Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 26, 27 June 1902 — HE WAHI MOOLELO HAWAII KE PANA O HANA UA LANI HAAHAA-KA NAAUPO O WAAWAAIKI MA. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

HE WAHI MOOLELO HAWAII

KE PANA O HANA UA LANI HAA-HAA-KA NAAUPO O WAAWAAIKI MA.

Hioakaka —He mwlei) kahiko kela wa Hawall nei mai k,» kakou poe kuynna mal e Hke n » m«? na mooleU» kae ae. Alia I k«?k;i'-.: tr : arsawa *• noho alil ana • Klelo ma ffjna. mokupuni o Maui. XJa hoounn ;»\'j *>!a i k«?kahi wahl ka- , mIea ona n > ka ana i Kauai no ka hoike an;i aku I ko Kauai ali! o Kaixmakanman > ka inoa, a ua hooko %kc kela wahi kanaka o KUkiiole kona fsoa, a hoto aku la ilaila, I kona pa« ana ! Kauai. aia he la kapu loa ia no ka hanau keiki o ke kaikamahlne alU • K&uai. Ua kukala ae ke aill l ke kapa o fa la, aole e holo ka waa, aol6j bwaia, aole mahlai, «ole ho-a-imu,, aol4> kukukapa ma ia la; a o ka mea] a maa mea e kue ana i na Kanawai • Iu la, he make ka hoopal e kaula «ko ai. aka, i keia la nae, pae aku nei , ti a Kleio ke alil o Maul. I ko |tB4>] pae ana, loaa mai la oia i ke kiai ( : a Uiweia aku la ola i kahi hoopaa o na pia, oia ka hale I hoomakaukauia no Wk pio a hoopaaia lloko olalia, a nakl•akila 1 ka laau me ke kaula i kapaia aJ k» "j>oa o n|anu.". # Ua h<»onohoia elua kiai pn&waho e fldal at l ka po a hiki i ke ao ana ola k* manawa e laweia ,ai ke ola o ua Kikiiole la. a no ka ame ke 1oell:l hoi. oial, ua lawe pu aku oia ia lami me la, ua noho laua i ka ihu waa t |>» ka la; a o ka po hope la e kau ana ka mahlna o Hoaka la, me ka iiw«) nui ana o ka wahine i ka make ukn o ke kane. Nana ae nel oia i ke kau mai o ka mahlna, haku iho la ola I kekahi wahl olelo a kahea aku la i keiki ana, a hele mal la oia, ktf? 1 malllo aku la penei: O hele ea. a kahl t hoopaaia al ko makuakane mai hele nae oe ma ke alo o ka hale, aka, ma ke ltua e hele aku al, a malaila e hookokoke aku al a pili I ka hale i ole e lkeia mai a e kahea aku oe penei: "E Klklioie. Kikiiole," a Ina e o mai, alalla, e pane aku oe me nel, "Ono mal lt 10 e kuu puni." A i ninaui% mai keaha ka puni, a!atfe, e pane aku oe: "*I kuu puni o ka mahlna, e hoonuu mku wau ma kekahi aoao o ka mahina nakii wale mai no kekahi aono I kona momona." Aiaila hooko aku la ke keIki n pane mai la ka leo: "Aole e loaa ko puni i keia aina, he kiekie loa ka iani ma keia wahl, ua haalele aku kaua I ko kaua aina la Hana ua lani haahaa. O kela mahina e kau mal la o iam mahina no ia I al ai a koe hakina, a o ko kou makuakane koena la aoU* \ aiia. I lk/ia wa a laua & kamailio nei me kela niau oleio maalea, ke hoolohe mal nei ina kiai I keia wahi leo uuku e kamailin mai la nmwaho o ka hale, manao iho ia na kiai he wahi akua keia wahi k-o uuku mawaho mal o ka hale. ITa boI nku la kahi keiki me kahi makuahin»- i ka waa o lakou. I ka lohe ana o :::i kiai i ka !aua kamailio oiai m>wjn"):'. iho no o keiki ame ka makuahir<- k«»la kukai olelo ana, ua holo aku l.i :< *k:ibi o laua a hai aku ia 1 ke alii ka pane ana, "E ke ali!, he mea h"u a.i'h »■ hai aku i ke alii." Heaha k:i w»-t >m>u? wahi a ka moi. Hai l aku la kf ki:ti: "O kahi kanaka l hooV paaia i ka haiepnahao o na pio ua lohe \aku nei maua e kamailio ana me kekahl wuhl leo uuku mawaho mal o ka hale, he wahi akua paha." Ninau mal la 'ke ulii, "Prttea ke kamailio ana?"

