Ka Nupepa Kuokoa, Volume XLI, Number 11, 13 March 1903 — Page 1
This text was transcribed by: | Kekai Robinson |
This work is dedicated to: | Marilyn Haunani Olsen |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.
BUKE XLI. HELU 11 HONOLULU, POALIMA, MARAKI 13, 1903. NA HELU APAU 2954
Ka Moiwahine o ka Maina Dala
Eia ke Hoohialaai nei ma kou Kakou mau Kaiaulu.
@ o ka mokuahi Nippon Maru i hoea mai nei i ke awa nei ma ka Poakahi i hala, la 9 ua halihali pu mai oia maluna ona ka "Moiwahine o ke dala," a i ole ka "wahine milionaea o ka mokuaina o Utah" nona ka inoa o Mrs. @ Emery Holmes. Ua ukali pu ia mai @ ola e kana kane aloha, Col. Edwin Holmes, he kanaka loea ma na @ hookahekahe wai, enekinia o na @ waiwai a Peresidena o ka Hui @ ke kulanakauhale o Loko Paakai. Ke @ nei oia me kana kane i ka @ ulumahiehie o ke kulanakauhale nei ma ka hotele Hawaii, a ke kau @ mau iini no na aina Orienta o ka Hikina a hoea mai ka mokuahi @. Ke loaa nei iaia he $30,000 a i ka @ i ka mahina mai ka lua @ waiwai mai o Silver Kina (Moi Dala) a ke hoahu nei oia i kana mau loaa @ o kekahi mau hana e hoomahua@ keia mau miliona. O ka inoa @ kana kane o Edwin B. Holmes no ia, a he milionaea no Kikaloi, mokuaina o @. O ka waiwai i'o o kona mau mea makamae ua hoea aku la ma kahi @
Pakele Mahunehune ke Ola.
Ma Hilo, Hawaii i hoohanaia ae ai ka laau Formalin maluna o kekahi wahine ke kumu o kona ola ana. Ua loaa ia kekahi wahine i ka pilikia a aneane e make no ke koko hoomake. Ua pii aku kona ana wela i ka 108 a o kona KUOKOA - Galley 2.
@ i ka 170. O keia ano laau For@ i hoomakaukauia ae, a ua @ aku he hookahi kuaka wai o keia ano wai hoola iloko o kona kino a holo ana iloko o ke koko. O ka hua a ka hana a keia laau he hoohikilele noonoo maoli no oiai ua ola mai ka wahine mahope iho o ka hala ana he 24 hora.
Ho'i hoi mai kona pana a ke ano mau, pela no hoi kona noonoo i hoi hou mai ai.
O keia laau formalin he laau ia i @ a loaa e ka Haukapila o Bellerone, Nu Ioka.
E Aho ka Lohi ana.
Ke olelo nei ke kanaka naauao aia no he manawa e hiki mai ana iloko o ka noho ola ana o ke kanaka i ka manawa e "makau ai lakou ia mea o ka mea kiekie: i ka manawa o ka makau ame ka hopohopo e waiho ana imua o ka alahele; i ka manawa e haulehia ai o ka iini makemake a lilo hoi ka uhini i @ kaumaha." Iloko o keia mau la ua kahea aku makou i keia, he ma'i haalulu; aka o kela no ka mea kamaaina kahiki mau, a i laweia mai hoi ma ke alahele like loa i kaulana me Solomona, ke kanaka pookela o ka naauao. Ua opaha pu na aa lolo a o ka @ ame ke ahi iloko o ke kanaka ua make aku la mailoko aku ona. O keia ka hoopai no ka kue i ke kanawai @ a no ka hewa uhauha wale a oi aku mawaho o ka pa o ka maikai, - ame na "hana oi wale aku" o na ano like ole.
Me ka hapanui ke manao nei lakou o keia mea aole ia he kanawai kumu, aka, ua pololei no paha lakou.
