ka mahele hoopau o ke kiaaina i ka Papa Ola mua aole he hoohalahala a ke Kuokoa malaila oiai ua hookoia e like me ka mana i loaa mai a ke manaolana nei ke Kuokoa e wae pono mai ana ke Kiaaina i poe kupono ma ia mau wahi a e makaala mai no hoi ka Aha Senate i ka lakou hana o ka hoapono i ka papainoa o ua poe lala nei. Ke manao nei ke Kuokoa ina e hemahema ke koho ana ame ka hoapono i ka papainoa o ua poe lala nei. Ke manao nei ke Kuokoa ina e hemahema ke koho ana ame ka hoapono ana alaila aole no e nele ka puka hou mai o na hoohalahala ma keia hope aku, ano like me ko ka Papa Ola mua. Alaila i ka nana ana ma ia kahua, me he la, aole no i waiwai loa ka hoopau ana i ka Papa Ola mua a kukulu i papa hou oiai ua like a like ka hoohalahalaia.

            Eia nae ka mea i oi aku ai paha keia, oia ke kaa ana o ke koho ana na ke Kiaaina a na ka Aha Senate e hoapono, he kuleana i loaa ole hoi i na wa i hala aku nei.

            Ma ka mahele o na hoa o ka Papa Ola ua loaa keia ike he elua kauka ame ekolu mau hoa oihana kauka ole ke kumu e kaa ai ka hapanui ma ka aoao o ka poe oihana kauka ole a poe holona ma ia oihana. Ma ka noonoo o ke Kuokoa, he hookahi kumu ana i loaa e kupono e hoopaanaauia iwaena o na kumu he nui ina he mau kumu lehulehu kekahi pili i ka wae hoa ana oia ke koho i ke kanaka a kauka paha nona ka puuwai i nohoia e ke aloha hoakanaka a i makaukau ma ka oihana kauka a i maamaalea iki ma ia hana a maluna paha o ke kumuhana malama ola e hiki ai iaia ke pane nona iho.

            O ke ano noeau ame ka haawina o ke aloha hoakanaka oia na haawina pookela e pono e loaa i ke kanaka i kupono ai oia no ka noho ana malaila, a malalo mai na kumu maikai e ae apau no ke kakoo ana. Ke alakai ia ka hana malalo o keia ke manao nei ke Kuokoa e holomua ana ma ke alanui maikai, ma keia manao no nae, aole e nele ka nemaia mai e kekahi poe malalo o kekahi mau hoohalahala, a ke loaa ia mau hoohalahala alaila e pono e kaupaonaia ua mau hoohalahala la me ka maikai loa e nanaia ana, a ke emi mai ka ikaika kulai o ua mau hoohalahala la i ka maikai loa alaila ua maopopo ua maikai no ka hana no ka mea, aohe he hana i loaa ole i na hoohalahala. E maikai ana i kekahi poe a e ino ana i kekahi. Aka o ka hapanui oia ka mea i nanaia, a ina e kaa ka hapanui ma ka hoohalahala alaila ua hemahema iʻo no, a ina ua puka ino ka maikai loa alaila aole i kanamai ka maikai iʻo.

------------------

Ae ia ke Koi Poho a Lyle Dickey.

------

            Ma ka noho ana o ka hihia koi poho a Dickey kue i ka Hui Kaa uwila o Honolulu iloko o ka Aha Hookolokolo Apana o Honolulu ua kaa aku la ka olelo hooholo a ka Lunakanawai Wilikoki no ka pono o ka mea hoopii, ka Lunakanawai L.A. Dickey. O ka olelo hooholo oia ka ae ana i ke koi a ka mea hoopii koi poho o $100 i ka hui kaa uwila o Honolulu e like me ke koi, no ka hoole ana o ka mea hoopiiia aole e loaa ke kuleana holo i ka mea hoopii maluna o ke kaa uwila ma ke alanui Punahou mai ke alanui Moi aku ma ka huina o keia laina alahao ma ka hookuina ma ke alanui Moi mawaho o ka aina o McCully.

