Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 26, 27 Iune 1902 — KA Oihana Lawaia MAI KA PENI A O. KAHAULELIO [ARTICLE]

KA Oihana Lawaia MAI KA PENI A D. KAHAULELIO

(K). LAWAIA LAMALAMA.—He lawaia nui keia ma na wahi kal kohola apau o Hawaii nei, iwaena o ka poe hana mau i kela ano lawaia, o ka poe ike ole, a lako ole ina upena lawaia ie loaa ai ka i'a. Ua kamailio ae nei au no ka lamalama puhi ana. a ia manawa like no ka lamalama no na ano i'a apau, e like me ka puaula (ahuluhulu) anae, ula, alaihi, ame na ano i'a eae no. a o na upena poo ka oi aku o ka maikai, ma mua aku o ke kakaki hao, oiai o na ano i'a lamalama apau, he moe malie, kepa pono iho ka lama maluna, o ka puaula nae, he moe pili loa ia ilalo, a maluni iho no ka upena poo e kaomi malie ai, a pela no ka alaihi, aka, o ka anae, he lana malie no iluna. a he kioe mai no mamua a poholo ana iloko, o ka manawa kamalii ka wa makemake loa ia o keia ano lawaia, a he lawa no hoi ka pilikia nele i'a mai i kahi manawa, a hookahi no wahi kanaka a oo o ko makou wahi, nana e alo nei keia mau kai lamalama o keia mau la, ka ula wale no nae, no ka hookahua no o ke kaikamahine ana o H ka inoa, eia nae ka mea apiki, ua haalele ia iho la, a ua lilo loa me kek keiki lalawai o Pa kala - Nui no. | LAWAIA KIOLAOLA.—Ua {*ĪSi nol ; V.oia am» h\waia no k«- kulkui uiua. aka.| ; ma ke ano no nae » ka iawaia ana. he; okoa n-> keia. O ka hana nui ke«a c»| pi>e o Lahalna nel. i k«*ia mau makahikl o ke au o ka hookahuii aupuni. n t«Suna o kahi uaap»* a K«awaiki. Mukahi iaua o Caf». I>. Tayior na kumu lawaia klolaola, a o Mr. f\ H. Lir.'!jwy me Kimo na hauniana. oiai h*- : oki loa ka po kalewa walr iho no rna ( iianaKapo. ua loaa xta ulua, na mana ' nunui i keia pr-e. a t*a Ult» i hana j r.anea roal ke ahiah! mai a hiki i ke ' ku ana mai o Kalaudina. a peia no hoi ka po Poaono e haale!» mi «> KaUuilina. mahope o ka holo ana, o Kai)lpv>ni me .! ke K!m> &a mea nana e paa ka i*a. o \ kAhl Capt- Tayiar no nae kahi lawala f iakl ir.att I ka u!ua laukea, ao ka nu>- | iowa oi« mai no ke kumu. o kanaka, | neie no. o ke oki ae la no ia. « o kahl U:apt. TayUwr hoomau no, nt> la ka [ loaa o ka! aia mana mol nul. Noiaila. . he mea pono no l na haumana lawala j ke hahai i na kumu lawaUn. haU aku |la no o MakAhl, iuw* ih<» la no o v'apt. ■? Tayk>r. O ka'u haumana lawaU hoi, | o Geo. H. Daon. he moto«ra U»* krla ano lawaUi» aia ck> kana Uwaia hoi-

boi o kit Uwati ku ooUii». inaa o*e no ka nh>a iaake* iala o Kwwaikl l m«a la boi. ta ho> ixs%ha W ua (hm UwtU kU>l»ote ari ōo k» nui I*a o ks i'* nwana, aro* km opeiu i k«*! \ nvm ka. KA L.\\Va!.\ OPIHI-O tofc { lawsl« kela. pau kane m« ka wahin*. m« fcam*» kr »•* mua oK>. k« Klkl «* | k»M o k» opihl hr iH>h«ku n*\ he Imuu aia ka (Kvno o ka to&&. ao»e boi pdba ka p€v i ikt- i k* kui o ka oplki makaiauil. uia k« oi-ihi km* » kamaMU ma ka |>*H o Kaho!.