Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 36, 5 September 1902 — Page 4

Page PDF (1.61 MB)

This text was transcribed by:  Toni Lynne Kaefferlein
This work is dedicated to:  Wika Puuohau all her ancestors came by boat

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 4   NUPEPA KUOKOA  SEPATEMABA 5, 1902

 

 KA

Nuepepa Kuakoa

No ka Makahiki - - $2.00

No Eono Mahina- -  1.00

 

 Kuike ka Rila.

PUKA   1   2   3   1   2   3   1

ANA.  Pule. Pule. Pule. Mal. Mal. Mal. Mak.

1 Iniha  $ 1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $5.00 $6.75 $12.00

2 Iniha  2.00  2.75  3.50  4.00  7.00  9.00  18.00

3 Iniha  2.50  3.50  4.50  5.00  9.00  12.00  24.00

4 Iniha  3.00  4.00  5.00  6.00  11.00  13.00  30.00

5 Iniha  3.50  4.75  6.00  7.00  12.00  15.00  36.00

6 Iniha  4.00  5.50  7.00  8.00  13.00  16.50  42.00

 

O NA OLELO HOOLAHA A PAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A I NA AOLE, AOHE NO E HOOKOMOIA.

 

O na Dala a pau o ka Pepa nei e hoouna polo lei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.

 

 HOOPUKAIA E KA.

HAWAIIAN  GAZETTE  CO

 

Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu, Pa nalaau o Hawaii, ma ke ano mea e ka Papa Blua.

 

A. W. PEARSON,  Luna Nui

DAVID L. A-I,  Lunahooponopono.

 Honolulu, Oahu

 

POALIMA : : : SEPATEMABA 5.

 

KALANIANAOLE  KA  MOHO  ELELE  NO  WAKINEKONA.

 

 I keia manawa ua hololia ka aweawea makapo, a ua ike maopopo ia aku  na mea e hana aku ai no keia mua aku no ka pomaikai o ka lahui.  O ka pua alii ke Keikialii Kalanianaole ka moho elele lahui no Wakinekona a ka aoao Repubalika e hakoko aku ai no ka lanakila i ke kau o Novemaba e hiki mai ana.  A he mea waiwai nui ke kakoo ana iaia no ka lanakila aole nona iho aka wahi ana, "no ka pomaikai kaulike o ka lehulehu."

 Ua loaa mua no ia makou ka manaolana e waeia ae ana oia i moho elele lahui no Wakinekona e kekahi o na aoao kalaiaina, a makou no hoi i manaoio ai oia ke kanaka kupono e komo ai ma ia wahi no ka hana ana i ka pomaikai o ka lahui, ka lahui hoi ana i ike maopopo ai he mau makaainana nona a he alii hoi oia no ka aina.  Ke manaoio nei makou ua naauao ke Keikialii i ke komo ana ma kekahi o na aoao kalaiaina e like ma ka makemake o na kupa Amerika ame na lala o na Hale kau kanawai o Amerika, kulike me ka haiolelo a Senatoa J. M. Thurston maloko o na aoao kalaiaina a elua o Amerika Huipuia e hiki ai ke lawelawe ia na hana no ka holomua a e ikeia mai ai no hoi.  Ua a'o nui ke Keikialii i kona lahui ma na huakai ana i hele iho nei e komo a e lilo i mau lala no kekahi o keia mau aoao kalaiaina, ka aoao Repubalika ame Demokarata.

 A ma kona aoao, mahope o kona huli nui ana aohe e kala, ua hooholo iho oia nona iho e hui aku, a e komo aku ma ka aoao Repubalika kekahi o na aoao kalaiaina kaulana loa ma Amerika, a i ka manawa i komo mai ai oia ua apo koke ia aku oia me ka hakalia ole ame ka pulama piha hauoli no hoi ka apo ia ana aku, no ka mea, ua ike mua ia aku oia he kanaka nona kekahi mau kalena hana e pomaikai ai ka lehulehu a he mea maopopo, ke olelo ia ae ua hanauia mai oia me ia mau haawina mai na puhaka alii mai o ka aina, o ke kumu hoi ia o kona hookau koke ia ana ma ke kahua i hai mua ia ae nei, a i poo hoi nana e alakai i ka lahui maloko o na palena kupono no ka pomaikai o ka lehulehu.

 Ma ka aoao o ke Kuokoa he haawi nei i na hoomaikai piha i ke koho a ke alii a kupono i ke koho ana i kohoia mai ai, a oia ka hana naauao loa, o ka ike i ke koho ana i kou wahi kahi i ike mua ia mai ai nou ia wahi, o ke kumu o ia hana la ana mai me ia, oia no ka ike ia mai aia kela mau haawina pookela iloko o ke alii.  Aia no me la ke koho ana i kona makemake ina ma ka aoao kalaiaina Demokarata a i ole ma ka aoao Repubalika, aka, ma kona koho ana ua hooholo oia ma ka aoao Repubalika oia e ku ai he hana naauao loa o ka hana ana o ke koho ana i kekahi o keia mau aoao mamua o ke koho ana i ka aoao mawaho ae o keia mau aoao a elua.  A o kona hana ana pela, alaila, aole e nele ka hua mai o ka iini o ka lahui ma kana hana aku maloko o ua aoao kalaiaina ia oiai wahi a Senatoa Thurston oia iho la ke alanui e ikeia mai ai a e hanaia mai ai a ko ka makemake.  Aole e nele kona ikeia mai, no ka mea, ke puka oia alaila e holo ana oia me ka hoapono o ka aoao i kulike me ko kela o Amerika, ka aoao hoi nana e rula mai nei ke kau ahaolelo o Amerika.

