Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 21, 23 May 1902 — Page 3
This text was transcribed by: | Patty Mancini |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUIKOA, MEI 23, 1902
Ka Hui Alahao ame Aina o Oahu
MA@AWA HOLO
Mahope aku o Ianuari 1, 1902
@ HONOLULU AKU
@ Na @ apau @ ka Sabati Na @ Na @
a.m. a.m. a.m. p.m. p.m.
@ @ @ 11:05 3:15 5:10
@ @ @ 11:40 3:45 5:30
@ @ @ 12:00 4:05 6:10
@ @ @ .... 4:45 ....
@ @ @ .... 5:40 ....
@ @ @ .... 6:15 ....
MAI WAHO MAI
@ @ Na @ Sabati Na@ Na@
@ @ 5:35 ..... 2:08
@ @ 6:10 ..... 2:50
@ @ 7:10 ..... 3:55
@ @ 7:45 1:05 4:32
@ @ 8:03 1:30 4:52
@ @ @:35 2:05 5:28
@ F. C. Smith
Luna Nui Luna Kuai Kikiki
Kakela me Kuke
[KAUPALENAIA]
Poe Kalepa ma ke Komisina
: : A HE : :
POE LAWELAWE KOPAA
POE AGENA NO NA MAHIKO
LEHULEHU.
UA MAALAHI I KEIA WA
****
@E HIKI KE HUKI A HOOPIHAIA NA NIHO POPO ME KA EHA OLE @ o na paahana ana o keia au na- @ kapiliia ai i ka io o ka papa @ Aohe hanaia i ka laau hoohiamoe.
O keia wale no kahi huki a hana niho @ Honolulu nei i loaa na PAAHANA
HOOPAAIA me na mea e ae e hiki ai @ huki, hoopiha a hoopaa i poo gula @ paha e hiki ole ai ke ikeia ke @ mai ka niho maoli ae, a e paa no @ no umi makahiki malalo o ka hoo@ ana, me ka LOAA OLE O KEKA @ HUNAHUNA O KE EHA. He POE WALE NO I HOONAAUAO A HOOKUU MAIKAI IA na poe lawelawe, he @oe i lawelawe mua ma keia oihana mai ka 12 a i ka 20 makahiki, a he @ ma ke poo o na mahele like ole @keia @hana. E kipa mai io makou @ a e ike no nuanei oukou i ka oiaio @ ka makou e hoolaha nei. E hoike mea aku no makou ia oukou i ka nui @ lilo i ka wa @ NANA MUA @ ME KA UKU OLE.
P@ Niho Ku'i $5.00
Niho Gula -5.00
Hoopiha ana me ke Gula -1.00
Hoopiha ana me ke Dala - .50
New York Dental Parlors.
Room 4. Elite Building,
Alanui Hotele.
He mau kokua wahine no kekahi no na wahine.
Ala wale no me ke kino ikaika e hiki @ kekahi kanaka ke hoomanawanui @ a ka ma'i ke hiki mai. @ ua malama ia ka laau Pain @ ma kou hale aole loa e hiki ana @ mau ehaeha ka mau. Aole @ no ka manawa aka no ka wa @ loa. Mai haalele i ka hoao ana @ maikai o ka Laau Pain Killer. E @ pono i na laau pololei ole oiai he @ wale no laau pololei a oia ka @ Davis. Kumukuai @5 ame @ ke@
HE ULIA.
i ka @na ia Po@kola nei. oini o @ Davison. hope kakauolelo o ka @ H@aauao. e hoolai ana i ka awe @ a kona mau lio @alua i ka @ Punahou. aia hoi, ua ike aku @ i ka makili ana ae o ke kolo o @ kai. a o ia pu ka manawa @ ae ai; aka. ua huki mai ia oia a malo ke kaula kaohi, i @ ai hoi ke kolo i ke kaa aole e @, aka nae, ua papalua ia iho ia ka @ o ka lio, ma o ka ike ana aku i kekahi kanaka e @li auwaha ana @ alanui.
Ia Manawa hookahi i ike aku ai o @ Davison i ke kaa uwila o pii mai@. a i wahi nona e pakele ai. ua ka@ aiwa aku ia oia i na lio no kae alanui. i ka wa o ke kaa i hookui ai i ke alanui helewawae, ua kiola ia aku ia @ mai ke kaa aku. a mamuli o ka uli@. aole i nui loa na kinaunau i loaa maluna o kona kino.
Geteruda Wina
Ke Kaikamahine iloko o ka Hoinoia
Ma@ia no ka waiwai aole no ke aloha
"Miss Livinekona." i hoomau ai no o Mr. Winakaiopa i ke kamailio ana me ka manao hooia o Getaruda no oia, @aole hiki ia oe ke manao wale ae ua poina au ia oe Hoko o keia mau wahi ia pokole wale no i hala ae nei mai ko kaua manawa i halawai hope ai a ua kuhihewa aku au ia oe he mea i malihini loa ia'u! Pela no kou leo, he leo ia i kamaaina @oaia'u. eia nae, ua hoao mai nei oe e hoano e iaia. Ua ike no au o Getaruda Livinekona no oe, a o oe no ka hoaloha a kuu kaikuahine ma ka hanauna - Rose Tela - i manao nui ai. Ke olelo hou aku nei au. ua ike no au ia oe, oiai, au hai ia mai ka lohe ua piholo oe i ka moana i kekahi mau mahina pokole wale no i hala ae nei."
