Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 39, 26 September 1902 — Page 1

This text was transcribed by:	Kate Motoyama
This work is dedicated to:	in honor of mr. jung ming chow, my chinese dad

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

BUKE XI.--Helu 39 HONLULU POALIMA, SEPATEMABA 26, 1902 NA HELU APAU 2930

KA LA HEIHEI WAAPA MA KE AWA O

KOU--HAKOKO O MAKALA ME HEALANI

Hauoli ko Hono-

lulu nei mau Kini

@ ana o ka la a hiki i @ ana ma ka Poaono i hala, @ aia maluna o ke kula@ Honolulu nei na hoailona @ no na hana i manaoia no @ ana i ua manawa manaka @ mau nei maluna o na kini o @ He manaka lo no i ke kuupau mau i ka manawa ma ka hana a loaa @ hoi na mea na lakou e ume iki aku @ mawaho a hookomo mai i @ iloko o ke kanaka.

i oili mai ai ka la, oia no @ ikeia aku ai na have o na wai@ ole e pulelo ana i ke ahe @ mai na pahuahae ame na kia@ @oi loa ia aku hoi ma na hale @ heihei waapa aumeume mau--@ame Healani. Ua hoonanaiia @ lanai nui kahi a na lala @ lakou i akokoa ae ai@ka ana i ko lakou mau @ waapa.

#Aluahou, ua hoonoho@ malaila no na makai@ anei no hoi na keiki o ka pu@ lahui kahi i houheuhene ai @ mau hokeo kani. O keia @ piha loa i ka poe makaikai,@ pili ana i kahi e hoo@ na heihei, ua piha ae ko la@ oneiki a hala loa aku iluna @ ame na kia moku i ka poe@

@ mokuahi kola, Eleu âme Makaukau@ o laua kekahi e kakele@ ana me ko laua mau mekini e @ mau ana no ka lawe ana aku @ makaikai ma keia me keia @ e hoolo ai na waapa heihei. I ke kakahiaka a hiki wale i ka pau ana @ heihei e lohe mau i ka pau ana @ o na keiki loea o ka hui himeni Ka@hau i ke "tomi tomi" mai me ka @ mau pila gita ame ukulele iluna o Maka@, a i ka auwina la hoi, ka @ iluna o Eleu. I ka wa i pi@ kela waapa ma ka aoao o Eleu a @kahi bebe uuku, ua hookani ae ka puali puhiohe ia "Aloha Oe" e @ ana hoi i ko lakou aloha no ka @ i hoopakeleia e kekahi o ko lakou mau ke ki puhiohe.

M@ ka ilikai e holoholo an ana @ hihi me ko lakou mau ohua, a @ e hookokoke mai ai i ka uwa@heia ana na leo hoene aka mai na @ na keonimana ia lakou e @ ana. Mai ka uwapo hoi e @ aku ana na leo like e ninau ana kekahi, "Owai hoi kela kaikamahine @ mai la i kona helehelena?" @ keia," wahi a kekahi. @kela me ka mamalu nui?" @puna ia a Kaneaiakala laua @puniu." O keia a lehulehu @ uu na olelo hookolohe a kekahi @ ana iluna o ka uwapo.

@oku liilii aila kekahi e hoo@ ana a e kakelekele ae ana, a @ manawa he ku i ka hoonauki@ lakou mau hana. I ka wa e @ na waapa heihei o Makaia @ o lakou pu kekahi e holo @ paluluia aku ka ike ana o ko @ poe i ke kulana o na waapa@ ana. I ka wa e huli hou mai @waapa o lakou pu kekahi e hoo@ ae ai, o ka lakou hokai o ka @ mai aku hoi, lehulehu na manawa @ hai aku hoi, lehulehu na ma@uha'u iho ai ko Healani waapa @ o ke kai.

NA HEIHEI WAAPA.

