Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 22, 30 Mei 1902 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

HE MOOLELO

NO KA

Oihana Lawaia

MAI KA PENA A O. KAHAULELIO

 

(G.) LAWAIA UOUOA. - Ke hoomanao la no oukou e ka poe heluhelu aole i ano e keia me ko ka amaama, aka ma ke poo o keia, he miomio. O ka amaama hoi he nui ke poo, o kahi lawaia maaiahi loa keia ma kahi o ko oukou mea kakau, aole he upena, aole makau, aole mau me e ae e lawaia ai, e loaa ai keia ano i'a ma ko makou wahi, elua wahi lae iliili ma ke alo o ka home o ko oukou mea kakau, a e ninau mai ana paha oukou, pehea iho ia e loaa ai ka iakou i'a uouoa ke lawala? Ae, penei, me ka leo o ka waha, a me ke kakani o ka upoi ana o na lima, pela iho e loaa ai keia ano i'a. Penei e hana ai, i ka manawa e ki mai ai ke kai, a uhi iho maluna o ua mau lae iliili nei, una hookahi keiki nana e hele a ike he mau kumu uouoa, elua a ekolu paha, o na keikikane, na kaikamahine, he 10 a emi mai no, hiki no." alaila, ku lalani like, paipai na lima e upoho ai, alaila, mukamuka no hoi na waha, alalia, pela like e hana ai, ina mai kahi lae iliili mai, alaila, e lawe ana keia iluna o kahi lae iliili, a pela e hana ai, a hiki i ka pau loa ana o keia i'a uouoa i ka pili a moe malie malalo o na pohaku me ka holo ole, alaila, o kou mau lima elua, e nanao ae i na ano pohaku a pau, alaila, e hala ole ana ka lima o kela a me keia, a hiki i ka pau loa ana o kela mau kumu uouoa, ina no e hemo aku mai ka pohaku au e lalau iho ai, e pili hou aku no i kahi pohaku, me he la ua piha makau maoli, mai kamalii a kanaka makua, na wahine o ko makou wahi keia ano lawala, a na ka nele i kamalii ole a me kanaka ole i hoomaha i ka lawaia ana i keia ano i'a, a lilo loa i ka opelu mikomiko o ua aina nei, nolaila, me ia poniuniu no o kamali'i o ka hele ana i ke kula, a hoi mai no, o ke aho iho ia no keia ano lawaia, hoi mai no koala ahi no, he pipii mai hoi kau o na lio elua, wahi a Heulu o Kohala, elua ka lio e holo mai nei, no ka nunui paha o ka mikipoi a kahi poe ke ai iho ma ko laua hale. Ninau pono aku au ia Rev. Mrs. Heulu i keia mea, ua hai mai he olelo pinepine no pela - no ke pi mai no kela olelo ana.

 

(H.) LAWAIA PIHA. - O kekahi i'a ku keia, ke hiki mai i kona manawa e ku ai, ma ka ike o ko oukou mea kakau, a i maa i ka ike mau i keia ano i'a he piha, ma na malama o Mei a me Iune he manawa ha'i ia o ka lawaia aku o ua Lai nei o Lele, he manawa nui loa ia o ke aku, ia wa e ike aku ai oe i ka piha, e noke ia mai ana i ke apu ia e ke aku, elua, ekolu ia e ike ai oe pela e kokoke loa ana ka piha i kuanalu, o ka pae koe iloko, a ia kakou e kuu iao aku ai, e ide oe i ka piha e anu ia  mai ana e ka pauu ulua, a lai hoi, alaila, e haalele ana na lawaia aku i ke kuu lao ana, alaila, no ka piha aku ia ka manao ana. Ka lawaia ana i ka piha - Ina e nana aku ana oe i ka piha e hoolulu malie ana, alaila, e pono i na lawaia e paa ana me na upena nae, a upena makika hoi, nona ka loihi e@ anana, a hookahi anana ka hohonu, e hoomamao iki mai, mai kahi a ka piha e poai nei, a wehe mua i ka upena me ka hoomohala maikai ana, alaila, o kekahi mau kanaka, a wahine paha, ua au mua aku ia a ma kahi aoao mai o ke kumu piha e lana pohai ana, alaila, e poo mai iakou i ke kai me ka ikaika, ia manawa, e ike aku oe i ka piha e hoomaka mai ana e koi me ka wili ana, alaila, i ke kuu ana i ka upena, aole pono e hapai oe i ka lihilihi o hope o ka upena iluna, e uhola paiahalaha ae no, a i ka manawa e ike ai na kuu upena e kokoke mai ana ka piha e komo iloko o ka upena, alaila, hapai malie ae i ka lihilihi o hope a pili me ka ilikai, he wa holo amio iho ia o ka piha, alaila, ma ka aoao e holo amio iho ai ka piha, e hoau ae ka mea e paa ana i ke kuku upena ma ia aoao me ka ikaika, ala hoi elua kanaka ma keia ono keia aoao o na kuu upena, e lele ae laua me ka eleu, me ka poo ana i ke kai, o ka manawa ia e newa malie ae ai keia kumu piha a pau loa iloko o ka upena, a ina lawaia e kuku ae ai i ka upena he hiki ole ke hapai ae, alaila, he mau tini e piha, una elima a oi aku a emi mai paha, a peia e hana like ai na upena a pau, aole e like me ko ka nehu lawaia ana ke kuu like o na upena a pau, ma kahi a ka nehu e apu ana. He wahi lawalu ono ka piha, a pela no hoi ke lulu paakai iho, a aiwaha ae no hoi me kahi iki nioi, e maneo ai ko nuku. Aole o ka upena nae, a paku makika wale no ka upena e lawaia ai ka piha, o kela upena nae opukahi, o ka lawaia lauahi o ka po, ola ka upena eleu, ma ka lele maoli no ma kahi a ka piha e pohai poepoe ana, a pela no hoi ka piha e ko - i ana, me ka mama nui, a me ka eleu no hoi o na kuu upena, a peia no hoi na kapeku, e piha ana ke tini aila mahu, una elua nei nui ana o ka piha, elua, ekolu ia o ku ai, nee aku ana ka piha i kau wahi.