No kekahi manawa ua hoouluhua a ua hoopilihua loa ia mai ko Getaruda noonoo; alaila. no ka hiki ole iaia ke alo ae. ua komo mai la iloko ona ka manao hoihoi. a olelo aku ia oia me ke ano mino aka ana iho:
"Ke kono mai nei oe ia'u e hai pono aku au o Getarida Livinekona io no au. e Mr. Winakalopa. oiai, no na kumu he lehulehu ua manao io no au e noho no me ia hoano e. E kala mai ia'u no ka'u mau hana hoopunipuni. a e ae mai ia'u e hai aku au ia oe me ka oiaio. he mea oluolu io nohoi ia o ka ike ana mai i ka helehelena o kekahi hoaloha kahiko."
Ia manawa i hoike mai ai ko Farani Winakalopa mau maka i ka olioli: ua apo mai ia oia i ka lima o Getaruda a paa, a kamailio mai ia oia ma ka olelo Beritania:
"Alaila he lono wahahee no ia i hoolaha ia ai, ua piholo oe i ka moana."
"He mea maopopo loa no ia me ka oiaio, aka, eia oe ke ike mai ia ia'u me ke kino o@a i Parisa nei." i pane aku ai o Getaruda me ka mino aka.
"Aka, malia paha he mau kumu kekahi e pili ana i ka moolelo, no ka mea, ua ike au ua nui ko Rose kaumaha i ka lohe ana i ka popilikia i loaa ia oe."
Ua hoololi koke aku ia o Getaruda i ke kumu manao e kamailio ai mamuli o ka hai ana aku iaia, ua halawai pu no laua o Rose i kekahi mau ia iho mamua, a he nui wale na manawa a laua i noho pu ai oiai oia e noho ana iloko o ke kulanakauhale.
Ua kahaha loa ko Mr. Winakalopa manao, aka, ua hauoli oia i ka maha ana o ka manao kaumaha o kona kaikuahine.
Ua Kamailio iho ia laua me ka launa oluolu ana, a ua hauoli maoli o Getaruda i ka ike ana i kekahi helehelena i kamaaina iaia, oiai hoi mahope koke iho o ka loohia ana o keia hana hoomaka'uka'u iaia i keia auina ia.
Ia wa koke no ua hoea mai ia ke kaikamahine Farani u'i. me ka olelo ana mai aia ke kaa iwaho o ke alanui kahi i kali ai i ka lede maikai.
Ia wa o Getaruda i ku koke ae ai iluna, a hele pu aku ia o Mr. Winakalopa me ia a hiki i kona kau ana iluna o ke kaa. lohe aku ia i ka inoa o kona wahi e hoi ai iaia i hai aku ai i ke kalaiwa kaa, alaila wehe ae ia oia i kona papale e like me ka rula mau o na keonimana a kiai aku ia iaia e lawe ia ia e ke kaa me na manao e awili pu ia ana o ka iini ame ke kaumaha no ka nalo ana aku o ke kaikamahine u'i.
I kekahi ia ae ua hele aku ia o Mr Winakalopa e imi i wahi nona e noho ai i ke alanui hookahi me ko Getaruda ma wahi e noho ana, a loaa aku ia iaia kekahi wahi i kokoke loa e kupono ma kekahi aoao mai o ka poe Ovatona, me ka manao no o ka ike pinepine aku i ka helehelena o ke kaikamahine ana i iini nui ai oiai oia e noho ana i Parisa.
I kekahi mau ia pokole mai mahope ua hiki aku ia o Mr. Winakalopa i kahi o Getaruda e noho ana me na keiki a Mrs. Ovatona mahope o kona auwana hele ana i o a ia nei.
Ua ku malie iho ia oia ma kahi hookahi me ka nana pono loa ana ia lakou no kekahi manawa, me ka iini nui o kona naau o ka hui pu aku me lakou, eia nae, me ke ano kanalua no, i ka mahaoi aku me ka ae ole ia mai e hele aku a komo pu me lakou, a ia manawa oia i kahaha loa ai i kona lohe ana aku i na wahi kaikamahine liilii e kahea ana ia Getaruda o "Miss Likeke."
Aole i hai aku o Getaruda iaia ia mea. i ka ia o laua i halawai pu ai, aia oia ke noho nei malalo o kekahi inoa kapakapa. Malia paha ua manao no oia he hana pono ia - a malia paha aohe no oia i hoomanao ae no ia mea.
"Eia kekahi mea pohihihi loa ia nei nei." i olelo iho ai o Farani Winakalopa iaia iho. "Nawai no ia kona hana ano e loa i keia ia aku nei! Aole oia i manao e hoomaopopo ia aku ana oia, aka, ua hana oia e like me ka mea i hiki iaia ke hana i ka manawa ona i ike ai aohe hiki iaia ke aio ae mai ia mea mai. a i keia wa ano eia au ke lohe nei iaia e pane ana i kekahi inoa kapakapa. Ua kokoke loa au e pili i kuu pihi pu-lima daimana me kekahi mea eia oia ke pee nei mai kona ohana a me kona poe hoaloha mai. oiai, ina hoi aole i halahu loa ko'u hoomaopopo ana ia mea. Malia paha ua puhi io ia no oia iwaho lilo o ka moana. e like me kana i olelo mai ai, aka, i ka nana aku me he mea ia o kona manao no ia o ka manaoio mai o kona poe pilikoko ua nalowale io no oia. a eia nae, i keia wa ano eia oia ke hana nei me kekahi ohana ma ke ano he kahu@wahine no na keiki."
