Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 37, 12 September 1902 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Hoopukaia i na kakahiaka Poalima apau.

_______________________

 

HONOLULU, POALIMA, SEPATEMBA 12, 1902

_______________________

 

BUKE XL.—Helu 37

_______________________

 

 

KA HAEOLELO A PERESIDENA RUSAVELA

________________

 

Kue i na Hui Hoohaike ame na Lawelawe Oihana Monopole.

________________

  Malalo iho nei e na makamaka heluhelu o ke Kuokoa, ke unuhi aku nei makou i ka haiolelo a ka Peresidena Rusevela iaia ma kana huakai holoholo, a i haioleloia hoi e ia ma Williammtic, Konokikeka, no ko oukou pono ame ko ka iahui holookoa.  Ke manao nei ke Kuokoa e haawi mau aku i na manao alakai o keia an i loaa ka ike ana i na mea e kamailio ia nei, a i loaa hoi na hookokoke ana aku i ko America kulana lawelawe aupuni i kulike ai me ka Senatoa Kakina i  olelo ai, e huli aku kakou i ka moolelo o America.

 

KA HAIOLELO A KA PERESIDENA.

 

  Eia kakou ke nee nei iloko o ke au holomua a oia hoiomua ana aia no na manao anunu.  I ka wa e loaa ana ka holomua i ka hapanui o na kanaka aia no kekahi poe o lakou i oi aku mamua @ kekahi, a he mea keia e like me ka oiaio i ka wa i haule ai ke Puoa o Siloama maiuna iho o na kanak maialo iho o kona mau eheu, a o ka wai@@ loaa pono aole no ia i hele wale @@ no i ke kanaaka hoopono, a o ka waiwai loaa hewa aole i ka poe hewa wale @@.  Ina ua kalae ke ao no ke kaua ana e pono pu ana no ia me ka waele ana.  Nolaila, aole wale no ke kanaka @@@ ke hoolaupai ana i ka wa a na @@apau e hooiliili pu ana, aka o ka mea oi aku oia no ke ala ana mai o na manao kue iloko o ko lakou mau puu@@ i ka ike ana aku i kekahi hapa hana ana me ka oi ae o ka maikai. 

  Na kanawai naauao ame ka hooko ana aku me ka makau ole ame ka pololei, oia ka mea nana i lawe mai i keia paaeina holomua e ku mai nei ako makou mau aoao.

  I ka wa i loaa ia keia kulana no ka @@@mua, o ka wa ia a keia ame keia @@naka e hana ai nona iho, ma kona makemake, kona naauao, ka manao paa, ke hooikaika ame ke kuio.  I ka ae e momona ae ai o ke peku ihoia @@@ me he mea ia aia lakou iloko o ke au holomua ole, a o ka wa iho ia no ia e wawahi ae ai i ko lakou holomua ana.  Ina lakou e komo aku iloko o na hana hoowaiwai a komo na noonoo pono ole iloko o ko lakou mau poo, ua haulehia ka lakou hana a aole hoi he ahaolelo nana e paa mai i ko lakou pono, a o ka poino pu no ia oke ao holookoa.  Ina o ko lakou mau manao inaina e hoomau aku i ka huki ana, ilalo i na kanaka i loaa na pomaikai, ua like no ia me ko lakou kanu ana iho ia lakou iloko o ka poino nui.  He inea paakiki ka hoomaikai ana ae i ko kakou kulana ma na kanawai maikai, aka, o ka hookomo ana aku i ka lahui holookoa iloko o ka poino nui he hana maaiahi loa ia.