@ no o na kanaka elemakule, i ka manawa e hooliloia ae ai keia mea iloko o ke kino onawaliwali, he mea @ a mau ana no ka mana ikaika e like me ka haulehia ole ana o kekahi @ kuloko o kakou. E hooki ko@ ia no ka uhini mai ka lilo ana aku i ukana kaumaha a e hooholoia hoi na akua @ iloko o ka ea mama, me ia poe e kalele nei maluna o kela mea hoomaemae kaulana a hoihoi ikaika hou no hoi. O ka WAMPOLE'S PREPARATION Ma ke ano he laau hooikaika kino, ua oi aku kona kelakela mamua o kekahi ano e ae. He laau e hoomaikai koke @ na paahana hoowali kuloko, he hoomaemae i ka wai ula o ke koko a he ai a hooikaika no hoi i na aa lolo @ na wahi e ae apau o ke kino; he @ na mea ino iwaho ma ke Ake Mama, ka Naau, ka Puupaa ame ka Ili - o kela na ipuka hoopuka e-ha - a huli hoi mai ke ola kino maikai. He @ keia laau e like me ka hone @ i awalaulu pu ia me na mea @ a hoola o ka Pure Cod Liver Oil i laweia mai e makou mai ke @ o ka i'a Cod makamaka hou mai a pa'ipa'iia me ke Compound Syrup o ka Hypophophites ame ka Extracts o ka Malt ame ka Wild Cherry. Aole keia he laau i hookuleanaia e like me ka formula e pa'iia nei maluna o na omole. Aole oe e pono e hookuihe i ke kuai ana a hooiaio hoi maluna ona. He loaa ka oluolu ma ka oolopu mua.
"Aole he mau hoohoka ana." Kuai ia ma na hale kuai laau apau maanei, a @ ke ao nei.
Ua hala i ke ala hoi ole mai o Prince Kunuiakea ka hope loa hoi o na hoo@ e na Kamehameha. Ua make oia ma ka auwina la Poalua nei la 10 ma ka hora 1:30 ma Waikiki.
KA HALE NUI MA KE ALANUI WAINA AME PAPU I HOOLILOIA I MOEPUU NA KE AHI MA KA POAKOLU NEI.
Ua Hele Palenahe aku ma kela Aoao
KA MAMO HOPE LOA O NA KAMEHAMEHA.
E HOI ANA A MOE PU ME NA KUPUNA MA KE SABATI.
O ke Alii Albertr Kukailimoku Kunuiakea ka mamo hope loa o na Kamehameha ua hala, ua haalele mai ma ke kii ana mai o ka make a lawe aku la iaia ma ka hora 1:30 auwina la o ka Poalua nei, Maraki 10, ma kona home ma alanui Beach. Ua hiki mai ka make mahope o ke kaa ma'i ana no kekahi mau pule. Mai kahi ona i make ai i laweia mai ai oia a kona home ponoi ma Kapalama, kokoke i kahi o Senatoa Achi, kahi ona e waiho ai a maneleia aku no ka pa-ilina o na alii o ka aina ma Maemae e moe pu ai me na kupuna ona. E malamaia ana kona hoolewa i ka auwina la o keia Sabati iho, la 15. Ma ka la ona i hele ai ua waiho oia i keia ao he wahine kane-make. Ma kona wa liilii, ua malamaia oia ma Iolani Halealii a mahope o ka make ana o Kamehameha III ua noho aku oia i Kinau Hale me ka Aliiwahine Kalama a mahope mai ua noho oia i Haimoeipo. Ua hoonaauao mua ia ke Alii Kunuiakea ma ke kula a Kauka Gulika a malaila aku i Ahuimanu. O ka manao a ola no ka makemake o Kamehameha III e hoonaauao piha i ke alii opio no kona noho aku i ka nohoalii. A aohe hea mea hoohewahewa ai i kona kuleana i'o i ka nohoalii a he kuleana maopopo e paa ai i ka mana o ka nohona anoi ana aka o ka noho ana @ o David Kalakaua i moi ke kumu o ke kapakahi ana o ka hele ana o ka hoomalu aupuni moi ana.
KONA IWIKUAMOO KUAUHAU ME KEKAHI MAU MEA PILI IAIA.
(Ma o David Kanewanui ia.)
O ke alii Kunuiakea kekahi o na alii o kakou i iohe nui ole ia ma o a maanei a o ke kumu nui o keia ola no kona noho ma kena hale a nana ole i kela ame keia mau hana e hookaulana ai i kona inoa. I ka hele ana aku o kekahi o ko oukou mea kakau i kona hale e noi iaia e hoike mai i kona mookuauhau, ame kekahi mau mea e pili ana iaia iho ua hoole ioa mai ola. Ua olelo mai oia ina ua makemake kekahi mea e loaa kona mookuauhau ame kekahi poe okoa a na lakou e hoike mai a aole hoi iaia oiai aole oia i makemake e hooio wale mai i kona pili alii ame kela ame keia mea. Wahi ana ua like no oia me na kanaka apau loa a aole ona makemake e hookiekie wale ae iaia no kona alii ana.