Eia ko Mr. Winakalopa noonoo ke alakai nei iaia me ka pololei loa mamua o ka mea ana i ike ai, aka ua ake loa oia e ike i ka mea oiaio. a ua hooholo oia i kona manao e ike ana no oia ia mea, ina he mea hiki ia. mamua o ka loihi loa ana aku, a ina aia ke kaikamahine iloko o kekahi popilikia e hoolilo ana oia iaia iho i hoa e kokua ai ina nae hoi e ae mai ana oia ia mea.
Me keia olelo hooholo ana i hooholo ai iloko ona ua hele pololei aku ia oia imua ma kahi o ka poe ana i makemake loa ai @ halawai pu. a iaia i wehe ae ai i koona papale no ka haawi ana aku i kona aloha ia Getaruda. ua olelo aku ia oia me ka hookoikoi ana iho i kona leo i ka inoa ana i lohe mua iho ai:
"Aloha awakea oe. e Miss Likeke. He hui ana keia i maopopo mua ole e haiawai ana kaua ianei nei."
I ka manawa i hoopuka mai ai o Mr. Wainekalopa i keia inoa @ kakou i ike @ nei. ua p@ koke ae ia ka ula @ o k@ Getaruda mau papalina. @ nana aku ia oia iaia me ka nanaina puiwa.
Ua mino aka mai ia o Mr. Winakalopa. alaila leha aku ia kona mau maka i na wahi kaikamahine liilii.
Ua nana aku ia no o Getaruda ia Mr. Winakalopa me ka manao aloha no kona hoomanao iaia a pane aku ia oia me kona naau a pau:
"Aloha awakea, Mr. Winakalopa. i ka nana aku me he mea ia o oe kekahi i makemake e hana ianei nei."
"Ae: aole anei oe e aloha mai ana i ka malihini. a ae mai iaia e hui pu aku iloko o ko oukou poai?" i noi mai ai o Mr. Winakalopa me ka naau haahaa a ua hiki ole i ko Getaruda naau ke hoole aku.
"Aia no ia i kou makemake." i pane aku ai o Getaruda; alaila, huli ae ia oia a nana i kona mau wahi kokoolua opiopio, "o ka'u mau haumana liilii keia, o Beke ame Felorena Ovatona."
Ua kahaha loa ka manao o na kaikamahine liilii i ko laua ike ana ua ike no ka ka laua kumu i keia kanaka malihini. a ia wa i komo iho ai ke makemake iloko o laua i ka hoike ana mai o ka helehelena o ka malihini i ka oluolu a me ka nanaina lokomaikai. a ua makaukau laua i ka launa aloha ana mai me ia.
Ua luana pu iho ia lakou ia auina ia me ka piha hauoli a hoolilo iho ia o Mr. Winakalopa i kona manawa i manawa nona e hoolaulea pu ai me Getaruda, a manao iho ia o Getaruda he hana lokomaikai loa ia a ka hoaloha malihini o ka manao ana e launa me lakou.
Mahope mai o keia manawa, e halawai pinepine mau ana o Mr. Winakalopa me Getaruda ma i ko lakou manawae hele ai i ka makaikai, a he oiaio . ua hoomaka mai ia lakou e lawe iaia ma ke ano he hoa e hoohanohano aku ana ia lakou a pela no hoi me ka malama ana.
Ua hoomaka mai ia o Getaruda e aloha iaia e like me kona aloha ana i kekahi hoaloha pili paa loa ona, a aole no hoi i loihi loa mahope mai ua hai aku ia oia iaia eia oia ke noho pee nei mai kona poe ohana mai.
Aka ua maopopo loa iho la no ia Mr. Winakalopa aole oia i hai aku a pau pono na mea iaia. Ua ike oia aia kekahi mea huna kaumaha iloko o kona ola ana, a ua iini nui oia e ninau aku iaia heaha la ia mea a malia paha ua hiki no hoi iaia ke hooluolu aku i kona manao ma kekahi ano; aka, ua kaohi wale iho ia no oia ia manao ona no ka ninau hou ana aku iaia, oiai, ua ko kona makemake no ka hoolaulea ana me ia.
I ka manawa i hoi mai ai o Mr. a me Mrs. Ovatona aole loa oia i kanalua i ka hoike ana aku ia laua e pili ana no ko lakou hoaloha hou, aole no hoi oia i kaulua iho i ka hai ana aku ia laua i kona noi ana aku iaia me ka haahaa no ka hele ana aku e ike iaia.
Nolaila ua lilo iho la o Mr. Winakalopa i malihini kipa mau aku i na la a pau, a aole no i loihi loa ua ike e iho la no o Mr. a me Mrs. Ovatona i ke kumu i hele pinepine aku ai ko lakou hoaloha hou, oiai, i ka nana aku ua pouli pu ko Getaruda noonoo no ia mea, a he manao ano nui hoi kona i pinai pinepine aku ai.
Aka, oiai o Mrs. Ovatona i kaawale aku ai i kahi e ua hoea mai la kana poe leta mai kona ohana mai, a iloko o kekahi o lakou ua lilo iho la ia i mea na Getaruda e noonoo nui ai.
Ua kakau mai la o Miss Vana Asadela mawaena o kahi mau manao ana i hai mai ai maloko o kana leta, ua haalele aku o Kauka Livinekona i kana oihana lapaau i Kikako a ua hala hou aku oia no na aina e no kekahi hana ano nui.