 

(I.) KA LAWAI NEHU. - O ka manawa o ka nehu e ku ai, he manawa piha u ia, i na kane, na wahine a me na kamalii, e kai huakai ana ma na alanui me na umeke poi no hoi, i ka manawa e puni mua ai ka nehu, he manawa puholo ia o ka nehu, ai a maona, hoomaka aku e lawaia ala no ka palena he ahiahi. Elua wahi ku mau ia e ka nehu ma ka apana o Lahaina nei, o Launiupoko, a me Keonepolo, a o Mala no hoi i kahi wa. Ka lawala ana o ka nehu. I ka hiki ana i kahi o ka nehu, a ia kakou i nana aku ai, ina e ole-o-le mai ana ka nehu, ola hoi, o lelele mau ana iluna, a i ole no hoi o apu ia ana no e ka pauu ulua, a lai no hoi, he manawa ia e liuliu ai na upena, eha a elima upena i kahi wa, he upena nae olona maoli ko ka wa kahiko, a i keia wa hoi, he paku makika, a in a he elima upena, alaila, e au like ana no keia mau upena, o na upena eha, ke maopopo ia no ia oukou e ka poe heluhelu elua ma kahi aoao, a pela no hoi kahi aoao, o na mea nana ka @ o ka upena, ua au ae ia laua a mahope pono mai o kahi kowa mawaena o na upena eha, me ke noi mai i ka oluolu o keia poe i wahi kowa iki no ka laua upena, o ka pane o na kanaka na iakou na upena mamua pono, @ no hoi ko olua mea hele ole ae @ kahi kihi? Aole he olelo malaila, aiai ke kapeku mai nei ka poe pai, ina a loaa ekolu kapuai a he oi loa aku hoi, @ eono kapuai, alaila, he olioli loa hoi @, alaila, moe like iho ia keia poe upena, a ina aole olepolepo o ke kai, alaila, o keia upena mahope nei, oia ka upena i make i ka nehu, oiai ua amio mai ia ka nehu ma keia kowa, e ike aku auanei ka poe kapeku o na upena e ae ua piha keia upena mahope, mamuli no hoi o ka hoihoi o na hana ana, a me ke kahea pu mai i ko iakou poe kapeku, e au aku e kokua i ka hapai ana i ka upena, a he oiaio no, ua ike, a ua maa ko oukou mea kakau i ka lawaia ana pela. Ak ina he olepolepo ke kai, aliaila, o ke kuu lalani like no ka pono, me ka manao mau no iloko o ka naau, ke makaukau no e au no ke kuu ana, owaena no o ka honua na upena iaki loa, e hoomomole mai ke kuu ana i hope, aole ke oi aku a kaulike me na upena ma ke kihi, me ka paka mua no i na kapeku, aole pono e wikiwiki mai ka au ana, e lohi me ka poo no i ke kai, a i ka wa e aneane hiki aku ana na kapeku o na upena ma ke kihi alaila, e kuupau aku ka ikaika o na kapeku o na upena mawaena, ia manwa ike aku ka poe e nana aku ana i na upena o waena e lapuu mai ana na pauku kino i ka oni, maopopo loa ua make ia mau upena i ka nui o ka nehu i hei, alaila, o keia nehu i loaa, hoi ae ia a uka, uhola ka moena, lu ka paakai, ke po kela la, ua maemae ka nehu, alaila, mama ka hoi ana mai, aka, i keia wa, ma kahi o ka lawaia nehu, a lawaia e ae, mauka pili kahakai, aia malaila na kaa Kepani, na leio Kepani. I ka wa e loaa ai ka i'a, he dala malaila.

 

Napoliona me kona Makuahine.

NA OLELO A KA EMEPERA NO NA MAKUAHINE HOOPONO.

He hookahi keneturia a oi i hala ae nei, ma kahi kulanakauhale uuku o Akekio, mokupuni o Kosika, he hookahi haneri mile mai na kapakai aku o Farani, ma ka la 15 o Augate, 1769, ua puka mai ia i keia ao malamalama ke koa kaulana loa a Farani i haaheo ai a me ko ke ao holookoa nei a puni. Ua piha kona umauma i ke ahi lalapa o ka wiwo ole, a ua like kona mau manao hoi hope ole me ka ikaika o ka hao kila. O ke keiki hou i puka mai ia, oia ke keiki elua ma ka hanau ana o ka ohana, na Charles Marie Bonebati, he kanaka loio ma ka oihana, me Letitia Ramorina kana wahine, he wahine no ka ohana kiekie o ka hanauna, no ke kulanakauhale mai o Napela, Italia.

