Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 46, 14 Nowemapa 1902 — Page 7
This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA, NOVEMABA 14, 1902 7
NUHOU KULOKO.
Ma Kamaki Kuea ke puhi ohe a ka bana lahui i ka po Poakolu nei. Maikai na leo i puhiia mai.
Imua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni a Lunakanawai Robikana i ka Poalua nei i hooloheia ae ai ka hihia koi poho a Alice F. Hutchinson kue i ka Hui Kaahapaumi no $10,000.
O ka Poaha o keia pule ae oia ka wa a ke Kiaaina Dole i hoolaha ai e noho mai na laia o ka Hale o na Senate no ka noonoo ana i kekahi mau ninau ano nui e waiho nei.
He mau la keia no na moho i holo balota iho nei e waiho ae ai i ka lakou mau hoike e pili ana i ko lakou mau lilo no ka holo moho ana iho nei, ma ke keena o ke Kakauolelo Kupa.
I ka Poakolu nei i hoomaka hou ai ka Papa Ola e malama i ko lakou halawai e like me ka mea mau, mahope no nae o ke ku wale ana no ekolu pule me ka halawai ole. He nui na mea ano nui i noonooia ma ua halawai la.
He elua pilikua nui (mokukaua) o America e ku nei ma ke awa o Kou nei i keia mau la. He mau pilikua wale no i hele a ailolo ma ke kaua i paioia ai me ko Kepania mau mokukaua a pau "Peapea i ke ahi."
I ka Poakolu nei, ua haawi ae o Lunakanawai Gear i palapala laikini loio no Elele Wilikoki. Ua manao ka Elele o kana hana pono ia ma keia mua aku no kona lahui, oiai aole i koho hou aku ka lahui iaia i ke kau i hala iho la i Elele.
Ma ka hoike o na balota i loaa mai no ka Mokupuni o Hawaii ua haule o S.L. Desha ia Parisa, nolaila, ma kahi o Desha i hoikeia aku ai ma ka Hoike Papa Helu o ko makou helu i hala, e hookom iho i ka inoa o Parisa.
Ua ahewaia ae imua o ka Aha Hookolokolo Apana a Lunakanawai Wilikoki i ka Poalua nei o F. W. Makinney no ka hewa apuka a he hookahi haneri ka nui o na huna paakai i kapiia iho ai maluna ona. Ua waiho aku oia i kana hoohalahala.
Eia i keia mau la ke hanaia nei ka hoomoe ana i na paipu no ka hoomoe ana i ka uwea telegarapa mai Waikiki mai a hiki i ke kulanakauhale nei. Ua hoomaka kokeia mamua aku nei ka eli ana i ka auwaha, a i keia manawa ua kupono no ka hoomoe ana i na paipu.
O kekahi poe i pili ai no ka lanakila o Wilikoki ma keia kau holo balota iho la i hala, i ke kiiia ana aku keia o na pili i oleloia ai, aole i loaa mai. Heaha no la ka mea o ka hana ana ia hana me ka loaa mua ole o ka ike ua makaukau e hoolele mai i ko kapuahi?
O keia helu ae o ka nupepa "Ka Hoaloha" namu o keia kulanakauhale e puka aku ana iloko ae nei o Dekemaba, oia ka piha ana iaia o na makahiki he 60 o ka paa ana ma ka papa konane o ka oihana pai palapala. Ua elekule io noi.
Mamuli o ka pilikia i loaa aku i ko makou mea unuhi moolelo o "Na Aloha Elua i ka Ipo Hookahi," nolaila, aole i loaa mai na kope oia moolelo ia makou, a ke puka aku nei makou me ka nele i kona moolelo hoinainau puuwai. E hoomanawanui mai no hoi oukou e ka poe heluhelu a pau ae ka pilikia o ka mea unuhi. alaila uleu hou aku.
He nui na hauwalaau e puka mai nei mai ke keena mai o na Home Rula i keia mau la. Mea iho no ua haehaeia na balota o Wilikoki; mea ae no ua apukaia na balota o na moho Home Rula. Ihea ka hoi na kiai a lakou i hoomana ai e nana i ko lakou mau pono? Me he mea la he mau olelo wale no keia i laweia mai mamuli o ka nele i na mea e kamailio ai.
Ka Poe a makou i ike ai.
HE POE LAKOU NO HONOLULU A O KA LAKOU E HOIKE AI HE
POMAIKAI KULOKO IA.
