Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 34, 22 August 1902 — Page 5

Page PDF (1.52 MB)

This text was transcribed by:  Joanne Ha'o
This work is dedicated to:  Joseph Kamae Ha'o (KS1939) & Dora Naumu Ha'o (KS 1940)

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

                        NUPEPA KUOKOA, AUGATE 22, 1902                                                                                                   5

 

HUNAHUNA MEA HOU

            Nui na hihia kalaima e hanaia nei e ke kau hookolokolo kaapuni o Honolulu nei i keia mahina.

            Ma ka po Poaono nei, Augate 16, ua haawi ae na kaikamahine i hemo mai o ke kula o Sana Anaru he aha hoohauoli no ka lakou mau kumu i pau iho la.

            Ma ka hoohala manawa ana aku nei a ka Moiwahine Liliuokalani i Waialua, no ka hoomaha, o kona hoi ana mai no ia me kona mau hoa aialo i ka Poalua nei.

            Ma ka Poaha aku nei i hala ua hoohuiia ae o S. E. Kalama, ka makai nui o Makawao, me Miss M. Landford ma ka berita maemae o ka male.  Na ka Rev. M. Kuikahi laua i hoohui ae.

            Ua loaa mai na hooiaio no ka hoemiia mai o na auhau o ke kukui, uwila mamua o ko ka manawa e uku ia nei i keia manawa.  He pomaikai nui keia no ka poe lawe i na kukui uwila.

            O ke kula kumu i malamaia iho nei i keia kau hoomaha o na kula aupuni, i ka Poakolu iho nei ka hookuu ana, a ma na la mahope mai o nehinei ame keia la i malamaia ai na hana hoike e ikeia ai ka makaukau i loaa ai na helu pa-keneka no ka haawina mai o na palapala hoomaikai.

            I kela ame keia la e holo ai ke kaa lawe ohua a J. Crowder mai Honolulu aku nei a hiki i Kualoa, Koolau, umi minuke a kani ae ka hora eiwa o ke kakahiaka e holo ai mai kahi aku o ka Hui o Lovejoy.  Ma ka hola eiwa ponoi e ku ai ke kaa ma ka hale leka no ke kali ana i na eke leka.  He lawe eke leka kana hana me ka lawe pu ana i na ohua.

            Ma ka Poaono, ua laweia ae o Lizzie Akana i ka halewai no ka hoeha ana ia Akana Espinder ma ka moku ana o kona manamanlima i ka pahi.  Malaila i hoike ae ai o Lizzie i kana ike no ke pale ana iaia iho.  Wahi ana, ua hoao ae o Akana Espinder e hooweliweli iaia no ke ko ole o kona manao, oia hoi ua makemake oia e haawiia aku iaia i wahi mau kenikeni.

            HE UMI MAU KUMU HOOIAIO.

No ka Laau Lapaau Colic, Cholera, Diarrhoea a Chamberlain.

            1.         He hoola hikiwawe i na umii ame na eha o ka opu.

            2.         Aole e hala ke ola o na naluea o ka opu a hoopaa i ka hi.

            3.         He ikaika kona i ka hoopaa i ka hi mau.

            4.         A hiki mai na ouli mai kolela alaila oia ka laau e lawe ai.

            5.         He hiki loa iaia ke hoopau i ke ano malohai a ano ikiiki.

            6.         He mana ikaika kona e holoi ai i na eha oloko.

            7.         He hoola ia no ka manawa pokole lua, e holoi ai i na ma'i opu apau.

            8.         Aole e loaa hou i ka naluea mahope o ka ai ana i ka laau.

            9.         Aohe mulea aka he maikai loa no ka ai ana.

            10.       He hoolapanai oia no kekahi poe he nui i loaa i keia ano pilikia, a oi aku kana maikai mamua o kekahi poe laau e ae.

            O keia na hooiaio no ka laau, a he mau hooiaio e ae no kekahi i makaukau no ia mau mahele.

            He mea pono e loaa keia ano hoola ma na home apau, nolaila e kuai i keia ia, malia, o hoolaia kekahi mea i loaa i ka mai.

            Aia ma ka Halekuai Laau o ka Hui o Benson ame Smith, a o lakou no hoi na agena.  He oluolu ke kumukuai.

            Nui ka pilikia ma ka Mokuaina o Teka mamuli o ke kai hoee.

HUI LAUNA NA KUMU ME NA HAUMANA NO KA MANAWA HOPE.

            No kekahi mau makahiki i hala ae nei i haawi ai kekahi mau wahine i ko laua ike ma ka oihana hoonaauao i no kaikamahine o Hawaii nei Hoahanau Beatrice ame Albertina, he mau kumu kula laua no ke kula Pelekane o Honolulu nei, he mau kumu hoi i aloha nui ia e na haumana ame na hoaloha i ike a kamaaina ia laua.  Ua noho laua i Hawaii nei no kekahi manawa loihi a i ka Poaono i hala iho la i hiki ai ka manawa hope loa e hui aloha ai na kumu ame na haumana, mai na haumana kahiko i puka ai a lilo i mau makuahine i keia manawa huiia me na haumana o keia mau la, alaila haalele iho laua i ke one aloha o Hawaii nei.