I ka wa a ke aupuni Farani i lawe pie mai ai i ka mokupuni o Kosika mai na kanaka Italia mai, ua kaa aku ia ka aina malalo o na hooponopono ana o na kanawai Farani, me ke kakahiaka Sabati o ka la 15 o Augate, ua hele aku la ka makuahine i ka pule iloko o ka halepule, a iloko o ka manawa pule, ua hoomaka mai ia ka nahunahu hanau keiki, a hei aku la oia me ka awiwi nui i ka hale, a maluna o kekahi hae kahiko i paumaele i ke koko, i nahaehae a haukae i ka lepo i ke kaua pale ma na koa Farani, hanau 'mai ia o Napoliona, ka mea nona ka weli ia a puni ke ao holookoa. Ua olelo ia, ina i hanau oia elua mahina mamua ae oia manawa, ina ua lilo oia i kanaka Italia ma ka hanau ana aole hoi he kanaka Farani.

O Iosepa, oia ke keiki mua loa, ua lilo ola i Moi no Sepania iloko o ke kapa huliamahi o Farani: o Napoliona, oia ke keiki elua, ua lilo oia i Emepera o Farani: Lucien, ke keiki ekolu, oia ke Keiki Alii o Camino: Lui, keiki eha, oia ka Moi o Holani: Ierome, keiki elima, oia ka Moi o Westphalia, Elize, keiki eono, kaikamahine Alii o Tuscany Pauline Keiki ehiku, kaikamahine Alii o Borghese: Caroline, kaikamahine muli loa, ola ka wahine a Ioseina Muraka, Moi o Napela.

Ua olelo ia ma ka makahiki 1769 o Napoliona i hanau ai, he makahiki ia i hanau ai o na kanaka koa loa, e laa na Ilamuku Soula, Mehemeta Ali, Makuisa o Lodondere, a me Ata Welesele, ke Duke o Welinetona. O na kanaka keia i piha ai o Europa me ko laua kaulana, oia ke Duke o Welinetona a me Napoliona, a he kanaha-kumama-ono makahiki i hala ae mai ko lau hanau ia ana mai, hui like iho la keia mau kanaka elua ma ke kula o Watalu no ke kaua hope loa i ka hopena o Europa, o Napoliona Bonebate ma ka aoao o na puali kaua Farani, a o ke Duke o Welnetona ma ka aoao o na aupuni kaua hui o Europa, oia hoi, o na aupuni huia ia, kue ia Farani hookahi.

Aole i loihi loa na la mai ka wa i hanau ia mai ai o keia poe keiki, ua make aku la ko lakou makuakane, a koe iho la ka makuahine me keia poe keiki lehulehu, a o ka haawina i loaa i ua makuhine maikai la, oia ka Napoliona i olelo pinepine ai ma kekahi o kana mau olelo kaulana:

"Ua aie nui na lahuikanaka a pau o ke ao nei i na makuahine hoopono a lokomaikai, a i hoohana i ko lakou ikaika a pau e hookomo aku i ka manao iloko o ka lakou mau keiki. Nolaila, ma ko'u manao," wahi hou a Napoliona. "O ka maikai a me ka maikai ole o ia keiki no kona mau la o mua aku, aia no ia malolo o ke alakai akahai a me ka noho oluolu ana o kona makuahine."

Eia hoi ka olelo kilokilo a kekahi o na inoa makuakane o ka ohana maluna o kona wahi moe, oiai na keiki a pau e noho lalani like ana ke keiki mua a hiki i ke keiki hope loa, ola ka ua kanaka helehelena elemakule ia i nana pono mai ai i ke ano o na keiki, a pane mai la i ke keiki mua loa me keia, mau olelo:

"E Iosepa - o oe ke keiki mua, a nau i wehe ke alahele no kou mau kaikaina nei: aka, e hoomanao oe, ma keia mua aku, e lilo ana oe i hope, a o Napoliona kou hope aku, e lilo ana ola i mua, a i alakai no oukou, a ola aku auanei ke lilo i poo no ka ohana no ko oukou mau pono."

He olalo, o Iosepa, ke keiki mua nana i waele ke alanui no na keiki aku mahope ona, aka, i ka manawa i hiki mai ai o ka wa i makemake ia ai o Napoliona opio e lilo i alakai no ka lahui Farani, ola ka hoomaka ana o ka hanohano a me ke kaulana e papahi iho maluna o kona poo.

O ka hana a na keiki e ae iloko o ko lakou manawa kamalii, oia no ka hana mau a na keiki, ka hoolele lupe ana, ke kinipopo a me ka panapana hua aka, o Napoliona, aole i loaa iaia na hoohialaai ana o ia mau ano lealea. O ka heluhelu i na buke moolelo kaua o na kanaka kaulana a me ka lakou mau hana, ola kana i hoohala mau ai i na @ noho o ka home ma ka heluhelu ana, a o ka hookani i ka pukuniahi a kona makuakane, oia kana i hooholo ai no kona manawa lealea mawaho o ka home.

O ka leo o kona makuahine, oia kana mea hoolohe loa, i na wa a pau ana e kauoha mai ai, a nolaila, ua lilo o Napoliona i mea punahele loa i ka makuahine mamua o na keiki e ae. Ua olelo pinepine o Napoliona ma ka mokupuni o Sana Helena no ka oluolu o kona makuahine penei:

"O Letitia Bamorina, kuu makuahine, ma o ke kaana like ana i ke aloha mawaena o na keiki, ua oi loa aku no kona aloha ia'u mamua o iakou a pau. E hoolilo no oia i na mea a pau no ko'u makemake ina o ke keneta hope loa ia e waiho ana ma ko makou waihona."