 Ma ka aoao o ke Alii ua lawe ae oia i ke koikoi o ka auamo ana i ka pono o ka lehulehu a e hele aku ana e hoike ma ka aoao o ka aoao Repubalika i ka holomua no na hana apau ma ka ike ia mai e ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia, alaila, e loaa ana keia manao ua hiki mai ka manawa e maalo ae ai na manaolana poho wale a e loaa ana ia kakou ka manaoio aole e o hou ana ka leo no ka bila hoonui ae i ka uku o ka Peresidena, ame ka bila kanawai Panalaau ma'i hookaawale ohana.  Aka e ike ana kakou i na bila ano nui me ka manaoio i kanuia iloko o keia mau puuwai e hana mai ana oia i na bila kanawai no ka uku ia o na koi pauahi, i mau haawina no na uwapo kuloko ame na hale aupuni, a ke lokahi nei na manao me ka manaoio e hiki ana, a ua lawa iaia ka ikaika e hooikaika ai a hoi hou mai na loaa kuke wa kuloko o kakou a pili hou me kakou i mau loaa kuloko no kakou e  like me ka loaa ana aku nei o ia pomaikai hookahi ia Poko Riko.

 Nolaila e na makamaka hooikaika i ka pono lahui ame ka lahui holookoa mai Hawaii a hiki i Niihau ke kau leo ikaika nei e hui like mai kakou no ka nee like ana imua o ke kahua kaua, oiai, eia ae ka manawa kaua a hiki mai me ka hakalia ole a o keia ka manawa e noonoo nui ai i ko kakou pomaikai a e hoihoi mai i ka noonoo a maluna o keia ninau e koho no ke Keikialii ame kahi ana e ku wiwoole nei, a ke hana ka lahui e like me kana i hana iho la alaila ua hana ka lahui i ka hana naauao loa.

 

 E NOONOO ME KE AKAHELE.

 

 O kekahi ninau kupono loa e ninau oa e kela Mae @ a ea k@  ke koho balota e noonooia i keia manawa no ke kau koho balota e hiki mai ana iloko ae nei o Novemaba, pehea la e hana aku ai i ka maikai loa no ka lehulehu me ka'u balota hookahi.  A i ka noonoo ana ke waiho aku nei ke Kuokoa he mau haawina hooalai no ka lehulehu a na kela ame keia mea e lawe nona iho no keia haawina koho.

 

 KOHO  NO  KA  MANAWA  E  HIKI  MAI  ANA.

 

 O ke kanaka he ohana kona, aole e nele kona iini nui e hooikaika, ma kona aoao, no ka pomaikai o kona ohana, a he mea keia e ike mau ia nei e kakou, a o ke kanaka opio i manao e hookuonoono a manaoio e loaa aku ana iaia he ohana e kaa ai malamo o kana malama ana, aole e nele ka loaa iaia ka manao e imi ikaika i ka ulakolako no ka hoomakaukau ana iaia iho no ka wa e hiki mai ai ia manawa, alaila, o ka manawa e hiki mai ana oia ka mahele manawa kupono loa no ua kanaka la e iini nui ai a e hooikaika ai, no ka mea, aia ia ke nee mai la me na pomaikai a o ka mea wale no ma kona aoao, oia ka hooko aku i ka makemake o kona mau kalena hana a akamai paha i haawiia mai iaia maloko o na palena kupono e like me ke alakai a kona lunaikehala, ma ka lawelawe ana i ka hana i loaa ma kona lima malalo o kona mau haku a i ole malalo ponoi no ona.  Alaila o ka hana ka mea i kaulele nui ia e ia e pono ai kona ohana.

 Na ke aupuni e hoala mai i ka hana iloko o ka aina, oiai, oia ka agena nui ma ia mahele no ka haawi ana i ka pomaikai no ka lehulehu ka poe hoi na lakou ia e hapai mau aku a e kakoo mau aku; nolaila e na makamaka, e kalele nui kakou ma o ke aupuni la ma ka noonoo akahele ana i kona poe kau kanawai i poe makaukau a maiau, maka'u i ke Akua, oiaio, a i poe huhu i ka waiwai alunu.  O keia ka ke Akua i kauoha mai ai ia Moke e a'o aku i ka lahui a e like me ka Moke hooko ana i kela leo pela no ke Kuokoa e kalahea nei i kona mau kini e hana e like me ia.

 

 He hana keia na ke kanaka i hoike mua ia ae nei ma ka haawi ana i kona balota no ka poe kau kanawai e manao ana e holo moho no keia kau ae no lakou hoi na haawina makaukau, oiaio, maka'u i ke Akua a huhu i ka waiwai alunu, alaila e manao ae ua kanaka opio la e hana ia mai ana ka pomaikai pili laula e nui mai ai ka han@ iloko o ka aina, pii pu me ka ukuhana e loaa ai iaia ka manao e kukulu i hale nona e malu ai kona ohana a hiki hoi iaia ke malama ia lakou me na pono kino mamuli o ka luhi ana i hooikaika ai mailoko mai o na hana i loaa ma kona lima.  Pela'hoi e puana like ia ae ai he mau hiohiona keia no ka wa maikai aole no ka wa puikaika.  Loaa anei keia mau mea i ka manawa i hala?  Aole he hiki ke upu ae e loaa mai ana ia mau mea aka ua hiki no ia kakou ke

  KOHO NO NA MEA I HALA.