            Ma kela la ua nui na haumana kahiko i hoea ae e ike i ka lakou mau kumu a ua ikeia aku ka hoopuluia o ko lakou mau maka me na waimaka o ke aloha no ka lakou mau kumu i hoolilo ai ia laua iho i mau makuahine ma ka oihana hoonaauao.  Aneane ekolu hola ka piha mau ana o ke kahua i na makamaka no ka ike ana a ia lakou @ haawi ana i ko lakou aloha, ia Mr. Berger ma hoi e hoonanea ana i ka lehulehu i hoea aku ilaila me na hokeo a lakou malalo o ke kauoha a ke Kiaaina Dole a i ka manawa a na hoaloha e hoomalemale aku ai i ka lakou hoohele ana aole i nele ko lakou halawai ana me na nani i hoohiwahiwaia no kla manawa hoohauoli.

            Iwaena o ka poe i hoea ae i ka halekula o ka Moiwahine Liliuokalani kekahi i hoea ae, a halawai ae la me na kumu malalo o kekahi wahi i hoomakaukauia, he wahi i hoonaniia me na ehu o Hawaii nei ame na wehi like ole ame ka hae aloha o Hawaii nei.

            Ma keia manawa o ka hookipa, ua pu ae ka bihopa hou o ka Hoomana Pelekane me kana wahine, a ma ko laua aoao ua loaa ia laua ka manawa kupono loa o ka hui aloha ana me na hoahanau o ka ekalesia kahi a laua i kaheaia mai ai.  Ua hoea pu ae malaila ke Kaikamahinealii Kalanianaole, Rev. Alex. Mackintosh, Canon ame Mrs. Kitcat, Rev. ame Mrs. John Usborne, Rev. Evans ame Mrs. Howard.  Me he Hau la Kona Kino.

OLELO HOOLAHA.

            Ke papaia aku nei ka poe apau loa aole lakou e ako i ka luau, pua kalo, ame na kalo liilii maluna o na loi kalo o ka mea nona ka inoa malalo nei, e waiho la ma Kunawai, Honolulu, Oahu, Teritori o Hawaii.  O ka poe apau e kue ana i keia hoolaha e hoopiia no ma ke kanawai.

                        WING LEE CO.

            Hanaia, Iulai 22, 1902.

                        1m.

Na Anoai o Hilo.

HOOLOHE KE KIURE O HILO I KA HIHIA PEPEHI KANAKA.

            HILO, Aug. 15.--O kekahi hana nui iloko o ka aha hookolokolo a ka Lunakanawai Hapai o Hilo i keia pule oia no ka hoolohe ana i ka hihia pepehi kanaka o Watenabe.  Oia no hoi ke kanaka i hoolohe mua ia no kana mau olelo ike.  A i kona lawe ia ana mai imua o ka aha ua ikeia aku he kanaka nanaina ku i ka weliweli kona ano ke nanan ia aku.  Aia ma kona a-i he mau maka moku pahi i loaa iaia i kekahi manawa i hala a o kana nana ana maluna o na hoike, he kilohi kana o ke ano inoino.

            O ka hoike mua i kaheaia ma ka aoao o ke Aupuni oia no ka Hope Makai Overend, ka mea nana i hoike ae i ke kulana o ka hale ame na lumi o ua hale la, kahi i hanaia ai ka hana puuwai eleele i ka manawa ana i hiki aku ai i kahi o ka hana i kela po i hanaia ai ka hana.  Ua hoike pu ae oia i ka hana hookalakupua a Watenabe iaia e nana ana i ua wahi la.

            O kekahi o na hoike i hooloheia e ka aha, oia ke Kepani i iho mai, mai Olaa mai no ka lomi ana ia Funakoshi.  Oia ke kanaka i ninaninau nui ia a hala ekolu la a pau no hoi oia, ua kukuluia mai kekahi Kepani, he kanaka hana oia no ka hotele, oia kekahi i ka manawa i hanaia ai ka hana lawe ola.

            Ma ka ninauia ana o na hoike ua hauhili loa mamuli o ke kahamaha aku o ka poe i hopuia, nolaila, ua hoololiia kahi e ku ai na hoike i mea e loaa ole ai na kuia e like iho la me ia, a ma ka nana aku he ano nui loa no keia hihia.  Aole i pau ka hoolohe ana i na ike a na hoike a iloko o ka manawa kupono e pau pono ai ka lakou mau ike, kahi hoi e hiki ai ke kukulu i ka olelo hooholo a ka aha.