"He mea ano e loa keia a'u i ike ai," i kakau mai ai oia. "Me he mea la ua loaa iaia kekahi popilikia hikilele, no ke dala paha, a i ole ia, no kekahi mea okoa ae paha, aohe no au i ike i ke kumu; aka, i ka nana aku i kona helehelena me he mea la ua kaa mai oia no kekahi manawa loihi i ka manawa ona i hele mai ai e hai ia'u e hele ana oia, a i hele mai no hoi e haawi i kona aloha mamua o kona haalele ana. Ua nui ka minamina o na poe a pau iaia. no ka mea, ua hoomaka mai oia e lilo i kauka kaulana loa, aole ma ka lapaau wale ana no, aka, ma ka hoolaulea ana kekahi iloko o na ahahui."
Ua manao iho la o Getaruda me he mea la e haehae ia ana kona puuwai i ka manawa a Mrs. Ovatona i heluhelu aku ai me kona leo nui ana hoi i lohe mai ai. Ua ike koke iho la oia ia wa me he mea la ua hoouna aku o Mr. Livinekona i ka leta ana ia Alani, a o kana "oihana." i hele ai i na aina e no ka huli ana no ia iaia - no ka hoao ana e koi aku iaia me ka ikaika e hoi hou mai a lawe i kona kulana he wahine nana. Ua maopopo lea loa iho la iaia @ mea i kona haalele koke ana i kana hana. a ua kue paha kona manao i kana mea i hoike aku ai e pili ana no ko laua oki ana - a aole loa ia i makemake e hoohaumia iaia iho a i ole ia, iaia pu no hoi kekahi.
Ua kaumaha loa iho la ko Getaruda manao, a ua ku maoli oia i ke ano nawaliwali no kekahi mau ia loihi. no kekia mea hou ana i lohe ai, oiai, i kinohi ua pihoihoi loa oia i ka hiki mai o Alani.
Aole loa oia i manao e loaa ana oia iaia: aole oia i makemake e haawe i kekahi pilikia. a hooholo iho la oia i kona manao no ka makaalo mau ana i ka inoa o na poe a pau e kau ana iluna o ka moku iloko o na nupepa like ole a pau, a ina e ike ana oia i kona hiki mai e haalele koke ana oia ia Parisa.
Ua mahalo iho ia no hoi oia i kona lohe ana i kekahi manao e ae a Blanch i hai mai ai e pili ana no Mrs. Vana Asdela no kona ano na waliwali loa. a @ohe manaolana i koe no ka loaa hou o ka oluolu iaia. a e koi ikaika mai ana oia i kona kaikuaana e hoi aku.
Ua kukakuka iho ia o Mr. a me Mrs. Ovatona he mea pono ia lakou e hoi koke. a i ka manawa o Mrs. Ovatona i koi ikaika aku ai ia Getaruda e hoi pu me lakou a e hoomau no hoi i kona kulana e like me mamua ana e noho ana, ua ae koke aku ia no hoi ke kaikamahine me ka hoohakalia ole.
Ia Farani Winakalopa hoi. ua lilo iho ia keia hoi ana o lakou i puupu ikaika e paluku aku ana iaia. Oia no hoi kekahi i hoike mai i ke ano o kona helehelena i ka nananakea me he mea ia ua moe i kahi moe a piha ka mahina no ka onawaliwali i ka manawa i hai ia aku ai o ka lohe e "haalele ana lakou ia Parisa no Amerika i kekahi ia ae."
"Aohe pono iki o ko'u noonoo i keia hoi pupuahulu o oukou. e Miss Livinekona." i olelo mai ai oia me ka nana ana mai me ke ano ku@ iloko o kona helehelena. E kahea mau ana no oia iaia i kona inoa ponoi no ina o laua wale no. a i ke ahiahi iho mamua o kona haalele ana ko laua hui kamailio ana no ka manawa hope.
He mino aka wale no ka Getaruda i haawi aku ai.
"He wahi huakai hoohikilele lo no hoi keia." i pane aku ai o Getaruda, "a e hai aku ana au ia oe. e Mr. Winakalopa. ua kokua nui mai oe ia'u i ka hoohauoli ana i na pule hope kakaikahi i hala ae nei."
"Ua hana io aku anei au ia mea." Ua nui kou lokomaikai i ka hai ana mai ia'u i keia." i olelo mai ai oia. "a ke manaolana nei au e hookipa aloha mai ana oe ia'u me ka oluolu i ko'u wa e hoi aku ai i Amerika?"
"Ua ae la ia manaolana ou. ina kaua e halawai pu ana. Aole paha ia he hana aloha na'u o ka hookipa ole m@i ia oe me ka oluolu."
"Miss Livinekona." i hoopuka koke mai ai oia me ka hikiwawe." aole anei e hiki ana ia'u ke manaolana no kekahi mea hou aku i oi ae mamua o ka hoaloha wale no?"
Ia wa o Getaruda i nana aku ai me ka puiwa nui: a i kona ike pono ana aku i kona ano. ua hoomaopopo koke iho la oia e waiho mai ana oia i kona puuwai malalo o kona mau wawae.
Ua haikea ae ia ko Getaruda helehelena me ka ehaeha pu. a ua aneane loa oia e ku ae iluna mai kona noho ae a papa aku iaia aole e kamailio hou mai. Aka ua paa e mai la o Mr. Winakalopa i kona lima a hoonoho hou iho la iaia ilalo me ka oluolu.