 

 O na hana o ke kau aku nei i hala o ka Ahaolelo o kakou oia no ka poe kualehelehe wale no a hoopau manawa, liilii loa ka pomaikai i loaa i ka lahui a kakou no i ike iho nei, a e ike nei i keia manawa, a o kakou no ke kuleana e koho hou aku ai i ua poe apakee nei, oia no hoi ka iawe ana mai i na mea i hala no na mea e hoohana ai no keia mua aku, aka hookahi mea maopopo loa aole e loaa ana na pomaikai i hai mua ia ae nei, aka, hele hou no kakou i ka wiwi loa.  O ka hoao hou ana o ka lahui e koho i ka poe na lakou i hoowahawaha ia kakou iho he hoike no hoi ia ua hoowahawaha no kakou ia kakou iho.  O ka hana kupono loa oia ke ake nui ana o kela ame keia e loaa ia kakou i keia kau ae i Ahaolelo maikai ma ke koho ana i na moho maikai.  A ina aole o kakau makemake e hahai mahope o keia alanui alaila ua hiki no ia kakou ke

 KOHO  NO  KA  OLE.

 

 O ka pahu nui e hookaniia nei he nui kino wale iho no a ke hoopa aku oe e puoho ana oia me kona leo nui e loheia ai ma kahi mamao, eia nae e maneo ana ke kumu-pepeiao aka ke hoomaopopo aku i kona ano he olohaka wale no oloko aohe io.

 E like me ka oiaio o ia ano pela no ka oiaio o ka poe e holo moho ana i na kau koho balota, he poe e hiki ke ike ia aku aole wahi makaukau a lakou e  hiki ai ke hana, e ko ai na mea i makemakeia e ka lehulehu iloko o na Hale Ahaolelo.  Ua hiki no ia kakou ke hana i kela hana e like me ka lawelawe lomaloma a na Demokarata, aka ua maopopo loa aole wahi e launa lihi aku ai i na hoopomaikai o ka manawa e hiki mai ana ke lawelaweia me ka noeau.

 

 NA  KULA  O  KAMEHAMEHA.

 

 Ma ka hoike a ke kumupoo o Kamehameha i waihoia imua o ka aha hookolokolo o Honolulu ma o na lala la o ka Papa Kahu Waiwai o Pauahi Alii e hoike ana i ka holomua o na kula a he mea maikai ia i ka lohe ana.

 Ma na palapala liilii i hoopukaia e ke kumupoo o ke kula, Mr. C. B. Dyke, ma ka olelo haole ame olelo Hawaii e loaa ai kekahi mau loina o ke kula e laa na hoolilo, na pono kino o na haumana e lawe pu mai ai ke komo mai i ke kula, ka houlakolako ana ma ka malama dala ana iloko o ka banako o ke kula, na kuleana hana e ioaa ai i na haumana ka uku ana i ko lakou mau uku kula, haawina paikau ame hoomalu ana ame ka manawa e noho hoonaauao ai a hiki i ka manawa e hemo pono ai ka haumana.

 Ma ua palapala liilii la i ikeia iho ai kekahi mamala olelo e hoike ana mailoko mai ia o ka palapala kauoha, ua kukuluia na kula o Kamehameha no na keiki Hawaii, ma ka hoomaopopo ana no lakou ke kahua mua me ke kaupalena ole ia nae o keia kokua nui ma ke ano lahui no ka loaa aku ia waho e like me ko na Hawaii.

 Ua loaa pu mai no hoi na ike no keia mea hookahi ma ke kuka ana o na kahu waiwai, a mai kekahi leo mai a Bihopa kekahi no ka noonoo ana i ka mea kupono e hana ai no ke kula i ka manawa e hapa ai ke komo ana o na Hawaii, a ke loaa ke kula i kela kulana o ka ninau nui heaha la ka hana kupono e hanaia ai no ka hoopiha ana i ke kula.  Alaila aole e nele ke komo mai o ka noonoo a ua komo io mai no e hoopihaia ke kula ma kekahi ano.  Ma ka nana ana i ke ano o keia hana e i mau mai ana ua kaa aku ke koikoi o ka hoopiha ana i na kula o Kamehameha me na haumana maluna o na makua ame na kumu o na kula aupuni na wahi e hoonaauaoia nei na keiki Hawaii a oia ka na kahu waiwai e paipai nui nei nolaila ke paipai nei ke Kuokoa e hooko mai oe i kau hapa e ka makua ame ke kumu ma ia hana i piha mau ai na kula o Kamehameha ke kumu hoi e noonoo ole ia mai ai kela hapa o na lahui e.

 Aia kekahi koikoi maluna o ka haumana e komo mai ana i na kula o ka hoao ana e pale ikaika i ka ino e apahu pu ia ae ai ka manawa hoonaauao apau i kipakuia mai ke kula aku oiai aole hiki ke malama ke kula ia ano haumana.  Malia paha e olelo mai ana kekahi makua no ka loaa ole o ka lanahu e hiki ai ke hooko aku i piha ai ke kula, ke pane nei ke Kuokoa ua haawi mai ko kakou alii Pauahi he kuleana e komo ai ke keiki Hawaii nona ke koko Hawaii iloko o ke kula maloko no nae o na palena kupono i hoomaopopo mua ia ma ka hana ana i na hana o ke kula kahi hoi e hookaaia ai ka uku kula.  Aia ma ka hoike o na kula a ke Kuokoa e hoopuka aku nei i keia pule na hooiaio no ka loaa o ia mau haawina i na keiki.