I ka manawa e loaa ai kekahi ano hana hou e like me ia malako iho. alaila he haawina hoohihi koikoi ia na ko kakou poe heluhelu e kilohi iho ai. He nui na mea ano malihini e hoolahaia mai nei maloko o na nupepa, he mau mea oiaio no. eia nae, hoomaloka no kanaka. Ma ke kumuhana hookahi ua nalohia aku ke ano hoomaloka. Ua loaa mai ia mamuli o ka ike mai na kupa o kakou nei a o ka lakou mau hoike ua pili no la ia lakou. O ka poe i kanalua e hoopaula ko lakou kanalua mamuli o keia maikai i ikeia ma ke alo. O na olelo hoike e waihoia ae ai i ke akea no kekahi kupa e noho nei no iloko nei o Honolulu, he mea hoi nau e ike ai iaia i kela ame. keia la he mea ia e hoopau loa ai i ke ano hoomaloka.
O kahi noho o Mrs. N. Joseph aia ma ke kihi o na alanui Liliha ame Moi, iloko o keia kulanakauhale. Penei kana mau olelo:
No ehiku mahina i eha ai ko'u kua, a e loaa ana hoi i kela ame keia wa i ke anu ame ka lia o ke kino. He maikai ole maoli no ko'u ola ana, a nolaila, ua kuko nui loa au e loaa ona laau e loaa ai ia'u kahi oluolu. Ua loaa io ia'u ka'u mea i makemake ai ma na huaale a Doan. Kuai aku la wau ma ka halekuai laau o Hollister ma a ua hauoli loa au i ka hoike ana aku, aole wale no i haawi mai ia'u keia mau huaale. he maha, aka he oia loa maoli no: a no ia mea. aohe o'u wahi kanalua iki ma ka hoomaikeike aku ia mea, oia hoi. i ola au i na HUAALE A DOAN NO KE KUAHANEENEE AME PUUPAA. He lana maikai keia no na ma'i puupaa.
He kuaiia na huaale a Doan no ke kuahaneenee ame puupaa e ka poe kuai laau lapaau apau, he kanalima keneta no ke poho hookahi a he eono poho no $2.50. E hoounaia aku no maloko o na Eke Leta e Hollister Drug Co., Honolulu. na agena kuai nui no ko Hawaii Paeaina ke loaa mai ke kumukuai.
Makemake oia i Luakupapau nona ma ke Alanui.
HOOPUIWA NUI AE KAKAHI WAHINE PUPUKI PUPULE I KO MAKIKI
POE I KA PO POALIMA NOV. 7, 1902.
E moe ana iwaena o ke alanui aupuni Keeaumoku kokoke i ke alanui Waila, i ka po Poalima i hala, Nov. 7, 1902, kekahi wahine Pukiki pupule ma ka nana ia aku e kuhea ana i kela ame keia ke maalo ae e eliia mai i lua kupapau nona ma ke alanui aupuni. Ua oleloia ae leia manao ma na olelo a ekolu, a aole he mea i aa aku e hoolohe i kana olelo ma ka hooko ana, alaila ua ku ae la oia i luna a hele aku la ma kekahi mau wahi e ae o Makiki e olelo ino ana i kela ame keia e maalo ae ana mamua ona, a no ka hiki ole ke hoomanawanui a he hana hoohaunaele maoli no i ka maluhia pili laula ua kauoha aku la o Mr. Fisher i ke keena o ka oihana makai no ke kii mai iaia e hoopaa ma kahi maluhia e maluhia ai oia.
Mamuli o keia leo nui o ka wahine ame na olelo maikai ole ua hoopuiwaia na ohana ma ia wahi oiai kekahi o lakou aia ma ko lakou papaaina no ko lakou ainaahiahi aka no ka lohe ana i keia mau hana a ka wahine pupule ua hukiia ko lakou noonoo ilaila a haalele aku lakou i ko lakou manawa paina a pau nui aku la iwaho a hui ia me kekahi poe iho ua nui maoli no ka poe o waho o ke alanui no ka lohe ana heaha la ka pilikia o ka wahine.
I ka manawa i hooponoponoia aku ai e kekahi poe e hoopau i keia mau hana, o ka mea i ikeia ua hahaka mai la ua wahine nei me he daimonio la a hemo ana mai ko lakou mau lima aku a hele hoohaunaele aku la, ma na alanui o Makiki.
Ma ka aoao o ke kaa o na makai ua uleu mai la no hoi oia ma kana hana, a i ka hiki ana mai i kahi o ka hana ua nalowale iho la ka wahine a mahope o ka ninaninauia ana ua loaa aku la ua wahine la iloko o kekahi wahi hale uuku ma ke alanui Enos.
E paaia ana ka wahine e kekahi mau kanaka eha maluna o kahi moe a e kupaka ana no hoi ka wahine, a mamuli o ka hai ana mai o ka poe o ka hale na lakou e malama me ka hookuu ole iaia iwaho ua aeia ka lakou noi a hoi ana ke kaa o na makai me ka lawe ole ana iaia. O ka hale, he home ia no elua kane ame eha poe wahine.