Ua hoao ua mea kakau ia ma na ano apau loa e loaa kekahi mau mea i makemake nui ia mai iaia mai aka ua paa loa oia, a ole oia i ae e hoike mai hookahi hapa haneri. Aka nae ua kono mai la oia i ka mea kakau e komo aku iloko o kona lumi hookipa a malaila kahi i nanea ai no kekahi mau hora.
I ko'u (ka mea kakau) komo ana aku iloko o kona lumi hookipa ua ike aku la wau i na kii o na alii kiekie o kakou, oia hoi kekahi o na mea mua loa e hoike mai ana he alii oia. O ke kii mua loa i loaa i ka ike a ko'u maka oia no ke kii o Kamehameha IV. Pau ia ua ike aku la ko oukou mea kakau i kekahi mau kii liilii i hanaia mai loko mai o ka pohaku palaoa. O keia mau kii liilii eia no o Kamehameha II ame Kamamalu I. Ua make laua ma Enelani a o keia mau kii ua hanaia a like loa me ko laua mau helehelena. He mau kii punahele loa keia na ke alii a ua hoike mai oia aole loa oia e ae e kuai i keia mau kii no kekahi puu dala nui.
O kekahi kii maikai loa ma kona lumi hookipa oia no ke kii o Kuini Emma. O keia kekahi o na Moiwahine ui loa o kakou a he makuahine alii i aloha ia e kona lahui. E kau kokoke ana no iaia ka Haku o Hawaii. O kela kekahi o na keiki alii ui loa ina oia ke ola nei, aka au kii mai ka Mea nana i haawi mai i ke ola a lawe aku.
O kekahi o na ohana, alii oia o John Young Jr. O keia ke kaikunane ponoi o ka makuahine o ke Alii Kunuiakea. O ka ohana a Young kekahi o ka ohana alii ui loa ma Hawaii nei.
O ke kii maikai loa i loaa aku i ka maka o ko oukou mea kakau oia no ke kii o ke Alii Kauikeaouli, Kamehameha III ame kana wahine, ka Moiwahine Kalama Hakaleleponi Kapakuhalii iluna o ka lima o ka Moiwahine e kii ia ana kekahi bebe, a ma ko'u ninau ana ua hoike ia mai ia'u aole keia he mea okoa aku, aka o ke Alii Kunuiakea no i kona wa bebe. Ina ua manao kekahi kanaka aole o Kunuiakea he alii o keia iho la kekahi mea nana e hoola mai iaia he alii kiekie oia, no ka mea, i na la kahiko he kapukapu loa na alii a aole loa lakou e kii i kekahi keiki a ka poe haahaa.
Iluna o kekahi laau kii maikai ua ike aku la ka mea kakau i ke kii o Jane Lahilahi Young Kaeo, ka makuahine o ke Alii Kunuiakea. O kekahi keia o na aliiwahine ui loa o kakou nei a o ka muli loa o ka ohana a Young. Ma kahi kokoke i keia kii e kau ana ke kii o Peter Young Kekuokalani Kaeo, ke kaikuana ponoi o ke alii. He kanaka ui i hala mua aku ma keia ao.
Maluna loa ae o keia mau kii apau e kau ana ke kii o Kamehameha I ka na'i aupuni. O keia alii kaulana loa o keia mau paemoku ke kaikaina ponoi loa o ke kupunakane kuakolu o ke alii Kunuiakea. O keia alii ka mea nana i hapai ae keia ohana alii a kiekie e like me kona kiekie.
Ua oleloia he alii kaua o Kamehameha I a o Keliimaikai kona kaikuaana ke alii kapu loa, iwaena o na alii o kakou. Ina e hehi kekahi kanaka i ke aka o Kamehameha I o kona ola wale no o ka hoike mai he kanaka koa oia, aka ina e hehi i ke aka o Keliimaikai aole ona mea e ola ai. O keia ka mea e hoike mai ana i ka like ole o ko laua kapu.
O Grace Wahineikaihi Kamaikui Young Rooke ame Fanny Kekelaokalani Young Naea kekahi mau kii punahele loa i ke alii. O keia mau alii wahine na hanau mua o kona makuahine. He mau lede ui like keia. O Fanny ko lakou mua loa a oia no hoi ka makuahine o ka Moiwahine Emma.
O keia a'u i hoike ae la maluna kekahi o na kii makamae loa i ka maka o ka malihini. Mawaho ae o keia e ku ana kekahi mau kahili kahiko. He mau kahili maikai loa keia a he kumukuai nui hoi ina e kuai ia ana.