 

 KA  LAIKINI  KUAI  WAIONA.

 

 O ka laikini he palapala ia i hanaia malalo o ke kanawai e ae ana e hoolilo aku i na waiwai i hoakakaia ma ke kanawai no na waiwai panai.   Ua hanaia i mau laikini no ka wehe ana ae i halekuai lole, lako hao, waiona ame na waiwai e ae.

 Ua ku ka laikini ana i ka waiona no 300 makahiki a oi, a i ka wa i nohoia ai o Amerika, o keia no kekahi laikina i hookumu mua loa ia malaila.  O na mokuaina wale no i kaokoa ae, oia no o Maina, Nu Hamekia, Vemona, Kansas, Iowa, Dakota Akau ame Hema.  He mau kanawai wale no ko lakou e ku-e ana i ke kuai ia o ka waiona maloko o ko lakou mau palena.

 Ua manaoia o ka auhau kiekie ana i ka waiona oia ka mea e emi mai ai o ke kuai ia ana, a ua hoao mua ae ka mokuaina o Nipalaka i keia hana.  O ka hua i loaa mai oia no ka hoemiia ana o na halekuai waiona, aka, o ka mea i manaolanaia, oia ka emi ana mai o ke kuai ana o na kanaka i ka waiona, aole loa ia i ko.  Ma keia ae la, ua oi aku ke ino i loaa mai.  I mea e loaa ai ka puka i na poe e paa ana i na laikini e hooikaika ana lakou e nui aku ke kuai ana a i ole e hoopii ae i ke kumukuai.  Ma keia hana ana ua hooiia aku ka pilikia iloko o na home o ka poe inu rama.

 Ma ka manao maluna ae e maopopo ai aole i pono ka laikini ana i ka waiona.  Ma na mokuaina i hookomo ole ia ka laikini waiona, ua loaa ka pakele ana i na makaainana oia mau mokuaina.  Pehea hoi o Hawaii nei?  Aole anei he mea pono e hoao ia ke pale i ka laikini ia o ka waiona i mea e loaa ai ka palekana i na home Hawaii?

 

KA  LINEKONA  LETA  KONO  I  NA  LUNA  NUI  AME  NA  HAKUHANA  O  KA  APANA  KOHO  ELUA.

 

 Ke makemake nei au ia oukou pakahi e hoomaka aku e hoonaauao i ko oukou mau limahana Hawaii i ka hopena kupilikii a na Hawaii e auamo ae ai ke holo ka bila lepera a Wilikoki i ka Ahaolelo America.  E kuhikuhi aku ia lakou i ka hopena e loaa mai ana i ko pukou mau maiko a pela pu me na limahana.  E ao aku ia lakou ano.  E pono oukou e hana.  Mai kali na ka mea hookahi a elua e hana. Ina he manao nui ko oukou e haule o Wilikoki, e hele ae a e hana mawaena o na limahana a oukou.  E hoolohe mai ana no lakou ke hoomaikeike aku i ka mea kupono.  Ke hana nei ke Keikialii Kalanianaole i ka hana maikai iwaena o kona lahui a pela hoi oukou e hana ai ma ko oukou aoao.  He 79 balota wale no ka oi Wilikoki mamua o Paka i kela kau koho balota aku nei ma ka Apana Elua.  Ua hiki no ke haule o Wilikoki ke hoao kakou, a ma ke ano he mana hooko no oukou, ke manaolana nei au e holohe mai ana oukou i ka'u mau alakai.

 H. L. HOLSTEIN  (LINEKONA),

Mana Hooko Repubalika, Apana Koho Elua, Mokupuni o Hawaii.

 

HOOKAAWALE  I  NA  HALE  LOLE  HOLOHOLONA  O  IWILEI.

 

 Ma ka halawai a na lala o ka Papa Ola i malamaia ma ka Poakolu nei, ua hooholoia e kauoha aku e hookaawaleia na koena hale pepehi holoholona e ku nei ma Iwilei.  He mau mahina i kaahope ae nei, ua haawiia aku na kauoha i ka poe e hana nei i keia hana e hookaawale koke ia aku na hale o keia ano e ku nei ma kahi olelo ia ae nei, he elua wale no o lakou i hooko aku i ke kauoha; o na mea aku i koe he mau Pake a ua hoole laua i ka nee ana aku. 

KE  KULANA  O  NA  MA'I  LELE  MA  NA  AINA  MALALO  AKU  NEI.

 Penei na hoike i loaa mai i ka Papa Ola no na mea e pili ana no na ma'i lele ma na aina malalo aku nei o kakou:  Honokaona, no elua pule e pau ana ma ka la 30 o Iulai - He 13 ma'i kolela, he umi i make; bubonika, 64 ma'i, 55 i make.  Nakasaki, Iapana, kolela, 17 ma'i, 10 i make; he 60 i make a i hoohuoi ia no he koleia.  Kanahai, ke laha la ka ma'i kolela.  Brisbane - he hookahi i make no ka ma'i bubonika.  Manila - 2634 ka nui o na poe ma'i kolela a hiki i ka la 23 o Iulai, he 2044 ka nui o ka poe i make.  Kobe, Augate 13, 2 ma'i kolela, hookahi i make.  Iokohama, a hiki i ka la 11 o Augate, kolela 17, 10 i make; huina mai ka wa i puka ai ka ma'i, 33 i make, 49 make i manaoia ua make no keia ma'i mawaho o na mea i ikeia.  Kanahai, a hiki i ka la 9 o Augate, kolela, 118 poe ma'i;  10 i make no ka ma'i kamolapoki.  Honokaona, a hiki i ka la 5 o Augate, kolela, 12 ma'i. 10 i make; bubonika, 68 ma'i, 60 i make.  Mokupuni o Fukuoka ma Kyushu, 500 poe i loaa i ka ma'i kolela.  Okayama, 500 i loaa i ka ma'i kolela a hiki i ka la 29 o Iulai.