Ae, ma ka manawa i lilo ai o Napoliona i Emepera no Farani he eha makahiki a oi kona ike ole ana i na helehelena o kona makuahine. Ma kekahi la, ua kauoha aku la oia iaia no ka halawai pu ana maloko o ka malapua o Sana Kalauda. Ua oili mai la na lauoho luahine o ua makuahine maikai la no ke kali ana i kana keiki punahele iloko o ka mala pua, a oia no ka wa a ka Emepera i hele aku ai me kona mau ukali e hoopuni ana iaia, a i ko laua halawai pu ana, ua pane koke aku la o Napoliona me keia mau olelo me ke kau pu ana i kona lima:

"Aole pela, e kuu keiki. O kou wahi ia o ka hana, o ka honi mai i ka lima o kou makuahine, ka mea nana oe i hookohi aku i keia ao malamalama a loaa ia oe ke ola a me ka hanohano."

O keia mau olelo kauoha a ka makua hine i kana keiki, oia ka Napoliona i hooko aku ai ma ka honi ana i ka lima o kona makuahine, a oia kana i pane aku ai:

"Me ke kuhikuhi ole a me ke kokua ole ia, ua lawe mai oe i na alakai ana a kou mau noonoo me ke akahele, e kuu makuahine. Owai la kekahi wahine maluna iho o ka ili honua e loaa ai kou kokoolua?"

He mea oiaio, o na keiki hoolohe i ka leo o na makuahine, ua lilo lakou i mau opuu pua punahele a poina ole iloko o ka puuwai o ko lakou mau luaui: a o na makuahine e hoohana ana i ko lakou ikaika a pau no ka hoonaauao ana i na keiki, i loaa ai ia lakou ka pono no ka nohona oia mua aku, ia lakou i aie nui ai na lahui kanaka a pau.

 

Ua oi ae ke ino o ka ma'i hi mamua o ka ma'i dipiteria. He loaa mai ka poe opiopio ame ka poe oo a he poino hoi i kekahi manawa. O ke kumu e nui nei o ka poe make mamuli e ka ma'i hi, no ka mea pono ole ia no ia i ka hoomaka ana mai o ka ma'i. O ka laau hoopaa hi ame korela a Chamberlain kekahi o na laau maikai loa no keia mau pilikia, a ina e haawi ia i ka manawa kupono e paa ia ana na pilikia nui. Aole he hala o keia  laau, a he maikai kona ai ana. He mea maikai e malama ia keia ano laau ma na hale apau. E kuai i keia la. Malia he ho@@a maikai ia. E loaa no ma na Hale Kuai Laau Apau. O Bensen Smith & Co na Agena no Hawaii nei.

 

Moolelo o ka Ahahui Kula Sabati o Maui ame Molokai.

La Hana @. Halawai keia Aha ma Wainee, Lahaina, Mei 2, 1902, hore 10 a m, e like me ka hoopanee ana.

Rev. J. Kalino, peresidena ma ka noho. M.P. Waiwalole kakauolelo mau.

Weheia na hana me ka himeni H.A.N. 125 ame ka pule a ka peresidena.

Hoomaopopoia na lala o ka Aha i hiki mai. Penei: He eha kahu ekalesia, hookahi kahunapule, he elima lunakahiko, he hookahi hoa mau ame hookahi haiolelo, a me na Kahukula Sabati Nui P.N. Kahokuoluna ame M.P. Waiwaiole.

O na Kahukula Sabati apana a me na elele me na hookohu ke aponoia. Kohola o S. Kapu, P.N. Kahokuoluna ame P. Pali i komite nana i na hookohu, a ma ka hoike a ke komite, ua aponoia he ewalu hookohu kahukula Sabati, a he umi hookohu elele; aponoia ka hoike a ke komite.

Kohoia na komite kumau.

1. Na hoike K.K.S. Nui - M. Kuikahi, J.N. Uahinui ame J.P. Kaonohi.

2. Na hoike K.K.S. Apana - J. Nua, D.N. Opunui ame P. Pali.

3. Na hoike elele - S. Kapu, P.N. Kahokuoluna.

4. Komite o na hana hou - J.W. Kalua, P.N. Kahokuoluna ame S. Kapu.

5. Komite pai - M.P. Wakaiole.

Lilo o Rev. S.L. Desha i hoa kuka.

Na Hoike Kahukuia Sabati Nui.

Na P.N. Kahokuoluna ko Makawao ame Maui Komohana a waihoia i ke komite.

Hoomaha ka aha a noho hou hora 1:30 p. m. me ka pule a M. Kuikahi.

Hora 1:30 p. m. halawai hou ka Aha me ka himeni H.A.N. 71 ame ka pule a J. Nua. Ma ke kapae ana i na rula ua waiho mai o J.W. Kalua i ka hoike hapa e pili ana i na hana hou.

1. Hoike a ke komite hooko o keia Aha.

2. Ka haawina dala a na Kula Sabati.

3. Ka hoike a ka Puuk@ no na dala loaa mai na Kula Sabati mai.

4. Papa hoonohonoho o na hana hoike hui o ka Paeaina.

5. Koho ana i na elele a keia aha i ka Ahahui Paealna.

6. Koho ana i na Kahukula Sabati Nui o Maui ame Molokai.

7. Na olelo hoalohaloha.

8. Hapaha hora haipule.

Aponoia ka hoike hapa a ke komite.

