Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 12, 20 March 1903 — Page 1
This text was transcribed by: | Cheryl Mokuau |
This work is dedicated to: | Happy Bday Ke`ea |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoopukaiai na kakahiaka Poalima apau.
Honolulu, Poalima, Maraki 20, 1903
BUKE XLI. HELU 12 NA HELU APAU 2955
Ka Hoolewa Nui o ke Alii.
Pihaku`i na Alanui i na Kanaka.
Hoomoe ia Kona Kino Puanua@u.
[@the top edge of this column is unreadable/blurred]
Ma ka Poaono o ka pule i hala aku
@ia 14, ma ka hora eono o ke ahiahi,
@na o na leo hamumu o na pahu
@ka halulu keehina wawae o na koa,
@hailiia mai la ke kino wailua o
@kialii. Albert Kukailimoku Ku
@a hiki i ka halealii, kahi hoi
@lamaia ai mai kona mau la ka
@mai. Ua waihoia aku la kona
@nuanu maluna o ka manale
@iloko o ka lumi kalaunu i
@kino me ka weleweka eleele,
@aoao o kona pahu e ku ana
@hano me na kahili iloko o
@lima e kawelo ana hoi
@nui. Ma ia po a hoe
@i ka malamalama o ke kaka
@ ua malamaia ae kekahi
@pili ana no ka mookuauhau
@nona hoi ke kino wailua
@mai ana imua o lakou a ua hoo-
@iho no hoi kekahi mau papa-@e ka waimaka no ka nui o ke
@loha, oiai o keia keikialii oia ka pua
Lii hope loa o Kamehameha Na`i Au-
@uni. Mai ka hora 11 a.m. mai a hiki
@ka hora 1 ua wehe hamamaia ae ka
@ka o ka lumi kalaunu no na makaai-
@apau, me ka nana ole i kona ano,
@ua hoomana ame kona lahui, ame ka
@nui ua hele aku la na mea apau
@ka lumi no ke kilohi hope ana
@ka helehelena o ka pua alii hope
@na Kamehameha.
Ma ka hora ekahi o ka auwina la ua
@la na puka a hookaawieia
Wna wahi noho o na luna aupuni
@na hoa kau kanawai o ka aina
@o keia mau hooponopono
@mai la iloko o ka lumi
@Viear Libert I kokua ia
@Valekino ame Kiv@ni.
@ai himeni mai ai ka papa
@halepule Kakolika me k@
@makua Valekiao, ua holo
@eehia maluna o ka hokua
@ apau iloko o k lumi me na
@aimaka hoi e kiheahea ana maluna
@ha papalina o na mea apau. I keia
@laweia aku ai o kona kino puanuanu
@kona iuakini ma Maemae, a o na
Alalnui apau o ke kulanakauhale i keila manawa ua nona pu me na makaainana o na aupuni like ole.
I ka nalohia ana aku o na leo pule a ke kahunapule e pili ana hoi i ka oihana hoolewa, ua liuliu koke ae la na hoa hanohano hapai pahu e hapai i ka lakou ukana kaumaha a hookau aku la maluna o ke kaa kupapau alii i houhiia me ka hoailona eleele o ke kaumaha ame ka ehaeha. I keia manawa no ua kani mai la ka leo o ka bana, he leo e hoike mai ana ua makaukau ka huakai kaumaha no ka nee ana imua no kona pahu hopu.
I ka hora i nee aku ai ka huakai kaumaha no ka lawe ana i ke kino wailua o ke keikialii Albert Kunuiakea a hoomoe aku iaia ma ka aoao o kona mau mua ma Maemae, ua poha koke mai ia no ka leo aloha o ka pukuniahi maluna o ka puu o Puowaina i kela ame keia minuke O ke kaa kupapau o ke keikialii i make aole ia i hukiia e na paa lio nani, aka ua hukiia e na kanaka poola wikani o ka Teritori nei me ko lakou puuwai aloha i ike i keia mea o ke aloha alii. He hookahi haneri ame i iwakalua ka nui o na poola i huki aku i ke kaa kupapau no kona pahu @a ua a ahu ia lakou me na lole@wae keokeo, palaka eleele ame ka papale keokeo, a maluna o ko lakou mau hokua, e lelo ana ke kapa ahuula, a o keia mau keiki poola apau malalo no ia o ka hoomalu ana a illiam O-@.
O ka huakai hoolewa o ke keikialii ma ka Lapule nei i hala penei no ia:
Makai Kiekie Brown, Hope Makai Kiekie Chillingworth ame Kapena Paka, maluna o na `io.