 

 Maluhia a maikai na hana o ka halawai Aha Elele Repubalika.  Ke ano ia o ka aha a ka poe naau@!

 

Aia ke Keikialii Kalanianaole i Kauai.

 

 Ua hala aku ka Moho Elele Repubalika ke Keikialii Jonah Kuhio Kalanianaole no ka Mokupuni Kaili la o Mano no ka lawelawe ana i kana hana e pili ana no kana oihana hoowaiwai i ka aina.  Ma keia holo ana ona aole e nele ana kona hui pu ana aku me na makaainana o Kauai a noonoo pu no na mea e pili ana i ka pono o ka lehulehu ma na nana kalai aupuni.

 Penei kekahi mau olelo a ke Keikialii:  "E hoomau aku ana no au i ke a'o ana i na kanaka ma ka mea pono.  Ua hai aku au i na kanaka e lilo lakou i mau lala no keia mau aoao kalai aupuni elua; aka, i keia manawa e hai aku ana au ia lakou e hahai mai ia'u iloko o ka aoao Repubalika, no ka mea, ke manao nei au pela wale no e loaa ai ka pono.

 "Aole i maopopo ia'u ko'u wa e hoi mai ai, a e hui aku ana au me na makaainana a kukakuka no na mea e pono ai keia hakoko ana."

 

Ko kona manao ma ka Ekolu o kona hoao ana

 

LAWE  AE  O  GEORGE  GRAHAM  I  KONA  OLA  IHO.

 

 No kekahi manawa i kaahope ae nei, ua hoao ae o George Graham e lawe ae i kona oia ma kona wahi e noho ana ma Alanui Vaina, ma ke ale ana i ka laau make.  Ua haule wale ia manao ona mamuli o kona make ole ana, a ua lawe ia aku oia no ka halema'i, kahi hoi ana i hoao hou ai e lawe ae i kona ola.  Ua paa oia ma ka halema'i a hiki kona ola ana.

 Ma ka la Sabati i hala, ua hookuuia mai oia a ua hoi ae no i kahi ana i noho mua ai, a malaila oia i noho ai a hiki i kona hoao hou ana iho la a ko kona makemake ma ka Poakolu nei.  Ua loaa aku oia i ka wahine nona ka hale ana e noho ana, iaia i lawe aku ai i mau mea ai nana ia kakahiaka, e waiho a make ana maluna o kahi moe.  Ua hoounaia aku ka lohe ia Kauka Kupa, a iaia i hoea mai ai, aole he mea i koe e hiki ai no ka hoopakele  ana i ke ola o keia haole.

 Ua olelo mua no keia haole aole ona makemake e ola, a e hiki mai ana no ka manawa e ko ai kona makemake, a o ua manawa la, oia no ka la i oleloia maluna ae.

 

Iloko o ka ino nui ma Punaluu.

 

KU  MAI  KE  KUNA  J. G. NORTH  MA  HONOLULU  NEI  ME  KA  HELEUMA  OLE.

 

 Ma ke ahiahi o ka Poakolu nei, Sepatemaba 3, i hiki mai ai ke kuna J. G. North ma Honolulu nei me kona moolelo o ka alo ana i ka ino nui ma Punaluu ma ka la 29 o Augate.

 Ua piha keia moku me ka papa hale, a i na sela e hoomau ana i ka hoolei ana i kona mau ukana ma ka la i oleloia maluna ae ua nou mai la ka makani nui me ke poi mai o ka nalu.  Iloko o keia kulana, aole he hiki ke hoolele hou ia kona ukana.  Ua hoomahuahua loa mai ka ino a hiki i ka wa a ke kapena i ike ai aole he mea pono e hana ia ai o ka hoomau wale no i ka paa ana i ka moku me na kaula nunui, nolaila, ua hoounaia aku ka waapa me kekahi mau sela no ka hana ana i ka hana i manaoia.  Ua holo aku keia waapa a i ka wa i kokoke aku ai i ka aina, ua loaa mai la i ka nalu a opeapea ia ana i kula.  Aole i maopopo ka hopena i loaa aku i na kanaka i holo ai ma keia waapa, a ke manao nei ke kapena ua pau lakou i ka make.

 Ma ke kakahiaka o kakahi la ae, ua noonoo ke kapena e haalele i ke awa, a ua hoohana koke ia kona wahi mikini.  Ua hoao ia ae e huki i kona heleuma, aka, ua moku aku la kekahi, a na ia mea i hoopaakiki loa i ka hiki ana e huki i ka lua o ka heleuma. @ ka hana kupono wale no oia no ka haalele ana i ka heleuma i koe.  Ua okiia ke kaula e paa ana i ka pu-a papa e lana ana iloko o ke kai, a haalele ia aku ka heleuma a holo mai la a pae i Honolulu nei, me kana ukana no iloko o kona opu.  Ke manao nei ke kapena aole he pono i koe o kela pu-a papa a lakou i haalele ai a ke hui pu ia me na mea e ae, he lilo mahuahua no, a he poho nui no ma ka aoao o ka ona moku ame ka mea nona ka ukana.