@ hiehei waapa mua loa, mawa@ Kanoelani o ke Keikialii J. Ka@ Kapiolani, A. L. C. Atkinson ame Alexander R., Geo. Harris, @ makana o keia heihei. Na @ ka eo i ka hiki an ai ka @ O ka manawa i holoia ai he @

@elua mawaena o Makala ame @ ka papa ekahi. He makana @ laua i alualu ai ma keia heihei@ ka waiwai io o $25. Ia laua i haa@ i ka pahuholo ua kaulike no @ ka hoi ana mai na Makala ka @ ekolu waapa ka haalele ia o @ i hope. O ka manawa i holoia @ he 14.32 3-5: o Healanai hoi he @

@hana aka loa oia ka hukihuki @ o na waapa lawaia o na Ke@ Elua no waapa i komo i keia @ o Wada ame Amimoto. O ka @ he $15. Ia laua e huki ana a @ auuou ana na poo o ua poe Mika@ ua ikeia ka nee mau ana o @ ao Amimoto hoi e koloia ana @ iloko o 318 1-5, ua lilo loa aku ia o Amimoto ma o o ka laina waena a kaa ae la ka eo la Wada. Kurukuru hamanana@

Mahope aku o keia, o ka heihei waa@ nap aelua mawaena o Makala ame Healani. He makana kiaha o $25 ka laua e alualu ana. Na Makaia no ka eo o keia heihei. O ka manawa i hoi @ e Makala he 12:27 1-5; a o Healani hoi he 13:11 3-5.

Maanei ua hoomaha na heihei apau no ka hoi ana e painu i ka ainaawakea. O na makaikai hou, aole i nui ka poe i hoi, oiai, ua nui na mea ai i hoomakaukauia ma ka uwapo, a o ka poe na @ hele pu me Nakala, kahi luahine

O KE KII MALUNA AE OIA NO NA KEIKI HOEHOE WAAPA O KA HUI "MAKALA"

o Ewa, ua loaa no ia lakou o "lemona" ame na mea ai i hoomakaukauia.

O ka heihei mahope iho o ka aina-awakea oia ka heihei manwa o Makala ame Healani o ka poe hou. He kiaha nona ka waiwai io o $25, oia ka makana o keia heihei. Na Makala no ka eo. O ka manawa: Makala. 12:21: Healani 12:25.

O ka heihei waapa lawaia o na Kepani mahope aku o keia. He elua makana ma keia heihei; makana ekahi, $15; makana elua, $10. He ekolu waapa i komo i keia heihei: o Asashi, Shikishima ame Fuji. Na Shikishima ka eo, a o Fuji aku ka helu elua. O ka manawa he 11 minute. I ka wa i hiki ai keia poe Kepani i ka pahuhopu, he nui hoi kau o ka hanu i kau a mea o ke nokenoke i ka uneune i na waapa pepeekue o lakou. Ua loheia mai no nae mahope iho ua "nuinui sake" iho ua poe nei.

Mahope aku o keia ka heihei waapa huelopoki. He hookahi no waapa i holo ma keia heihei, oia o Home Rula. O ka manawa i holoia he 11 minute a loaa ana ka $20 makana.

Heihei waa eono hoe. Makana ekahi $15; makana elua, $10. He eha waa i komo ma keia heihei. O liloa, no ka Hotele Pakui; Halekulani, no Kauka Wall; Alabama, no Ilamuku Brown, a o Ala-Huki-Moku, no Pea. Ia lakou i holo ai ke kohu manu piheekelo ke konukuno o ka poe hoewaa: i ka hula hoi ana mai he nui ke ohohia ia. I ka hiki ana i ka pahuhopu o Liloa ka helu ekahi a o Alabama ka helu elua.

Heihei waapa elua hoe, mawaena o Haelani ame Makala. He makana kiaha noha ka waiwai io o $20 oia ka laua e uhai ana. O keia ka heihei mua loa o ka la i lilo ia Healani.

Heihei waapa mokahi. He elua makana ma keia heihei; he $20 ka makana mua a he $10 ka makana elua. "O Maui no ka oi" no ka mea na ka waapa o ka mukuahi Maui i kaili ae i ka makana helu ekahi malalo o ka Joe Fern alakai ana. O ka helu elua ua lilo ia Kelaudina. O ka manawa: Maui, 15:25: Kelaudina, 16:12 3-5.