Ua olelo ae ke kaikamahine a ka wahine pupule ua hoinoino aku ka poe hoa noho i kona makuahine i loaa aku ai keia ano inoino iloko o kona noonoo ka mea hoi o ka poe o Makiki i kapa ai he pupule. Me he mea la ua komo aku na Pukiki olaila iloko e ke ano pa-ee ke kumu o ka loaa ana o keia pilikia i keia wahine.
Aha Senate Kuikawa
Ua hoopuka ae o Kiaaina Dole he kuahaua e kahea ana i ka Aha Senate e noho ma ka la 20 o Novemaba. Ua hoopukaia aku na palapala kii i ka Poakahi nei, a o ka manao iloko o ka poe ike kanawai aole e loaa mai ana na hoopaapaa ana no na lala o ia aha.
Oiai no hoi he $200 ke loaa ana i kela lala ame keia lala oia aha no keia kau kuikawa, ua maopopo aole e loaa ia lakou ia mau dala, a ua nele no hoi i ka mana e hooholo ai e uku i na lilo, no ka mea, aole i hiki i ka Aha Senate wale no ke hana i kekahi mau bila haawina me ka ike ole o ka Hale o na Lunamakaainana.
Eia iho malalo nei ua kuahaua nei a ke Kiaaina.
KUAHAUA.
Owau, Sanford B. Dole, Kiaaina o ka Teritori o Hawaii, ma ka pono o ka mana i loaa mai ia'u ma ke kanawai mamuli o keia e akoakoa ae ka Senate ma ke Kau Kuikawa, ma ka Poaha, ka la Iwakalua o Novemaba, A.D. Umikumamaiwa Haneri me Elua no ka noonoo ana i kekahi mau hana aupuni e lawe ia mai ana imua oia Aha.
No ka oiaio o keia, ke kau nei wau i (Sila) ko'u pulima a hoopaa iho i ka Sila o ka Teritori o Hawaii.
Hanaia ma ka Hale Aupuni ma Honolulu ma keia la Umi o Novemaba, A. D. 1902.
SANFORD B. DOLE.
Ma o ke Kiaaina,
HENRY E. COOPER,
Kakauolelo o ka Teritori.
NEE...i ke Alanui Papu
Mai Elite Hale mai, Alanui Hotele.
Ua Nee ai ne ka NEW YORK DENTAL PARLORS i ke Alanui Papu
Mawaena o na Alanui Moi ame Hotele.
Ua wehe ae nei makou he mau keena nui ae ae maikai ae, kahi a makou e hoonui ae ai i ka makou hana mamua o kahi mua o ka makou hana ma Honolulu nei mia ka manawa i hiki mai ai ianei.
O ka makou na auhau haahaa loa no na hana kupono. He hooiaioia na hana ame na lako no ko lakou maikai. He hukiia na niho me ka eha ole. Hele mai e ike ia makou. Aohe auhau no ka nana ana.
O ka wahine kokua ka mea kamailio ma ka olelo Hawaii.
New York Dental Parlors
Helu 1057, Alanui Papu mawaena o na Altnui Moi ame Hotele.
Moi Poina i ka Helu 1057.
Hauoli i manao ole ia
HE WAIWAI UPU OLE IA NO KEKAHI KAIKAMAHINE
O CLEVELAND.
KE ANO O KONA HOOHAUOLIIA ANA MAHOPE O KONA
NOHO KAUMAHA ANA NO KEKAHI MAU PULE.
Ua pau ko'u manaolana a pela no hoi me ko'u ohana," wahi a Miss Flora Hanna, o ka Helu 349, alanui Euclid, Cleveland, Ohio.
"Elua makahiki i kaahope ae nei," wahi hou ana, "ua loohia iho la wau i kekahi mai taifoi fiva ikaika loa. No ekolu pula aia ko'u ola iloko o ka poino a no ka hope loa i ka haalele ana mai o ka fiva ia'u ua nawaliwali loa wau a he mahina okoa ko'u waiho ana maluna o kahi moe mamua o ka hiki ana ia'u ke noho iho iluna o ka noho. O ka fiva i kau ai maluna o'u oia ka mea nana wai i hoopoino loa. Ua hiki ole i ko'u koko ke lana a ua like hoi wau me kekahi kino make. Ua haalele mai ka ono o ka ai, a he nele hoi i ka makemake e ai, a iloko iho o'u o ka ai ana he mea hoowahawaha loa ia. Ua nele ko'u kino i ka uwila a ma na ano apau he kaumaha pu. O ka laau i hoomakaukauia e ko'u kauka he ole kona hooikaika mai ia'u.