 

Kakau Inoa Koho Balota

 

 Eia ke hoomaka ia nei ke kakau inoa no ke kau koko balota e hoea mai ana.  I ka wa i pau ai ke kakau inoa ma ka po Poakolu nei, he 565 ka nui o na inoa i paa ae; o ka hapanui o na Hawaii no.  He kakaikahi wale na poe i ae ole ia mamuli o kekahi mau kumu, mawaena hoi o na haole he uuku wale no mamuli o ka pau o ka hapanui o na haole i ka hoi i ko lakou mau wahi.  Ma ka la mua he 209 poe i hoopaa ae i ko lakou mau inoa, ma ka Poakolu nei he 356.

 Malaila ae no na Home Rula kahi i nana ai, a i ka wa e hele ae ai o kekahi mea no ke kakau inoa ana, ua makaukau loa na Home Rula e ku-e aku i na inoa a lakou i ike ai aole i pono no ke koho balota ame ka hoopaa ana i ka nui o na kanaka i hele ae e hoopaa i ko lakou mau inoa.  Aole he mea i hele ae o kekahi o na aoao kalai aupuni e kiai i keia hana e hanaia nei.

 He mea pono no i na mea apau i loaa ole ka mana koho e hele ae e hoopaa i ko lakou mau inoa;  pela pu hoi me na kanaka i hoololi i ko lakou mau wahi hoho o hoi no i kahi ana i kakau inoa ai i ke kau koho i hala.  Mai hoohemahema i ko oukou pono koho balota, oiai o kahi no ia nana e hoopau ae i na manao nune o keia mau la e hele nei.

 

LILO  NO  $20.00  DALA  KA  HALE  AME  KA  AINA  O  KA  HUI  KAAUWILA.

 

 Ma ke kuai kukalaia ana ma ka Poakolu nei o ka hale, ka aina ame na lako uwila o ka Hui Kaa Otomebila i pau iho nei kona holo ana, a e ku nei hoi ma Ewa iho e ka luakini o Kawaiahao, ua lilo aku ka hale ame ka aina i ka Hui o Kekela ame Kuke no $20,000.  Aole he koho hou ae mawaho o keia, a nolaila, ua lilo aku la no i na ona o keia wahi no na dala i hoikeia ae nei maluna.

 O na lako e ae ua lilo aku no $2,500 i ka Hui Kaa-Uwila Honolulu, Ka Hui Hanahau Oahu ame ka Hui Uwina o Guy Owens ame C. C. Moore.

 

PIHOLO  KA  WAA  A  LANA  ANA  ILOKO  O KE  KAI.

 

 I keia mau la aku nei ma Waikiki, ua manao iho la kekahi wahine haole ame kana kaikamahine e hele aku i ka heenalu mamua o ko laua huli hoi ana aku no ko laua wahi ma na aina e.  Ua kono aku laua i ko laua mau hoaloha elua e hui pu aku me laua, a ua aeia mai.  Ua kau aku la lakou makuna o ka waa me kekahi mau Hawaii, a hoe aku la no waho o kauau nalu iloko o na hauoli ana a na ohua no ka loaa ana he wa kupono e ike ai i ka holo ana maluna o na ohuku-ale.  Ia lakou i kokoke aku ai i ke poina-nalu, ua oku ae la he wahi ale, a o ka huli no ia o kahi waa o lakou a auau nui ana i ke kai.  He poe wahine ike ole wale no keia i ka au ana, a he pipili hoi kau i ka waa me he mau opihi la.  Ua hoao ae na Hawaii e hoala hou ae i ka waa ua hiki ole no nae.  Ua okuia mai ia ka hoe a ike aku la ko ka aina nei i keia kulana kupilikii, a ua holo aku he wahi waapa a hoopakeleia na olulo.  O na ku koe paha keia o Keawenuiaumi i pau ai i ka make ia Kua Pakaa.

 

E  HANA  AKU  OE  IA  HAI,  E  LIKE  ME  OE  I  MAKEMAKE  IA HAI  E  HANA  MAI  AI  IA  OE.

 

 Na kekahi kanaka kakau nupepa i ka moolelo o kekahi hana ana i ike maka ai.  He hana i ku i ka lokomaikai maoli no; a he mea e hoohauoli ai i ka naau o ka poe pono, ka ike ana he ano anela iki i koe iloko o ko kakou ano kanaka.

 Ma ka mokuaina o Penesilavenia, ma kekahi aoao o ko laila lalani mauna, a ma ke kauhale kahi i hooili ia ai na eemoku mai ke komohana mai, ua hoopaaia kekahi waapa nunui, i kapiliia no ka holo ana ma na auwai akea i hanaia ma ua aina la.  E kali ana ka waapa no ka hoea mai o na kaa alahao nui me na ohua e hele ana i ka hikina.

 E ku kokoke ana ke kapena i kona waapa.  Ua nonono mai la kona helehelena, a he kanaka loihi, kohu kuaaina la.  E hooponopono ana oia i na hana o na luina, ia lakou e hoomakaukau ana no ka holo.  Ia manawa, hoea mai la na kaa, a liuliu iki, puka mai la na keonimana eono mai kekahi kaa, a hele aku a ku imua o ke kapena, me ka i aku iaia penei:

 "Ea, ke Kapena , ua makemake makou e hele aku i na Mokuaina Hikina; aka, ke waiho nei me oe ko makou hele, me ka ole.  Maloko o ke kaa a makou i haalele aku nei, ke waiho la kekahi kanaka mai, ka mea i hoowahawahaia e makou.  Ua kohoia makou e na ohua, he komite e nonoi ia oe e hoole i ka ee ana o keia kanaka ma kou waapa.  Ina oia kekahi e hele ana, e noho makou.  Pehea la kou manao?"