Heihei waa pea. He elua no makana: makana mua $15; makana elua $10. He ehiku ka nui o na waa i komo ma keia heihei i ka hiki ana i ka pahuhopu, na Halekulani ka eo, me Marina Alahao helu elua.

Heihei waapa eono hoe, noho oni, mawaena o Healani ame Makala. He heihei huikau keia, o ka makana he kiaha nona ka waiwai io o $25. Na Healani ka eo o keia heihei; o ka manawa holo: Healani, 9:5 3-5; Makala, 9:16 1-5.

Heihei waapa o na keiki o ka uwapo. He elua no makana: makana ekahi $10: makana elua $5. Na Daimana Hila ka eo a o May Flower ka helu elua. O ka manawa holo: 10:31 ame 10:45.

O ka pau keia o na heihei waapa, a o ka wa no ia i hoi ai na mea apau no ko lakou mau home iho.

NA HEIHEI MOKUPEA.

Aole i nui na mokupea i holo aku no keia mau heihei mamuli o ka makani ole, oiai he wahi oaheahe makani wale na ke pa ana makai mai.

O ka heihei papa ekahi, elua no moku i holo aku. O Mary L., e hookeleia ana e na sela o ka mokuahi kolo Amerika Iroquois ame Gladys e hookeleia ana e Comodoa Hobron. Na Gladys ka eo o keia heihei ana.

O ka heihei mokupea papa elua o Dewey wale no ka i holo aku. Helu ekolu, na Makala ka lanakila; helu eha na Abbie M., ka lanakila.

Make loa i ke Kaa Oto-

mobile.

KO KA SENATOA STEWART WA-

HINE OLA KA I LILO AKU--MA

KA HOOKUI ANA O KONA KAA

KE KUMU O KA PILIKIA.

KAPALAKIKO Sept. 13.--O Mrs. William M. Stewart ka wahine a Senatoa Stewart o Amerika Huipuia no Nevada ua make loa i ka auwina la o nehinei ma ka hookui ana ae o kona kaa otomobile e kau ana ma Alameda. O hana mau keiki ma ka hansuna elua o Henry F. Foote ame H. B. Taylor no Oakland laua a elua o laua pu kekahi iluna o keia kaa a i komo pu aku iloko o keia poino aka aole nae i lilo aku ko laua ola aole no hoi i kukonukonu loa na palapa i kau aku maluna o ko laua mau kinio.

O keia ulia i loaa aku maluna o ke kinoi o keia wahine ua kau mai ia haawina walohia i ka la i pae mai ai na kino kupapau o ka Ona Miliona Fairs ame kana wahine i make ai i Farani i kekahi manawa aku nei i hala mamuli no o ka hookui ana o ko lau akaa otomobile a ke Kuokoa no i hoaiai aku ai i kekahi helu i hala aku nei.

Ua loaa keia poino ia MRs. Stewart i ka manawa o ke ku ana mai o ka moku a hoolele ia mai ai na kino kupapau o Mr. Ame Mrs. Fairs.

O keia ulia ua ano like loa aku no ia me ka ulia i kau aku maluna o na kino o Fairs ma. Ma ka auwina la ua hele aku o Mrs. Stewart e ike i kona kaikunane W. W. Foote ka makuakane o Foote opio ke keiki i kau pu ai me Mrs. Stewart maluna o ke kaa, ua olelo ae oia e hele ana oia e ike i kana moopuna Mrs. Theodore Hofer o Carson, Nevada ka mea hoi e noho hoomaha ana i kahi o R. E. Kelley ma alanui Clinton helu 1829 Alameda. Ma keia makemake o Mrs. Stewart ua haawiia aku la na keiki hanauna ana i ka laua lokomaikai e kau maluna o ko laua kaa otomobile ma ke kau pu ana me laua. He kaa nui ia o elua noho a he nui kona kino nona ka ikaika holo mama. Ma keia huakai, o Mr. Taylor ka mea nana e kia ana i ke kaa a o Mrs. Stewart ame Ray e holo hikina ana ma ke alanui Santa Clara. O ka ikaika holo o ke kaa a lakou e holo ana he umi mile i ka hora hookahi

(Nana ma ka aoao 8.)