  O na mea e puka mai ana he mau mea kupaianaha no, ma ke ano lahui a kino kahi, e hoike ana hoi i ko kakou manao anini a noonoo wale iho no no ke kakou mau pono iho.  Iloko o ko kakou aupuni o ka mea oi e pono e loaa mai oia ke kulan paa, ka hoomau ana i ka hoomakaulii, me ka hoomanao mau ana e hoopaa ika hoomakaulii i hiki ke hooponopono ia ka pono o na kanaka ia lakou e aia mai ana.  He oiaio eia no he nui wale o na mea aialai iloko o ko kakou mau hana iho.  A ia pu no hoi he mea pono e hooikaika ai ma na ano apau, ma ke kino kahi ame ka hui ana iwaena iho o kokakou nohona me ka hoapono ana mai o ke aupuni, no ke oki ana i keia mau mea @@.  Aka, he mea pono kakou e ike iho i ka kakou i ka pahi o ka naaupo, a oi ae ka pilikia.

  O kekahi o na mea weliweli i aia mai keia hanauna aku nei oia no ka ulu nui ana mai o na hui malu ame na huina hoowaiwai nui.  Malia phja ke makemake nei kakou i keia a aole paha @ like me ka kakou manao ana, aka, @ka mea oiaio, e like me ka mea i hiki a kakou ke ike ua hiki ole ia kakou alo ae i ka hopena o na hana like @@ ka oi aku nae na hana e hiki nei ka mahu ame ka uwila e hele nei i @@ au hou.

  Aole oiaio ke ilihune loa aku nei na kanaka ilihune, aka, o kekahi poe wai@@@ ua oi loa ae, a na ia mea i hoakoakoa ae i kekahi poe ma na wahi @@@ no ka opa pu ana aku i ka poe waiwai, a ua oi loa aki hoi ka poino mamua o ka ilihune.  Ma na ano aapau ke oi nei ka loaa i ko kakou poe kanaka a eia kakou iloko o ka ulakolako, a o ka haaheo a kakou e noho nei he mea loaa oia mai ia ina aole i hoaiaia na hana hoowaiwai ame ka hoonui ana ae i na kulanakauhale oihana.  Aka, iloko no o ka maikai ua ulu pu mai nome ke ino.  Aole no he mama o keia oia ana, a ma ka nohona iloko o ke akahai me ka maemae oia ka mea i manaoia he mama.  Iloko ho o ka nohona o loko o na kulanakauhale aole no i loaa like na noonoo hoaloha ana, a o ka laina o ke kue-e ua oi aku kona manoanoa.

No kekahi mau kupueu ino i loaa mai i keia manawa aole loa i loaa na laau lapaau.  I kekhi poe ua manao lakou aia no he laau lapaau ma ke ano o ka hana ana o na kanaka ma ki lakou mau hana malu ma ke kulana kuokoa a i ole ma na ahahui.  I kekahi poe hoi aia noke laau lapaau iloko o ka hana kanawai ami ke hooko aku o ka mana hooko, ka lahui holookoa, mokuaina ame na kalana.

 

Eia na Komikina Amerika i Hawaii Nei a Amerika i Hoouna maine no ka Huli pono i na Hooponopono Aupuni Kuloko.

 

  Malalo o ke kulana i keia mau ia, he mea pono ka loaa ana o na hui mawaena o ka poe e hana ana no ka uku ia.  Aka, ua loaa ia kakou ka pono e koi aku ai e hana mai lakou i ka mea pono aole i ka mea hoopilikia.  E like pu me na hui o na limahana i lawelawe noeauia, he mea pomaikai nui ia, aole wale i na limahana, aka i ka lahui holookoa, e like me na hoike i ikeia e pili ana no keia mau hui ma ka huina waiwai, aole wale no ma ke kino kahi aka i ka hui holookoa.