            Eia ka Lunakanawai Wilikoki hoike maluna o keia olelo hooholo ana: "Aole i kaheaia ka aha hookolokolo e hooholo i ka mea a kekahi mau mea paha i hana ai maluna o kekahi mau ano. O ka ka e hana ai oia ka hooholo ana maluna o ke kaona maoli o keia hihia wale no oia hoi kahi hoi i komo mai ai ke koi a ka mea hoopii no kona mau pono. Ua ike ka aha i ka pono o ka mea hoopii.

            "Ua hoike maopopo loa mai ke kanawai, ke kahua hoi o ka hui kaa uwila e holo nei, e hoike ana, e holo no ka ohua ma na laina hookuina mawaena o Moanalua a hiki i Kaimanahila no elima keneta. He mea oiaio, o ka laina alahao e moe la ma ke alanui Punahou he laina ia i holo a hui me kela o ke alanui Moi he hookuina laina hoi, kahi a ka mea hoopii i kuleana ai no ka loaa mai iaia o ke kuleana hoololi holo ana. Ua haawi aku ka aha iaia i ke koi e like me ke noi no na poho."

            Aole nae i pau ka hana maanei no ka mea i ka Poakahi nei mei 4, i waihoia aku ai keia olelo hooholo a Wilikoki maluna o keia hihia iloko o ka Aha Kaapuni. E kali aku a puka mai ka olelo hooholo a keia aha alaila ikeia ka iʻo.

---------------------------

Pomaikai ko Ewa Poe.

-------

E HOLO MAU ANA NA KAA.

-------

HOOLOLI KA HUI KAAAHI I KA PAPA MANAWA.

-------

            Ma ka la 1 o Mei, i hoomaka ai ka holo ana o na kaa o ka Hui Alahao ame Aina o Oahu e like me ka papa manawa hou i hanaia iho nei, a e loaa ana i ka poe mawaena o Honolulu nei ame ka Wiliko o Ewa ka pomaikai o keia hoolala hou.

            E mau ana no ka wa holo o na kaa e holo mau nei a hiki i Kahuku a ua pakuiia aku i keia he mau kaa okoa aku no ka holo ana i ka la hookahi. Ua noi mau ia ka hui e hooholo i keia mau kaa, a akahi no lakou a ae i ka manao. Eia iho ka papa manawa holo:

            Haalele ia Honolulu no ka Halewili o Ewa ame na wahi hoolulu o ke ala--7:30 a.m., 2:15 p.m., 4:15 p.m., 11:15 p.m. (E hooholo mau la no ke kaa hope i kaheaia ke "Kaa Pueo" ma na po apau koe ka Lapule, a ma ia la e haalele no i ka hora 9:15 p.m.)

            Huli hoi no Honolulu mai ka Halewili mai o Ewa ame na wahi hoolulu o ke ala--7:45 a.m., 10:38 a.m., 4:31 p.m., 7:30 p.m..

            Ma keia, ua loaa i ka poe o Ewa ka manawa e hele mai ai i ke kulanakauhale nei i na po apau no ka nana ana i ke keaka ame kekahi mau hana hoolealea e ae a hoi ma ke kaa Pueo i ka hora 11:30. Ke nui mai nei ka poe e noho nei ma Ewa, a he mea pono loa e hana keia hui i kekahi mau hoolala ana i mea e pono ai lakou.

            E hana hou ana no hoi ka hui i ke alahao e moe la mai Manana aku a hiki i kai. E hookomoia ana i alahao i oi ae ka nui mamua o ka mea e moe nei i keia wa.

--------------------

Kopaa o na Mokupuni mai.