HALAWAI MAKAAINANA

NUI.

HE HALAWAI MAKAAINANA NUI KE MALAMAIA ANA MA WAIAKAMILO, KALIHI I KE AHIAHI O KA POAKAHI, SEPATEMABA 29, HORA EWALU MALALO O KA HOOPONOPONO A KA AHAHUI OPIO REPUBALIKA. E NOHO LUNAHOOMALU IA ANA KA HALAWAI E KA HOPE PERESIDENA O KA HUI REPUBALIKA O NA OPIO MR. S. M. KANAKANUI.

IWAENA O KA POE E HAIOLELO MAI ANA O HON. JONAH KUMALAE, W. OLEPAU, CHAS. BROAD AME NA MOHO HOLO BALOT. O NA APANA KOHO EHA AME ELIMA. O NA NINAU NUI E KAMAILIO NUI IA ANA I KELA AHIAHI PILI NO IA I KA NINAU BILA KANAWAI MA'I LEPELA A WILIKOKI AME NA OLELO A WILIKOKI I WAIHO AI IMUA O NA KOMIKINA. KA MANAWA MAIKAI LOA KEIA E HELE MAI AI O NA MEA APAU A UA KONOIA NO HOI NA MEA APAU. MAI KANALUA I KA HELE MAI. HELE MAI KE KANE, KA WAHINE AME NA MAKAMAKA E MAKEE ANA I KA PONO LAHUI.

Ke pioloke mai nei o Kina no ko Rusia hoihoi ole aku ia Manacuria.

Eia ke nui loa aku nei na misionari Mamana ma Geremania ame Kuikila na.

Halawai koho Senatoa a

na Home Rula.

KOHOI O J. P. MAKAUNAI, EDGAR

CAYPLESS AME CHAS. NOTLEY.

Ma ka Poakolu nei, Sepatemaba 24, ua malamaia ae ka halawai koho senatoa a ka aoao Home Rula ma Waverley Hall, ma ke kihi o na alanui Hotele ame Betela. O ka hora 10 o la kakahiaka ka wa i hoolahaia ai no ka noho ana o ka aha, aka, mamuli o ka paa

ana o Wilikoki ame Kalauokalani i na komisina, ua hoouna ae o Kalauokalani i ka lohe i ka hope lunahoomalu J. P. Makainai e hoike ana o ka hora 11 oia ka wa e noho ai ka aha, nolaila, ua hoopaneeia ka halawai a noho i ka wa i hoolahaia mai ai.

Ua noho iho no na Elele me ka hoomanawanui a hiki wale i ke kani ana o ka hora 12 o ke awakea, aohe i hoea ae o Kalauokalani ma. I na Elele e kali ana ua ku ae o Palau a haiolelo. Wahi ana: "E na hoa Elele, ua hiki mai nei kakou no ka wae ana ae i ka kakou mau moho Senatoa no keia kau koho balota ae. E noonoo pono kakou i ka kakou mau moho e koho ai, oiai, aia no iwaena o na moho e waiho ia uku ana imua o oukou he poe moo kekahi. Pepehi iho i ka moo, a e koho i na kanaka kupono. No kako i ka lanakila ke hana kakou me ka pololei. E hoomanawanui kakou me ka pololei. e hoomanawanui kakou a hiki i ka pau ana mai o ka hana a ko kakou me ka pololei. E hoomanawanui kakou a hiki i ka pau ana mai o ka hana a ko kakou alakai e hana mai la no ko kakou mau pono imua o na komisina, kahi e hue ia mai la na Nana epaepa a na mikanele. Nolaila e noonoo pono a i hiki mai i ka wa e koho ai, pepehi i ka moo."