"Ua ike no oe ua aloha au ia oe, e Getaruda." i hoomaka mai ai oia e kamailio, aka, ua kahamaha e aku la nae o Getaruda iaia me ka hoopuiwa ana aku.
"Aole, aole; aole oe e pono e oleleo mai ia'u e like me keia." i hooho aku ai o Getaruda.
"No keaha hoi au e olelo ole aku ai e like me ia. Ua manao anei oe ua hiki ia'u ke hookuu aku ia oe e hoi me ka hai ole aku ia oe ia mea? Manao au he hookahi makahiki a oi ae nei o kuu hoomaka ana e aloha ia oe, i ko'u manawa i halawai mua ia me oe i ka halekula: aka, aohe nae i hooiaio ia ia mea a hiki wale i keia wa ano, no kou loaa ana iho nei ia'u ia nei nei me kou nani kamahao, a no ka aeia ana no hoi kekahi e komo pu aku iloko o kou poai e hauoli like ai. Aole loa i makemake kuu puuwai i kekahi wahine mamua, aka, he pio oia nau i keia manawa, a-ua aa au no ka manaolana ana aku e panai mai ana oe e kuu aloha."
"Aole loa e hiki - aole au e ae ana - o! Ua minamina au ia oe i kou hoopuka ana mai ia i keia mea ia'u," wahi a Getaruda i olelo aku ai, me ka leo haalulu.
"E pono au e a'o aku ia oe i ke ano o ke aloha ana mai ia'u, e kuu Getaruda aloha," i olelo mai ai o Farani Winakalopa me ka oluolu, a komo iho la iloko ona ke ano maka'u ua hewa loa paha kana hoopuka ana aku e like me ia.
"O, aole loa e hiki ia oe."
"Aohe hiki! Ua maopopo loa anei ia mea ia oe, e Getaruda?"
"Ua maopopo loa ia mea ia'u."
"Hookahi wale no mea i hiki ia'u ke hoomaopopo aku e pili ana no keia-oia, ua aloha oe i kekahi mea okoa aku," i pane mai ai o Mr. Winakalopa me ke kaumaha.
Ua hoomaha iki iho ia o Getaruda no kekahi manawa pokole, alaila. olelo aku ia oia me ka leo uuku i hiki no ke lohe ia mai:
"Ae, ua aloha au i kekahi mea okoa."
Ua puiwa koke ae ia ke kanaka opio me he mea ia ua houia aku oia me kekahi pahi.
"Alaila, o ka mea huna iho la ia au e pee nei," i olelo mai ai oia me ka paupauaho. oiai oia i nana mai ai aiia me ke aloha a me ka pihoihoi.
"Oia no kekahi." i ae aku ai o Getaruda me ka puai ana ae o ka ula maluna o kona helehelena.
"Manao au aia kekahi mea hewa iloko o keia, e Getaruda," i pane mai ai o Farani Winakalopa. mahope iho o kekahi manawa pokole ana i hoomaha iki iho ai. "Oia o ka mea au i aloha ai aohe oia i kupono nau, ina he kupono aohe oe e pee mai iaia mai; a ina he mea oiaio ia-e kala mai ia'u ina ua mahaoi aku nei au, aka, ua hele au a aloha loa ia oe-ua makaukau au no ka hana ana aku i na hana a pau no ka hookaawale ana ia oe mai iaia mai."
Ia manawa o Getaruda i nana aku ai iaia me ka helehelena ano e loa i hiki ole iaia ke hoopoino.
"Mr. Winakalopa, ke kono mai nei oe ia'u e hai aku ia oe i ka mea a'u i manao ole ai e hai i kekahi mea oiai au e ole ana-he wahine au ua mare i-kekane."
No kekahi manawa i noho malie iho ai o Farani Winakalopa i kahi hookahi me ka nana pono loa ana mai me ke kahaha nui iloko o ka helehelena o Getaruda. oiai no hoi kona ponoi e haikea mai ana i keia nuhou hoopuiwa.
"Ua kaumaha loa au ina ua alakai hewa aku nei au i kou noonoo a ua lilo ia i mea hoehaeha aku ia oe. Aole-aole loa i aia mai ka noonoo ia'u ua hiki ia oe ke manao mai ia'u ma kekahi ano okoa ae, a ko@ wale no ma ke ano hoaloha." wahi a Getaruda i olelo aku ai.
"Mai hookaumaha ia oe iho no'u. Aole au e hoahewa aku ana ia oe. No'u no ka hewa. Ke noi aku nei au ia oe e kala mai ia'u no ka hoehaeha ana aku nei ia oe: a ina ua kuia oe me kekahi popilikia a ua makemake oe no kekahi kokua. ke noi aku nei au ia oe e hoomanao mai oe ia'u he hoaloha au i hiki ia oe ke paulele mai."
Ua olelo mai la o Mr. Winakalopa me ka eha maopopo. a ua kokoke loa o Getaruda e uwe iho i kona hoomaopopo ana aku ua kaumaha maoli oia.
"Ua nui kou lokomaikai. Aole no au i ike he mea okoa aku kekahi a'u e hilinai ai." wahi a Getaruda i olelo aku ai.
Alaila. iaia i ku ae ai iluna a haawi aku ia i kona lima iaia, ua hoomau aku ia oia i ke kamailio ana:
"E hoi ana makou i ka ia apopo. e like me kau i lohe ai. nolaila e haawi aku ana au i ko'u aloha i keia manawa. Ina oe e hele koke ana i Roma, e hai aku oe ia Rose ua ike iho nei oe ia'u. a haawi pu aku ho hoi i ko'u aloha nui iaia."