\ kahi kaulana I keU met he opihi, h« olala »o fa. aka, ma ka rtunui o ka v>pihl, aol« e loaa aku o Kanapeo. Kahooiawe. aoa KahooU««. ua kawaaioa keia mau %-ahi i ko oukou m«o kakao. aka, ma ka nunui, aole e )o«a aku krla «ahl o Kanapou. ola kela kahawai nui e buN pono ia i Honuaula. ua llke ka opibi me ke bola o kau hakkuai. aoie hoi o k* bola nunul, o ka mea kuu ikl. a ua hlkl n<» ka io kao ke ku(>a la a moa Uoko o ka opīhl. o ka io Wpl hapalui o makou o l<ahaina n*i. ua lawa ia k» kupa ia apau lloko o ka oplh( o krla wahl. aole no he oplhl luu, aka. h« opihi no e kau ana I kahakai pall. fe* hookahi pule ka noho ana o ko oukm» mea kakau 11*11*. m« k» «| <4v t k* ai. 0 ka wai. o ka l'a. oplhi. kao, <da «ik no ka ai, & pela l ike la ai. o!a kalil • ka opihl nunui, a he nul no ke dala loaa mal no ka opihl, a ua Ike ko Ifft> nolulu poe l ka waiwal oia iawaia. be mau kauna opihi no I kahl pa MUII, Iw hapaha no ke kumukai. a ma na wahl e ae. h* iawa me ke kumukual ole. * ma na wahl e ae. ,he iawa me ke kumukuai ole. a i makemake oukou e ike 1 kela opihi nunui. e hoio no llaila I tmu kuhihewa. A malia paha he kana> tua ki'kahi heiuhelu no ka oialo o keia, alaila. ho niea pono e hal aku au I kekahl wahi nn>oleio kahlko o kekuhi kanaka, a oia ka ke kumu I nunul ai ka opihi oia wah). wahi a ko v u mau kupuna i hai niai ia'u. H«> wahi kanaka no Hawaii o Puuiaiki ka inou. ua haaieie oia ia Kohaia maluna o kona wahi waa, a mawaenakonu o Aienulhaha, ua poi pu ia iho la kahi waa e na ale. a mak«> kahi waa. ua noke kela i ka hooiuna. a hikl ole. hoohoio iho la keia e au mai l Kahoolawe ka |>ono. 0 ke puhi mal o ka makani. ho maalahi ka au ana mai. iaia nei no e au mai ana, lana ana keia wahi oplhi makainuli mamua pono ola nei. i iho la keia iloko iho ona. i»e k?u hol koia n i kahi opihl kupaianaha, aoio ka hoi lu» |poho iho iloko o ke kal. pehea ia ke ann. ame ka manao o k»tla wahi oplhi * Ko Puuiaiki laiau aku lu n>> in pan I ko ia nei ilma, me ka ninau mau ana. 1 ke ano, ame ka hana a kela wahi opihl makaiauli. K ka poe heiuheiu. he oiaio he watii opl'hi keia i hoounaiu mal e ka makauia Moaula. a oia no kela wahi puu e ku la iluna o Kahoolawe, a o ko laila wahi mauna ilio la no ia. no kona aloha ia (Puuiaiki. hoouna oia i kela wahi oplhi i hoopakele nona. E haalele kakou l ka moolelo o kahl opihl. a e nana ae kakou ia Puulaiki e au nel. Mahope kokē iho no o ka lalau ana o ua wahl Puuialki nei I ka oplhl, kaalo«na keia mano nul, a e hamama pono mai ana ka waha, o ke-a luna t iiikai, o ke-a lalo i ka hohonu o ka moana, ia wa pane aku la o Puuialkl: Ina e nahu ana oe la'u ola au, a Ina e inonl ana oe la'u a komo iloko o ka opu, alalla make au. o ke poholo aku la | no ia iloko a komo aku la o Puuiaiki iloko o ka opu o ua mano nel me kela wahi opihi, hoomaka keia e wauwau I ka io o un mano nei, ekolu no lioi po, ekolu ao, pae ana ua mano nel l ke awa o Kanapou ma Kahoolawo. m.'Ae no hoi ua mano nei, oill aku la no hol o Puuiaiki, ua hele no hoi ke