Ua hanauia ke alii Kunuiakea ma Oahu nei i ka makahiki 1851 iloko o ka mahina o Iune, la 18. I ka piha ana o ka eha mahina paha a oi iki ua hoi lakou a noho ma Luakaha, a oia ka manawa mua loa i hanaia ai ke alanui o Nuuanu. Ua hoohalaia no na la kamalii ma Oahu nei a hiki i kona hoonaauao ia ana ma ke kula o Ahuimanu, ma Koolau.
Mahope mai o keia manawa ua mare oia me Mrs. Mele Poli. He oiaio ua haia ka manawa o na alii aka aia no iloko o kela ame keia kanaka Hawaii he aloha no ko lakou mau alii.
A aia ko laua home maikai mahope aku o ka home o Senatoa Aki. O kekahi keia o na home maikai iwaena o na home o kakou nei. Aia maloko o na mea nani e makahehi ai ka maka ke ike, a mawaho ae o keia e ikeia ana kekahi mala pua nani.
I mea e maopopo ai kona pili i na alii kiekie loa o kakou he mea maikai paha ia makou e hoike aku i kona mookuauhau.
O Keoua (k) noho ia Kekuiapoiwa (w) loaa mai o Kamehameha I, ka na'i aupuni ame Keliimaikai. O Keliimaikai noho ia Kalikokalani (w) loaa mai o Kaowanaeha (w). Kaowanaeha (w) noho ia John Young loaa mai o Jane Lahilahi Young. O Jane Lahilahi Young noho ia Kaeo (k) loaa mai o Kunuiakea.
KA HOOLEWA O KUNUIAKEA.
E malamaia ana ka hoolewa o ke Keikialii Kunuiakea me na hoohiwahiwa huiia o ka oihana kaua ame ka hanohano alii mai ke Kapitola Hale aku (Halealii) i ka auwina la Lapule. Ma ka auwina la Poakolu nei i hala, la 11 ua kipa aku ke kakauolelo o ka Teritori, Mr. Carter ma ka aoao o ke kiaaina i ka wahine kane make a waiho aku la imua ona na kokua ana o ke aupuni. Ua ninau ia aku ka wahine kane make e pili ana i kona makemake no ka hoolewa makaainana nui na kokua ana hoi o ka hana aupuni ame na koa kumau a ua ae mai ka wahine kane make i keia mau mea. E malamala ana ka hoolewa makaainana nui o ka keikialii Kunuiakea mai ka Halealii mai ma ka auwina la Lapule, la 15. E komo pu ana na koa kumau o ka aina nei iloko o keia hoolewa a pela pu no hoi na keiki puhi ohe o ke aupuni. E hookaawaleia ana kekahi mau koa kiai hanohano no ka nana a kiai ana i kona kino wailua ma ka @ ame ka Lapule. O na hana apau e pili ana i keia aia no ia malalo o Haweo ke kakauolelo a ke Kiaaina. E waiho ana kona kino wailua a hiki i ka hoolewa ana mai ka hora 11 a hiki i ka hora 3 o ka auwina la.
Uluhua i ke Ola a Kaawe Iaia
Ua Loaa aku Oia e Lewalewa ana Iluna o ka Paipu Wai.
Ma ka Poaono o ka pule i hala aku nei la 7 ua laweia aku la i ka halewai he wahi Iapana nona ka inoa o Mitani no ka ona. He wahi Iapana kulana keonimana no hoi keia aka mahope mai ua lilo aku la kona mau noonoo maikai apau maluna o ka sake. O kana kenikeni apau i loaa iaia mai ka hou mai hoi o kona lae ua haawi wale aku oia no ka sake a mai keia kumu mai ua hoopauia mai la oia mai ka hana mai a haahaa iho la hoi kona kulana. Ma ka Poanon i olelo mua ia ae nei ua hopuia aku oia a iloko o kona wahi ekeeke he 35 keneta ka i loaa aku. Ma ka auina la o kekahi la ae o ka hora 2 ia, mahope o kona noi ana i kekahi keiki Pukiki i ahi ua hele aku la oia iloko o ka hale auau ma ke kihi o ka pa a pani aku ia no hoi i ka puka mahope ona. He mau minute pokole mahope iho ua hele aku kekahi wahi Paele iloko o ka hale auau no ka holoi ana i ka papale a ike aku la oia e lewalewa mai ana ua Iapana nei. Ua hoike koke ia kau la keia i ka wiliki a i ka manawa i oki oia ai ilalo ua niau mua ka uhane ma kela aoao.
