Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 28, 11 Iulai 1902 — HE MOOLELO HAWAII KIINA NA MAKA O HEMA-EHUEHU LAKA I KE ANA O KAUALEHU. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII

KIINA NA MAKA O HEMA-EHU-EHU LAKA I KE ANA O KAUALEHU.

Ka Moolele keia o Ka Huli ana o Laka i na Maka o fce Kupunakane Ona o Hema ame Kona Ho'i. la Laka i hoomakaukau ai no ka Ihull ana i na maka o Hema, ninau aku la o Laka i ka makuahine ona ia Hinauluohia, pehea la e loaa ai ia'u na maka o ko'u kupunakane? Pane mai ka makuahine o Hinauluohia: Aole e loaa ia oe. Aia na maka o ko kupunakane la i Hawaii ma Kau, aia la i ke ana a Kaualehu, i ke ana makili, i ke ana makaia, ia ala i ka Aaianakea a Kane. Me nei e ioaa ai na maka o ko kupunakane ia oe, e kaiai oe i waa, a loaa ka waa alaila e kii oe i na maka 0 ko kupunakane; ame na makuakane ou nae oe e hele pu ai. Alaila hooko aku la o Laka i ke kauoha a ka makualiine a pii aku la ia iuka o Alae e oki i ke kumulaau koa i waa a hina ilalo, a ahiahi hoi keia 1 kai. A kakahiaka ae, pii hou no keia me ko ia nei manao ana e pii a hiki ilaiia e kāiai ai i ka laau i waa, aka, 1 ka, hiki ana aku nae e ku mai ana no ua laau nei iluna. • Kahaha iho la keia me ka haohao nui e ninau ana heaha la hoi ka mea i ala liou ai keia kumulaau a ku hou iiuna? Ia wa, o oki hou no oia a hina ilalo, pokepoke i na lala apau, alaila, hoi keia i kai a i ka hiki ana i kauhale hai aku la ia ia Hina i kona hiki ana aku luka e ku mai ana no ke kumuiaau ana i oki ai inehinei. Oielo mai la ka makuahine iaia, "Ae ua poina wau ia oe i na loina o ka hana e hana ai, aia a apopo, aiaiia, iawe pu oe me ona puaa, a pii oe a hiki, ooki oe a hina ke 'kumuiaau ilalo, alaila, kaiua oe l ka puaa a moa. kaheā aku oe 1 iia akua o ke kuahiwi penei: Ela ka puaa e na aumahua o ke kuahiwi nei, Na Kula-uka, na Kula-kai, Na Mokuhalii, na Laea, na Kupulupulu, Moiia ia'u i ke keiki kapu a Wahieloa, me Hinauluohia, Amama, ua noa. Aiaila eii oe i lua a hohonu, e nana oe i kahi o ka iala kamahele, malaila oe e pee ai a naio, a i ka poeleele ana iho, e nana pono oe i ke kanaka huiuhulu ma kahi au e paa ai i ka lala kamahelp. Aia malaila e ku ai ua kanaka la. Alalla hopu oe iaia a paa loa, nana anei ia e ninau iho ia oe, alaila, hai ae oe na Hinauluoliia; alaila kakali aku o ka oielo mai. E olelo mai ana kela mo nei—E hoi oe a hiki ae i na po i o Kaloa la, aiaiia, hiki aku ko waa i kai. Hoi o Laka a hiki i kai, kakali keia a hiki i na po i o Kaloa la, laweia mai la ka waa ua paa no i ke kapiliia i ka iaau me na pono no o ka Avaa apau loa. Ia manawa hoomakaukau keia no ka hbio i Hawaii. Holo oia me na makuakane ona a pae i Hawaii ma Kau, aia iiaila ua ana nei a hiki i keia la. Ma ka moolelo—i ka hiki ana o lakou nei ila.Ua, kauoha aku la keia i na makuakane penei—lna t komo kakou iioko o ke ana, e nana pono oukou i na pani o ke ana eono a i ka hiku loaa ia kakou kela kanaka, a i loaa ole mai na maka o Hema i ko kakea noi ana iaia, alaila, pepehi kakou I??ia a make. O ka' inoa o na makuakane oia nei oia <1) Makua limi; (2) Makua Lalama; (3) Makua Poupou; (4) Makua Kikoo; (5) Elilua. Noho o Laka a hiki i ke ahiahi, hele keia i ka pali kahakai e kiai ai i ka hoi mai o na iawaia o ke ahiahi. oia no na lawaia hahamau. A i ka hoi ana mai o na lawaia.hahamau