Makai Kaulio me na pu pokole kau poohiwi, malalo o lukaneia Leslie.
Makai Hele Wawae, malalo o Kapena Kanae.
Ka Bana o Sana Lui.
Na Haumana Kula o Sana Lui.
Na Haumana Kula Kaikamahine o Sana Anaru.
Ka Bana o ka Halepule Kakolika.
Na Keiki o Kamehameha malaio o Mekia Wilson.
Na Ahahui Kokua Hawaii (Kane ame na Wahine)
Konela Jones, ke alakai o ka Puali o Regimana Ekahi, N. G. H., me kona mau hope maluna o na lio.
Ka Hana Hawaii malaio o Kapena Bergerr.
Puali Hookani Pahu, Regimana Ekahi.
@ukanela-konela Zegler ame kona mau hope.
@ataliana Ekahi, Regimana Ekahi, Puali F ma ke poo.
(E nana ma ka aoao 6.
KA HOPE LOA O NA KAMEHAMEHA
E na Hoa Kaukanawai.
Eia no ke oili pulelo hou aku nei ke poo manao o kela pule i hala aku nei iloko hoi o na kolamu o ka kakou hiwahiwa nei imua o oukou i keia la, a nolaila e heluheluia me ke kui`o.
Ua hoouna pakahi ia aku oukou, e na hoa kau kanawai iloko o na paia ihiihi o ke Kapitola Hale, no ka hana ana i kanawai a mau kanawai pahu no ka hooholomua ana i ke aupuni im ua a no ka pomaikai o kahi koena lahui i koe mai o a o o ka aina; no ka hooponopono ana i na kanawai e hookupilikii nei i ka aina ame ka lahui, a no ka hooholo ana i mau haawina dala no ka hoonee ana i na hana o ke aupuni imua.
O keia mau mea apau i hoikeia ae la maluna, hui ia me ka bila Kalana a Kulanakauhale hoi, hanaia, hooholola a hoomanaia e ka makapeni a ke Kiaaina, a koe ke kanawai a ka mea kakau, e manao nei, e hoomauia ka hanu oia o keia lahui maluna o ua kanawai la, aole loa he wahi huna waiwai oia mea. O ke kanawai e apo ana iloko o kona kino lahilahi, “ka loina o ka hoomau ia o ke ola o keia lahui, “oia kekahi o na kanawai mua loa a ke kanaka aloha aina oiaio e lawe ai iloko o ia paia ihiihi, a ma ka inoa hanohano, inoa aloha a inoa maemae hoi o “Hawaii Paeaina” ke paipai aku nei ka oukou Kauwa opio nei, e hana mai oukou Kauwa opio nei, e hana mai oukou i kanawai a hooko hoi i ka motto a Kalakaua, ka Moi Ehiku o Hawaii Paeaina, “Hooulu Lahui.
Ia oukou, e na oiwi ponoi o ka aina ka`u leo paipai a ano ka hora e noonoo mai ai oukou. O ka ninau nui imua o oukou i keia manawa e o`u mau hoa hanohano o ka Ahaolelo Elua o ka Teritori o Hawaii, oia no keia mau ninau. “Heaha la na kumu e emi pu nei ka lahui Hawaii? Heaha la ka laau kupono e paniku ai i ka emi o ka lahui?
Ma ka pule i hala ua hooaiai aku au he hookahi kumu o ka emi pu o ka lahui, ka hookae o kekahi hapa o na wahine Hawaii i na kane Hawaii, a o kekahi kumu a`u e manao nei oia no ka malama pono ole ia ana o na pepe liilii. O na makuahine hoopono a makee i ke ola, o ka lakou mau pepe, o lakou no ka pohaku kihi o ke aupuni, a na na makuahine hoopono a mekee i ka hanu ola o ka lakou mau pepe i hoolilo ia Pelekane, Farani, Kelemania ame Amerika Huipuia i mau aupuni poo maluna o ka ili o keia honua.
Ma ka ninau ana a kekahi poe makaikai i kekahi wahine alii o Roma e lawe mai imua o lakou i kana mau mea makamae loa, ua kauoha aku la oia i kana mau kauwa e laweia mai kana mau keiki, a panai aku la oia imua o lakou me keia mau olelo, “O keia ka`u mau mea makamae loa.”
Nolaila, e na hoa kau kanawai imua imua a lei i ka lei olino o ke “Oia mau o ka Lahui.”
BERNARD H. KELEKOLIO,
Mai poina i ka heluhelu i ka hoike a ka Papa Ola no na make o ka mahina i hala.