Mahope o ka noho hamumu ana o na Elele me ke kali hoomanaowanu, ana a hala ka manawa, ua puiwa ae kekahi o na Elele a noi mai la e hoomalu ka aha no ka mea he olelo hookolo kana i makemake ai e lawe mai imua o ka aha. O ka manao nui o kana olelo hooholo e koho ia i komite o ekolu lala e hele aku e hui me Kalauokalani no ka wa e noho ai ka aha. Ua nui ke kue ia o kela manao, oiai, aole ka hope lunahoomalu iloko o ka hale, a aole no hoi e hiki ke hana ia kekahi hana oiai ua haawiia ka mana i ka lunahoomalu a nana wale no e kahea i halawai. Ua nui ka uluao i aia mai ia manawa a he nui maoli na olelo nunui i hoopukaia. Ua nui ka paakiki o ka mea nana ka olelo hooholo, a i ka wa i haiia aku ai iaia aia he mea kakau nupepa namu o ke kulanakauhale iloko o ke keena halawai, a he mea pono e hoopau ae i keia uluaoa ana o hoopukaia iloko o ka nupepa namu ua nahaha ka aoao Home Rula. Ua huli ae la ua Elele nei a namu aku la "Don't you put that in the newspaper or I'll make it too hot for you reporter."--"Mai hookomo oe i keia iloko o ka nupepa o ike oe i ka owelawela e kahi mea kakau nupepa." Ua malie koke iho mahope oia manawa, a o kekahi kumu no hoi i maile iho ai oia no ka haila ana aku, ua hoike mua nei ke alakai nui ma o kona hope la e hoomanawanui na mea apau a hiki i ka pau ana o ka Kalauokalani ma hana me na komisina.

Ma ka hora 2 oia auwina la, ua noho ae ua aha la malalo o ka noho lunahoomalu ana a D. Kalauokalani. Mahope o na huaolelo pule a Rev. S. K. Oili o Waialua, ua hoomaopopo ia na lala i hiki mai. O na lala i hiki mai he 84, elua aole i hoea ma i ka wa i kahea ia ai na inoa, aka, ua hiki ae no laua mahope mai. Ma ke poi a Kaleikau, ua koho mai ka lunahoomalu i ke komite no na palapala hookohu.

(E nana ma ka aoao @.)

PAIO IKAIKA NO KE

OLA MA KE KAI

Loaa i ka Makani ikaika

a hakihaki kona

mau Kia.

NUI KA WIWOOLE O NA KELA O

KA MOKU ANDROMEDA.

Ma ke ku ana mai o ka moku Andromeda i o kakou nei i ka Poalua, Sepatemaba 23, ua ikeia aku he moku oia i nele i na kia e like me kona hana ia ana, o ke kumu ua loaa oia i ka ino nui he 2,000 mile mai Honolulu aku nei, ma kona alahele aukai mai Iquique, Chile, no Humboldt Bay.

O ka moolelo o ka alo ana i ka ino a ka makani ikaika ke kumu o ka hakihaki ana o kekahi mau kia he moolelo ia e hoike ana i ka wiwoole o na aela o ka moku oiai he kakaikahi loa na haawina e loaa ai e ikeia aku ai ka wiwoole o ke kanaka. I ka manawa e pu ikaika ana ka makani he makani ikaika loa ia i maka'u loa ia e ka poe holo moana ua kapaia he "cyclone" oia ka manawa o kekahi hapa o na luina i hele aku ai i ke kapena a haawi aku i ko lakou kokua no ka hoponopono ana i ka moku i ole e komo aku iloko o ka poino. Ua hooponopono hou ia ae e lakou na poino i loaa aku oia hoi na pea i mea e hiki ai lakou no Honolulu, oiai oia kahi i makemakeia e kipa mamua o ka holo loa ana no kahi i makemake ia.

