Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 19, 8 May 1903 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

BUKE XLI.   HELU 19    HONOLULU, POALIMA, MEI 8, 1903.  NA HELU APAU 2962

 

Hoao e Kipaku

         Kepolo aka Make e

 

[Kawena, the first column is blurred on the left edge, so I will type it as I see it - the rest of the columns are clear and lovely and I will type them as usual.]

 

         Ina he mau maka ulaula kou a he

hiaa mau kou i ka po a he kuku mau

kou lauoha alaila aia me oe na kepolo

ulaula. O keia iho kekahi olelo a ke

kahuna o Hilo i olelo ai.

         A ua olelo hou ae no ke kahuna o ka

@ wale no e malele aku ai ke-

@ mai ke kanaka aku oia ka ha-

@ mau i ka buke Baibala ma ke poo

@kumu e holo ai ke kepolo. Ua oi loa

@ ka pilikia loa ina e make oe ma-

@iho o ka uhau ana ia oe i elua

@ paha manawa. A me he mea

@ ka make ana oia ka lanakila o

@ kepolo maluna o ua kanaka la i ma-

@ ai.

         No ka oiaio o keia mea oia ka na nu-

pepa o Hilo i hoike ae ai. He moolelo

@kekahi hihia i hooloheia ma Puna.

Me he la, he ma’i ka ke Kauka Ho-

@ i lapoaau ai a ikeia ke ano mai-

@ mai, a ma keia manawa ua manao

@ paha na pili o ua kanaka ma’i nei e

@ ke aku i kahuna i hana mai hoi oia i

@ ana hana a hui paha me ka ke kauka

@ ila loaa koke ka maha i ka mea ma’i

@ i ka hana ana o ka hele loa aku ka

@ ma’i nei i ka pilikia a lilo okoa

@

         Ma keia haawiia ana aku o keia ku-

@ lapaau i ke kahuna oia no ka

@ i nana ai ua kahuna nei a

@ ku la iaia ka ike ua nohoia ka

@ na kepolo ulaula, e like me ka

@ hoike mua ia ae nei. Nolaila, ua

@ aku la oia e pono e hoopauia ka

@ ana a ke kauka a e uhauia ke

@ ke kanaka ma’i me ka Baibala i

@ ke kepola.

         Ma keia manawa ua hoomaka aku la

@ kahuna nei e hana i kana hana

@ ka uhau ana i ke poo o ka ma’i

@ ka Baibala, a pela no ka uhau ana

@ hiki wale i ka make ana o ka ma’i.

@ ka make ana o ka ma’i ua kahea

koke ia ke kauka a i ka hiki ana mai

o ke kauka aohe he mea hiki i ke kau-

ka ke hana aku i loaa ai ka pono i ka

ma’i i make no ka mea ua make aku la,

aka, o ke kahuna ua hopuia oia no ka

hewa ana i hana ai.

         Iloko o ka aha hookolokolo a ka Lu-

nakanawai Apana Kamau o Puna i

koolohe ia ai keia hihia kahi i hookuu

@ ae ai ua kahuna la i ka io o na mea

i hanaia. ma ka aoao o ke kahuna ua

hoike ae oia i ka oiaio o keia mau mea.

Ka olelo ae oia ua hana oia ia hana i

@ kipaku aku ai i na kepolo e like

@ ka ka Buke Nui i hoike ai, eia nae,

ka loaa ole iaia na hooiaio o ia mau

kumu ana maloko o ka Buke Nui. Ke

@ kona hihia ma ke ano he lawe

@ ma ia wahi e maopopo ai ka la-

nakila o ka hana a ua kahuna la ke

hemo io oia mai na umii ana a ke ka-

nawai.

 

Loaa Pono ka Pu-

         nana o ke Kolohe.

 

         Iloko o ka hihipea o ka laau kuku

@tana mawaena o ka Hone o ka

Poo Ma’i Olaole ma Kaimuki ame ka

@ ma Leahi i loaa aku ai i na ma-

@ ma ka po Poaha o ka pule i hala

@ e noho nei kekahi wahi aihue nana

@ hoopopilikia mau nei ka poe o Wai-

kiki ame Kaimuki.