LAWE I KE OLA I PAKELE AI MAI KA HALE PAAHAO AE.

            Ma ka la 1 o Aperila o keia makahiki, ua hoao aku la kekahi Kepani e hana akamai i ka luna kiai o ka hale paahao o Hilo ma ka hoouna ana iaia i ka mea i makemakeia ame ka hoohuoi ole o ka makai kiai o ka hale paahao, ua hookuu io ia aku la ke kanaka, aka ua hala ae kekahi manawa aole i hoi iki mai ka paahao.  A mamuli o ka hiki ole i ua makai la, ka mea hoi nana i hookuu aku ia Ikeda Mansuka, oiai oia ka inoa o ua Kepani mahuka la, nolaila ua hoolaha ae la ka makai nui me ka haawi makana ana ae i ka mea e loaa ana ke kino o ka paahao Ikeda.

            Mahope mai o ia mau ia aole i lohe iki ia kekahi mea no ua kanaka paahao ia a hiki wale i ka la 31 o Iulai iho nei.  I keia la ua loaa aku la ka hoomaopopo ana i kekahi makai o Kohala i ka helehelena o kekahi Kepani i ano like me ke kii o Ikeda, nolaila, ua hopu aku la oia iaia a paa a hoopaa iaia iloko o ka halepaahao o Kohala.  O ka manawa o ka hoopaaia ana o keia Kepani oia no ka hola 11 o ke kakahiaka o ia la, a mahope o ka haawi ana o ka makai i mea ai na ua kanaka paahao la, ua kila aku la ka puka o ka lumi paahao, a hoohala ae la oia i ka auwina la ma kekahi hana me ka haupu ole ae no ua kanaka la a mahope o ka hala ana o kekahi manawa o ka auwina la o ua la la ua hele mai la oia e nana i ua paahao la, ua ike iho la oia e ku ana mahope pono o ke pani puka a i kona hoopa ana aku ua ike koke iho la oia i ke ano okoa loa o ke kanaka, nolaila ua kahea aku la oia i kekahi kanaka okoa aku, a i ka wehe ia ana aku o ka puka o ka lumi paahao ua hina aku la ua Kepani la ilalo, a i ka nana ia ana aku ua ike aku la laua ua make loa ke kanaka.  Ua ike pu ia aku la no hoi ua haehae ua kanaka la i ke kapa huluhulu ona, a me ia mau kahakahana lole huluhulu la oia i kaawe ai iaia iho, ke kumu hoi o kona make ana.  Ma ka nana pono ia ana, ua loaa pu aku la ka hoomaopopo ana, o ua kanaka la i make, oia no o Ikeda Mansuka, ka paahao i holo mahuka aku mai Hilo aku.

PIHOLO A NALOWALE LOA.

            Ma ka la 14 o Augate nei, ua pihala aku la kekahi Kepani ma ka inoa o Daigiozi, iloko o ke kai ma ka uwapo kahiko o ka mahiko o Honomu a hiki wale i keia manawa aole i ikeia iki kona kino.  He kanaka hana oia no ka mahiko o Honomu.

KELA AME KEIA.

            Ma ka auwina la o ka Poalima iho nei i ka hola 2:30 i ikeia iho ai ka naueue olai ana iho o ka honua no kekahi manawa.

            Ua haiia aku ka poe e noho la iloko o ka Hotele o Hilo oia hoi ka poe i noho aku ma ke anao hoolimalima e pau ana ka weheia ana o ka hotele ke hiki aku i ka la 20 o Augate.

            Ma ka manawa i weheia ai na aina aupuni no ka hookuonoono, ua weheia ae he 6,800 eka aina oia hoi, he 4,600 eka no ka apana o Puna, 2,200 no Olaa.  Mailoko mai o keia heluna eka, ua laweia ae he 3,300 eka o ka aina o Puna, a he 1,450 eka o ko Olaa e ka poe hookuonoono.

            Ma ka po Poalua nei i noho ai ka halawai a ka poe puhi ohe o Hilo a ua loaa ia lakou ka manao e hoomau i ua hana maikai la a ua kohoia na luna nui.  Maikai kela no ka hoomau ana i na hana hoohauoli.

NUI HOU NO KA MAKE IWAENA O NA HAWAII.

HOIKE A KA PAPA OLA NO KA MAHINA O IULAI.

            He 79 wale no make i loaa ma ke kulanakauhale o Honolulu nei i ka mahina o Iulai i hala, pela mai ka hoike a ka Papa Ola o kakou.

            Iwaena o keia mau make ua ikeia he eiwa o lakou he poe no lakou na makahiki maluna aku o 60, a he 23 make iwaena wale no o na kamalii malalo o 5 makahiki.

            Ua maheleheleia na make malalo o keia hoonohonoho ana e like me ia ma malalo iho:

            He 25 oiwi Hawaii, 15 Pake, 7 Pukiki, 19 Iapana, 2 Pelekane, 4 Amerika, na lahui e ae 7.