(Aole I Pau.)
Eia mai ka nupepa Kuokoa ke puka aku nei i keia pule. me ka inoa o kahi mau i'a kamaaina ia kakou. He kala-ku-momona ono ea?
HE MOOLELO
- NO KA -
Oihana Lawaia
u pe@ Mai A @ K@olelo
26. KA LAWAIA KALA KU.-O keia ano lawaia kala ku. ma na wahi kai hohonu, a me na wahi kai koho@a. e ike mau ia ai na kala ku. e like me Lahaina Molokai Waialae, a me na wahi kai kohola a pau. Ma na kahakai o Lahaina, e ike mau ia ana na kala ku e ai mau ana i na limu limukala. a i ke manawa e ike ia ai. e hoopuni koke ia me na upena malua. a makolu no hoi. he au wawae no ka hoopuni ana. a ma na waa no hoi. a puni pinepine i kahi manawa. a hala no hoi kahi wa. ma na wa kai maloo ka hoopuni mau ia, a he maalahi wale no ka hoopuni ana o ke kala ku, ma ko Lahaina nei mau kai kohoia. a he wahi paina kakahiaka hikiwawe loa, a he mau kenikeni no hoi i kahi wa. a ma na wahi kai kohola ole. he hoopuni maoli me ka upena papa.
27. LAWAIA MAOMAO.-O kekahi keia o na i'a puni a na alii, e like no hoi me ka oplue, kole, maii, aka ma ka palupalu o ka ai ana. o kahi maomao paha ka oi aku. O keia ano ia aole noho ma kahi kai papau. aia ma kahi hohonu o kanakolu. iwakalua. a umi anana ka hohonu, aia ke koa lawaia maomao o Lahaina. ma kai pono ae o ka uluniu o Mala, he 15 anana ka hohonu. a na ka poe ihupani a aho loa i ka luu e pono ai keia ano lawaia. a he upena malua ka upena e lawaia mau ia ai keia ano ia maomao, a i na la kamalii loa o ko oukou mea kakau i ike ai au i ke lawaia e ko'u mau kupuna a makaukau hoi. pau aku nei lakou ma kela aoao. nalo loa keia ano lawaia. aia ma Halehaku, Hamakualoa a ma Kalepolepo ia mau wahi lawaia maomao. a mai laila mai i ike hope loa ai ko oukou mea kakau. a ai pu hoi i kona kino i'a kuhinia me ka mikomiko ke ai ae. A owai ia ke kama lawaia ma Kalepolepo e ike hou ia ai keia ano i'a? O ko'u pokii S. P. Halama paha? A ina ua lilo i ka lawaia pepe omaka, ina koa lawaia o Aloha S-a me Pipo, alaila, e nele loa ana ka ike hou ana i na io mikomiko o ka maomao, a ina no hoi aole i haalele loa mai ia pokii S. P. Hala ia Halehaku. ina ke puapua mau mai nei no la ka maomao mai laila mai. I ka manawa e ola ana ke Kiaaina kaulana P. Nahaolelua, e loaa mau mai ana keia i'a maomao mai kona mau kaikaina mai e noho ana ma Halehaku. Nolaila, ke ninau nei au ine ka minamina nui, aia la mahea o Keia lahui e ola nei, he poe i koe i ike i keia lawaia, e lawaia nei. a e ai nei? E oluolu lakou e hoike mai i keia nupepa, a ke kauoha pu aku nei keia maka peni ke oluolu ia, e hoomaloo iho, a kaulai iho, a lawe pu mai i keia ahahui nui o ka Ahahui Euanello, Ahahui Kula Sabati o ka Paeaina Hawaii e malama ia ana ma ko makou kulanakauhale o Lahaina, Maui, i ka malama o Iulai e hiki mai ana, o ua i'a ono ia mai hoi ka oukou, o ka poi lehua o Kaukemio aku hoi o Iao ka makou, a ka Mea Hanohano John W Kalua. ke hui ae keia mau mea, he ono mai hoi kau. He hewa ia la? oiai owai la? a mahea la e loaa nei keia ano i'a? He 50 makahiki ke kaalo mau ana o ko oukou mea kakau ma ko kakou capitala o Honolulu. aole loa au i ike ma ke makeke o Ulakoheo a me ka makeke hou. he wahi i'a maomao kahi maluna o na pakaukau. a pela no ma na wahi a puni o Hawaii a ko oukou mea kakau i hele makaikai ai.