Ua Hookuuia Mawaho o ka Pa
E na makamaka a me na hoaloha mai Hawaii a Niihau:
Ua ike oukou i na manao o J. P. Kapihe ame kona pohai i hoolaha ai ma ka nupepa Aloha Aina o Feberuari 7, 1903. Ua hoike lakou i na kumu o ko lakou hookuu a hoopau loa ana i ko lakou noho ana malalo o ka hoomana a Rev. J. Kekipi i kukulu ai ma Pauwela, Hamakualoa, Maui, nona ka inoa "Ka Olino o ka malamalama," no ia mau kumu ua kukulu ae la o Kapihe ame kona pohai i hoomana kuokoa no lakou nona ka inoa. Ka Nani o Iehova a ke noho nei lakou ma ia hoomana hou me ka manao pono ame ka oiaio a lakou i hilinai ai, a lakou e hauoli nei.
A no ia mau kumu i haiia ae la maluna, ke kukala a ke hoolaha aku nei au ma ke akea.
Ua panikuia, hoopauloa ia a kipaku loa ia o J. P. Kapihe ame kona pohai ame ka hoomana a lakou i kukulu ai. Aole o lakou kuleana e komo ai iloko o ka luakini o "Ka Olio o ka malamalama no ka mea, he luakini ia i hoolaaia no Iehova ma ka inoa o ka Hoomana Naauao i kukuluia e Rev. J. Kekipi, o na waiwai apau i hoolaaia no Iehova ma ka inoa o ka hoomana Naauao nona ponoi ia mau waiwai aole no kekahi hoomana e ae. A e lilo na hoomalu ana i na waiwai apau o ka ekalesia o ka hoomana Naauao. Ma ka lima o ke Kahu. Na luna na hoahanau, na kahunapule hoi euanelio a ua loaa pu ia lakou ka mana e hoopii imua o na Aha. Ma ke Kanawai o ka Teritori o Hawaii.
E lilo keia i hoolaha mana mai kona la e puka aku ai ma ka nupepa o ka Teritori o Hawaii.
Hanaia e a'u i keia la, maraki 1903 ma Koula, Honolulu, Oahu.
No ka oiaio ke kakau nei au i ko'u inoa.
REV. J. KEKIPI
HE LETA.
Niumalu, Lihue, Kauai, Feb. 28, 1903.
I ka Mea Hanohano Hon. S. Kaili,
Hale Ahaolelo.
Aloha oe:
Ea! Me ka mahalo nui makou e haawi aku nei i na hoomaikai ana ia oe, kekahi o ka makou mau moho oiaio i koho ai i Lunamakaainana.
Mamuli o kou kupaa, kuokoa ma ke koho ana i ka moho lunahoomalu o oukou i hooholo like ai, ko kakou aoao kalaiaina Repubalika.
I ko makou ike ana iho ia eia ka he 3 o ko kakou mau hoa hanohano i koho aku la ma ka aoao Home Rula, ea, ua koho anei o Kamanu (Gangali) no ka manaoio e puka o Kahapuia Opio, a i ole, he kuhalahala anei ke kumu o ka hana ana pela. Ke hoike mai nei oia @ iho, he hana kamalii ia hana ana ana pela oki loa aku hoi ua wahi keiki haole a kakou ma ka nupepa Kuokoa haole a Hoke ike iho la ma na inoa o oukou i koho kue.
Ka makou pule e hoomau no oe ma ko makou aoao a ka hanai a kakou i kakoo ai. Mo-ea imua no ia koho hou ana aku.
Kaua no.
JAS. H. K. KAIWI.
HE HOOMAIKAI.
E ike auanei na mea apau ke nana mai i keia wahi @ oiai, ma ko'u nana ana i ko kakou nupepa Kuokoa iloko o keia makahiki ua hoopihaia kona mau kolamu e na nuhou i lele, mai na wahi like ole mai a puni ka honua, ame na a'o hoonaauao ana ia kakou apau, nolaila, ke haawi ae nei au i ko'u hoomaikai i ko kakou nupepa Kuokoa, me ko'u hoomaikai pu ae i ke Alii o na'lii ame na Haku o na Haku.
Me ka oiaio,
REV. J. KEKIPI.
Ma ka hoike a ke @ aole i hewa o Nigel Jackson i ka hoopii nana i puhi ka hale o Friel ma Nuuanu ma ke kakahiaka o ka la 30 o Okatoba o ka makahiki i hala.