            Ma ka mahina aku nei i hala ua loaa ma ka papa-helu o ka Papa Ola he 31 paa-male a he 46 hanau.

            Ua holoia mai Norfolk mai a hiki i Honolulu nei malalo ae o ka Lae o Hono (Cape Horn) he 90 la, e ka moku kalepa kia-ha Erikine M. Phelps.  Me he la o ka helu ekahi keia i ikeia.

 

            Ma ka noonoo ana, aole oe e hoohakalia ana i ka uku aku i $100 i kekahi kauka, e hiki ai iaia ke hooiaio mai ua hiki iaia ke hoola i na ma'i akepaa ame puupaa, na ma'i o ka opu, ke anu maeele mau o na au, o ke kino, ka haalulu wale mai o ke kino ame na mai'i e ae.  Ina he kanalua ole kou no kela haawina, no ke aha la kou mea e kanalua ai a hoohakalia i ka haawi ana i hookahi dala wale no, ke kumukuai no ka omole hookahi o ka laau lapaau Inikini Kikapu Sagwa, i ka manawa e hooiaioia aku ai kona mana hoola ia oe, a ina e ola ole e hoihoiia aku no kau dala i lilo ai no ka omole laau?  Aole oe e poho, a ua loaa no hoi ia oe ka manawa kupono no ka lawelawe ana i ikeia aku ai kona mana hoola.  Mai kali hou aku oe no ka kekahi manawa, aka, e hele aku i ka halekuai laau lapaau i keia la i loaa ai ia oe ka laau lapaau

Kikapu Sagwa

Ka Mea Hoomaemae Koko i Ikeia

            Ma kekahi manawa, ua loaa iho la wau i ka eha ma kuu maka a ua lilo ia i mea hoopuiwa mai ia'u, nolaila, ua hele koke aku ia au i ke kauka.  Ua hoike mai oia ia'u i ko'u pilikia, ke kumu o ka loaa ana o kela eha ma kuu mau maka, ame kona haawi pu ana mai ia'u i ka laau e ola ai, a ua kaa aku la wau malalo o ka hana a ua laau la aole nae he loaa iki o ka maha ia'u a hala wale ekolu mahina.  Ma ia hope mai, ua hoomaka aku ia wau e inu i ka laau Kikapu Sagwa a hala kekahi mau la, ua loaa mai la ia'u ka oluolu.  He elima omole laau Kikapu a'u i inu hoomau ai a o ko'u ola loa no ia me kuu ike pu iho ua nalo aku na ma'i like ole i loaa ia'u me ka hoomaemae pu ia o kuu koko a hoihoi hou ia mai ke kulana o kuu mau maka e like me mamua."--O ka hoike keia a Miss Josie Colgan, Treasurer Good Templars, 824 E18th, Kansas City, Mo.

 

Nui loa na Adamu hapa na Eva.

            O ka oi o na kane i male ole ma Hawaii mamua o na wahine i male ole, he iwakalua ia hookahi.  Ma ka laweia ana ae o ka hoike helu kanaka hope iho nei, ua ikeia ke kupanaha o ka oi ana o na kane mamua o na wahine ma na okana hou i hui aku me Amerika.  Ke huiia ka oi o na kane mamua o na wahine ma Amerika ame kona mau lala e ae, he 6,726,779 kane male ole, a he 4,195,446 wahine male ole.  O keia huahelu, oia no ka poe maluna aku o ka 20 makahiki.  Aole wale no i kaa keia heluna kiekie o na kane mamua o na wahine maluna wale no o na okana hou o Amerika.  Ma Makekukeka he 5,000 ka oi ae o na kane male ole no lakou na makahiki maluna aku o ka 20 makahiki, o keia no hoi ka mokuaina oi ae o ka nui o na kane mamua o na wahine.  Ma Kansas he 108 pakeneta ka oi ae o na kane male ole mamua o na wahine.  Ma Nebraska ua palua iho na kane mamua o na wahine.  Ma Kaleponi he elua me ka hapa ia hookahi.  Ma Texas he elua ia hookahi, a ma Minesota ame Arkansas ua ano like aku ka mahuahua.  Ma na Teritore, ua ikeia no keia mahuahua.  Ma Arezona he ehiku kane male ole ia hookahi wahine male ole.  Ma Hawaii nei hoi, ua aneane e elua ia hookahi wahine male ole.  E like me ka pii ana o ka heluna kanaka ua hiki no ke hoemiia mai keia oi o na kane e like me na mea i ikeia ma kekahi mau mokuaina o Europa, aka, he mea hiki no ke loaa na hooponopono ana mawaho ae.  Ma kekahi aoao hoi ke nana mai, he hiki no ke hoomaopopoia, he hikiwawe loa ka male ana o na wahine mamua o na kane, a mamuli o ia mea i haule ai lakou malalo loa, he hiki nae ke hoomahuahua ia aku ka heluna o na wahine male ole ke hoohui ia aku na kaikamahine maluna aku o ka 16 makahiki.