  O ka waiwai nui i hana pono ole ia he mea ia na na mea apai e nana aku ai me ka hoowahawaha, e like no me ka ike ana iho o ka lunaikehala a hoahewa iho.  Aka nae, aole ia he mea e hoahewa ai ka waewae mamua o ka lunaikehala.  O na kanak ikaika apau ua oi aku kona hoao ana e hoopoino i kona hoa, aka, aole e hiki ia kakou ke hookuihe aku iaia noka manao wale ana mo ua loaa io iaia ia ikaika a e hana aku ana oia i ka meas hewa.  Ina kakou e hana an pela pono ia kakou e waiho hakahaka i ko kakou moolelo, no ka mea, aole e loaa ana ia kakou he kakaolelo, na koa , na kanaka kalepa, ole loa hoi na kanaka ake akamai.  O ka mea maopopo loa o keia ame keia makaainana e noho ana no ia no ka pono o kona mau hoa, a iloko iho la olaila ke alahele lanakila.  O ke kanaka waiwai ma ke ano kukahi a lawelawe hui ana paha e hoao ana e kuiai aku i na hana hoowaiwai e ae, he mea pono ole i keia aina ke pulama mai.  O ka maikai, aole o ka ino, ka mea nana e hoomahuahua ae ika waiwai iloko o ka aina.  Me he mea ia o ka poino i loaa mai ia kakou na poe e noho ana me na loaa ka pono, oia ka hookomo ana mai i na manao ino no ko kakou mau hoa i mea aai iloko o ko kakou mau kino.

  Aka aia no kekahi mea hoopoino o ke ano nui a oia ka kakou e hoao ai e huhuki.  O na hui, a oia mau hui e hoopaa ana i na manao monopole a kakou hoi e olelo nei e like me na hui hoohaiki, aia no lakou iloko o na mokuaina, a nana mokuaina no e hooponopono ia lakou.  He mea pono no e hooponopono ia—he mea pono malama aku i na rula o ka lawelawe ana ma ka aoao o na kanak e hana ana no ka lehulehu.  He mea waiwai ole ka hoole ana i na hooponopono ana.  O na hooia no ia mea ua hiki no ke ikeia i na wa apau maluna o na mea apau i loaa ole ka malama ia o na hooponopono ana.

  He mea paakiki no ka hoao ana i ka hooponopono ana iloko o ko kakou aina ame ke kaupale ana, mamuli o ke kupaianaha o na mahelehele ana o ko ke aupuni mana.  I ka wa e lawelawe ia ana na hui me ka maikai ua mana ka hoomalu ana, a aole hoi ne noonoo i kahi e hele aku ai o ka mana hoomalu.  I keia manawa ua huikau na kulana a ke ike nei kakou i ka paakiki o ke loass ana o na hoomalu ana e holopono ai, a ma ka hoomaopopo anaua lawa ole na hoohana ana noka hoomalu ana e hiki ai ke ku aku imua o keia mau mea.  Aia he mau kanawai maikai ma kekahi mau mokuaina—he mau kanawai hoi i kupono e hoopaa ia ma ko kakou kanawai iahui.  Aka o ka like ole mawaena o keia mau kanawai, e like me ka like ole mawaena o na mokuaina, ame ka like ole o ka man hoomalu oia ka mea i hiki ole ai.  Ke manao nei au he mea pono na ka lahui e lawelawe, a ina e ike ia aole e hiki i ke kumukanawai ke apo mai, e pono e hooponopono hou ia ke kumukanawai.  O ka hooponopono koke ana i na hui hoohaiki oia ka hoopaa ana ia lakou iloko o ke alahele maalahi o ka hoomalu ana, a e ike aku na hui hoohaiki i ke mana hoomalu a e hooko aku i na kauoha.  Aole pela iho la keia mau hui i keia mau la, oiai ke lawelawe nei lakou kou i na hana me ka hookomo ana mai i na lawelawe monopole.  O keia mau hui ua kukuli ia , aole i kau aku ke koikoi maluna o ka ahaolelo ami kekahi aha hookolokolo noka hoomalu ana.  E pono no e loaa i kekahi mau mana e ae o ke aupuni ka mana e hoomalu aku i keia mau hui hoohaiki ikaika, a ke manao nei au e kaa keia hoomalu ana iko ka lahui mana hoomalu.  I ka manawa e loaa ai keia mana piha ua hiki ke hoomalu ia aku keia mau hana kupueu, e like me ko ke aupuni hoohana ana i kona mana i loaa mai ma ka Sherman kanawai e kue ana i na hui hoohaiki.

 

SENETO J. H. MITCHELL.