         No kekahi manawa ae nei i hala, ua

hoopii mau mai ka poe o waho o Wai-

kiki i ka oihana makai eia ke aihueia

@ ko lakou mau lako hale e kekahi

@hi kanaka aihue, a ua hoomakakiuia

@ wahi, a o ka hopena, ua loaa aku

@ na makaikiu McDuffie ame Nebo

kekahi wahi pupupu  hale iloko o ka la-

@ I ka loaa ana aku o ua wahi

@ na makai, aohe kanaka o ka hale,

@ ko laua huli ana aku, ua piha ua

@ pupupu hale nei o ehiku kapuai

@ loihi ame ekolu kapuai ke akea i

@ waiwai aihue o na ano like ole. Ua

@ keia mau makai e kiai malaila

@ko o ka wela o ka la mai ia auwina

@ a i ka po ana, ua hele aku laua

mawaho o ka hale a kali no ka hoi mai

@ ka ona. I kona hoi ana mai i ka hora

@ o ke ahiahi, ua kauia aku oia i ka

@ a ua kiloi ae oia i kona mau lima

@una, a i ka nanaia ana aku, ua ikeia

@ he Pukiki oia, a o August Santos

@ ma inoa.

         @ka huli pono ia ana aku o ua wahi

@ nei, ua loaa aku he mau kihei moe,

@ halekuke, uwaki, mamalu, pakini,

pela aku. I ka laweia ana mai i ka

@wai, ua ike ae kekahi poe no lakou

@ o keia mau pono.

         @ hookolokoloia oia e Lunakanawai

@ ma ka Poalima nei, a ua hoo-

@ oia e noho ma Kawa no eono

@

 

E HANA HOU ANA O MAUNA LOA.

         Ua ku mai ka Mauna Loa i Honolulu

@ mamua iho o ka hora 12 o ke awa-

@ nei, he manawa hoi i oi

@ ka lohi mamua o kona manawa

@ Ua oleloia ae ua inoino kona

@ mikini, a oia ke kumu, e hana hou ia

@ ka Mauna Loa, a o ka Malulani

ka mea e holo ana ma kona wahi no

ekolu kelepa.

         Na Kupakako Conkling i lawe mai

ka lohe na loaa i kekahi kanaka o

Kailamai ka inoa, ka hoku lele i ikeia

@ a Hawaii i keia mau la aku nei ma-

@ o ka ululaau o Kau. Ma ka ho-

ike a ua kanaka nei, ua piha paha he

hookahi tona ke kaumaha, a aohe he

hii ke hele kokoke aku, no ka mea,

e wela ana no. Ma kana koho, he aha

paha kapuai ke kiekie a he elima paha

kapuai ke anawaena.

 

O HONOLULU I NA LA I AUI HOPE.

(Pa’iia e Williams)

Alanui Papu e Nana ana mai ke Kihi o Alanui Kalepa.

 

Noho ka Ahaolelo

Kuikawa

 

Kohoia o Kahapula i

Lunahoomalu.

 

Koho ka Senate i Kona

mau Luna Mua.

 

         Ma ka Poaha o ka pule i hala la 30 o Aperila i hoomaka ai ka ahaolelo kuikawa no ka hana ana i na hana i koe ma ke kau kumau pili i na bila haawina, a oiai, oia wale no ke kumuhana nui a malaila wale no keia ahaolelo kuikawa e noonoo ai.

         Ma na hana i malamaia i keia la ua kohoia na luna o ka Ahaolelo e like me ka mau, a ma ka noho hoomalu o ka Hale o na Lunamakaainana ua hoonoho hou ia aku o Hon. Beckley ma ua wahi la kahi no ana i noho hoomalu ai oiai i ke kau kumau.

         I ka Hale o na Senatoa o na luna mua no ka i hooholoia ae e noho no ka nee aku imua a noho no ka Senatoa Crabbe ma kahi no ana in oho ai i ke kau mai.