            I ka makahiki 1900 he 39,059,242 ka nui o na kane, he 37,244,145 na wahine, ua like hoi ia me 51.2 ame 48.8 ia laua pakahi.  Ma ke kaua kuloko o Amerika ua hoemi nui ia mai keia oi o na kane mamua o na wahine, aka, o ka heluna oi o na kane mamua o na wahine i ka makahiki 1900 ame 1890 ua like aku no ia me ka heluna oi i ka makahiki 1860.  O keia oi kiekie loa o na kane mamua o na wahine aia no ia ma ka huli moana Atelanika.

 

Me he Rula hou ia no ka Mokuahi Kaleponi.

            Ma keia holo ana aku nei o ka mokuahi Alameda, ua ikeia aku me he la he rula hou no ke kau ana o na ohua.  Mamua aku nei, ua aeia no na kamaaina, he mau hoaloha ko lakou e holo ana, e pii aku iluna o ka moku e ike ai i na hoaloha a ohana paha e holo ana, aka, ma keia holo ana hoi, ua paaia mai lakou mai ka pii ana aku iluna o ka moku.  I keia manawa o na ohua e holo ana, he hoike mua aku i ko lakou mau kikiki ame ko lakou mau palapala hoapono mai na kauka aku, i ka wa e pii aku ai iluna, a malaila iho la no pau keia mau palapala i ka ohi ia.  Ua olelo wale ia ae e hana aku ana na hui mokuahi e ae i keia hana, oiai he mea ia e maalahi ai na hui moku, aole wale hoi o lakou, aka, o na ohua no kekahi.  O kekahi no hoi, i ka wa e kau ai ka ohua iluna, aole oia i aeia e lele hou iuka i ka uwapo.

            Ua nui na manao nune iwaena o na kamaaina no keia rula hou, a ke manaoia nei e noi aku e hoopauia keia rula hou.  He nui loa na hoaloha o ka Akimarala Merry i hele aku e ike iaia, me ka manao e pii aku iluna o ka moku, aka, ua ae ole ia mai, pela no hoi me kekahi poe e ae.  No keia manawa, e noho ai na ohua a hiki i ke kokoke loa ana o ka moku e holo, alaila, pii aku iluna, oia mea no ia e puapuahulu ai na ohua a nui no ka hana a na kiai e hana ai.  Eia nae ka oiaio no keia mau la wale iho no keia hana.

            Ma ke ahiahi o ka Poalua nei, i ka hola 7:30, ua hooku'i ae la kekahi mau kaa ma ke alanui Moi, kokoke ma ke alanui Nuuanu, he kaa ohua a he kaa ukana no ka Pake.  Maluna o ke kaa ohua he elua mau ohua a i ka manawa i hookui ai ua lele aku la o Kailianu, oiai, oia ka inoa o ke kalaiwa o ke kaa ohua, a waiho ana i ka honua mamuli o ka ikaika o ka hooku'i ana a waiho aku la oia iloko o ke kulana ike ole ae, no ia mea, ua laweia oia i ka halema'i.  A o Ah Lee Oy hoi, ke kanaka nona ke kaa ukana, ua laweia oia i ka Halewai no ka ninaninau pono ia mai, aka mahope iho ua hookuuia mai oia.

 

Ke hoeueu mai nei ko Hilo mau Kini.

HALAWAI NA REPUBALIKA--HOOKIPAIA KE KEIKIALII KALANIANAOLE.

            HILO, Aug. 14.--Ua haiawai ae na Repubalika o Hilo nei ma ke kakahiaka Poalima nei ma Firemen's Hall no ka hookahua paa ana i keia aoao kaiai-aupuni.  Ua manaoia e hoomaka ka wae ana i na moho no ka hale ahaolelo, aka, i ka nana pono ia ana o na rula o ka aoao Repubalika, ua ike ia aole he hiki ke hana pela a hiki i ka pau ana o na hana a ka Aha Elele e noho ana iloko o Sepatemaba ae nei ma Honolulu.

            Ua hiki mai na elele; o kekahi ma o na hope la, a o kekahi ua hiki kino mai no.  Ua koho koke ia o W. C. Cooke i lunahoomalu no ka manawa, a o W. S. McLean i kakauolelo kuikawa.  Ua hookahua koke ia ka aoao Repubalika, a ua kohoia o P. Peck i lunahoomalu; J. F. Clay, hope lunahoomalu; W. S. McLean, kakauolelo, a o W. J. Vierra i puuku.