Ma ke noi a J.W. Kalua, ua noonoo pokahi ia na mahele maluna ae.

Mahele 1. Na ke kakauolelo i heluhelu. Aponoia. Mahele 2, ua hooholo i e hooikaika like na Kahu Ekalesia na Lunakahiko, na K.K.S. Nui ame Apana ame na mea apau, no na koena dala i koe o na Kula Sabati.

Mahele 3. ua aponoia ka hoike a ka puuku no @@@@ loaa mai na Kula Sabati i keia wa. Mahele 4. ua waihola i ke komite wae S. Kapu, P.N. Kahokuoluna, P. Pali, D.N. Opunui ame ke kakauolelo.

Mahele 5 ame 6 ua hoopaneeia a Poakahi Mei 5. Mahele 7 ua waihola i ke komite S. Kapu, M. Kuikahi ame P.N. Kahokuoluna.

Na hoike Kahukula Sabati apana. Na Mrs. M. Opunui Huelo, W.S. Maule ko Waihee, I. Faufata ko Wailuku ame Kahului, Mrs. K. Kapela Kaanapali, na A.P. Pohina ko Lahainaluna, na T.F. Nakai ko Olowalu, na ke kakauolelo ko Paia, Pihiihi ame ku a waihoia i ke komite. Hoopanee ka Aha a noho ma ka Poakahi, Mei 5. hora 9 a.m. Hookuuia ma ka himeni H.A.N. ame ka pule a ka peresidena.

La Hana 2.- Poakahi Mei 5, hora 9 a.m. haiawai hou ka Aha. Malamaia ka hapalua hora haipule e Rev. S.L Desha ame ka peresidena.

Kahea inoa ia na isla o ka Aha. Heluhelu ia ka moolelo o ka halawai i hala aponoia. Hoomaopopo hou ia na lala o ka Aha i hiki hou mai i keia ia, penei: Eha Kahu Ekalesia, hookahi kahunapule, ekolu lunakahiko ame na K.K.S. Nui J.H.S. Kaleo ame A.K. Laumauna, a o na K.K.S. Apana ame na elele aia a aponoia na hookohu: ma ka nana ana a ke komite o na hookohu ua aponoia. Hookahi hookohu K.K. S. Apana, a he eono heokohu elele, aponoia ka hoike.

Lilo S. Kahoohalahala i hoa kuka. Na hana i hoopaneeia. Oia ka mahele 5. waihoia i kekahi komite wae, J.W. Kalua, E.M. Hanuna ame ke kakauolelo. Hapai ia na hoike K.K.S. Nui. N.J.H.S. Kaleo ko Maui Hikina a na A.K.Laumauna ko Molokai a waiho ia i ke komite. Ma de kapae ana i na rula, ua waiho mai o J.W. Kalua i ka hoike komite i hoike ia ma ka mahele 5, aponoia.

Na S. Kapu ma ke kapae ana i na rula i ka hoike komite i hoike ia ma ka mahele 7, aponoia. A waihoia keia hoike iloko o kekahi komite he elima lala oia o S. Kapu, E.M. Hanuna, Mrs. M. Opunui, P.N. Kahokuoluna ame S. K. Kaailua na lakou e heluhelu keia hoalohaloha imua o Rev. S.L. Desha ma kahi o Judge Kahaulelio, aponoia.

Hapaiia ke koena o na hoike K.K.S. Apana. Na J.K. Kahoopii ko Kaupo, na Mrs. K Brown ko Waikapu, waihoia i ke komite.

Na Hoike Elele.-Na Mrs. H. Kalino ko Paia, na S. Kauihou ko Paihiihi. Hoomaha ka Aha a noho hou hora 1:30 p.m.

Hora 1:30 p.m. noho hou ka Aha me ka pule a D.K. Kaaiakamanu.

Koena o na hoike elele. Na. J.S. Kauhaihao ko Lahinaluna, na Mrs. J. H. Kaholokula ko Haiku, na D.N. Opunui ko Huelo, na Mrs. A. Napihaa ko Keanae, na D.S. Kahookele ko Nahiku, na J.K. Hanuna ko Wananalua, na S.K. Pupuhi ko Kipahulu, na J.W. Kawaakoa ko Kaupo, na J.P. Kaonohi ko Wailuku ame Kahului, na C.M. Kanui do Waihee, na Miss Daniel do Olowalu, na P. Pali ko Wainee, na W.K. Kaai ko Kaluaaha ame Honomuni, na J.N. Uahinui ko Kaunakakai a waihoia i ke komite.

Ma ke noi a J.W. Kalua, ua hooholoia o na dala loaa a pau o Keia Aha ma keia kau oia $30 e hoihoi ia iloko o ka waihona o na hana hoike hui o ka Paeaina, ua aponoia.

Lulu dala na lala o ka Aha ola $5, ua uku ia i ke kakauolelo o keia Aha no kona mau lilo i keia Aha.

Na hana i hoopaneeia oia ka mahele 6. Koho ana i na K.K.S. Nui.

Maui Hikina, J.H.S. Kaoe, hope J.K. Hanuna; Makawao, P.N. Kahokuoluna, hope P. Pali; Molokai, A.K. Laumauna, hope, J.N. Uahinui, aponoia.

Hoike piha a ke komite o na hana hou.