 " E na Keonimana," wahi a ke Kapena, "Ua lohe aku la au i ko na ohua ma ka waha o ko lakou komite; he komite anei kekahi no ko ke kanaka mai?"

 Aole no he mea o lakou i pane aku i keia ninau kuhewa.  Ia manawa koke no, hele aku la ke Kapena a komo aku ma ke kaa.  Ma kekahi o na kuono, ua ike oia i kekahi kanaka i hele a wiwi loa ke kino, a nawaliwali loa on@ ka mai.  Ane pau kona oia, no ka luai koko ame ke kumu paa.  Hele aku ke Kapena i ona la, a kamailio me ka leo hoomalielie.

 Me a lana pihoihoi o a manao, leha ae la iluna na maka o ke kanaka mai, me ka hiaai, a ninau aku la, "Ea o oe anei ke Kapena?  A ua ae anei oa ia'u e hele?  Na ke Akua e kokua ia'u!  Manao mai na ohua ia'u me he mai ahulau la!  Ua aloha ole no.  Ke ike nei oe, kokoke au e halawai me ka make; aka, ea, ina ua hooloihiia mai kuu ola, a hiki aku au i ka home o kuu makuahine ma Bulinetona, a ua hala i hope ka hapanui, -koe ka hapa uuku.  A make hauoli no wau.  He kanaka pena hal@au, ua ilihune no hoi.  He kamakahi no au a kuu makua, a ke iini nei au e hiipoi mai kona mau lima ia'u, mamua o kuu hele ana i ka make."

  (Aole i pau.)

 

HOOLAHA  HOOKO  MORAKI

 

HOOLAHA HHOKO MORAKI,

 

 Mamuli o kekahi mana kuai i hoikeia maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawena o L. James Aylett o Honolulu, Oahu, Teritore o Hawaii, o ka aoao mua, ame William R. Castle, Kahu, o Honolulu i oleloia o ka aoao elua, ma ka la 14 o Maraki, 1898, i kakau kopeia ma ka buke 179, aoao 160 a hiki 162, a i hooliloia i ka Western and Hawaiian Investment Co. na W. R. Castle, Kahu, i oleloia, ma ka la 22 o Maraki, 1901, a i kakau kope ia ma ka buke 179, aoao 161, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka uku ole ia o ke kumupaa ame ka ukupanee i ka wa e hookaaia ai, nolaila ke hoolahaia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.

 A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku, alaila, e hoolahaia aku na aina i hoikeia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. F. Morgan, ma Honolulu, maka la 29 o Sepatemaba, 1902, hora 12 o ia la.

 Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.

 Hanaia i keia la 5 o Sepatemaba, 1902. WESTERN & HAWAIIAN INVESTMENT CO.,

 Mea Paa Moraki i Hooliloia.

 

 Penei na aina - morawi ia:

 O kela apana aina apau loa ma ka Apana o Honolulu @ oleloia i kapaia o Kaliu, e ili ana 11,165 kapuai kuea, oi aku a emi mai paha, a oia no ka aina i hoikeia ma ka Palapala Sila Nui 2247,  Kuleana 1092 ia Mary Ann Aylett, a i hooliloia i ka mea Moraki aku ma ka palapala kuai a Hama Lui Sigalos ma ka la 3 o Iune, 1865, kopeia ma ka buke 19, aoao 346, a pela pu me na mea apau e pili ana i ua aina nei, me na hale i kukuluia maluna.

 Sept. 5,  12,  19,  26.

 

  HOBRON DRUG CO.

 

UA NEE AE NEI MALOKO O KA EHLERS' BLOCK MA ALANUI PAPU.

 

 Papalua ke akea o keia Halekuai Laau hou o makou, i ko ka hale mua ma ke kihi hema o ke alanui Papu me alanui Moi.  Aole makou ilaila @ keia Halekuai Laau hou, aia ma ka @ aoao o ka halekuai lole o Paina@ (Ehlers).  He halau maopopo keia @ ma ka nani, ame ka eleu o na kup@ kako e ku makaukau ana no ka h@  ana i na makemake o ka poe kuai @  hiki mai ana. @ na Hawaii ka p@  hele mau i ko makou halekuai laa@  No ia mea ua hoonaniia ae nei ka @  kou hale me ka waihooluu o pua ilima@  Ka ilima ka lei kohu, ka wehi @  ena o na pua.  E ikea ia mai @  ko makou hale me ka hoohewa@  ole.  E kuai aku no makou me ka@ mukuai oluolu me ka lapaau ana. @  aku mamua o na hale e ae.  Ua @  makou, ua kupono ko oukou kipa@  ianei, no ka mea, o keia Hui ua @  e kekahi keiki hanau o ka aina @  hoi o Hopena opio (Hobron). A@  he malihini.

 E nana mai i ka makou olelo @  laha hou ke puka aku.  He mea hou@  nau.  E hele mai no i keia wa i @  kou nei.  Ke ike aku ia oukou @  waii, e kipa mai ana ianei.  "E hea ia @ no ke kanaka e komo maloko."  E hoao@  no makou ma na ano apau e hooi i ka makou mau hookipa ana i oi aku mamua o na Halekuai Laau e ae o keia kulanakauhale.