"Ua pinepine ko'u lohe an i ka KAUKA WILLIAMS HUAALE AKALA NO KA POE MOLOHAI a hooholo iho la wau e hoao. I kinohi aole o'u ike iho i ka hana a ua huaale la a ua hoomaka mai la wau e haawi pio aku i na manaolana no ke oia, aku ua komo mai la ka makemake e hoomau no i ka ai ana oiai ua noonoo wau ina no aole he ola iloko oia huaale, alaila, aole he poino iloko ona. Aka ua hoohauoliia wau oiai aole i pau pono ae ka poho mua ua hoomaka mai la wau e ike i ka maikai ae o ko'u kino he mea hoi na'u i manao ole ai mamua. Ua hoomau aku wau a hiki i ka elima o na pahu. Ua hoi liilii mai ko'u ikaika a hoi pu mai la me ka ono o ka ai a mahope mai ua oia loa iho la wau. Ke hoomaopopo loa nei wau o ka Kauka Williams Huaale Akala oia ka mea nana wau i hoola. Ua hoike aku wau i ko'u mau hoaloha a o ka poe apau i haawi aku i na hoao ana iaia me ka pololei, ua hoapono mai lakou i kana hana. O ka hoomau ana i ka lawe ana i kela laau he mea no ia e ui ai ka helehelena, e loaa ai na maka hauoli a e ula ohelohelo maikai ai na lehelehe. Ua ike wau i keia oiai owau i keia manawa he wahine ui hoohie nui ia.
He elua hana a keia huaale a Kauka Williams - aia i ke koko a pela hoi me na aalolo. Aole i haiia aku ua hiki i keia laau ke hoola i na mai apau, aka, o kana hana oia ke hooia mai nei i kona hoola ana i na mai apau i loaa aku iaia. O kona hanaia ana ua hanaia no ka hoola ana i na mai i ulu mai mamuli o ke koko ame na aalolo. O ke koko inoino ame ka maemae ole o ke aalolo ua loaa mai no ia mamuli o na mea omaimai i komo mai iloko o ke kanaka.
Eia ke kuuiia nei ka Kauka Williams Huaale Akala no na kanaka Molohai ma na halekuai laau apau, a i ole e hoounaia aku no ma ke eke leta i ka wa e loaa mai ai o ke kumukuai o kanalima keneta o ke poho hookahi, eono poho no elua dala me ka hapalua, ke kakau aku ia Dr. Williams' Medicine Co., Schenectady, N.Y.
AIA NO HE KAHUNA I KA POAI ANU.
O Kapena Scott, he kapena Sekotia piha hauoli o ka moku pe'a Gerard C. Tobey, oia kekahi kanaka makemake loa i ka hao moolelo. "Ua ike wau ua haule ke kahuna a Wilikoki ma keia kau koho balota ana iho la," wahi a ua kapena nei, "a ua ike pu no hoi au aia no he kahuna i hoaoia ma ka poai anu akau, ka mea hoi i haule pahu ai kona lanakila.
"I ka makahiki 1874 i hala loa aku nei i haalele iho ai ka moku okohola Desmond ia Honolulu nei a holo aku no ka poai anu akau. Maluna o kona oneki he iwakalua ame elua poe sela Hawaii.
I ka manawa i hala loa aku ai lakou iloko o ke anu oia hoi ka poai anu akau ua lilo ia i mea anu no ke kanaka Hawaii a ua hoi aku la kekahi o lakou iloko o kona wahi keena. Ma keia mea ua hoole ae oia i ka ai ana, hoole pu ae oia i ka hana ana a hoole pu ae oia i ke kamailio ana. Ua manao ae ke kapena ua loaa ia ke kanaka i ka ma'i, aka aole he wahi mea e loaa ai, no ka mea aohe he hoailona e ikeia aku maluna o ke kanaka.
He eha la o keia kanaka o ka moe ana maluna o kona wahi moe. Mahope oia mau la, ua holo ae la ka iono iluna o ka moku aia he kahuna i Honolulu ke pule la no ka make aku o keia kanaka o ka moku.
"I ka lohe ana o ke kapena aole oia i manaoio loa i ka pololei o ia mau mea, nolaila ua kauoha aku la oia i ka malama moku e hele aku e hoala i ke kanaka, a me ka lima ikaika ka hoala ia ana o ke kanaka, ke kumu hoi o kona ala ana a hoomaka aku la e hana, ke kumu hoi o ke kahe nui ana o kona ala ana a hoomaka aku la e hana, ke kumu hoi o ke kahe nui ana o kona hou oi aku mamua o ka manawa i Hawaii nei. Ma ka aoao o ke kapena ua hooikaika loa oia i ua kanaka la, haawi nui i ka mea ai a mahope o ka hooikaika ana i ka hana ua ano ikaika mai la ua kanaka ia, aka ua hoike ae no kekahi poe Hawaii o lakou he mea waiwai ole keia mau hana maluna o ua kanaka la. Aia ke kahuna ke hana la, a o ka mea wale no i koe o ke ko o kana mae e hana la.