O Kapena Rotter, ke kapena o ka moku, iloko o ka manawa o ka hana hoopakele i ka moku mai keia ino ae ua komo pu ia ae la kona wawae e ke kui nui he haawina hoi e hoohakalia ana i ka hana ma kona aoao aka i ka nana ana me he la ua iho no ka eha nui i mea ole iloko o ka manawa ino a kupilikii e like me ia a lakou e au ana. Ua haawi oia i kona hoomanawanui ma keia; ma ka huki ia ana o kela kui nui mai kona wawae aku he haawina ehaeha loa a i ka hemo ana ua hoomaka eha loa a i ka hemo ana ua hoomaka koke aku la no oia e hana no ka hoopakele ana i ko lakou moku.

Ua hooholo oia i ka holo ana o ka moku no Honolulu nei no kona manao maanei e kamailio aku ai i kona mau haku moku ma ka uweaolelo moe moana, aka i ke ku ana mai i ka Poalua nei ua ko ole kona manao oiai aole i loaa ia ano ia Honolulu nei, nolaila, e noho ana lakou i Honolulu nei no kekahi manawa loihi a ma ka leka e loheia aku ai na manao o kona mau haku.

Eia ua moku uilikia nei ke ku mai nei iloko o ke awa o Kou. I ka manawa i hoolei ai i kona heleuma ua hoomaka koke ae no na luina e ha@a no na mea i koe me ka hauoli nui. O ka pakele ana mai keia poino o ka moana a ka ino a ka makani ikaika ame ko lakou hooikaika pauaho ole no ko lakou pakele a i ko lakou pakele io ana ua maalo ae la na haawina kaumaha a e ikeia aku no na hiohiona o ka hauoli maluna o na keiki o ke kai. he helehelena hoi e poina ole ai mai ka noonoo ae.

Mahope o ka ike ana ua lanakila aole e nele ka loaa o keia manao ua pakele mailoko mai o keia ino i maopopo loa e pilikia ana, nolaila ua loaa ka lanakila mamuli o ka ikaika ame ka wiwoole o na luina, ke kumu o ko lakou pae maalam ana mai i kahi o ko lakou puuhonua aole hoi i waiho na iwi iloko o ka papaku o ka moana.

KA MOOLELO O KA INO.

Ua haalele aku ka moku kiakolu Andromeda la Iquique ma ka la 24 o Iulai, holo no Humboldt Bay. Ao he he ukana o ka moku ma kona alahele aukai aka uahoopihaia oia me na pohaku ame ke one no ka hookaumaha ana i ka moku. Ma ka manawa e holo ana o ka moku ke hele wale ia no oia iloko o ka maikai a hiki wale no i ka la 29 o Augate. I kela la aia ua moku la i ka 13 degere akua ame 136 degere komohana. I kela auwina la ua emi hikiwawe loa ke ana ea i lalo a ia manawa no ua pa ikaika mai la ka makani he makani i maka'u loa ia, e pa komohana mai ana pela i holo aku a@ ka maka'u i na alii o na moku. Ua kuu koke ia na pea a koe kekahi mau pea uuku. Aole i liuliu ua loli ae la ka pa ana o ka makani ma ke kukulu hema mai a e holo ana no hoi ka moku me ka auku mau ana iluna o na ohuku ale.

Mahope o ka hora eono ua pii ino mai la ka ino o ka makani. Ma ka hapalua hora i hala o ka hora ehiku ua ahaiia aku la kekahi pea on a a lilo a lilo aku i ke kai. He mau minute pokole mahope koke iho, ua nahaehae koke ae la kekahi mau pea; ma la nahae ana i kani ae ai i oi aku maluna o ke kan@ o ka pukuniahi ke poha o ka pa ana o ka makani maluna o na pea ke kumu i puka ikaika aku ai ka makani ma kahi aoao o ka pea. Ma keia manawa ua ike koke ia ae ia ua hiki ole ke hookeia i ka moku e like me ka mau. Ua au@ mai ia kekahi mau ale nui elua i ka manawa hookahi a poi mai ia maluna mua o kona kino a maopopo loa ae la aohe mea hiki ke hana aku ao ka hoopakele ana i ka moku a ua makau loa ia no hoi i ka mokumoku ae o na likini o ka moku.

(E nana ma ka aoao 3.)