9. No ke Kula Hanai o Hilo.

10. Ka hoohui ana i na Kula Sabati iloko o kela ame kaia mahele Kula Sabati o Maui ame Molokai ma ka la hoike hui o ka Paeaina ma Lahaina.

11. No ka mokupuni o Lanai.

12. I komite e hele ai e huipu me na ona moku o Waila Ma ame Poka Ma no ke kuka ana i ka uku moku o na Kula Sabati a puni ka Paeaina.

13. Kahi ame ka manawa e noho hou ai keia Aha. Aponoia ka hoike piha.

Hapaiia ka mahele 9. Noi ia o Rev. S. L. Desha e hoakaka mai i na mea waiwai o keia kula, a ua kakoo pu ia hoi keia mau hoakaka e Hon. J.W. Kalua: nolaila, ua hooholoia, e haawi keia Aha i ka iakou kokua no keia kula oia na loaa apau o ka po himeni e wehe ia ana ma ka la 7 o Iulai, 1902 e hiki mai ana.

Hoopanee ka Aha a noho hou Poalua Mei 6, hore 9 a.m. Hookuuia ma ka himeni H.A.N. 111 ame ka pule a S.L. Desha.

La hana 3. Poalua, Mei 6, hora 9 a.m. halawai hou ka Aha e like me ka hoopanee ana.

Malamala ka hapaha hora haipule e O.P. Emerson me ElS. Timoteo. Peresidena ma ka noho; kahea inoa ia na lala o ka Aha, heluhelu ia ka mookelo o ka halawai i hala, aponoia. Hoomaopopo ia na lala hou o ka Aha i hiki mai oia O.P. Emerson ame E.S. Timoteo.

Na Hoike Komite- Na S. Kapu i ka hoike a na elele Kula Sabati, aponoia. Na J. Nua i ka hoike a na K.K.S. Apana, a hoihoi hou ia i ke komite e hooponopono ai a waiho mai i ka Aha.

Na M. Kuikahi i ka hoike a na K.K.S. Nui, aponoia. Hapalia ka noonoo ana i ka mahele 10, ua hooholo loa ia, e hoohui na Kula Sabati o kela ame keia mahele ma ka hoike ana.

Hoomaha ka Aha a noho hou hora 1:30 p.m.

Hora 1:30 p.m. halawai hou ka Aha me ka himeni H.A.N. 103 ame ka pule a J. Kaalouahi. Hapalia ka mahele 12. Kohoia ke komite hooko, o keia Aha, ame elua lala oia O.P. Emerson ame E.S. Timoteo. Hapalia ka mahele 11. Ma ke kuka ana i keia mahele ua waiholia i ke komite P.N. Kahokuoluna, S. Kapu ame O.P. Emerson.

Na J. Nua i ka hoike K.K.S. Apana i hooponopono hou ia a waiho ia ma ka papa.

Na S. Kapu i ka hoike papa hoonohonoho o na hana hoike hui a puni ka Paeaina. Aponoia.

Hoopanee ka Aha a noho hou ma ka hora 8:30 a.m. Hookuula ma ka himeni H.A.N. 47 ame ka pule a M. Lutera.

La Hana 4._ Poakolu, Mei 7, halawai hou ka Aha. Malamala ka hapaha hora haipule. Kahea inoa ia, a heluhelu ia ka moolelo o ka halawai i haia aponoia.

Na S. Kapu he olelo hooholo, a hooholoia me na pakui ana.

Hoike a ka puuku ame kakauolelo, ua hoopanee ia a ke kau o Novemaba, 1902.

Na S. Kapu i ka olelo hoalohaloha o Mrs. Nakahili Kaaiakamanu ia Rev. D.K. Kaaiakamanu, ua aponoia me na pakui ana.

Hoopanee ka Aha a noho hou ma ka Poalima hope Okatoba, 1902, ma kahi e noho ai ka aha makua: a hookuuia ma ka himeni H.A.N. ame ka pule hoomaikai a ka peresidena.

M.P. WAIWAIOLE

Kakauolelo

Wailuku, Mei 17, 1902

 

Ka Buke Ili Akala

IKEIA F. KAHI WAHINE MA KONA HELUHELU ANA.

He wahine no Roma, Nu Ioka, Mrs. W.T. Clark, ua ola kona ma'i ma ka opu, ua hai aku ia i ka hale hana laau, e hoolaha lakou i kana mea i manao ai no ka laau ame na hooponopono i ike. O keia ae ia, ua pai ia he mau tausani apana pepa liilii a kiolaola ia aku ia ma na iupka hale apau loa. I keia wa o Mrs. William Metot, no ia wahi hookahi no ma Roma, Nu Ioka, e ma'i ana no hoi ia. I kona ike ana i keia mau hoolaha liilii, ike iho la ia i ka inoa o Mrs. Clark's, ka helu o kona hale 318, alanui West Thomas, ninau aku la no ia mea. Eie ka Mrs. Metot moolelo:

He nui na hooehaeha ana o ka ma'i ia'u a aneane no hoi e poino ia ko'u oia, he ma'i kou ma ka opu e loaa mau ana au i ka ma'i i kela a me kela manawa ma ka opu, ano paupauaho, ke loihi kahi e hele ai, laau mai ia o'u mau au. Kou poo niua me he mea la e lilo ana au i ka ulaia, ame ia ano me he mea la e konikoni ana i ko'u puuwai. Inoino loa ia au a maopopo ole ke ola nei paha ao aole paha.