--------

            Ma ke ku ana mai o ka Niihau mai Kauai mai i Honolulu nei ua lawe pu mai oia he 6000 eke kopaa mai ka hui mai o M.S. Co. mai. Ma ka hoike a ke kupakako, o keia heluna malalo iho oia ka nui o ke kopaa e waiho nei ma ka mokupuni o Kauai i makaukau no ka laweia mailaila mai:

            K.S.M., 200 eke; V.R., 900; Mak. 900; G. & R., 3200; McB., 17,025; K.P., 1300: L.P., 5580; M.S. Co., 94,218 ame K.S. Co., 2700 eke huina nui 136,723 eke.

            Ma ka hoike a ke kupakako o ka Mikahala ua laweia mai e ia he 2700 eke kopaa mai ka wiliko o Eleele mai, a e lawe hou mai ana oia he 1605 eke kopaa o ka McBryde a he 1700 eke kopaa o ko K.P.

            Mai ka mokuahi Ke Au Hou mai i kona ku ana mai mai Kauai mai ua lawe pu mai oia he 3400 eke kopaa a mawaho ae o keia he 370 eke laiki ame kekahi ano ukana e ae.

KO HAWAII.

            Ma ke ku ana mai o ka Mauna Loa mai Hawaii mai i ka Poalima la 24 ua lawe mai oia he 4500 eke kopaa mai ka wiliko mai o Pahala a he 3800 eke kopaa mai Honuapo mai a he waiwai okoa ae kekahi.

            Ua makaukau no ka hooili mai i keia heluna eke kopaa:

            Honokaa, 900 eke; Kukuihaele, 2500 eke, Pahala, 900 eke; Honuapo, 1800 eke Kailua, 1400 eke.

-----------------

HUNAHUNA MEA HOU O KEANAE.

------

                        E oluolu mai i keia mau hunahuna mea hou o na pali Koolau o Maui ma kahi Kaawale o kau Nupepa i ike mai ai na hoa i ke kulana ame ke ano o keia mau la e nee nei ma Keanae.

            He mau paka-ua eloelo kai i hoohanini ia iho nei i keia mau la. Ke pii a holomua nei na hana a ka Luna nui M.M. OʻShanghnessy e hoohana nei i kona mau puali Kepani mauka o ke kuahiwi no ka eli ana i auwai mai hanawai mai a hiki i ke kula o ka Maemae.

            He 500 a oi aku ka nui o na limahana e hoohanaia nei i keia manawa. Ke nana aku me he mea la ua hu maoli ke kula o Keanae  i keia mau la.

            Aohe Lapule ma keia wahi, a ua lilo ka la laahia o ka Haku i la e hookakani ai me na Kianapauka i ka mauna iloko o na lua pa-o.

            Me he mea la e hooili kaua ana kekahi puali kaua me kekahi puali peia ka nakolokolo ame ka paapaina o na mauna paa o na pali o Koolau. Ke hooholoia nei ke kaa lawe ukana no ka mua loa o ka manawa mai kai aku nei o ke awa a hiki i kahi o "Camp Baldwin" kahi i hookahuaia ai o ka hana. Eia malaila na hale hana o na ano like ole apau loa, a eia no malaila kekahi Halekuai nui i piha i na waiwai o na ano like ole apau loa.

            Ke hoohana ia nei ke Kewe i kukulu ia iho nei a paa a ke hauoli nei makou i ka maalahi, pilikia ole o na wahi ukana o ko Keanae nei poe.

            Ua hoomaka hou ia nei ke Kula Aupuni o Keanae nei i ka la 13 o Aperila nei mahope iho o hookahi pule hoomaha.

            Ke kukulu nei o J.W. Halemano he halekuai i ka paa ana e ume no ia i na wahi kenikeni apau loa i ona la.

            Ma ka auwina la o ka Poakolu nei, i hoea mai ai ka loio kaulana o Lahaina P.N. Kahokuoluna no kekahi kumuhana ano nui.

            Ma ka auwina la Poalima nei i hopuia ai o Kealohawahine a Pomaikai o Keanae no ka hoopahu i ke akule me ke kiana pauda.