"Ua hele maoli aku no ke kapena i ua kanaka la e hooikaika iaia no ka hana ana. Ua hai aku ke kapena i ua kanaka Hawaii la oia ke alii o na kahuna apau (kapena) a he mea ole kela mau hana a kela mau kahuna o Honolulu e hana mai la mamuli o ka ianei, no ka mea oia ke alii o lakou apau; a he mea pono kana mau kauoha e hooloheia e kela poe kahuna o Hawaii. O ka hua o ka hana ana a ke kapena oia no ka pii maikai ana o ua kanaka la ma ke ole kino. Aohe no paha oe e manaoio ana i keia aka he mau la mahope mai i ka manawa i nalowale ai ka moku okohola a hoopakeleia ae na luina e ka moku okohola okoa a o ke kanaka Hawaii wale no i pakele mai kela poino i kau aku maluna o ko lakou moku ame na luina oia no ke kanaka Hawaii i lapaauia ma ke ano kahuna. Mahope iho o ka laweia ana mai o keia hou ia kekahi ano hana kahuna iwaena o na Hawaii ma na lai o ka poai anu akau. Ke manaoio nei au o keia kapena, "ke alii o na kahuna oia no o Kapena Green."
Makemake e mare i ke Kaikamahine a ka Peresidena.
WAUKESHA, Wis., Okatoba 25. - Aia he kanaka ma ka inoa o Ferdinand Kenzel, he kanaka ma ke kulana hana hana e noho ia i Delafield, ua nanaia ae oia no kona ano pupule a pela oia i malamaia ae ai iloko o ka haukapila. Aia oia ke hoohanaia le e kekahi ano manao iloko ona ua haawiia mai iaia ka lima o Miss Alice Roosevelt no ka male ana i ka manawa e make ai ka Peresidena Roosevelt, ka makuakane o ua kaikamahine nei. Ua hana iho oia i papa hoonohonoho no ka male ana.
He nui na mea ano e iloko o keia mea. Ua kuai keia kanaka he komo lima iloko o kekahi halekuai kii paani a kamalii, ana hoi i olelo ai ua haawiia mai iaia e ka Peresidena no ka pono o kana kaikamahine. O keia komo lima oia kekahi o na waiwai i kuai liilii ia i loaa mai ai hoi no ke kumukuai o 10 keneta nona hoi ka pohaku aniani omaomao i omouia maluna ona. Aia ma kona home kekahi komo lima oia hoi, ke komo lima e hoolilo ana i ua kaikamahine nei i wahine nana.
A ua kuai pu iho nei oia i mau pono no ka hale. Ua olelo ae ua kanaka la i ka manawa o laua e noho ae ai e hoomaka aku no ko laua e noho ana ma ke ano hoomakaulii, aka e hiki mai ana ka manawa e kokua mai ai o Teddy alaila e noho ulakolako ai laua. He kanaka keia i hoonaauaoia a i hiki hoi ke olelo i ka olelo me ke akamai.
Na Laikini Kaapio.
NUI NA KALAIWA KAA HOOHEMAHEMA A KUE I NA RULA
E NELE ANA PAHA KEKAHI O LAKOU O NA LAIKINI
MANAO -IA O NA RULA AMERICAL NO NA KALAIWA
KAAPIO OIA KE HANAIA MAANEI.
Me he mea la he mau la koke no e hoea mai ana e nele ana kekahi mau kalaiwa kaapio o ko lakou mau laikini no ke kue mau i na rula o ke alanui a holonui wale e like me kakahi poe kalaiwa kaa e ikeia nei i keia mau la. He nui ka poino i ikeia ma keia mau hana a na kalaiwa kaapio. O ka poe i ikeia iho nei e haihai ana i na rula o ka hele ana ma na alanui, a e hoao ana ma keia mua aku e loaa hou ko lakou mau laikini, he mea paakiki ka haawi hou ia aku ia lakou, a o ka poe oia ano e hoomaopopo iho a e helu aku i na la i koe o kona laikini, a e noonoo iho i ka hana e loaa ai iaia ke ola ma keia mua aku.
Ma ka halawai a ka Mana Hooko i malamaia ai i ka Poakahi nei, ua waiho ae o Kakauolelo Cooper i keia ninau imua o ia Aha.