Hele au i ke kauka, aka o kana mau lawelawe ana he oki loa. Alaila loaa aku la ia'u na pepa i kiolaola ia ma kauhale e Mrs. Clark, e hai ana i kona ola ana. Hele aku la au e ike iaia, a ma o kana hooia ana mai, ia la no ua kii ak la au i na huaale akala a Dr. Williams, no ka Poe Haikea.

Ua loaa koke ia'u ka oluolu mamua o ka pau ana o ke poho mua, a hoomau aku la no hoi a pau ke poho. Kuu kane he mai no hoi kona, pela me kuu kaikaina. Ke hooia aku nei au i na Huaale Akala a Kauka Williams no ka Poe Haikea, ina poe apau, a ua ike au oia ka laau ola.

Kahi noho o Mrs. Metot, aia ma ke alanui W. Bloomingfield, Helu 426, Roma, Nu Ioka. Na kana mau hoike e hooia ana i ka makahehi nui ia o keia Huaale Akala a Dr. Williams no ka Poe Haikea. E ola no ka lolo-kaa,  lolo, mai-huki, mai o ka lolo, niua, rumakika, oi i ke poo, mahope iho o ka loaa ana i ka mai ia grip, mai o ka puuwai, hilepo o ka helehelena ame na ano mai apau o na kane, na wahine pu.

Na Huaale Akala a Dr. Williams, no ka Poe Helehelena Haikea, e loaa no ma na Hale Haawi Laau apau a i ole.

O na Huaale Akala a Dr. William's no ka Poe Haikea, eia ke kuaila nei ma na hale haawi laau apau, a i ole, e hoouna ia mai no ke, ke hoouna aku i kanalima keneta o ka pahu, he eono pahu no ka Elua Dala me kanalima keneta, ma ka inoa o Dr. William's Medicine Co., Schnetady, N.Y.

 

Aole au i ka Pilikino.

Mr. Lunahooponopono.

Welina kaua: E ae mai hoi ia'u e wehewehe iki aku i na mea i hailuku ia mai no'u. Aole au i ka pilikino. Aole loa ia iloko o ko Kaiana noonoo ana, he umauma keia i hoopailua ia mea, he pilikino, a he lima hoi keia i menemene i ke kakau i na hopunaolelo oia ano. He no'a puhenehene ia a he nane hoi i hunaia kona puana ana, a no kau hooninaninau mai hoi, alaila eia mai ka oiaio:

Ua hoohalike ae au i ke Aloha Aina me he manu ahiu la. Oia hoi mai kona hoopuka mua ia ana a hiki i ka hapa mua o M.H. 1900 aku nei, he hookahi no ana mea nui oia mau la, i ka po a me ka ao, i kona mau koaloha a i kona mau enemi hoi, ke Aloha Aina. Pela no hoi i kapaia ai ia inoa iaia, a e o mau nei no hoi. Pela pu no hoi i kukuluia ai na ahahui a puni ka Pae Aina e o ana ia inoa hookahi. He manu ahiu oia ia mau la, aohe kepau e pili ai, pela no hoi au i hoomanao ae ai i ke kiina manu, a na keiki kiamanu o ka aina o maua o Olaa ame Piihonua, i hu wale ae no hoi ke aloha i ka lakou mau lawena kipuka huki manu, ke kawili kepau ulu ame ka oha. Ina he kepau ulu ke kepau, alaila he ano makaala ka hana oia ano kepau, oia hoi he ano hehee ke pili ka wawae o ka manu, alaila e puaipai ae ana no na eheu a o ka hemo no ia. Koe wale no aia a pili na wawae me na ekekeu, a e ola auanei ia kiamanu a he kiamanu kaulana ia no ka mea, ua pipili hoi ka manu, alaila, kupono ke olelo ae, "Wela oe ia'u ua owaowala na hulu i ka puapua."

O ko ka manu pipili ana hoi he kepau, a o ko ke Aloha Aina pipili ana hoi ia Demodarata, he maaiahi wale no. Ia mea ana mai no makemake au e kuai i ke Aloha Aina, o ka pipili no ia. Hele na wawae i Hilo i Demokarata. Kakau na ekekeu lima ma Honolulu i Demodarata, pau na wawae me na lima i Demokarata, oia ia.

Aole ia he pilikino, o oe no kai maopopo i kou pilikino aole maopopo o Kalana. E kamailio o Kalana i na mea hoakaaka, ame na mea noeau olaio, aole i na mea pilikino waiwai ole.

E o mau aku ana o Kalana no ka oialo, a no ka oiaio wale no.

Adieu kaua

JOSEPH KALANA.

May 28, 1902.

 

Ua huli hoi mai nei ka Hon. L. A. Kakina i ka Poakolu nei. Eia oia i ke Kapitala nei me ke oia kino maikai. Aloha oe.

 

Wahi a Pamano, ko Hawaii nei kanaka lea loa i ke mele - "E pule wale no i ka la o ka make, aole ola."

 

Ke pau ia kanaka i ka naholo i ke alanui e pule ai, i ka ua mea he wellwell i ka paapaaina a ka luai pele, ma Mont Pelee.

 

Wasi mala? Pehea moo pi mai Honolulu mahope. No sawe like pu. O keia ae la ka ninau a ka Puke no ka nunu olelo ma Honolulu nei no ka moo.