            Ma ka Poalua ae ka hookolokoloia ana a kopiia i ka paakai o $25 ame $6.50 koina o ka aha. Pokeokeo ka pelehu.

            Aole kekahi wahine ikeia mai Hawaii a Kauai i ikeia e hana ana i keia ano hana. O ka mua loa paha keia o ka wahine i ikeia ma keia ano hana a i hoopaiia e lunakanawai J.K. Hanuna.

            O keia iho la na mea hou i ikeia ma Keanae, Maui.

                        Me ka haahaa,

                        KAMAAINA O KEANAE,

            Keanae, Aperila 24, 1903.

---------------------------------

HOIKE KULA SABATI.

-----------

            Ua malamaia ka Hoike Hapaha o na Apana Kula Sabati o Koolau ma ka luakini o "Poni Moi" i ke Sabati la 5 o Aperila 1903. Hoomakaia na hana hora 11 a.m. ma ka hoomalu ana a ke Kahu Kula Sabati Apana.

            Na Kula i hiki mai, Anahola, Koolau, Kilauea a me Kalihiwai, pau ia hoike no na mea pili i ka Ekalesia.

            Kaheaia ke Kula o Anehola na lakou e wehe mua na hana o ka la, huina haumana 12, manawa ma ke kahua 14 minute, Kula o Kilauea, huina haumana 11, manawa 10 minute, mahope o ka lulu dala, ku mai ke kula o Kalihiwai, huina haumana 14, manawa 10 minute, Kula o Koolau huina haumana 20, manawa 15. Ua konoia aku he mau keonimana e haawi mai i mau manao paipai, hoike a ke kakauolelo no ka nui o na haumana na luna nui ame na makaikai loaa ka huina pau i ke 99. Manawa i hanaia 51 minute. Na E. Kamakai e hookomoia ka Moolelo iloko o na Nupepa. Aponoia, hookuuia na hana me ke mele ana ame ka pule a J.K. Apolo.

            He nani a maikai na mea i hanaia ma kela la. E hoomau aku i na hana maikai i loa ka Lei Olino ma-o.

                                    GEO. W. MAHIKOA,

                        K.K.S. Apana a Kakauolelo,

            "Poni Moi" Koolau, Kauai, Aperila 5, 1903.

---------------------

Poino ka Moho Pelekane.

---------

            Ma ka po Poakahi nei, (Mei 4,) ua hiki ae ma ka Halekeaka Pake kahiko ma Aalanui Liliha he mau haneri kanaka no ka nana ana i ka hakaka pelepele mawaena o George Douglas, he paoahi no luna ʻ ka Manuwa Pelekane Amphitrite, ame Millet,--he haole Amerika no Kapalakiko.

            Mamua o ka hakaka ana o keia mau mea, ua malamaia he elua mau hakaka liilii, mawaena o na sela manuwa Pelekane o ekolu puni pakahi a he maikai na hana i ikeia.

            Ika pau ana o na hakaka liilii, ua komo mai iloko o ka lina na mea e lawelawe aku ana i ka hakaka nui o ke ahiahi. Mamua o ka hakaka ana, ua kukala mai ka mea uwao ina e lilo ka eo ia Millet, alaila, he makemake ko Millet e hakaka me kekahi kanaka o 167 paona ke kaumaha o keia paeaina. ua kukala mai no hoi oia ua aelike na mea hakaka aole e kui i ko laua wa e puili ai. I ko laua hoomaka ana, ua maopopo aku la aohe i komo ke keiki Pelekane iloko o ka papa o ke keiki o Kapalakiko, a i ka hoolele ana no i na puupuu mua ua loaa pono ka Pelekane a hina. I kona ala ana mai ua hoomaka laua e puili, a ua komo mai ka mea uwao mawaena o laua, ia wa koke no o Millet i kuʻi mai ai ia Douglas.