Wahi a Kakauolelo Cooper: "Ua oi aku ka hoohemahema o na kalaiwa kaapio, a ike pii mahuahua mai nei ka noonoo ole no ka pono o ka lehulehu. Owau kekahi i ike mau i na hana haihai i na rula o ke alanui, a iloko o ia mau manawa ua lawe ae au i na helu o ia mau kalaiwa kaapio ame na hana i hanaia. O kekahi o keia mau kalaiwa kaapio i ko lakou wa e kii hou ae ai i ko lakou wa e kii hou ae ai i ko lakou mau laikini e ike ana lakou aole e loaa hou ana ko lakou mau laikini. Ke makemake nei wau i ka poe apau e ike ana i keia mau hana haihai rula alanui e hele ae a e hoike ma keia keena, a maanei e noonoo ia ai a e imi nono ia ai keia hana.
O ka oi aku nae o ka poe hoohemahema oia no na kalaiwa kaapio Pake ame Kepani; aole wau e olelo ae ana oiai he mau Pake a he mau Kepani lakou a ua pau loa lakou iloko o ia haawina, aka, o ka hapanui o lakou he poe hoohemahema mau. I na pule apau e haihaiia ana keia mau rula a ke pii mahuahua nei ka nana ole ia o ke kanawai a he mea pono ole i ka mana aupuni ke nana maka. Ua nui na laikini i haawiia a ua oi aku mamua o ka mea kupono, a o ka hapanui o keia poe kalaiwa kaapio aole i maopopo i ka malama ana i ko lakou mau lio."
"Ke manao nei wau he mea pono e hoikeia na kalaiwa kaapio ma ko America rula," wahi a Kiaaina Dole. "He mea pono e loaa i keia mau kalaiwa kaa ka ike i ka olelo Beritania a i ole ka olelo Hawaii, a e pono hoi e loaa pu ka ike i na alanui nui o ke kulanakauhale nei. E pono no hoi lakou e ike i kahi o na hale nui o Honolulu nei, na wahi pana, ke alanui kahi e hiki ai, ame kekahi mau wahi noho o ka poe hanohano o ka aina. He nui o keia mau kalaiwa kaapio i kupono ole i mau kalaiwa kaa a i nele hoi me na ike maopopo e alakai ai i ka poe malihini. He mea pono e huhukiia ka poe kupono ole. Me he mea la o ka ninaninau pono ia ana o ko lakou ike i keia mau mea oia ka mea pono e hana ia."
Ma ka nana ana i na manao i hoikeia ae la maluna e loaa mai ana he manao e hookoia ana keia manao. E hoomaopopo, ua kukulu iho nei na kalaiwa kaapio haole i kekahi hui Uniona no ke kue ana i na kalaiwa kaa o na lahui Asia, a eia lakou ke hoomakaukau nei pono. Eia hoi i keia manawa ke noonoo mai nei ka Mana Hooko a me he mea la ua loaa ae i keia manawa he wahi maha i ka poe i kukulu ae nei i keia hui. He mea kaumaha no ka ike ana e hooneleia ana ka hapanui o keia mau lahui Asia i ka pono, aka, ma kekahi aoao he mea pono e pulama ia ka pono o ka poe no lakou ka aina, aole hoi na hai e ai hookano mai.
Pau ka mana o na Senatoa kahiko.
Ua hoike ae na Home Rula eia no ke mau nei ke kuleana iaia a hoa o ka poe o ka hale senate o ke kau i hala no keia kau e hiki mai ana, aka, ma ka hoike a ka Makai Nui Brown i maopopo loa ka pau o ko lakou mau kuleana hoa no ka aha senate.
O ko lakou mau palapala e hookuleana ana ia lakou i mau hoa no na aha senate ua hoopukaia lakou e ka Makai Nui he elua makahiki aku nei i hala a ua olelo ae oia i ka Poakahi nei, Nov. 10, ua hoopuka ia ia mau palapala mai ka la o kela kau koho balota i hala a hiki i ka la 4 o Novemaba i hala iho la.