hele aku 1& kela a kok'oke l kahi l hoea mai al, hoomaka aku la keia e kahea a penei ke kahea ana, Akolii, kolii kuluaumoe, Papa kaeleawaa i kai nei, B na lawaia hahainau a Kane, 15» make o Kane i ka pehu okaiokai o kalawaia, E na lawaia hahamau a Kane, na'u kahl maka. Hoole mai la na lawaia hahamau, aoh© a maua maka, aia ka maka i ka Aalanukea a Kane. Kiloi aku la o Laka I ua mau lawaia la i ka pall a make aku la. Hoea mai la na lawala kaupcuK> t ka ia nei hana no o ke kahea e like me mamua. B »a iawaia kau paoo a Kane, na'u hol kahl maka. Hoole mai la keia mau lawaia kau paoo aohe a maua maka. Hooleiia aku la no keia mau lawaia e like bo mo kela mau lawaia mua aku la. Ue ia iho la o Laka i luku ai i na lawaia o ke kai papau a hiki i na lawaia o ke kai uli, a pau loa na iawaia a Kane i ka make ia Laka.

Alaila hoi aku la o Laka me na makuafcane i ke ana e komo ai e huii i ka Aaianakea a Kane, a ic> lakoja i hiki ai ma ka puka o ke ana e hamama mai ana, alaila komo aku nei o Laka ma a ike mai la k© kiai o ia puka a paniia mai la lakou nei, emoole, miki aku nei 0 makua kikoo a hemo ana ia puka a make aku la ke kiai o ua puka nei. Hele aku nei lakou 1 ka lua 9 ka puka, a i ka paniia ana mal ka hana e ke kial miki aku n&i o makua Poupou koo aku la ia i ka puka a paa aole e hiki ke pani mai a make aku Ja ia kiai. Pela iho la ka hanaia ana apau na panl ehiku make no\hoi na kiai eliiku apau, a loaa aku la ka Aaianukea a Kane. Hopula aku la oia 'a paa, ninauia ku la na maka o Hema hai mai la ua alii nei aia iioko oka punlu. Kii'na ia aku la a i ka nanaia ana iho ka hana, aole 1 lawe ia na maka o Hema i maunu, o ko lakou nei hoi iho la no ia a pae i Maui i»e!, a lapaau ia iho ia o Hema. A ola ae la na malea o Hema i ka wa hiki paha ia ke hoolaia. KA HO'I O LAKA. Aia la» aia la o ka Pupuikiwai Ala Wahieloa mea, O ka pololel waikulea lea ka hiamoe, E na pokii kau ka iwa he la makani, Kulkui koa ia he la' ino, O ke koa loa o ke koa poko, O Neneimua, o Neneihope, O hulihana, o ohailawa, o hanea akua 0 liane« mai, o hanee i ka uii ku ka punohu ula, 1 ka la makani e pa nei, lae pa painoino, Ka makani o kela puka, o keia puka, Hiki ka la opeope kau iluna o ka waa, O Heiani kuahiwi, o Kauhao kapu, O Mokulau ke awapae, Ke keiki a ka pulawa kahi, a ka pulawa lua r A ka ehu hulupala maka onaona, A ka piipii lau anuunuu, iauoho mamau, A ka mau he mea honi na ka ihu, Ihu-ole kumumu pehea kaua, O Lūpehu o ko kaua aina ia, O Makaiawelawe e lawe mua, lawe h*»pe, x - v Kakooia mai na kanaka i ka Ihu lae, Ku kaakoiu kaula i ke kane, Kaalua kaula i ka wahine, Puiii kaula i ka mali punawelewele, Kaula ia Menehune o ka pii ana, 0 na kane me na wahine, 1 ke kauo i.ka waa o Laka, • A oia keia pii ke kua waa lho, Ke ko waa hehi, ke ko waa halulu. Kapuai wahi a-a, wahi waa, wahi Jaka, , I ka waa o Laea nui Kaulehu makua noho keikei i ka auwaa, He lawaia na Imu, na Laka, na Wahieloa, Nana I hoihoi a noho i Alae, I Kaumakani, i Papauluana, Noho no Laka a Wahioloa iwaho, Akahiakahi ke alii o ka wai i noho iwaho. i