            I ka ike ana o ke anaina i keia mea, ua kahea ae lakou aole i pono na hana; eia nae, aole i hoolohe mai ka mea uwao, no ka mea, aole oia i ike i ka mea i hanaia, a ia wa no hoi i loaa hou aku ai kahi Pelekane i ka puupuu a waiho ilalo. Mamua no nae o ka piha ana o ka helu umi, ua ku hou oia iluna, a ia wa oia i loaa hou mai ai ma ka auwae a kaanini ilalo. Aole oia i ala ae apau ka heluia ana.

            Ua nui ka huhu o ka poe makaikai, no ka mea, ua manao lakou ua hahaki ke keiki Amerika i ka aelike ma ke kui ana oiai e puili ana laua. No ka nui o ka onene, ua ku mai o Hope Makai nui Chillingsworth a olelo mai e puka koke na kanaka iwaho o ka hale, ina aole, e puhi no ia i ke kukui. Ua hoolohe koke na kanaka i keia mea.

            Ua nui ka mahaloia o na Sela Pelekane no ko lakou hoohaunaele ole i ka wa a lakou i maopopo ai ua hewa o Millet i ke kuʻi ana i ko lakou hoa oiai e puili ana laua.

-----------------------

Pauahi ma Lahainaluna.

-------

            Ma ka po Poakahi o keia pule iho nei, ua holapuia ae e ke ahi he hookahi o na hale noho o na kumu ma ke Kula o Lahainaluna, a ua hooliloia i puu lehu. O Mr. ame Mrs. E.H. Carleton na mea e noho ana maloko o ua hale nei, a ma ka po i oleloia ae nei, ua hoopuiwaia laua mai ko laua hiamoe ae a ike e a ana ke ahi. Ua hoalaia na keiki o ke kula a ua hoao ikaika lakou e kinai i ka holapu ana a ke ahi ma o ka halihali ana i ka wai me na pakeke mai kekahi auwai mai. Aole no nae, i emi iho ka hana a ke ahi. Ma ka hooikaika ana a na keiki, ua pakele ka hale o ke poo kumu ame ka hale kamana. Ua pii na keiki e ninini wai iluna o ke pili, a ma ia hana ana, ua kinaiia na hunahuna ahi i lele mai.

            Ua manaoia, ua nalinali ka iole i ke ahi e waiho ana maloko o ka lumi waiho mea ai e pili kokoke ana i ka halekuke o ka hale e nohoia ana e Carleton ma a oia ke kumu o ke ahi. he kakaikahi loa na wahi ukana i pakele mai. Aia paha ke poho ma kahi o $2,000.

------------------

Hoolaha Mana Hookolokolo

 

            ILOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI O KA APANA KAAPUNI ELIMA, TERITORI O HAWAII, MA KE KEENA HOOPONOPONO WAIWAI HOOILINA.

            Iloko o ka Hana o ka Waiwai o James Upapa Unauna o Koloa, Kauai, i make. Ke Kauoha no ka Hoolaha o ka Palapala Noi no ke kuleana Lunahooponopono Waiwai.

            Ma ka heluheluia ana mai ame ka waihoia ana mai o ka Palapala Noi a Mrs. Lucy K. Kaili, kaikamahine hanauna a ka mea i make, no Honolulu, i haʻiia mai ai me ka pololei o ka make kauoha ole o James Upapa Unauna o Koloa, i Koloa i oleloia ma ka la 19 o Maraki, A.D. 1903, a waiho iho he waiwai iloko o Hawaii Paeaina i kupono e noho lunahooponopono waiwai ia a ke noi aku nei e hoopukaia mai i mau Palapala Hookuleana Lunahooponopono Waiwai ia Hon. S.K. Kaili; 

            Ke kauohaia aku nei o ka Poaha, la eha (4) o Iune, A.D. 1903, a ma ka hora 10 a.m. o ua Poaha la i oleloia, oia ka manawa maoli i hooholoia ai no ka hoolohe ana i ke Noi i oleloia ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha Hookolokolo ma Lihue, a ma ia wahi a ma ka manawa i hoikeia ae nei e akoakoa ae ai na mea apau i pili iloko o keia hana, a e hoike i na kumu o ka hiki ole ke aeia ua Palapala Noi la, ina he mau kumu kekahi, a he hoolaha no keia kauoha e hoolahaia ma ka olelo Beritania ame ka olelo Hawaii no ekolu pule neepapa iloko o na nupepa Hawaiian Gazette ame ke Kuokoa, he mau nupepa iloko o Honolulu.

