Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 46, 14 Nowemapa 1902 — Kuokoa ka Papa Hawaii E HOOKAAWALE ANA KA PAPA AMERICA MAI NA HANA MISIONA O KEIA TERITORI MA KA LA MUA O DEKEMABA AE NEI. E HOI ANA NA HANA KULOKO APAU I KA PAPA HAWAII MAANEI. [ARTICLE]

Kuokoa ka Papa Hawaii E HOOKAAWALE ANA KA PAPA AMERICA MAI NA HANA MISIONA O KEIA TERITORI MA KA LA MUA O DEKEMABA AE NEI. E HOI ANA NA HANA KULOKO APAU I KA PAPA HAWAII MAANEI.

1 ka makahikl 1869, ua manaoia o kaj nui o ka lilo o ka Papa America no na hana misiona ma keia Paeaina uaj hiki aku i ka $1,220,000. ae o keia ua nui no na dala i hooliloia no j keia hana maanei; nolaila, aole no i nele ka mahuahua o ko America kuie-, ana iloko o na hana kuloko o Hawaii, nei. Aole no hoi he mea hiki i kekahi i mea ke ninau iho, ina paha ua loaa hewahi puka i ka Papa America no kana! hana maanei, a he ninau kela a ka Pa-! pa America e ninau ole iho al, oiai nae e haalele iho ana lakou i ka hana maa-! nei i ka la mua o keia 'mahina ae. I keia manawa aole keia he misiona ku-' waho, olai aia kekahi hua palapaia "F" j iioko o ka inoa o ua papa la; oia hoii ma ka olelo Hawaii e ku ana keia hua. palapala no ka huaolelo "na aina e" a iolai he Panalaau keia no America, aole' i kupono .ke kapaia ana "na aina e." I, ka makahiki 1863, ua hoomaka aku ka Papa America e malele aku mai na hana misiona maanei, aoie no nae ola malele ana oia ka mea e pau ai ko lakou hanai ana mal i kekhi mau kumu misiona i hoounaia mai no Hawaii nei. Ia manawa no hoi i kukuluia ai ka Papa Hawaii maanel a ua kaa mai malalo oia papa ka lawelawe ana i na hana kuloko. Ua pii liilii ae ka hana a ka Papa Hawaii maloko nei, aole wale iwaena o na.kanaka aka, iwaena no o na lahui iike ole i komo mai! iloko o Hawaii nei. O ka nupepa "Ka Hoaloha" (he nupepa namu) oia paha ka nupepa kahiko Joa ma keia mau kaiaulu e koe nei k€iia manawa, a o keia no hoi ka nupepa nana i hoike aku i na hana misiona ma keia mau Paeaina. • He mea hiki ole ke hoopaapaaia ka ha-' na ame ke kulana o ka aina nei i keia ! manawa e ikeia nei, a he mea hiki ole| ke hooleia ae na pomaikai i loaa mai mamuli o na hana misiona i hanaia, maanei. Ina aole i komo mai iloko o ka aina nei na hana o keia ano, heaha ana' la ke kulana o ka aina nei? Eia malalo iho nei kekahii mau mea ano nui i. j ikeia ma ka moolelo o keia Paealna e ; hoomaka ana mai ka makahiki 1820, e' hiki ai ke hoomaopopo iho i na hana • nui i hana ia maanei: E hoomaopopo i ke kulana o ka aina mamua aku o ka makahiki 1820. E hoomaopopo i na mea i hanaia noj ka hookahua ana i ka miaiona mdanei ia mau la. Na kahua mua i nohola ai e na mlsionari. O ka ulu ana mai o ka oihana hoonaauao iloko o ka' aina nei • like me keia: (a) ka hoaoia ana o ka hoonaauao laula ana; (b) na kula hanai; (c) ke' kula kahunapule; (d) na kula aupuni. j Ka huli nui ana. o na kanaka i t ka pono mai ka makahiki 1837 a hiki i ka makahiki 1838. |

Ka unuhiia ana o ka Baibala~ Na buke kUmumua. Ke kukuluia ana o ria hale hooman» ia mau la. Na hoike Papa Helu o na EkaleBia. Hawaii. Ke komo ana mai o na hoomana e ae iloko nei o ka alna. Ke kulana o na launa ana ma na. aha. Ka lilo ana o Hawaii uuku iwaenm. 0 kse moana Pakipika i kahua no Aa hana kaiepa. Iwaena o ka poe e kokua aui nei I keia hana maanei e loaa ana na inol jo keia mau lede ame keia mau keonlI mana: I . Mrs. Elizabeth Van Cleve Hall, Prof. C. J. Lyons, Prof. W. D. Alexander, , Dr. S. E. Bishop, Rev. O. P. Emersoa, i Rev. O. H. Gulick, Miss M. A. Chamj berlain, Mrs. C. M. Hyde, Kakauolelo • Judson Smith ame Puuku F. H. j o ka« Papa Amērica, Mr. Robert An- | drews, Kiaaina Sanford B. Dole, Rev. W. D. Westervelt, Mrs. J. M. Whitney, . Mr. P. M. Pond, Mrs. B. F. DiULngrham, ( Dr. E. G. Beckvvith, Mr. F. 8. Lyman, ' Mr. P. C. Jones, Mr. W. R. Castle ame I Mr. J. B. Atherton. | Ma ko lakou nei ano ma ka nana an* ■ l ko lakou mau kulana pakahi he poe j wale no i puka mai mailoko mai o na i ohana misionari mua ioa i hiki mai 1 . ka hookumu muk ia ana o ka euanfello maanei ame kekahi poe kakaikahl i pilt aku i na hana misiona ma keia Paeaina. O ka helu o ka nupepa Ka HoaAoha e puka aku ana i keia mahina ae, oia. ana kekahi o na helu waiwai nui loa e ikeia ana. O kona wa-hi ae o wtfho malaila e ikeia ai ke kii palapala aina o Hawaii nei a e kinohinohiia ana me nft wai hooluu like ole o ke ano maemae |loa. O na manao e puka aku ana oia 1 kekahi o na manao wai/wai nui, ame na j manao wehewehe o kekahi o na mea ano nui e pili ana no Hawaii nei' i hoomakaukauia e Allan Dunn. Ma kpia mua aku e kaa qna ke koikoi. o na hana maluna o ka hokua o ka poe e paa nei i ka hana i keia manawa & ' pela no hoi me ka poe e hoonohoia aku ; ana i mau laia no keia papa ma kelā. j mua aku. ! Na manao ona Aiii no na misionari ia mau la. I Ka hookumu ana ona hana hoowāiwai iluna o ka aina nel. ' Ka malele ana aku o ka Papa America i ka makahiki 1863. i Ka hookumu ana o ka Papa HawaiL ; Ka hookumuia ana oka Ahahui Mieiona o na Pokii. j Ke komo ana ame ka ulu ana o na hana misiona iwaena o na lahui e. Na hoike a na luna nui o ka Papa America. I Na hoike pokole a na kanaka koikoi e pili ana ina hana i hanaia e ka Papa Hawaii. Ka ulu ana o ke Aupuni kuloko. , Ua hoike ae na nupepa*o Europa, o keia lanakila hou ana o na Repubalika , i keia kau koho, oia no ko ka lahui hilii na} ana i ka Peresidena RuBevela, a ua maopopo no hoi e waiho hou ia ana kona inoa no ka holo Peresidena ana i Jkeia."kau ae o 1904.