            Ua koho koke ia ke komite hooko penei:  J. T. Lewis, E. W. Barnard, W. C. Cooke, W. Kamau, J. G. Jones, M. V. Holmes, A. Lydgate ame J. K. Dillon.  Ua hoomaha ae ka halawai no ka haawi ana i manawa no ke komite imi kumuhana a ua hoomakaia ae ka noonoo ana no na moho e holo balota aku ai, aka nae, aole mea i hooholoia.  O Lui o Hilo, Pritchard o Hamakua ame Paty o Olaa na inoa i manao ia no keia kau ae.  E malama hou ia ana ka halwai a na Repubalika o Hilo ke pau ke kau Aha Elele.

            Penei ke kahua hana i hooholoia e keia halawai ma o ke noi a J. C. Ridgeway:

KAHUAHANA.

            O ka aoao Repubalika o ka Apana Ekahi o ka Mokupuni o Hawaii, ma ka halawai i malamaia, ke kono aku nei i na makaainana apau e hui pu mai me ka aoao Repubalika a e kakoo aku i keia.

KUAHAUA NO NA HANA:

            Ke hoopaa aku nei makou me ka lokahi i na hana a ka aoao Repubalika.

            E noi ana makou e hana koke ia ka hoomaemae ana i na awa ku moku, na uwapo ame na wahi pae me ka maalahi apuni keia Teritore.

            E haawi no makou i na noonoo ana, aole wale ma na hana like ole no ka hooholo mua ana i na hoeueu mahi ana, aka, me na hale hana, na hui hoopuka ae i na hana kuloko, no ka hooholomua ana i ko lakou kukuluia, ka mahuahua ana ame ka hooholopono ana e like me ia ma na wahi e ae.

            Ke kakoo nei makou i ka hoohana ia o ka poe kupono i ke koho balota ame na makaainana o keia Teritore ma na hana aupuni apau.

            Ke kakoo nei makou e hoomauia ka haawina no ka malama ana ame ka loaa ana o ka noho pono i na hoa e noho la iloko o ka ehaeha ma Kalaupapa, Molokai.

            Ke hoapono nei makou i ka hana ana i bila kalana ame kuanakauhale i ka wa pono.

            Ke ku-e nei makou i na hui ame na monopole ame na ano hana apau e hanaia ana no ka hoomalu ana i na pono kalepa ame na kumukuai.

            Ke apono nei makou i ka lawelawe ana i na haiolelo iloko o ka hale kaukanawai ma ka olelo Hawaii.

            Ke ike nei makou he mea pono no e hooponopono hou ia na auhau ana, a no ia mea, ke kakoo nei makou e noonoo akahele i keia kumuhana me na manao e kaikai ae ia ka haawina kaumaha i hiki ai ke hoomama ia ae ka poe ilihune.

            Me ka hilinai maluna o na noonoo naauao o ka poe koho o ka Teritore o Hawaii, o ka oi aku nae i ko makou mau hoa makaainana Hawaii, ame na alakai ana a ka Mea Manaloa, e hoao ana makou me ke kuio e hana aku i na mea i hoikeia ma keia kuahaua ame na hana apau no ka hoonipaa ana ma keia lepo i aupuni no ka lehulehu; ma o ka lehulehu a na ka lehulehu.

            W. G. WALKER,

            J. F. CLAY,

            JAMES D. LEWIS,

            J. K. DILLON,

            G. H. WILLIAMS.

EIA KE KEIKIALII IANEI.

            Ua hoea mai nei ke Keikialii Kalanianaole ianei no kana huakai kaapuni i keia mokupuni.  Ua hai mua ia mai kona hiki mai ma na leta i kona mau hoaloha, a ma ia mau leta ua hoike mai ke Keikialii i kona ae no ka holo Elele i ka Ahaolelo Amerika.

            Ua malamaia ae he halawai ma ke kakahiaka o nehinei (Augate 13) iloko o ka halepule o na Hawaii ma Puueo.  Ua oi aku maluna o 100 na Hawaii kuonoono i hiki ae malaila, a ua haawiia

 

[Advertisements below appear above columns 5 & 6]

No na Lima Eha,

            Ili Lahilahi, Akaakaa wale, Akaakaa wale o ka Ili, Maneo, Akiaki o ka Poholima, a hu'i wale hoi o na Manamanalima.

            I KA WA E MAKAUKAU AI E HOI E MOE, E LUMAI I NA LIMA ILOKO O KE POI HUAHUA "KOPA KUTICURA."  ALAILA, PAI AE A KAU MALIE A MALOO.  I KA WA E MALOO AI, HAMO HOU ME KA "AILA KUTICURA"-KELA LAAU HOOLA ILI MAIKAI LOA.  KE MOE, E KOMO I MIKILIMA ALUALU, I OLE E HAPALA WALE LA KAHI KAPA MOE, I OLE AI NO HOI E PAU KA LAAU I KE KOPEIA, A E OKIOKI NAE I MAU PUKA MAKANI MA NA MANAMANA A MA KA POHOLIMA KEKAHI.  O KEIA KA LAAU MAIKAI LOA NO NA LIMA ILI LAHILAHI A AWAAWAA, MALOO A MAE WALE PAHA, MANEO WALE, LIMA HOU NUI, A NO NA MANAMANA ULU KAPAKAHI O KA MAIAO.