            Hanaia ma Lihue, Mei 2, 1903.

                        J. HARDY.

Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Kaapuni Elima.

            IKEMAKAIA:

                        JNO A. PALMER,

            Kakauolelo o ka Aha Hookolokolo Kaapuni o ka Apana Elima.

2962-Mei 8, 15, 22.

---------------------------

Hoolaha Hooko Moraki

HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.

---------

            Ma kela ke haawiia aku nei ka hoolaha, mamuli o ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia ma ka la 26 o Iune, A.D. 1897, i hanaia e Amoy Silva, wahine mare a M.E. Silva, o Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, ka Mea Moraki mai, ia Maria L. Hoffmann o Honolulu i oleloia, ka Mea Paa Moraki (make mahope mai) a i kopeia iloko o ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni, ma Oahu, iloko o ka buke helu 170, aoao 396-7, Owau, o W.O Smith, Kahu HOoko Kauoha o ka Palapala Kauoha Hooko Kauoha o ka Palapala Kauoha hope loa a Maria L. Hoffmann i oleloia, ka mea i make, ke manao nei e paniku i ka moraki i oleloia mamuli o na kumu i uhaiia, e hoike ana no ka uku oleia o ke kumupaa i ka manawa e uku ai.

            Ke hoolaha pu ia aku nei no hoi, o ka waiwai i hoopaaia maloko o keia moraki i oleloia e kuai kudalaia aku ana ma ke akea maloko o na keena kudala o James F. Morgan, Alanui Moiwahine, iloko o Honolulu i oleloia, ma Poaono, la 25 o Aperila, 1903, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia.

            O ka waiwai i hoopaaia maloko o ka moraki i oleloia a i manaoia e kuai kudala aku e like me ia i hoike mua ia ae nei oia kela apana a mahele aina e waiho la ma Kamakela, Honolulu i oleloia, i apoia a i hoakakaia e like me ia malalo iho:

            E hoomaka ana ma ke kihi Komohana-Akau o keia Apana ma ke ana-huina o na apana elua a holo:

            1. Hem. 4 ° Hik. 46-1/4 kapuai ma ka Alanui Front (Alanui Alo).

            2. Akau 70 1/2 Hik. 135 kapuai holo ma ka hapa Hema o keia pa-hale.

            3. Akau 30 ° Kom. 36 kapuai holo ma ka pa-laau,

            4. Hem. 75 ° Kom. 115.4 kapuai holo ma ka hapa Akau o keia pa-hale a hiki i kahi i hoomaka ai, nona hoi ka iliaina o 115-1000 o ka Eka, a oia no hoi ka hapa o ka Palapala Sila Bui Helu 1758, L.C.A. 980, a oia no hoi ka pahale i hooliloia ia Amoy Silva i oleloia ma ka palapala kuai a J.D. Holt opio i hanaia ma ka la 9 o Maraki, 1894, a i hopeia ma ke Keena kakau Kope o ke Aupuni, ma Oahu, iloko o ka buke helu 146, aoao 195-196.

            Pau pu me na hana hou apau, na kuleana ame na pono apau i pili ilaila.

            Aia he hale noho ke ku la maluna o ua aina la a i inisuaia hoi no $800.

            Ma ke kuike a ma ke dala gula Amerika no hoi ka makemake.

            Ma ka aoao o ka mea kuai mai na lilo palapala apau.