Pane nku 1a ke kiai, penel: "K Kikllole, Kikiiūl.'. alnila o aku la ua wahl kanak-'. !m pane pu mui o kahi akuu, ono nial la wau \ kuu punl. Ko punll la hoi o ke aha? Kiiu punl o ka maMna i oiolo aku la kahl kanaka, aole e loaa ko puni no mea, eia kaua 1 ka aina ki**kie o ka lftni, ua haalelo aku t\< i kaua i ka aina lani haahaa o kAna; Ja iho la i kapaia ai o "Hana i Jar.i h:tuhua." A v k.i ana o ko alii, kenaia akw la n- kiai <• kii a laweia aku ua wahiKikl ; . la imua o ke aiii a ninau nial J 1« kr ,<iii he oialo anel ka laua nei lj olelo iv,\l nol ia'u he alna haahaa o'k& !l;ini o Hana. Ae aku la ua wahi; kannku la mo ka wehewehe ana aku, j hc hikoo no loaa ka mahina. no ka; liaalhaa !oa o ka l&nL Ia manawa no hookuu loa ia ae !a ke pio oia wahi kamkka la no ka nul o ke akainai am£ ka maalea i kumu e pakele al 1 ka ma- i ke. O kela pakeie ana 1 ka make e ili aku u»a ka mak\» inaluna o ke alii o; Kamai ame kona mau puKaua me na; koa amo na kaukauaill no ke ake nui ■ ' e Ike i ka muhlna ame kona ano. j Ku ihaua koke ae la ke alii e kaliui i ka ai, i kn puaa, ka ilio. ka i'a amei na ms'A apau. Kau maluna o na waa' holo no Mnui ma Hana, a i ka pae kna 0 na waa ma Hamoa, alaila, lohe aku nei ko «m o Hana, ua hoi mai o Kikiiole a ua holo pu mal me na aiii o Kau- ! ai, alai!a, kauoha koke mai la o Kieio kv vi,lii ia Kikitolo e hele aku imua oW. 1 k«i hiki ana aku o Kikiiole, ninauia mni !a oia no kana h\4kai i h*!e ai. a hai aku la keia he huakai make katui 4 h< !«> aku nei. Pae aku i Kauai he la kapu Ui no ka hanau o ke kaikamahin«v a!H j kt» a hopuia au a paa ( i ka haiepaahao, naklnakiia i ka "p<m ! o mar.u" a ao ae aiaila mkk*\ k o!e *• loaa ka nwnoo I ka wahine e hanal t kekaM han* maalea loa. )>akelo al au 1 mal make a ola ka hoi ola i ka aina! yhanfcu. Ma k*sa hoike a Kikiiole I hooiMka mai ai i ke alii i kona manao . ♦ lukxi ia Ukou apau i ka nwike. Ma , 4a wahi i aku al kahl KikUole o *r«iho ka manao p«pehi a hikl ae i na po i o Kaloa" la, ia mau po f heie aku ji « hoikeike l ka loaa ana o ka ma- & | ka po o "Kane" e hoon\akauk«u ai ko Ukou make a i ka po o "MaJli" e hooko ai I ka manao o ke allt Xa keia wahi aku o ka mooWlo e ike Iho mi ka mea heluh*lu i ka nui o ka ***)*& o k*ta wahl Kiklk>l«. | O ka mahina «p kau n<»l ta mau po ta nksa no l Kauai oia uo ka mahloa e kau aaa ! na po o Hoaka ola hol maka mahina; a i na po I hoi mai a! *»* c « R o oia na po mauka I o *Kkloa" la, ia manawa I haiia aku «I inhe i k« aili o KTauai īwe kona louuika »o ka h«te aaa * hopu t ka mahtMk I ka wanaao, oU kk ana a« o lun mahina «nat k*ia «oao ae o ka j hoa\ia 1 ka wa e aka ae ai ia» 1 I h<*« a* k* kino o ka mahina, oia | ka 'ara t kauohaia at na m*a ap&u e maiuna o ke'a wahi puu 1 kapaia |y iaoa a Wiki t k*ia ia o Palkaiani. -g- '-*» km puu mauka a« o Hamoa h« B I?* 1 »«i a hlkl i k«la ia. A t iaa t oitj w jj ka mahla* tt«ko o