            He mau miliona ka huina o ka poe e holoi nei ia lakou iho me ke KOPA CUTICURA no ka malama hoomaemae a hoomaikai ana i ka ili, no ka hoomaemae ana i ka ili o ke poo mai ka piele a me ke kepia a me ka hoopau i ka helelei o ka lauoho; no ka lapaau hooluolu i na lima ula hakumakuma ma ka auau ana no na meeau maneo, na moku o sa alu a no ke kahe nui o ka hou polopolona; he koa auau no ka nawaliwali mamuli o na puu maihehe a puhi paha, a no na ma'i lehulehu e ae i loaa mau i na wahine a i oi loa aku i na makuahine, a he kopa hoioi a hoo maemae kino, no ka auau a no ka lapaau.  O ka poe a pau i hoao mua i keia kopa Cuticura, @ole loa lakou @ e lawe i kekahi ano kopa e ae no ka hoomaemae ana i ko lakou kino a me @ ili o ke poo, a peia pu no ka hoauau i na kamaikai.  O keia KOA CUTICURA aia iloko ona na haawina kamahao like ole mai ka Cuticura mai, ka laau hoola kaulana no na ma'i o ka ili, me na haawina maemae loa a me ke on@ o ka wai o na pua.  Aole loa kekahi ano Kopa laau i hanaia e hiki ke hoohalike mai me keia no ka malama, hoomaemae a hoopahee ana i ka ili o ke kino, ke poo lauoho a me na lima.  Aole loa he ano kopa holoi kino o waha mai a o loko nei pana o ka aina, ina no he kumukuai nui, e hiki ke hoohalikeia me keia no na mea a pau e pili ana i ka hoomaemae kino, ka auau a no ka lapaau.  Nolaila, ua huiia iloko o HOOKAHI ANO KOPA no HOOKAHI KUMUKUAI, ke ano Kopa OI no ka ili a o ka OI no na kamaiki i loaa ole ka lua ma ka honua nei.

            O POTTER DRUG AND CHEM. COMP., Boston, U.S.A., na Ona o na laau CUTIKURA a pau loa.

 

EIA IHO NA LAKO LAWAIA

EIA ma ko makou waihona na lako lawaia o na Upena o na ano like ole ame ka nunui i makemakeia ai no ke kumukuai kupono.

            Na Makau kekahi o ke ano oi loa a maikai no hoi no ke kumukuai haahaa loa.  Pela no hoi na Aho ame na Mokoi paeaea ame na Makau nunui kupono no na I'a nunui ame na lako e ae o ka oihana lawaia.

            PEARSON & POTTER CO., Ltd.  Alanui Hotele me Uniona.

 

 

ae he mau haiolelo.  Na David Ewaliko i hoomalu mai i ka halawai, a nana no i hoolauna mai ke Keikialii.

            Ua hai ae ke Keikialii ma ke ano nui i ke kulana o kona komo ana ma na hana pili kali aupuni ame na hana a Wilikoki i hana'i ma Wakinekona.  Ua hai ae oia ua hoomaka mua no ka Wilikoki alakai lalau ana i kinohi loa no, iaia i onou aku ai i na Hawaii iloko o ka Home Rula.  O ka hana pono loa e hanaia e ia, oia no kona kakoo ana i na hana a ka aoao Repubalika a i ole Demokarata paha.  Ma ka Wilikoki hana ole ana pela ua alakai iaiau aku oia i ka lahui.

            Ua hai ae ke Keikialii i kona hoi ana mai, mai ka huakai makaikai honua ana, ua komo aku oia e lawelawe i na hana o ka aoao Home Rula no ka pono o kona mau makaainana.  Aole i loihi iho ua ike iho la ia i ko Wilikoki komopoo ana iloko o ka alunu ma na hana apau ame kona hiki ole ke hilinai ia.  No ia mea ua ku kaokoa ae oia mai na Home Rula mai a ua hahai aku he heluna nui o na opio i loaa ia manao hookahi mahope ona.  Ua hai ae oia o ka manao nui o keia mau opio oia no ke kapae ana ae i na manao ku-e ili e like me ka mea hiki.  Ke ku nei lakou no na kanaka aole no na aoao.  Ua hooikaika ae oia i na Hawaii e waiho i na ku-e ana ma ke ano lahui ame na manao hookiekie a e hana like no na kanaka kupono me ka nana ole i ke ano o ka lahui.  Ua hai ae oia, ke hoopoino nei na kanaka Hawaii ia lakou iho mamuli o ka hoolilo ana ae ia lakou i poe iili haole.