NUHOU O KO NA AINA E
Mai ka Uwea Telegalapa Mai
E HOOPANEE ANA KA SENATE.
WAKINETONA. Maraki 12.—Ua manao wale ia no e hoopaneeia ana ka aha senate i keia pule ae a e hooholoia ana hoi ke kuikahi panailike o Kuba ame ke alahele moana wai o Panama
PIHOLO EKOLU KANAKA
SEATTLE, Maraki 12.—Ua poino aku ka moku Mariana mawaho o na kapakai o Alasaka a ua piholo aku ekolu kanaka.
AIHUE IA NA EKE LEKA.
BOETONA, Maraki 12.—Ua hopuia elima kanaka no ka powa i na eke leta o Uncle Cam o $50,000.
MAI PILIKIA O DAY
WAKINETONA, Maraki 12.—Ke waiho nei o Lunakanawai Day o ka Aha Hookolokolo Kiekie o Amerika Huipuia iloko o kekahi ma`i pilikia loa.
MOI ELUENE NO POTUGALA.
LISBON, Maraki 12.—E kipa ana ka Moi Eluene o Pelekane i Potugala ma ka malama o Maraki 31.
LANAKILA O CASTRO.
CORO VENEZUELA, Maraki 13.—Mahope o kekahi paio hahana ana no ekolu la ua hoauhee ia aku na koa kipi e na puali koa o Peresidena Castro. Ua hooukaia keia kaua he 180 mile ma ka hikina-hema o ke poo kulana kauhale o Caracas. Iloko o keia hoouka kaua ana ua komo aku he 1,000 mau koa aupuni a 1,250 mau koa kipi.
KA MULIWAI MIKIKIPI
NU OLINA, Maraki @,--Nui ka hopohopo ma keia kulanakauhale no ka muliwai Mikikipi oiai ke pii mahuahua nei ia i na la apau a ke weli nui la nei no ka hiki mai o ka waikahe nui.
HOOKOHU PARDEE I PAPA PAILAKA HOU.
SACRAMENTO, Cl., Maraki 1.—Ua hoopau ae nei o Kiaaina Pardee i ka Papa Pailaka o Ekolu lala mai ka oihana mai a ua hookohu hou aku nei he Papa Pailaka hou. Ua hanaia keia hana mamuli o kekahi mau hana kapekepeke a keia mau papa.
NUI NA PU I PAAIA
HONGKONG, Maraki 13.—Ua paa aku i ka hopuia i keia la e na luna nui o ka hale kukeawa o na Pake he elima kaukani pu i hunaia iloko o na ukana kalepa. Ua manao ia e hoouna ia aku ana keia mau pu no liko loa o ka aina kahi a na Pake hoohaunaele e hoeueu la.
WILIKOKI MA KONA ALAHELE
KAPALAKIKO, Maraki 13.—Iwaena o na ohua i kau aku nei maluna o ka mokuahi Sonoma i keia la, o ka Elele kekahi o Hawaii i pau. Robert W. Wilikoki. Nui na ohua o ka mokuahi sonoma.
KA MAKE MAINOINO.
PONTIAC, Mich., Maraki 13.—Mamuli o ka pahu ana o ke ahi kawa`u iloko o ka lua maina hao i keia la, ua hoouna ia aku la he ekolu mau kanaka i ke alahele o ka make, a umi-kumamaha hoi i hoehaia.
KUI NUI KA ONA MILIONA.
TAMPA, Fla., Maraki 14.—Ua hoikeia ae ua kuai aku ka ona miliona J. P. Mogana i ka mahele nina holookoa o Vuelo Abajo ma ka aoao o ka Hui Paka. Mai keia apana aku e puka nei na paka kika maikai loa o ke ao nei.
HOIHOI HOU IA MAI O AMES
MINNEAPOLIS, Maraki 14.—O Meia Ames i loaa aku nei iloko o ka mokuaina o Vemona, ua hoihoi hou ia mai nei i keia kulanakauhale no ka pane ana i na hoopii e pili ana i kana mau hana kapekepeke ma kana oihana. Nui na kanaka i akoakoa aku ma ka hale hoolulu i kona manawa i hoea mai ai. Ua hookuuia aku o Ames mamuli o kona waiho ana mai i na dala bela, a nalowale loa a hiki i keia manawa.
HULI HOI MAI O CHMABERLAIN.
LADANA, Maraki 14.—Ua ku mai nei o Chamberlain ianei i keia la mai Aferika Hema mai a ua panaila aku iaia na hauoli ana o na makaainana.