ke ao, uA kenala tta «ae& apau e kuku aea malona o ua wahi pau la ola ka wa haahaa o ka )aal a iooa ka mahin* k« lalau ae a i ka wa nae i oiii loa ae ai ka m&hina ua holo aku nei na kanaka apau e hopa i ka mahina he ole nae ka ioaa Ia manawa haalele Iho oel na kanaka i ka puu a holo aku nei kahi a ka mahina e pii ae ana no ka manao e kokoke aku i ka ma- ' hina, he oie ka loaa, a no ka loaa ole,| ua hoao ae na kanaka loioa me ka laau | e ohiu ae 1 ka mahlna I haule Iho ilalo. 5 A 0 kahi a keia poe kanaka lok>a e| ' ohiu nel i ke aka o ka m&hina ua ka- i i pala ka inoa oia wahl o Kanakaioa a hikl no I keia la. I ka po o "Maull" i j iukuia ai na 'lli o Kauai me na kanaka i l hele maL Ma keia wahi Iho e hoike j ; aku ai ka mea unuhi mooleio, ua make ( ke kanaka iloko o ka hupo e like me Waawaa ma. oia hoi, o Waawaa-i-ka- \ naauao ame ke kaikuaana o Waawaa-; I-ka-r.aaupo. He mau kan&ka kapiii! manu keia. Ia laua e pii ana 1 ke kua- j hlwi i ke kapili manu, a hiki laua }] kahl o ka hana, olelo aku nei o Waa- | i waa-i-ka-naaupo ia Waawaa-ika-na-: ! auao, o na hana keia a ka iokoino ame j

|k« &loha. ole, I akn 1*—"O k& manu i 'ananei i puka ka nuku oa'u !a maau." ! A la laua e kapMi ana 1 ka manai. a 1 ji ka |oaa ana oka manu, nana iho la 1 Ii& ua puka ka. nuku manao ae lt ia i ina ke kalkuaana ia manu hookuu aku ; Ila oia. Pela oia i imna ai a hiki ! ka | hoi wale ana i kaL X kekahi ia ae pii i i hou no laua e kapill manu, manao iho 'la keia e like ana no ka nele me ko 1 ; ka la mua. nolaila, ulu ae la hoi kahi i noonoo e hele oia e haihai i ka akoko, 1 [ noke &ku nei i ka hukihuki i ka hulu ; o na manu i loaa a hoopipili me ke kei pau akoko apuni kona kino me ka hulu | alaila kakali oia a hiki i ka hoi ana. ! oia kona wa i hoike aku ai iaia iho I me kela kino'hulu ona i ke kaikuaana i lokolno e hoi la me ka manu & kahea [ aku la me ka leo hoomaka'uka'u e pau : ana ia i ke akua ahuiuhuiu o ka ma- ' una ke ole e haalele i ka manu. la • manawa i ulu ae ai ka makau weUweli. f ua haaleie ino iho la ola l ka manu a | ahai oia no kona ola. laia la e holo lana. liio mai la iaia nei na manu. O | keia ke alakai ana o ke kanaka naaupo : i mea e pilikia ai kekahi o laua. | iiEA KAKAU.