            Ua kakooia ae keia haiolelo e Kekoa, a pela no hoi me Rev. S. L. Desha.  Nana i hoike ae i na olelo a ka Elele Flynn o Okolohama ma keia holo ana mai nei ona.  Ua hai aku keia elele ia Kivini e like me ka loihi o ka manawa a Hawaii nei e hoouna aku ai no Wakinekona i elele e like me ko Wilikoki ano pela no e nele mau ai i na manaolana no ka ike ia mai ma na ano apau.  Ina no o Wilikoki ka elele no umi makahiki aole loa e hiki iaia ke hana i pono no Hawaii nei pela e nele mau ai i na pomaikai.

            I keia la e hele aku ai ke Keikialii ma kona mau hoa no Puna a hoi mai no i keia ahiahi.  Ma ka po o ka la a popo e malamaia ana he halawai nui ma ka makeke a malaila e haiolelo ai ke Keikialii ame Senatoa Kanuha.  Ke hoomakaukau ia nei i ahaaina nui no ke Keikialii e kona mau hoaloha.

 

Ke Alakai

            He waha olelo hou keia no ka lahui i puka iho nei no ka manawa mua loa ma ka la 18 Augate i kukuluia no ka pono kaulike o ka lehulehu oia hoi kona makia.  Aia oia malalo o ka hooponopono o ua nupepa la.

            He nupepa keia malalo o na mana o ka Aoao Kalaiaina Kuokoa, no ia mea, e loaa ana i ka lahui ka ike i ke ano ame na kahua o ua aoao kalaiaina nei i mea hoonaauao i ka lahui.  He wahi kino lahilahi kona e like no me ko na nupepa e ae, o kahi kino palanaiki mai no nae.

            Eia kekahi mau manao oloko o ua elele waha ole la, ua laweia mai lakou i mea hoomaikeike aku i ka poe heluhelu o ka nupepa Kuokoa:

E UANUII AKU ANA.

            I loko o neia mau manawa owelaweia o ke kau o ke Kupulau, e pahola nei ma na paia oloiki o ke Kapitala nei, ke ike aku nei makou me ka moakaka le'a i ka pii konane malie o na maawe o ka ikaika iwaena o ka puali kalaiaina o na opio o ka Aoao Kuokoa.  He oiaio, he puali akahi a hanau ma o ko lakou inoa hou ("Kuokoa") la, aka, o na Alihikaua, na Generala, a pela aku a hiki i na koa, o na lima-akau no o ka pualikoa kahiko "Emeperiela" Hawaii i hoolulu ai ma ke kahua Poina Kuea (forin square) o Daimanahila kela pali kuanea e au la i ke kai o Mamala, kahi hoi o ka moolelo walohia e walewaha nei i na Hawaii.  Aole oia wale no, aka, ke ike pu nei makou i na ouli i ka pua ae maluna o lakou, me he mea la e i okoa mai ana no ua mau maawe nei i kona mau aoao ku-e, e uanii aku ana ka Aoao Kuokoa ke hiki aku i ka la hakoko e hiki mai ana.

 

NOONOO PONO.

            Aole makou na opio o ka aoao Kuokoa nei e manao ana e wawahi i ka balota o ko makou aoao makua a e hai nei i ka lehulehu ma na kuuna leo ana; aka, he makemake makou e hana me ka pololei a e nowelo pu aku i na kinaunau o ka aoao makua e huna kele loa nei, oiai nae he luapio ia no kahi keehina wawae hou aku o ka lahui ma keia kau hou ae e naue mai ana.

 

            KELA AME KEIA.

            Auhea ka pomaikai i loaa mamuli o na alakai ana a keia mau alakai o ka Home Rula i pahemo aku la, i loaa ia kakou iloko o keia la?

            Ke kau la no ka hiona mahiehie ame ka lokahi o na kuaaina ma na wahi apau a ke Keikialii e kiloi ai i kona leo ma na paia lewa kuaaina e nee la.

            Ma ke kauoha a ka moto a ka lahui e kau la maluna o ka papalina mua o ka kakou milimili, e paio nei na opio o ka Puali Kuokoa aole me na lima i hele na a-a huki a kakau i ke aliali mai o na unahi o ka nahesa a na ememi.

            O ka makemake o ka kakou milimili hou "Ke Alakai" e lini nei, oia ke kumuhana e lawelawe ikaika aku ai, oia no ka Pono Kaulike o ka Lehulehu; aole o ka pono o ke kanaka hookahi, o like me ka makou e nanakee nei.  Nolaila, me keia mau kahoaka no e hekau mai nei e hiki ai no i kela kanaka ame keia kanaka kalena maikai ke ike iho ia mau kina'una'u oia ano ke kahamaha iho ma ia wahi me ka mea ole nana e hoopaa aku ma na ano apau.  No ka mea, oia no kona lunakanawai a oia no kona haku maluna o kana mau mea apau e manao ai e hana.