 

OLELO HOOLAHA

Ia oukou na poe mea kuleana iwi ma Puuohawaii, ke hoopau loa aku nei au i ko kakou halawai ana ma nei pa ilina. @ @@@ ae oukou @@ ko'u home noho ma Kunawai Spring, e loaa no au ia oukou me ka'u Eva, ko'u hope o ka Papa Oia, i ko'u wa kaawale e hele no au i ko oukou mau home no ka lele ana mai i na lau oliva a ke aloha a na'u ponoi no e hoehana me ko'u mau kanaka hana alanui me kamanu.

Me ke aloha

J.K. MAUNAKEA

Lunanui Puuohawaii, Kalaepohaku.

 

PALAPALA HOOIA HOAHU

Elike me ia i Hoopukaio e ka

HUI HAWAIIAN REALTY

AME MATURITY

(KAUPALENAIA)

Hoohuia Maraki 30, 1901

HUINA WAIWAI, $50,000

5,000 MAHELE; $10.00 PAKAHI: UKE 222

HEAHA NA KUMU?

1. Aole makou e koi aku ana ia @@ e uhaai i kau dala.

2. E haawi ana makou i kekahi alahele palekana e hiki ai ke hoopukapuka a loaa ke dala mamuli o ka @@@@@ na huina liilii i kela ame keia @ a mamuli o ia mea e koe ana he @ dala mai ka hoolilo ia ma keka@@@ e ae, a e loaa ole ana ia oe keka@@@ pomaikai mailoko mai o ia mea.

3. O ka nui o na makahiki a me ka oihana a hana a ka mea hoahu @ loa ia he kumu hoanoe a @@@ mea, ua hiki i na kane, na wahine me na keiki ki lilo, poe hoahu.

 

HOOIA HOAHU

4. Na makou e kukulu i naau home na oukou, a e hoopuka no hoi @ i Huina Hoahu Hoopukapuka e @ ia iloko o 75 mahina, me eha @ lapala (Coupons) Hooia o $50 @ hoopili pu ia, a o ka averika no @ puunaue iloko o 19 mahina, a e ohi ana makou i $150, a e loaa ana ia oe he @. O kou puka he $33.33 no keia a me keia kala pakahi i hoahu ia e loaa ana @ oe he 33-1-3 keneta puka.

5. No ka mea, aole oihana hoopukapuka i ikeia ka oi aku o ka @ mamua o keia. E kakau mai a e @ olia mai i na hoakaka piha. E @ mau ana ka Hui e hoike a e hoa@ piha aku i na mea a pau a me na @ welawe ana ke makemake ia, ke ka@ ia mai ma ka leta a ke ninau kino @ mai.

 

HUI HAWAIIAN REALTY & MATURITY. Kaupalenaia.

Room 3 & 4 McIntyre Bldg.

Fort Street, Honolulu

L.K. KENEWELA

Peresidenta

 

He Huaale Maikai

Aole ke like o na

"Huaale a Ayers"

md na huaale e ae no ka mea he @ huaale kokua keia i ka hana a @ naau, a he laau hoomaha maikai @ hoi. Ina he paa kou hanalepo o na

"Huaale a Ayers"

ka laau e hemo maikai ai, a e home maikai mau ana hoi mahope aku oia manawa.

Aole loa he hiki i kekahi kanaka @ Olelo ae he maikai kona ola  @ ina aole he hemo o kona hana@ he hookahi manawa o ka la, a oi aku paha. Ina i maopopo keia kanawa o ke ola i na kanaka apau, aole @ e like ka nui o ka poe ma'i me ka mea e like ia nei i keia mau la.

Ua hana ia owaho me ke @ maikai loa ka lawe ana.

Aohe mau Huaale i oi ae ka @ mamua o na

"Huaale a Ayers"

Hoomakaukau ia e Kauka J. C. Ayer & Company, Lowell, Mass. USA E loaa no keia mau Huaale ma ka Hale Kuai Laau o Hollister, @ Papu.

 

Ka Moolelo apau iloko o hookahi hua olelo e pili ana no ka laau,

PAIN KILLER

AU IKE NA

KANAKA APAU

I KA

HE

LAAU KUPONO

NO NA HOME.

He hoola maopopo a hiki wawe no

KA UMII, KUNU, PALAHEHE,

HI, ANU, PAUAHI,

PEHU AME KA HAKI.

Hikiwawe ke ola.

Elua ano @ ame 50 keneta.

Hookahi no Laau Penikila ka Perry Davis.

 

Rapusa ku i ka Pu

HELE KI PIHEEKELO KU NAE KA MEA PAA EKE MANI

Eia hou no ua mea kipu hou, @ Lapule nei Mei 26, ua ku aku @ pu ki manu ma ka wawae o @ Rapusa he @ Pukiki nona na makahiki 6 @ i ka poka o ka pu a John Rodrigues keiki Pukiki no.

Ua hele aku keia Rodrigues @ manu piheekelo (mynah birds) i @ kahiaka nui Lapule nei, a  iaia e @ ana iluna o ka pa, ma kahi ano @ ua kani aku ia ka pu a ku ako @ wawae o Rapuaa liilii.

Ua hoihoi ia ka mea i eha i luna hale ma ke alanui Cummins, a na Kauka E.C. Waterhouse i hoao e wehe i ka poka, aka, wa kaa loa i waena @ poka o ka wawae (22 caliber) ua @ ia e hoakea ae kahi e oki ai i loaa @ poka.

 

I ke kakahiaka Puaholu nei @ hoi mai ai o W.O. Kamika mau @ a@@ mai.