HE ILI NANI, LIMA A'IA'I
ME KA
LAUOHO ULIUL
KA HUA O KE
Kopa Cutikura
HE MILIONA A OI ka nui o na wahine e auau mau nei me keia KOPA CUTICURA no ka malama ana, hoomaemae ana, a no ka hoonani ana i ko lakou ili, i pau ai ka papaa o ke poo, ka unahi-pii, a i mea no hoi kekahi a pau ai ka helelei ana o ka lauoho, a i hoopalupalu, hoa'ia'i a me ka hoou'iu'i ana i ka ili o na wahi i hele a manoanoa i ka hooikaika i ka hana, e like me na lima, a pela no hoi e hoopau ai i na eha, ma ka holoi ana i na wahi eha me keia kopa, i ole oi e ike i ka aai me ka welawela; i ole no hoi e hou nui, ma ka holoi ana i na wahi pehu a palahehe; a he oi loa aku ka waiwai nui o keia kopa i na makuahine e lawelawe ana i na hana lehulehu i loa no hoi keia kopa no na wahi auau a pau. O ka poe i ikemaka i ka maikai o keia kopa, aole loa lakou e ae ike ana e hoao i kekahi kopa okoa aku, ke kolia mai; ina no e oleloia ana, he kupono ia ano okoa aku no na mea a pili ana i ka ili, ke poo a me ka lauoho o na bebe a me na keiki. Ua loaa maikeia waiwai nui o ke KOPA CUTIKURA mailoko mai hoi o kela laau hoola ikaika loa i kapaia, KUTICURA, oia ka laau ikaika loa ma ka hoola ana i na popilikia a pau e pili ana i na mea ika loa i ka pale ana i na mea ino, a he loaa no hoi ke ala maikai o na puailoko o keia kopa. Aole loa e hiki ke hoohalikeia mai kekahi ano kopa e ae hoohuihuiia a ke akamai o kanaka ka ili, a pela aku. Pela hoi i ka ili oke poo, ka lauoho a me na wahi e au me ka hana o na keiki liilii. Pela ihola i lilo ai ka waiwai o na kopa a pau i HOOKAHI no ke KUMUKUAI hookela, a ae Helu Ekahi keia Kopa ae na poino o ka ili a me kahi auau, a hehelu ekahi no hoi no na kamalii a puna ke ao nei.
NO KA HOOLA LOA ANA I NA ANO PEHU A POHAKA PALAHU MA NA WAHI A PUNI KE KINO, e hoomaemae i ka palapu me ke kopa CUTICURA i pau ai ka paapaa lepo a ano e ae paha o ka ili, a pela hoi ka poo, i pau ai ke kepia a me ka papaa piele, alaila, e hooma-u i kahi eha me ka Aila Hamo CUTICURA e mama ae ai ka akiaki ana a ka hu'i a me ka ehaeha, a pela hoi e hoohana ai ka laau i kana hana a ola ka eha, alaila, e inu keia laau ma na wahi a pau o ka honua nei. Ma Aukekulia: o R. Town & Co. o Sydney, N.S. W. ko laila Agena; ma Aferika Hema Depot: Lennon, Ltd. Na "Hoakaka no ka Hoola ana i na Bebe a me ko lakou mau leinaunau," he loaa wale no me ka kuai ole.
O POTTER DRUG AND CHEM. COMP., Boston, U. S. A., na Ona o na laau CUTICURA a pau loa.
EIA IHO NA LAKO LAWAIA
EIA ma ko makou waihona na lako lawaia o na Upena o na ano like ole ame ka nunui i makemakeia no ke kumukuai kupono.
Na Makau kekahi o ke ano oi loa a maikai no hoi no ke kumukuai haahaa loa. Pela no hoi na Aho ame na Mokoi paeaea ame na Makau nunui kupono no na I'a nunui ame na lako e ae o ka oihana lawaia.
PEARSON & POTTER CO., Ltd.
Alanui Hotele me Uniona.
Kuokoa ka Papa Hawaii.
E HOOKAAWALE ANA KA PAPA AMERICA MAI NA HANA MISIONA O KEIA
TERRITORI MA KA LA MUA O DEKEMABA AE NEI.
E HOI ANA NA HANA KULOKO APAU I KA
PAPA HAWAII MAANEI.
I ka makahiki 1869, ua manaoia o ka nui o ka lilo o ka Papa America no na hana misiona ma keia Paeaina ua hiki aku i ka $1,220,000. Mawaho ae o kela ua nui na na dala i hooliloia no keia hana maanei; nolaila, aole no i nele ka mahuahua o ko America kuleana iloko o na hana kuloko o Hawaii nei. Aole no hoi he mea hiki i kekahi mea ke ninau iho, ina paha ua loaa he wahi puka i ka Papa America no kana hana maanei, a he ninau kela a ka Papa America e ninau ole iho ai, oiai nae e haalele iho ana lakou i ka hana maanei i ka la mua o keia mahina ae. I keia manawa aole keia he misiona kuwaho, oiai aia kekahi hua palapala "F" iloko o ka inoa o ua papa la; oia hoi ma ka olelo Hawaii e kua ana keia hua palapala no ka huaolelo "na aina e" a oiai he Panalaau keia no America, aole i kupono ke kapaia ana "na aina e." I ka makahiki 1863, ua hoomaka aku ka Papa America e malele aku mai na hana misiona maanei, aole no nae oia malele ana oia ka mea e pau ai ko lakou hanai ana mau i kekahi mau kumu misiona i hoounaia mai no Hawaii nei. ia manawa no hoi kukuluia ai ka Papa Hawaii maanei a ua kaa mai malalo oia papa ka lawelawe ana i na hana kuloko. Ua pii liilii ae ka hana a ka Papa Hawaii maloko nei, aole wale iwaena o na kanaka Hawaii, aka iwaena no o na lahui like ole i komo mai iloko o Hawaii nei. O ka nupepa "Ka Hoaloha" (he nupepa namu) oia paha ka nupepa kahiko loa ma keia mau kaiaulu e koe nei keia manawa, a o keia no hoi ka nupepa nana i hoike aku i na hana misiona ma keia mau Paeaina. He mea hiki ole ke hoopaapaaia ka hana ame ke kulana o ka aina nei i keia manawa e ikeia nei, a he mea hiki oie ke hooleia ae na pomaikai i loaa mai mamuli o na hana misiona i hanaia maanei. Ina aole i komo mai iloko o ka aina nei na hana o keia ano, heaha ana la ke kulana o ka aina nei? Eia malalo iho nei kekahi mau mea ano nui i ikeia ma ka moolelo o keia Paeaina e hoomaka ana mai ka makahiki 1820.