 

SENETOA J. R. BURTON.                                         SENETOA A. G. FOSTER.

 

 

  O KEIA POE KII MALUNA AE O LAKOU NA KOMIKINA AMERIKA I HOOUNAIA

 

MAI NEI NO KA HULI PONO INA HOOPONOPONO AUPUNI KULOKO O KE TERITORI

 

O HAWAII, ALAILA HOI AKU I KA AHAOLELO NUI, HOIKE AKU I KA LAKOU HANA

 

KAHI E HIKE AI AI AMERIKA KE HOOKAHUA I KANA HANA NO KA POMAIKAI O

 

 KEIA TERITORI.

  HE MAU SENATOA WALE NO LAKOU APAU NO KA AHA SENATE O AMERIKA

 

HUIPUIA O KEIA KAU A HE POE REPUBALIKA WALE NO LAKOU APAU.  O JOHN H.

 

MITCHELL KA LUNAHOOMALU O KE KOMITE NO OREGONA OIA, HE KANA I

 

NOHO LOIHI MA KA OIHANA KAU KANAWAI, A O J. R. BURTON NO KANSAS

 

KEKAHI MA IA OIHANA A KE KUOKOA I HOAIAI MUA I, A O A. G. FOSTER NO

 

WAKINEKONA IHO NO OIA, A O KEIA KAU KA MUA LOA O KONA NOHO ANA MA

 

KA NOHO SENATE O KA AHAOLELO NUI.  HE KANAKA MAKAUKAU LOA OIA MA

 

NA HANA KALEPA A HUI PU ME KONA MAKAUAKAU KANAWAI PELA I KEIA AI

 

 KA HOLOMOA O KANA MAU HANA.

 

        (E nana i ka lakou hoohan ame ka huakai @ukai a na Senatoa Mitchell me Foster ma ka aoao 3 o keia pepa ma ke poomanao “Hiki mai na Komikina Amerika.”)

 

 

PAKELE KE OLA O PERESIDENA RUSEVELA

__________

 

Hookui kona Kaa i ke Kaa Uwila a nahaha—Make aku kona Kiai.

 

__________

 

  PITTSFIELD  (Mass.),  Sept. 3.—Ua pakele maahunehuna mai ke oia o Persidena Rusivela i keai ia iaia e holo ae ana mai keia kulanakauhale no Lennox.

  Ua hookuila ae ke kaa a ka Peresidena e holo ana e kekahi kaa-uwila e holo paukiki ana.  Ua owaiaia mai ke kaa a o ka poe apua e noho ana iluna oua kaa ia ua pau i ke kioiaia ae ilalo.  Ua pakele mai ke Peresidena me kekahi mau alin maluna ona, aka, o William Craig, kona Agena Kiai Malu, ka i make koke iho, a o David Pratt, kona kalaiwa kaa, ua loaa ae i ka poino kukonukonu loa.

  O Kakauolelo Cortelyou, e noho ana oia ma ka aoao o ka Peresidena, ua loaa no iaia he mau paiapu.  O Kiaaina Crane, e noho ana make aoao o ke Kakauolelo, oia ka mea i loaa i kekahi alina.  Ua nahaha liilii ae ke kaa, a o ka lik ma ka aoao e pili ana i ke kaa-uwila, ua make loa iho ia.  Aole he mea i poino a luna o ke kaa-uwila.

  I ka wa i hookui ai ke kaa ua kiolaia aku o Craig am Pratt maluna o ke aiahao a mamua o ka hiki ana iaia ke oni ae, ua paa aku ia oia malalo o ke kaa, a make loa.  O Pratt hoi, ua lele aki no oia no ke alahao, aka, ua kauo koke ia aku oia e ka lio i make.  O ka Peresidena hoi ame kona hoa, ua kiolaia aku no imua a waiho ana i ke alanui.

  E like me ka uwila i anapu ae ua ku koke ae ka Peresidena iluna,  Ua kokua koke aku oia i kona mau hoa me ka ninau ana, “Ua eha anei kekahi mea?”  I kona lohe ana aia o Craig malalo o ke kaa ua puana ae ia oia, “Alaila, ua make oia,” akahi no oia a nana iho o kona poino me ka holio ana ae i ke koko e kahinu ana maluna ona.