 

HALE O NA LUNAMAKAAINANA:

         Mamua o ka noho ana o ka Hale ua ano hoaa na hoa, pehea la e hoomaka ai na hana a hiki wale no i ka manawa a Sol. Meheula i hoomalu mai ai ma ke kikeke ana mai i ke pakaukau, ke kumu o ka malu ana a hoomaka mai oia e heluhelu i ka leka a ke Kiaaina pili i ke kuahaua no ka noho ana o ke kau ahaolelo kuikawa, a o ka hoomaka aku la no ia o ka nee o na hana imua.

         I ka manawa i hookuu iho ai ka heluhelu ana a ke Kakau olelo o ka Hale o ke kau mau, me ka lohe pono o na hoa i ka palapala kuahaua ua noi koke mai la o Hon Kiliniwoki e lilo o Hon. Lewis i lunahoomalu no ka manawa a ko io no e like me kana noi.

         Na Kiliniwoki no he noi e koho hou ia Hon. Beckely i lunahoomalu aka i ka ikeia ana aole he kakauolelo, pela i waihoia iki iho ai ua kumuhana la, a kohoia o Sol Meheula, pela i waihoia iki iho ai ua kumuhana la, a kohoia o Sol. Meheula i kakauoelo no ka manaaw, apau ia ua kohoia o Coelho i maheleolelo no ka manawa a ma keia manawa ua hoala hou ia mai ka ninau no ke koho ana ia Beckley i lunahoomalu a hooholo lokahiia e like me ke noi. A noho no hoi ka lunahoomalu ma kona wahi o ka manawa no ia i aluka ae ai na hoa ahaolelo e kohoia o Knudsen i hope lunahoomalu a koho io ia no ua mea hanohano ia mahope iho no nae o ke kahea inoa ana.

         Kohoia o Sol. Meheula i kakauolelo mau a o Coelho i maheleolelo mau a o

(E nana ma ka aoao 5.)

 

NUHOU O KO NA AINA E

Mai ka Uwea Telegarapa mai.

         WASINETONA D. C., Aperila 28. -- E malamaia ana kekahi hui Aha Kuhina me ka Peresidena ma Sana Lui i ka Poakolu no ka noonoo ana i ke ala a Amerika Huipuia e lawe ai e pili ana i keia kumuhana no Manakuria i waihoia mai e Rusia.

         Aohe i loaa mai ka pane a rusia i na ninau i waihoia aku e keia Aupuni e pili ana i kona manao hana.

 

AOHE PUKA OKE KOPAA UALA.

 

         WATSONVILLE, Aperiia 29. -- E pau loa ana paha ka hoohanaia ana o ka hale hana kopaa uala maanei. No ka puka ole o ka uala kopaa, ke kanu nei na kanaka mahiai i na hua palaoa.

 

PIHA HOOKAHI HANERI MAKAHIKI.

 

         SANA LUI, Misouri, Aperila 29. -- Ua kahiko hoonani ia o Sana Lui i keia po no ka hoolaa ana i ka Fea o ke ao ma Sana Lui ma ka la apopo. Na Peresidena Rusivela e haawi ana ka haiolelo hoolaa.

         SANA LUI, Aperila 29. -- Peresidena Rusivela, Peresidena Kilivilana i pau ame kekahi poe hanohano e ae he nui wale ka i hiki mai no ka lawelawe ana i na hana hoolaa.

 

PUKA KA PELE.

 

         TRANK, Teritori Komahana-akau, Kanada, Aperila 29. -- Ua pahu ae ka pele ma Mauna Honu (Turtle Mountain) i keia la, uhi pu ia ke taona, hanainoia na hale, kanauia na lua eli a uhi paa ia keia wahi no ke ana poepoe o iwakalua mile.

 

KA PANE A RUSIA.