KA LAWAIA MAHIMAHI.-He wahi i'a pupuka loa keia ma ka nana ana i kona pauku kino, he lipilipi ke poo, wiwi pilalahi ke kino, aka, ua lilo nae keia inoa i mea kaulana loa i ka waha o na kanaka, na wahine, na kamalii, a o ka oi loa aku o ke Senetoa Hanohano o Honolulu Cecil Brown, ua kapaia ka inoa o ua Mea Hanohano ia ma ka hula ka "Mahimahi o Puaena" a pela hoi ka mokuahi Mauna Loa ka "Mahimahi o na Kona." alaila, ma ka inoa o keia i'a ua u-i, aka, ma ka pauku kino, kohu kuala o Kinau moku. O keia ano i'a, o ka moana akea no kona koa lawaia. a oiai no waa lawaia hi-aku e lana ana, a hoolei ae oe i ka iao e kahulihuli ana iloko o ke kai, alaila, o ka manawa ia e ike a mai ai ke@a ano, he elua ano a mahele o ka mahimahi, he lapa a he oma, o ka lapa. oia ka mahimahi lipilipi o ke poo. e like me ka ihu o ka mokuahi Kalaudina. a o ka oma, ua like kona poo me ka ihu o ka mokuahi Mauna Loa, a he mahimahi wahine keia. a e loae mau ana ma na hua ono mailoko mai o kona alopiko. a he mea ono ke pulehu koala, a kaulai maloo. Ke ano o ka lawaia ana. I ka manawa e ike ai oe i ka mahimahi, e wehe koke ae oe i ka opu o ke aku. a ina hoi he lawaia moana kau e lawaia ana. alaila. e hiu ae no hoi i ka opelu okoa, a i ole ia. papaa a apana o ka opelu. ala@a. hoolei aku oe i ka maunu, e holo koke mai ana ka mahimahi e hopu. a e hoomanao oe, o ka manawa e hopu ai i ka maunu, ke mumu ala no i ka waha, nolaila, aole e pono oe e wikiwiki mai i ka huku, he @ekopa, a i ole he minute paha. ia hooiai ana. ia wa hoomaka ka mahimahi e holo pupule. hoalu aku no i ka alu. ina umi anana ka loihi o ke aho e ahai ala. alaila, kohi mai oe, ia wa ike aku oe e lele koheoheo ana keia iluna o ka ilikai ke komo hou iloko o ke kai. hookahi ia helena pau ke kaau o ke aho. ia huki ana. hookahi ia moe ana pili kokoke i ka waa. ia manawa. e hooponiuniu ae oe i ke poo o ka mahimahi. ina elua. a ekolu au hana ana pala. alaila. lalau iho oe i ka hiu. o ka pa@ ae la no ia o ka ikaika. no ka mea. ua poniuniu maoli no mamuli o kau hooponiuniu ana. a he palupalu wale no ka hana pela, aka, ina he papa mahimahi ke ikeia. a he waa lawaia moana ko kakou e lana nei, alaila, e ike auanei oe e hihio lua ana ike one Kahualoa na aho lawaia. alaila. aole he hooponopono ana e like me keia a ko oukou mea kakau i hai ae ia maluna. aia ka pono o ke kau iluna. Eia kekahi. i ka manawa e huli hoi mai ai ka waa lawaia @i aku. ke kau ia ka pea. ke hao nei ka maaa. alaila. he hoowelowelo iho oe i ka maunu ilalo me ka palu (aku). aole e loihi kahi e holo mai ai. o ka paa mai ia no ia i ka mahimahi. a pela e hana mau ai. aia ka palena o ka pae i ka nalu. e loaa ana, elima. @ono mahimahi. Eia hoi kekahi. ina he wahi waa pukahi kou. alaila. e hoehoe no oe e like me ka pahoe ulua. hoowelowelo kahi maun@ Ilalo me kahi hoolana wiliwili liilii ua hanaia a mio o mua me hope. ua hoopaa ia ma ke aho. he elima an@na mai mamua o ka maunu, alaila. @ke no hoi i ka hoehoe. me ke kapapa mau ana o ka hoe i ka nino o ka waa. aole e hala he mau minute. pupu ana oe i ka ia ia huki. i ike aku oe i ka lele mai iluna. Eia hoi kekahi. ina no e lawaia aku ana oe. o kahi manawa pipi@i loa ia o ka mahimahi. a apo mai ia i ka hoolo@ (iao e paa ana i ka makau) o ka mea makemake loa ia a ka mahimahi. ia manawa e hapai mai oe i ke aho makaili au e lawaia aku la. a e wehe ae oe i ke aho kaakolu nunui i hoomakaukau ia. no ke kawakawa nunui. a aku nui no hoi. aia oe no a makaala aku i ka maunu. o ke ka@a@i mai ia no ia o ua mahimahi @a. a apo no i ka hoolo@ iao, he mea ole ia i ka ohe kahiki. kapalulu ana @ o ka wau. o ka mahimahi keia mai ke anana ka loihi a emi aku ilalo, he mau manawa lehulehu ka ko oukou mea kakau i lawaia mau ai ma keia ano. a pela no na lawaia aku a pau o Lahaina, elua, ekolu, a eha mahimahi e paa i ka ia hookahi me ka oho hi aku. A @ he papa mahimahi i ka muku. a haimuku ka nunui. ua pau loa lakou i ka puupa iluna o ka waa, aka, ina he oi aku mamua o ke anana hookahi, mai hoohoa aku oe o pau ka ohe i ka haihai. a pilikia oe aole he mea e hoohana hou ai.