  Ua moku ka lehielehe o ka Peresidena, a e kahe ana ke koko.  O kona pono kino ua haukae i ke koko a e waiho kikoola ana no hoi.  Ua loaa ae he eha ma ke poo o ke Kakauolelo Cortelyou, a e kahe ana no hoi ke koko.  Ua hooponopono iho ia lakou nei ekoli a hoi aku ia no kahi o Mr. Charles R. Steven e ku kokoke ana ma kahi i loaa ai keia ulia.

  O Mrs. Ann Dunbar, oia kekahi o na ohua oluna o ke kaa-uwila, lia ka mea i hiki mua ma kahi o ka Peresidena, ua hai ae oia, aole he mea i olelo aku i ke kia kaa e awiowi.

  “Owau kekahi iluna o ke kaa,” wahi a ua lede la, “a owau kekahi e ake nui ana e ike i ka Peresidena a pela no hoi na ohua.  Aia na mea apau iloko o ka hauoli, a e uwauwa ana a e kamailio ana makou me ka hauoli.  Ua kau mai no o Mr. Dolan, ka luna nui o ka hui, ia makou i haalele aku ai i ka paka kahi a ka Peresidena i haiolelo ai, ua manao oia ua pono na mea apau, nolaila, ua lele aku oia ma Housetonic alanui.

  “E holo ana ke kaa me ka maikai a iloko o ka wa pokole ua hoohuli ae ia ke kalaiwa kaa lio i kona kaa ma ko makou alahele.  He uina ka’u i lohe a paa ana ke kaa.  Owau ka mea mua loa i hiki aku ma ka aoao o ka Peresidena.

  “E hoomaikaiia ke Akua, ua pakele oe, “ wahi a’u.  I ka wa a ke Kiaaina ame kekahi poe e ae e hoomaopopo ana no ka Peresidena ua pane mai ia oia, “E Lookuu mai ia’u e nana no’u iho; aole o’u pilikia.  E kokua aku i ka poe i eha.

  “Ike aku ia ka Peresidena i ka kia kaa-uwila ma kahi kokoko i ke kaa a neenee aku ia i onaia.

  “Owai ko mea iaia keia kaa?” wahi a ka Peresidena.

  “Owau,” wahi a ke kia kaa.

  Owiliwili aku ia ka Peresidena i ka puupuu imua o ke kanaka o ka aahu bolu me ka pane ana aku, “O keia kekahi o na hana demona a’u I ike ai.”  I ka wa e hanaia ana keia mau mea apau aia no au ke ku ia he mau kapuai mai ka Peresidena aku.”

________________

 

E KIPA AE ANA MA KA MOKUPUNI O FANINA.

__________

 

  Mamuli o na noi ana a Mr. Cuthbert o ka Hui Pakipika Uwea-moana ia John D. Spreckels no ka hooholo ioa ana aku i na mokuahi o kona hui ma ka Mokupuni o Fanina mahope o ka haalele ana ia Auckland no Honolulu nei ua waiho ae o Spreckles i keia noi ia Sir J. G. Ward, ka luna leta nui ma Nu Kilani a ua loaa mai na hoaponoana.  I ka wa i loaa aku nei keia hoapono ana ia Spreckels, ua hoouna ae nei oia i ka lona ma ka uwea olelo moe moana e hoike ana o ka mokuahi Sierra oia ka mokuahi mua ioa e hiki aku ana i ka Mokupuni o Fanina mahope o kona haalele ana ia Auckland ma ka ia 19, o Sepatemaba.

  Oiai e paa ae ana ka uwea olelo moe moana a na Pelekane a hiki i keia mokupuni, e loaa ana ia kakou na mea hou o ke ao nei mai na mokuahi mai e kipa mai ana i o kakou nei mai na aina malalo aku nei o kakou.  He nani hoi kau!