 

         WASINETONA, D. C., Aperila 29. -- Ma ka pane a Rusia ia Amerika Huipuia, ua hoole mai o rusia i kona makemake e kaihi i na pono apau ma Manakuria a hooiaio mai aohe ona makemake e keakea i na hana hookele waiwai o na aina e. Ke manaoia nei he oiaio na mea i paneia mai.

 

HOOPAHUIA KA BANAKO OTOMANA ME KA DAINAMAITA.

 

         SALONICA, Aperila 30. -- Ua wawahiia ka banako Otomana a ua hoopahuia me ke dainamaita. Ua nui ka pioloke. Elua kanaka i make. Ua hiki mai na koa no ka hooko ana aku i ke kanawai koa.

 

HOOHAKAKAIA KEKAHI POE AMERIKA E KA POE HOOHAUNAELE.

 

         WASINETONA, Aperila 30. -- Ua hoohakaka  aku kekahi poe hoohaunaele i kekahi poe Amerika malama enekini. Ua hoopakeleia lakou e ka mokukaua Kalao.

 

POE MAHUKA AME KA LAKOU AI.

 

         VALEHO, Aperila 30. -- Ke nui nei ka mahuka o ka poe sela manuwa. Ua olelo mai lakou o ke kumu, no ka maikai ole o ka lakou mea ai, a ua olelo ae hoi ke aupuni he maikai no ka mea ai e haawiia nei i na sela.

 

PAHU KA HALE, HANA DAINAMAITA.

 

         HOLIDEBUGA, Peneselevenia, Aperila 30. -- Ma ke pahu ana o ka hale hana dainamaita, ua pilikia na waiwai a poino hoi ke ola o eiwa poe hana.

 

PILIKIA KA POE KIPI.

 

         VIENA, Auseturia, Aperila 30. -- He kanawalu ka nui o ka poe kipi i make ma kekahi hoouka kaua ana me na koa aupuni. Ua oi aku paha maluna o 300 poe i make ma keia kaua kue i ka poe Iudaio i ulu koke iho nei.

 

HAALELE KA MOI ELUENE IA ROMA.

 

         ROMA, Italia, Aperila 30. -- Ua haalele mai ka Moi Eluene i keia la mahope o ka noho ana me ka Moi Emanuela no kekahi manawa pokole. I ko laua wa i hoomaka ai e hookaawale ua honi aku ka Moi Eluene i ka Moi Emanuela.

 

KE KULANA MA KA HIKINA.

PEKINA, Kina, Aperila 30. -- No ka mea e pili ana i ke koi a Rusia ke manao nei ke aupuni o Kina o ke kaua wale no ka mea nana e hooponopono ke kulana ma Manakuria. Ke manao nei na Pake aole e nanaia mai ana ka lakou hoole aia wale no a kakooia aku lakou e na mana kaua aina ame moana o na aupuni nui o ke ao nei.

 

WEHEIA KA FEA MA SANA LUI.

 

         SANA LUI, Misouri, Aperila 30. -- Ma keia la i malamaia ai na hana hoolaa e pili ana i ka weheia ana o ka Hoikeike Kuai ia Lousiana. Ua hiki ae he heluna nui o na kanaka i kahi a Peresidena Rusawela ame na poo aupuni lahui, Mokuaina ame Kulanakauhale, e malama ana i ka halawai hoolaa. O Peresidena Kilivilana i pau kekahi i hiki pu mai me Peresidena Rusawela, a ua hooho ae na kanaka i ka

(E nana ma ka aoao 6.)

 

Kipu Weliweli ma Heeia

 

No ke Aloha Wale mai no ke Kumu

 

Pono Ole ka Lawe ana i na Haku Elua.

 

         No ka makemake ole o ka wahine e lilo loa aku ma ke ano kuai mai a kuai hooliloia paha.. oia iho la ke kumu o Kawagachiki i ki pu aku ai ia Nebo a kokoke e make loa.

         O ke kumu o ke ala ana mai o keia ahana hookahe koko, oia no ka hoolilo ana o keia mau Iapana i oleloia ae nei i kekahi wahine me he holoholona la, e like paha me ke ano e hanaia nei maluna o na wahine ma Kina ame Iapana.