Ka huakai komohana a rusawela.
WAKINETONA, Maraki 14.—E hoomaka ana o Peresidena Rusawela i kana huakai ma ke komohana ma keia malama ae o Aperila 1, e kipa ana ma Wasinetona, Oregona ame Kaleponi, e ku pokole ana ma na kokuaina e ae ame kekahi mau teritori.
E LOAA ANA IAIA $2,000,000.
NU IOKA, Maraki 14.—Ua hoikeia ae ina e holopono ana ke kuikahi panailike o Panama alaila e loaa ana i ka loio Cromwell i hooikaika hoi i keia kumuhana no eha makahik, i $2,00,000
(E nana ma ka aoao 6.
He pua Alii ua Mohala.
Ma ka Poano i hala, Maraki 14, i ka hora 2:30 o ka auwina la i hanau mai ai he pua alii hou na ke Keikialii David Kawananakoa ame Kealiiwahine Kawananakoa. He maikai na ola kiao o ka makuahine alii ame ka bepe alii hou. Aia lakou apau iwaho o Waikiki, ma ka Home Campbell, kahi hoi i hanau ai o ka pua alii hou. (Ma ka aoao o ke Kuokoa ke haawi nei i na hoomaikai he nui no keia malihini hou me ke noi ana i na Lani e ike mai i kana pua ame na makua lii ma ka malama ana a kiai mai ia ohana alii o ka aina.—L.H.)
He Leta Hoomaikai.
Mr. Lunahooponopono, Aloha oe: I hooia aku no kau palapala o ka la 14 o Feb. ua loaa pono mai ka`u mau nupepa Kuokoa ame ka Hawaiian Gazette. Ke haawi aku nei i ko`u hoomaikai nui ia oe e ka Lunahooponopono Opio o ke “Kuokoa” mamuli o ke kulana ame ke ano maikai o ka nupepa Kuokoa e hele nei i keia manawa.
A e hooiaio aku au ia oe e Mr. Lunahooponopono, he oia mau no ke ohohia o ko`u uhane i ke Kuokoa, ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, ka nupepa hoi a`u i hoomau ai i ka lawe ana, iloko o 25 makahiki.
Me ka paulele,
J. H. WAIPUILANI
HALA OLE KA HOPE MAKAI CROWELL O KAUAI.
O. W. O. Crowell, ka hope makai nui o ka mokupuni o Kauai i hooloheia e ke kiure imua o ka Aha hookolokolo a Lunakanawai Hardy o Kauai no ka hihia apuka i ka waiwai o ke aupuni ua hookuuia, e hoike ana i ka hala ole o ka hope makai nui opio o Kauai. Ua kukuluia ka mea hoopiia no kana mau olelo ike e hoike ana ua hoohanaia ke dala (ke dala nona keia kumuhana hoopii) no na hana o ka oihana makai pili i ka uku ana i ka poe kiu ame kekahi mau hoolilo e ae.
E. A. Douthitt ka mea ma ka aoao pale.
OLELO HOOLAHA.
Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, mamuli o ka haalele kumu ole ana mai o ka`u wahine mare ponoi, Mrs. Hana Kahoano, i kahi moe ame ka ai pu ana ma ka la 16 o Maraki, 1903, ma keia, ke hoolahaia aku nei aole e kaa ke koikoi o ka hookaa ana o na aie e aieia ana e Mrs. Hana Kahoano i oleloia maluna iho o`u ina ma kona inoa a ma ko`u paha: a ke papa pu ia aku nei na mea apau aole e hoaie mai i ka`u wahine Mrs. Hana Kahoano.
JAMES KAHOANO,
Honolulu, Maraki 17 th 1903
2955-Mch. 20, 27.
Kono ia Peresidena Rusavela.
Hoolala na Repubalika no keia hana.
Ua Konoia na Ahahui e hoouna mai i mau Komite
Mamuli o ka lono i laweia mai ianei e kipa ana o Peresidena Rusawela i na mokuaina o ke komohana ame ke kihapai nani o Kaleponi i keia mahina ae o Aperila 1, ua malamaia iho la he halawai e ka Ahahui Repubalika Opio ma o ka Papa Hooko la i ka auwina la Poakahi i hala aku nei la 16 a ua hooholoia he olelo hooholo. Ua noho hoomalu ia keia halawai e Lorrin Andrews, ka loio kuhina hou hoi o ka Teritori nei, a ua hoounaia aku maluna o ka mokuahi Ventura, keia olelo hooholo i hooholo lokahi ia e ka Papa Hooko.