            No na mea aku i koe e ike ae ia W.O. Smith, Judd Building, (Judd Ha@@) Honolulu.

            Hanaia ma Honolulu, Maraki 26, @@@@.

                        WILLIAM O. SMITH.

            Kahu Hooko Kauoha o ka Palapala Kauoha a Maria L. Hoffman i make.

-----------------

            O ke kuai kudala o ka moraki maluna ae ua hoopaneeia no elua pule a hiki i ka Poaono la 9 o Mei, 1903, ma ka hora ame kahi no i hoike mua ia maluna ae.

            2956--Mar. 27, Apr. 3, 10, 17, 24.

--------------

HOOLAHA MANAO PANIKU A KUAI A KA MEA PAA MORAKI.

------

            Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha, mamuli o ka mana kuai iloko o kekahi moraki i hanaia i ka la 20 Iune, 1900, e Herbert C. Austin, no Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori Hawaii, Mea Moraki Mai, ia May @@ Wilcox, no Honolulu i oleloia, Mea Paa Moraki, a i kopeia iloko o ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni ma Oahu iloko o ka Buke Helu 207, aoao 324, 325, ame 326 ke manao nei ka Mea Paa Moraki paniku i ka moraki i oleloia no ke kumu i uhaiia e hoike ana, i ka uku ole ia o ke Kumupaa ame ka Uku-paa, i ka manawa e uku ai.

            Ke hoolaha pu ia aku nei o ka waiwai apau i hoopaaia maloko o ua moraki la i olelia e kuai kudalaia aku ana ma ke akea e I.E. Ray ma ka Hui Hookolokolo, iloko o Hilo, Mokupuni, Hawaii, Teritori o Hawaii, ma ka Pa@@@@ha, ka la 21 o Mei, 1903, ma k ahora awakea o ka la i oleloia.

            O ka waiwai apau loa i hoopaaia maloko o ua moraki la i oleloia a e @@@ kudalaia aku ai, e like me ia i holomua ia ae nei, oia keia malalo iho:

            1. O kela apana a mahele o ka aina apau loa e waiho la iloko o ke taoa, Hilo, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, oia no hoi ka hapa o ka aina i hoakakaia iloko o ka Palapala Sila Nui (Grant) Helu 252, e waiho la ma ka huina ona Alanui o Ponahawai ame Pleasant, e hoomaka ana ma ka huina alanui e holo ana iuka e pili ana me ke alanui Ponahawai, Hema 44 ° Kona 215 Kap.; alaila Hema 35° 1/2 Kom. 153 Kap. e pili ana me alanui Pleasant a hiki i kaa i hoomaka ai. Maloko o ia apana ana Ekolu-hapaha Eka, oi aku a emi @@ paha, a oia no hoi ka hapalua o ka Pa-hale i hoakakaia iloko o ka palapala kuai mai a S.W. Pa mai ia Ma@@ Hanuna, i hanaia i ka la 6 o Iune, @@ a i kakau kope ia iloko o ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni, iloko o Honolulu i oleloia, iloko o ka Buke Helu 159, aoao 405, 406, ame 407.

            2. O kela apana a mahele o ka aina apau loa, e waiho la i Ponahawai iloko o Hilo, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, oia no hoi ka hapa o ka Palapala Sila Nui i oleloia (Grant) Helu 252, e hoomaka ana ma ke kihi Hikina o ka Apana o Beckle Brewster e ohana nei e Herbert C. Austin i oleloia, a holo e like me ia malalo iho:

            Hema 44 ° Kom. 215 Kapuai holo ma ka apana i oleloia, Hema 35 1/2 Hik. 152 Kapuai; Ak. 44° Hik. 215 kapuai helu ma ka pa-ilina o na Pake; Akau 35 @@ Kom. 153 Kapuai holo ma ke alanui Pleasant a hiki i kahi i hoomaka a nona hoi ka ili-aina o Ekolu ha@@@ Eka oi a emi mai paha, a oia no hoi ka pa-hale i hoakakaia iloko o ka palapala kuai a Mary Hanuna ia Herbert C. Austin i oleloia, i hanaia i ka la @@ o Dekemaba, 1898, a i kopeia ma ke Keena Kakau Kope o ke Aupuni oleloia iloko o ka Buke Helu 132, @@@ 84.