         O ka wahine i oleloia ae nei, he waiwai lewa oia e onaia ae nei, he waiwai lewa oia e onaia ana e Kawagachiki o Heeia, a i ka ike ana o Nebo o ia wahi hookahi no i keia wahine, ua komo mai ka makemake iloko ona no ua wahine la, a ua kamailio aku oia ia Kawagachiki i keia mea e lie me ke kamailio ana a kekahi mau kanaka e pili ana i ke kuai lio ana a pipi paha. Ua loaa ia laua ka aelike ana, a ua haawi aku la o Nebo i ke kumukuai a Kawagachiki i kau mai ai no keia wahine, a ua lilo ae la ua wahine nei i waiwai no Nebo.

         Ke ano iho la keia o na Iapana, a aohe no hoi he pilikia ina no nae i ae ka mea i kuai hooliloia. Ua hoi aku no keia wahine me kona haku hou, eia nae, he mau la mahope mai, ua hoi  hou oia no kona wahi mua, i ka hale o Kawagachiki. Ma ke kakahiaka Lapule nei, ua kii aku o Nebo i kona waiwai, a ua hoole mai ka wahine aole oia e hoi hou me Nebo. No keia kumu, ua ulu ae kekahi hoopaapaa mawaena o keia mau Iapana, a o ka hopena ua kii aku o Kawagachiki i kana pu a ki aku la ia Nebo ma kekahi wahi i kokoke i ka puuwai.

         Ua oleloia ae e ola ana no ka mea i eha, a ua hopuia ka mea ki pu a e hookolokoloia ana oia no ka hewa ana i hana ai. Ma keia, ua nele ua wahine nei i ka haku.

 

O KA POE HOLO BAIKIKALA, aole he pono no lakou e hele wale me ka lawe pu ole ana i omole Hamo Eha a Chamberlain. He laau hamo maikai keia no na ano eha apau ame ka eha maui. E loaa no ka oluolu ma ka hamo mua ana. E hoao. Benson, Smith & Co., Ltd., na agena nana e kuai nei.

 

Ua Mahuka mai ka Manuwa Aku

 

         He wahi keiki opiopio wale no oia o iwakalua makahiki, a eia no kona makuakane ke oia mai nei i ka aina makua, Enelani, a ua loaa ia oia i ka ma’i lolo a hiki ole hoi ke hana no kona pono iho. No keia kumu ua manao iho la ua wahi keiki nei ua kau mai maluna ona ke koikoi o ka malama ana i kona luaui, a ma kona ike ana aole i lawa ka uku e loaa nei iaia no ka malama ana i kona makuakane, ua manao iho la oia e holo mahuka a malia paha e loaa ana iaia maanei kekahi hana i oi ae o ka pii o ka uku. O ka moolelo iho la keia a Henry Jackson, he sela holo mahuka mai luna mai o ka Manuwa Pelekane Amphritrite, i olelo aku ai ia Makai Harry Flint i kona wa i paa aku ai ma kuauna o kekahi loi laiki ma Kakaako i ka po Poakolu nei, a kaikai mai iaia no ka halewai, a ua waihoia mai ke kumu hoopii he mahuka oia -- a e hoihoiia aku ana oia no luna o ka  Manuwa ana i haalele aku ai.

         Ma ka ninaninau pono ia ana aku, ua ikeia iho la aole wale ae la no keia o kona kumu o ka haalele ana i ka manuwa, aka, ua aloha oia ia Honolulu nei, e like no hoi me kekahi poe haole e ae e hiki mai nei maanei. Ua haule oia iloko o ke aloha kulipolipo no na mea he nui wale ana i ike ai ma Honolulu, a o ka oi no nae iwaena o keia mau mea, o kekahi o na kaikamahine o Kakaako, ka mea nana oia i huna ma na kuauna o ka loi laiki. Ina paha he malihini o Harry Flint i ke ano o na kaikamahine Hawaii, ina no paha aole e loaa iaia ua wahi sela nei, aka, me ka nui pelo, ua hoike mai la ua wahi kaikamahine nei i kahi i hunaia ai. I kona loaa ana aku, aole oia i hoao e holo a ku-e mai paha i ka makai.