poo a ohaie. hlnuhlnu, a hoomaka aku la krla e pil mai kahakal aku a ka akulikull e lilhi ana I ke one, hoomaha iho la keia. hapuku ae la keia i ka lau pohuehue a kau maluna o ke poo, Ike irai nei kanaka lawaia l ko ia nel noho, hoho'.o mai nei e ike iaia nel me kn ano inakau. me ka manao he pupule. Aloha ea, wahi a kanaka lawaia. ae. aloha no. Ka! He wahl wai no ko oukou. aole o makou wai. aka, ala no ka punawai mauka ae nei, Ina oe e makeinake. alaila, alakai aku makou ia oe. | ae, wahi a ua Puuiaiki nei. e hoo|.maha ae hoi a oluolu. alalla, pil aku au. I kanaka lawala l hol aku al, pane |ae nei kahi kanaka. ea. o ka kakou hana pono wle no e pepehl kakou lala, ina aole make kela kanaka, e papau ana kakou I ka make, he kupua kela. o Puulalkl kona inoa. a pehea auanel kakou e i>epehi ai? Aia oia a Iho ilalo o ka punawal, alaila, halluku kakou I ka pohaku a nui. a ku ka palla ma hal o ka punawa!. kil aku nel lakou la Puuialki. me ka nlnau ana, pehea oe I hikl mal nei ianei? Aiaila. hoomaka o Puuiaiki. e holke l ka m«K»U l > a kakou e.lkeae !;i o*atiina nolnlla, o lou iho la in lakou nel, he kupua I" kela kanaka. k» k ?T?»k*> oh» la i ka mano. nolaila. i k.i hiki ana i kuhi puouwai. rne hf h\ n t, ka hof»iraofo|>o ann a ko ouk».u m»*« kakau. I# ♦'ha no k.ipual kh tra eli hoohio la ii«*. Ia Puuiaikl *» Iho r.e| i!al<» e inu, kulou aku la n»» h»»i kela Ifh». tr»e ka rnoe {«>• ihl n» hoi o na wav»a»- iiuna. a o|ai kt in inu ana. ua hoomaka Iho 1a lakou ne: I ka hailuku I na pohaku ke nokf la n » k?>la i ka Inu I ka wal, a hiki I ka plha ana o ua wahi punawai n<*l i ka p ihaku. a imlla maoll iluna. e».a n?»*> ka mea kupanaha, I kekahi kakahiaka ue, I h"'" aku ka hana o ua poe l,iv. ;ua n*'i «* li i'nāina mal ana u« punaw,#} r« r ;t «. ku nnu K»- ahua o ka ; pi»haku rra k;» ,» » t<» <.r<iuka. eia ki aua|r?- - i. u;> kli rr!ii !u n > ka maknula M"- .» »:i hoi { i rs'» 'aua Ilal'a e n»'h<> ]a ; :. <» i.i mi;i h i!na»ia no ko ua puria|v» ;>j !.< -t Vki i sc«• iv.iki-u pae oiulo ana j aku ; k ? M. H. !*<♦>«. a Snu m» hoi i ka t:;.i rnr'.H! !a a Puulaiki. a Ina 'l aole k» -.i | alaila, he i»oe kin<» | kupaii <> v! rr ik u ajaa ewalu, r*m*> k inaka maua mau keikl i k»r>loplo. r.n 11 makahiki o kahi »> maua. t » no Tnakahlkl hoi o ko ouk»»u mru : t kakau. j A oia ih«» la kumu 1 nuoul ai ka i opihi o kela wahi. a »» ka me® akaka ua Ukt< ka nunu! o k* oplhl me [ ke ano bola pol o l.«hainaluna I ke au I kahiko. a i keia maaawa no. A m» leiua manawa. l kipa al ko oukoa mea kakau ma Kanapo». a ma na wahl e ae o Kahoolawe. he like no ka oplhl me ki» na wahi e ae a punl ka Pae«ina. a ina e makemake e ike pono I ka nunui o ka opihl f» ia wahi. e kuai nui thu iio e X K. Kahale ma I waapa niokuahi, a kil mal ia'u. aa'u hoi paha ia e iawe akt» « holkeike I oa opihl kaulana ta a Puuia'.ki (A«!t ! pAU.)

>«4 t'a huU ht»t t»»ai na puhi ohe m*i k» *ina halli !a mal mt kt> tupo' jnc*a »Jtit ke Sat>ati n*}.