(A). LAWAIA A'UA'U.-Ke maopopo aia no kakou i ke ano o keia wahi ua. he loihi pilalahi wale no kahi kino, a he wahi ia ono kaukemiko no hoi ke koala pulehu ia. A he maalahi wale no ka lawaia ana. Elua mahele o ka lawaia ana: (1). Lawaia me ka upena. O ka upena hano malolo no ka upena. e like no me ke ano o ka hana ana a me ka lawaia ana. o ka upena hano malolo. pela iho ia no ke ano e hana ai. a i keia mau makahiki e lawelawe ia nei keia ano lawala. ua pau loa ka lawaia ia ana ma Lahaina nei. a ma Kaanapali hoi me ka upena hano malolo. (2). Ka lawaia makau. O ka lawaia hi aku. a me ka lawaia moana ku kaula kahi pipili loa o keia ano i'a. I ka wa e ike ai ka poe lawaia aku i ke aku. a hoolei aku oe i ka ia@. he papa a'ua'u kau mea e halawai mua mai ana mai ka ike ana a ka maka. a he mea ku maoli i ka hoonaukiuki. a me ka hoopakalaki i ka lawaia aku ana. nolaila. ua hoomakaukau mua ia kona mea e make @. Penei: o keia makau uwea hao i hana kohe ia. liilii o kau halekuai. ina eha, elima makau liilii oia ano. e hiu iho oe me ka nanahe iao (iao liilii) a e kakele aku oe me ka ohe pokopoko elua anana, a e kekele ae oe ilaila o ka @kai, o ka manawa ia e apo like mai ai. a @'a oe e hana mau ai. a pau loa keia papa a'ua'u i ka puupa iluna o ka wa@ E kala mai i ko oukou mea kakau. @ o ka upena hano malolo me ka m@kau wale no na mea e lawaia ia ai ke a'ua'u. Eia kekahi, o ka hunahuna o@ona. e pelupelu mai oe a paa i na huehuelo o ke olona, a pupupu maikai, alaila, e naunau iho oe i ka iao i kou waha a puhipuhi aku i ke kai. oia ka manawa e holo papa mai ai ke a'ua'u. alaila. me ka makoi paeaea no oe e lawaia aku ai. he pii pakahi wale no ia @a me ka hala ole, hookahi no oki o ka apo ana mai o ka pau loa o ka papa a'u'au.
Eia iho kekahi, ina e puhipuhi oe i ka iao au e mama ana i ka waha, e puhipuhi no oe ma ka muku o ka waa. hookahi kanaka nana epuhipuhi. a elua a hookahi kanaka e ku ana iluna, e makaukau ana ia mau kanaka me na hoe, ai ka manawa e momoe like mai ai ke a'ua'u ma ka muku o ka waa, e hili like ana keia mau kanaka i na hoe ma ka nihinihi a e pau loa keia papa a'ua'u i ka make, a pela iho ia ke ano o ka lawaia ana o ke a'ua'u. O ka na Tiripati o makou o Lahaina nei, he olokea na waa mawaho iho o Keawaiki, me na paeaea a'ua'u, me ka opelu no hoi e noke ai i ka puhipuhi i ka manawa ku o ke a'ua'u. he hala ole mai hoi kau o na makoi. me ia ano makau liilii kohe o kauhalekuai. a me na hunahuna maawe kaula e like no me ke olona, he mau koi a'ua'u kau e ike ai e kalewa mai ana ma na alanui. no ekolu a eha a'ua'u o ka hapaha. makepono no hoi. a he pupu ono ka ia no kahi apuawa o ko ka Ulu poe iho-pela paha.
(B). LAWAIA HONU.-Ma Polihua o Lanai kahi kaulana loa i keia mea he honu, a aia no i uka o kahaone kahi @ lawaia honu ai kamaaina oia wahi ke makemake no hoi i mea ai. a pela no hoi na malihini ke makemake @ hoi e holo makaikai. a ike pono. a ku ae no hoi ka makemake i mea ai, ua hiki no i ike pono i ka ia kaulana o ka @ hanau o ko'u mama i aloha nui ia i hala mua ma o. ina ia i omeo ae ai ko oukou mea kakau. O ka i'a ia a Pahulu i kauoha ai i na akua. aole e hookomo i ka maneo. i ka ekekeu, a me ka puapua, aka, ina e hele na malihini malaila (Lanai) e makaikai ai ia Polihua a me Keahiakawelo ke aliiwahine kaulana o ka aina o makou. a haawi mai o John. Nakihei me Kaapuiki. B. Kealakaa. me Judge Kahoohalahala i ka weke-aa. me kahi mau i'a iho. mai ai oukou, o pahulu ia oukou (maneo, a hapahapai ia oe iluna e hoolewaia ai i kou manawa e moe ai) oiai o Pahulu ke akua hope loa a Kaululaau i alualu ai a komo iloko o ke kai. oi puliki aku o Kaululaau ma ka poohiwi a pale@o okoa iloko o ke kai. a ua paa i ka haku himeni ia e ka'u ohana keiki i ao ai i keia mea he ike himeni i hala ma keia aoao. no ka pomaikai o ke Kula Kaikamahine o Makawao. no 28 makahiki i hala aku. Elia, Hebera Upai. o J@ ihihi koe e ola nei. a ua kapala lako@ e Kiaaina Jno. M. Kapena, hemau porofesa ike himeni no ia mau ia. Eia na lalani mele i paa i ko oukou mea kakau:
Chorus- Ke uhi. uha mai nei.
O Pele ia i ka lua.
Hookeke-e kahi Akua.
Holo o Pahulu luu i ke kai.
Pauku 1- Pi mai moni na makou
I mea kokua ia Makawao
Hookahi haneri ka makou
E kokua pu aku ai.
He mau pauku elua aku i koe, aka, ua lawa iho ia na mea pili ia Pahulu a Kaululaau i hakaka ai me na akea hanai o Lanai a pau loa i ka make, a he keiki ui kanaka maikai maoli no. a no kona uluhua i keia poe akua i ke alualu mau ia o kanaka lawaia o Lanai i keia mau ia i okikilo loa. nolaila. holo malu oia mai ko@ @ A ina e makemake ka poe ike himeni e loaa ia lakou ka leo mele o keia himeni. @ holo mai i kahi o ko oukou mea kakau. a e haawi ia aku no me