         Me he mea la ua hoolala mua no keia wahi sela e holo mahuka ma Honolulu nei. Ua nui ka manawa i loaa ai i na sela manuwa ka manawa e hele ai i kula nei, a ma keia, ua lawe liilii mai ua wahi sela nei i kona lole a waiha me ua kaikamahine nei o Kakaako. I ka haalele ana mai o ka manuwa i ka uwapo a hookuu i kona heleuma ma kahi ku mau o na manuwai, ua ikeia iho la aole o Jackson. Ua haawi koke mai ke Kapena i ka lohe i ka oihana makai, a oia ke kumu o ka Harry Flint hele ana i Kakaako e huli ai. Oia no hoi ka manawa o ua wahi sela nei i ha’i mai ai i kona aloha i kona makuakane lolo, i kona aloha ia Honolulu nei ame Amerika.

 

Lilo hou ka Eo i na Keiki Aukai.

 

         Ma kela hookuku popopeku ana o na keiki Pelekane o ka mokukaua Amphitrite a ke Kuokoa i hoike mua aku ai me ko Honolulu nei mau loea pekupopo, a lilo ai ka eo i na keiki o ke kai, pela no hoi ka lilo ana o ke eo o ka paani elua ana iho nei o ua mau hui paani pekupopo nei. I ka paana mua ana lilo no ke eo i na keiki Pelekane a paani hou no a lilo hou no ka eo ia lakou o ka lua ia: a ma kekahi aoao haule na loea o Honolulu he elua manawa.

         Ma kahi no i malamaia ai o ka paani mua ana i wahi o Makiki malaila no kahi i malamaia ai ka lua o ka paani mawaena o keia mau puali.

         Hoomaka no na hana ma ka manawa i oleloia oia ka hora elima o ke ahiahi a o ka poe i hele ilaila e ikemaka i ka paani aole he mea i nele i na manao hooho mahalo i na aoao a elua maluna o ke kahua mokomoko no ka lanakila. Ua ikaika na hana i hnaia ma na aoao a elua a he ku i ka maikai i ka nana aku i ka nui eleu ame ke akamai o ke kiina o ka popo a aohe he mea hoohalahala. A e like no me ka mau o na hana hookuku apau loa e pono e oi kekahi a i ole like a like.

         A e like me ka oiaio o ia mea pela i kau aku ai ia mau haawina maluna o na hui pekupopo -- i ka hui o na keiki Pelekane ka lanakila a i ka hui o na loea o Honolulu ka haule pa-hu maluna o ke kahua mokomoko.

         Ma ka paani mua ana o laua ua loaa i na keiki o ke kai he hookahi helu a i ka hui Honolulu he ole, a i keia hoi ua loaa i ua poe kamalii poupou nei o ke Aupuni Moi nana e rula nei i na ale o ka moana he elua helu, a i na keiki hoi o Honolulu he ole, eia nae ua ikaika no ua poe paani nei o Honolulu.

 

AOLE I HEWA KA HUI MOKUAHI

 

         Ma ka Poalua nei i waiho mai ai o Lunakanawai Estee i kana olelo hooholo e pili ana i ka hoopii koi poho a Nawaieha kue i ka hui mokuahi o Waila no $10,000 no ka loaa ana o kekahi mau eha iaia maluna o ka mokuhi Helene. Ua hoopau mai oia i ka hihia e kue ana i ka hui mokuahi, a koe ka hihia kue i ka hui mahiko o Paauhau.

         Ma ka olelo hooholo, ua olelo mai o Estee he mau kanaka hana like no ke kapena ame ke sela, a ina ua loaa ka eha i kekahi sela ma o ka hoohemahema ana o ke kapena, aole e kaa ke koikoi ma ka aoao o ka hui. No keia kumu, ua hookuuia ka hoopii e kue ana i ka hui.