E hoomaopopo i ke kulana o ka aina mamua aku o ka makahiki 1820.
E hoomaopopo i na mea i hanaia no ka hookahua ana i ka misiona maanei ia mau la.
Na kahua mua i nohoia ai e na misionari.
O ka ulu ana mai o ka oihana hoonaauao iloko o ka aina nei e like me keia: (a) ka hoaoia ana o ka hoonaauao laula ana; (b) na kula hanai; (c) ke kula kahunapule; (d) na kula aupuni.
Ka huli nui ana o na kanaka i ka pono mai ka makahiki 1837 a hiki i ka makahiki 1838.
Ka unuhiia ana o ka Baibala.
Na buke kumumua.
Ke kukuluia ana o na hale hoomana ia mau la.
Na hoike Papa Helu o na Ekalesia Hawaii.
Ke komo ana mai o na hoomana e ae iloko nei o ka aina.
Ke kulana o na launa ana ma na aha.
Ka lilo ana o Hawaii uuku iwaena o ka moana Pakipika i kahua no na hana kalepa.
Iwaena o ka poe e kokua nui nei i keia hana maanei e loaa ana na inoa o keia mau lede ame keia mau keonimana:
Mrs. Elizabeth Van Cleve Hall, Prof. C. J. Lyons, Prof. W. D. Alexander, Dr. S. E. Bishop, Rev. O. P. Emerson, Rev. O. H. Gulick, Miss M. A. Chamberlain, Mrs. C. M. Hyde, Kakauolelo Jusdson Smith ame Puuku F. H. Wiggin, o ka Papa America, Mr. Robert Andrews, Kiaaina Sanford B. Dole, Rev. W. D. Westervelt, Mrs. J. M. Whitney, Mr. P. M. Pond, Mrs. B. F. Dillingham, Dr. E. G. Beckwith, Mr. F. S. Lyman, Mr. P. C. Jones, Mr. W. R. Castle ame Mr. J. B. Atherton.
Ma ko lakou nei ana ma ka nana ana i ko lakou mau kulana pakahi he poe wale no i puka mai mailoko mai o na ohana misionari mua loa i hiki mai i ka hookumu mua ia ana o ka euanelio maanei ame kekahi poe kakaikahi i pili aku i na hana misiona ma keia Paeaina.
O ka helu o ka nupepa Ka Hoaloha e puka aku ana i keia mahina ae, oia ana kekahi o na helu waiwai nui loa e ikeia ana. O kona wa-hi ae o waho malaila e ikeia ai ke kii palapala aina o Hawaii nei a e kinohinohiia ana me na wai hooluu like ole o ke ano maemae loa. O na manao e puka aku ana oia kekahi o na manao waiwai nui, ame na manao wehewehe o kekahi o na mea ano nui e pili ana no Hawaii nei i hoomakaukauia e Allan Dunn.
Ma keia mua aku e kaa ana ke koikoi o na hana maluna o ka hokua o ka poe e paa nei i ka hana i keia manawa a pela no hoi me ka poe e hoonohoia aku ana i mau lala no keia papa ma keia mua aku.
Na manao o na Alii no na misionari ia mau la.
Ka hookumu ana o na hana hoowaiwai iluna o ka aina nei.
Ka malele ana aku o ka Papa America i ka makahiki 1863.
Ka hookumuia ana o ka Ahanui Misiona o na Pokii.
Ke komo ana ame ka ulu ana o na hana misiona iwaena o na lahui e.
Na hoike a na luna nui o ka Papa America.
Na hoike pokole a na kanaka koikoi e pili ana ina hana i hanaia e ka Papa Hawaii.
Ka ulu ana o ke Aupuni kuloko.
Ua hoike ae na nupepa o Europa, o keia lanakila hou ana o na Repubalika i keia kau koho, oia no ko ka lahui hilinai ana i ka Peresidena Rusevela, a ua maopopo no hoi e waiho hou ia ana kona inoa no ka holo Peresidena ana i keia kau ae o 1904.