“E hooholoia e ka Ahahui Repubalika Opio o Honolulu, a
“Oiai, ua hoikeia ma ke akea i ka loa ame ka laula, e hoomaka ana ka Peresidena o Amerika Huipuia ma kana Huakai makaikai ma na mokuaina o ke Komohana, a
“Oiai, o ka Teritori o Hawaii i keia manawa he hapa no Amerika Huipuia a ke hooia aku nei me ka haahaa i ka Peresidena i oleloia oia ko kakou poo, a
“Oiai, o ka Ahahui Repubalika o Honolulu he ahahui Repubalika ia e apo ana i na makaainana Amerika aloha aina, a
“Oiai, o ka Ahahui Repubalika Opio i oleloia, ke manao io nei ia o ka hiki ana mai o ke poo o ke aupuni he mea ia e hooi ia ae ai ke aloha i ka aina a hooulumahiehie hoi i na mana like ole o keia Teritori, nolaila
“E hooholoia, e ka Ahahui Repubalika Opio ma o kona mau luna la ame ke komite o ka mama hooko, e haawi aka @ ke koho @ i ka Peresidena a [@the next five lines are too blurred to read]
E noi ia aku ana na ahahu, like oio e hoouna mai i mau komite no kekahi halawai e malamaia ana, pela pu no hoi i na hoa kau kanawai o kakou.
He hana maikai keia a e laulimaia e pono ai.
Na Koi Poho Pauahi.
Ma ka uweaolelo moe moana mai, mai ke Keena Puuku mai o Amerika Huipuia, i loaa mai ai ka olelo ia Mr. W. G. Cooper, ka mea malama dala o ka First National Bank (ka Banko Lahui Mua) o kakou o Honolulu nei, e hoike mai ana e waihoia mai ana ka huina dala nui o na koi poho pauahi iloko o ua banako la a nana e puunaue aku iwaena o ka poe na lakou na koi e waiho nei no ka ukuia aku.
E laweia mai ana keia mau miliona dala o na koi poho pauahi e kekahi agena i hoomaopopo pono ia no ia mea malalo o kekahi bona. No keia agena ka lawe mai a na ka banako hoi e puunauea aku. E maha ana ka poe i hoopilikiaia.
He mea oiaio ua lokihi ae nei na la a kakou i hoomanawanui ai no ka uku ia mai o na koi poho pauahi, a oiai no hoi ua hooholoia mai nei e ka Ahaolelo makue he haawina dala no ka uku ana i keia pilikia, aka aole e pau keia mahina e nee nee e hoea mai ana keia mau dala. O W. F. M`Lennan oia ka agena kuikawa no ka lawe mai i keia koi poho pauahi a aia malaloo o kona malumalu he tona a oi o na dala gula. E hoea mai ana oia me keia mau dala nui e wahewa mamua o ka pau ana o keia mahina a o na hora i hooiaioia mai ne e ke aupuni ame ka pulima o ke kakauolelo oe ke keena kalaiaina, e hoea mai ana ia ian ei a makaukau hoi no ke kuai ana aku. Nolaila e nui ke aho a hoe i ka pahu hopu.
Lilo he $240.
Ke noii nei ka Oihana Makai i kekahi hoike i oleloia e pili ana no kekahi Iapana e noho nei ma ke alanui Moi ame Liliha, no ka aihue ia ana o kana mau dala. Ua hoike ae ua Iapana nei o kana mau dala elua haneri kanaha ma ke gula ame kekahi nota malalo no ia o kekahi pahu pa`i kii kaahele, a iaia i hele aku ai iwaho no kekahi pilikia he mau minute pokole wale no a huli hoi mai la, aia hoi ua lele ka manu a aohe he wahi keneta i koe.
Ke Ko Loihi Hookahi o ke Ao Nei.
Aiai ma ka Mahiko o Ewa, Mokupuni o Oahu i loaa ai kekahi ko loihi i ike maopopoia oia hookahi ke ko loihi a puni ke ao holookoa. Ua loaa aku keia ko iloko o ka malako.
He iwakalua-kumamahikukapuai ka loihi o keia ko, oia hoi, he eiwa kapauai ke oi aku o keiea, i ko ke ko loihi i ikeia e ko ao holookoa mai Manila mai. Ke malamala nei keia ko e ka Luna Nui o ka Mahiko o Ewa Mr. Renton, a i pa`i kii ia hoi e M. E. D. Tenny. Pii no ke kulana o Hawaii ma keia mahele.