 HOBRON DRUG CO.

Halekuai Melemele, Alanui Papu.

 

HOOLAHA  HOOKO  MORAKI

 

 HOOLAHA MANAO HOOKO MORAKI.

 

 Ma keia ke hoolaha ia aku nei, mamuli o kekahi mana kuai i hoakakaia maloko o ka palapala moraki i hanaia mawaena o Olaf Bergstrom ame Harriet Bergstrom, kana wahine mare, no ka aoao mua, no Honolulu, Mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, ame Cecil Brown, Kahu Malama Waiwai, i ka la 12 o Sepatemaba, 1899, i kopeia ma ka buke aupuni helu 199, aoao 100 et seq.@  a o ua Cecil Brown ia i oleloia, Kahu Malama Waiwai, ua manao oia e paniku i ua moraki la i oleloia no na kumu i hoakakaia maloko o ua palapala moraki la, oia hoi, ka uku ole ia i ka ukupanee i ka manawa e uku ai.

 Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka aina apau, na hale pau ame na pon@ apau pili ilaila i hoakakaia maloko o ua moraki la i oleloia, e kuai kudala ia aku ai e Will E. Fisher, ma ke alo@ iho o Aliiolani Hale (Hale Hookolokolo) ma Honolulu i oleloia, i ka hora 12 awakea o ka Poaono, la 4 o Okatoba, 1902.

 

 O ka waiwai i paa maloko o ka moraki i oleloia, oia kela apana aina apau loa e wiho la ma Kaluaopalena.  Kalihi, Mokupani o Oahu, me ka hale noho, na hale ae mawaho ame na pono hou i hanaia maluna iho, a i hoakaka piha ia e like me ia malalo iho:

 Ka hapa o ka aina i ikeia ma ka Apana Helu 22, i hookuleanaia mai e ke Aupuni ia Henry C. Meyers ma ka R. P. 3610, a i hoakakaia na palena@ malalo iho:

 E hoomaka ana me ke Alanui Rose  ma ka maka he 100 kapuai mai ka huina hema mai o ua apana aina la @ oleloia (me ke kihi o na alanui Middle ame Rose) mai ilaila aku holo ma Alanui Rose.  Akau 42° Kom. 155 3-19 kapuai; mai ilaila aku holo ma ka Apana 26. Akau 48° Hik. 139 5-10 kapuai; mai ilaila aku holo ma ka Apana 23. Hema 42° Hik. 155 3-10 kapuai, mai ilaiia ma@  Hema 48° Kom. 139 5-10 kapuai a @ i kahi i hoomaka ai, nona ka iii aina @  21,664 kapuai kuea.

 He kuike ka makemake a ma ke@  gula Amerika no hoi,

 Na lilo palapala kuai ma ka @  ka mea kuai mai.

 Hanaia ma Honolulu Augate @

  CECIL BROWN.

 Kahu Malama Waiwai@

Sept. 5, 12, 19, 26; Oct. 3.

 

 ME KE KAUOHA,

 

 HOOLAHA MANA HOOKO.

 

 Ua haawi mai ke Kiaaina he hoolaha e hookoia aku no ka hookohu pono ia ana o na inoa malalo iho nei i poe Luna kanawai Apana:

  MOKUPUNI O HAWAII.

 R. H. Atkins, Esq., Kohala Akau.

 G. W. A, Hapai, Esq., Hilo Hema.

 Wm. Kamau, Esq., Puna.

 S. W. Kaai, Esq., Kona Hema.

 J. H. Waipuilani, Esq., Kau Hikina ame Komohana.

 

 MOKUPUNI O MAUI.

 Chas. Copp, Esq., Makawao.

 D. Kahaulelio, Esq., Lahaina.

 J. K. Piimanu, Esq., Kipahuiu.

 S, Kahoohalahala, Esq., Mokupuni o Lanai.

  @

  MOKUPUNI O OAHU.

 W.L Wilcox, Esq., Honolulu.

 Samuel Hookano, Esq., Ewa.

 S. Kekahuna, Esq., Waianae.

 E. P. Aikue, Esq., Koolaupoko.

 

  MOKUPUNI O KAUAI.

 G. L. Kopa, Esq., Waimea.

 H. K. Kahele, Esq., Lihue.

   HENRY  E.  COOPER,

 Kakauolelo o ke Teritori.

Hale Mana Hooko, Honolulu Sept. 2, 1902

 

 O na bebe apau i hiki aku i ka manawa e ulu mai ai na niho oia ka wa e loaa ai i na ma'i hi a oia ka manawa kupono e hookomo aku ai i kekahi mana i hiki ai oia ke pio, a o ka laau lapaau a Chamberlain no ka hi ame koleia (Chamberlain's Colic, Cholera and Diarrhoea) ka hoola kupono no ia pilikia.  E pono e loaa keia laau ma na home apau.  E kuai aku oe i keia laau ma ka halekuai o ka Hui Kuai Laau o Benson, Smith ma i keia la malia o hoola ia ka mea i loaa i ka ma'i.

 

 Eia ke hoomaka ia nei ka eli ana i ke alanui Kulika ma Kalihi no ka hoomoe ana aku i na paipu wai mai ke alanui Moi aku.  Pomaikai na kini o keia wahi, mahope no nae o na auwe ana no kekahi manawa.