            3. O kela mahele o ka aina @@@@@ pa-hale apau loa e waiho la i Kaumaha Apana o Hilo, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, a i ikeia hoi, ka Apana Helu 22 o Kaumana, i apoia a i hoakakaia e like me ia malalo iho:

            E hoomaka ana ma ka huina komohana-hema o ka Apana 21, e holo ana hoi na palena oiaio, Akau 2584 Kapuai holo ma ka Apana Helu 21, a hiki i ka puu-pohaku kokoke i ka Red (Ulaula) XXI, XXII ma ka huina Akau, waenakonu o kahi i kahe ai o ka pele; Hema 55° 03 ʻ Kom. 1450 Kapuai holo ma ka palena o na Aina Leialii o Ponahawai; Hema 60° 13 ʻ Kom. 2343 Kapuai holo ma ia wahi hookahi no a hi@@ ka puu-pohaku i makaia XXII ma kahe i kahe nui ai ka pele; Hem. 25° 46 ʻ Kom. 665 Kapuai holo ma kahi i kahe @@@ pele a hiki i ka puu-pohaku ma ka huina Komohana-hema, mai ia aahu mai, i holo ai keia oiaio.....kowa Kapuai o ka Hawaiian Govenment Survey (triangle) 2nd Station "Waihemaunalua" (Anaaina Aupuni Hawaii (huinakolu) Wahi-hoolulu Helu 2. Waihemaunalua"): Hik. oiaio 2516 kapuai ma kahi i kahe ai ka pele ma ka @@ hema a hiki i kahi i hoomaka ai, @@@ ka ili-aina o 116,00 eka, a oia no hoi ka aina i hoakakaia iloko o ka Palapala Sila Nui Helu 4266 (Grant) ma @@ manawa ana ia J.W. Bergstom @@naia ma ka la 16 o Dekemaba, 1898.

            4. O kela apana a mahele o ka @@ apau loa e waiho la iloko o ka Apana hamakua, Mokupuni o Hawaii, Teritori o Hawaii, i ikeia ka Apana Helu Aina-Homehookuonoono o Hamakua, oia no hoi ka aina i hoakaka @@ iloko o ka Palapala Sila Nui Ho@@ i hoopukaia ia M.M. Gosmano @@ ia Gosmao mai i oleloia i hoolilo @@ I.E. Ray ma ka palapala kuai@@@ i ka la 16 o Dekemaba, 1898, a i @@ iloko o ke Keena Kakau Kope @@@ Aupuni i oleloia ma ka Buke @@@ aoao 86 ame 87, a i ka palapala @@ I.E. Ray ia Herbert C. Austin @@@ i hanaia i ka la 15 o Iune, 1900, a kau kopeia iloko o ke Keena Kope o ke Aupuni i oleloia iloko Buke Helu 210, aoao 129. Aia he @@ o keia aina a ua kanuia i ke ko.

            Pau pu me na hana hou apana kuleana apau, na pono, na po@@ ame na mea apau loa i pili ilaila.

            Ma ke dala gula Amerika ka make a ma ka aoao o ka mea ku@@ lilo apau.

            No na mea aku i koe e ike ae ia W.C. Smith, Judd Building, (Judd @@@@ Honolulu, a i ole ia, e ike ae la I.E. Ray, Hilo, Hawaii.

            Hanaia ma Honolulu, Aperila 16, 1923.

                        MAY T. WILCOX.

                                    Mea Paa Moraki.

            2959--Apr. 17, 24,--Mei 1, 8, 16.