Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 18, 2 May 1902 — Page 2
| This text was transcribed by: | Rosemary Mccune |
| This work is dedicated to: | Kumu Charles Ka'upu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPE KUOKOA, MEI 2, 1902
-----
KA
Nupepa Kuokoa
-
No Ka makahiki, ---$2.00
No Eono Mahina.--- 1.00
Kuike ka Rula
-
PUKA 1 2 3 1 2 3 1
ANA. Pule Pule Pule Mal. Mal. Mal. Mak.
Iniha.. $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $5.00 $6.75 $12.00
2 Iniha.. 2.00 2.75 3.50 4.00 7.00 9.00 18.00
3 Iniha.. 2.50 3.50 4.50 5.00 9.00 12.00 24.00
4 Iniha.. 3.00 4.00 5.00 6.00 11.00 13.00 30.00
5 Iniha.. 3.50 4.75 6.00 7.00 12.00 15.00 36.00
5 Iniha.. 4.00 5.50 7.00 8.00 13.00 16.00 4@.00
[this was printed sideways]
-----------------
O NA OLELO HOOLAHA A PAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA. E HOOUNA PU MAI ME KA AUHAU, A I NA AOLE. AOHE NO E
HOOKOMOIA.
--
O na Dala a pau o ka Pepa nei e hoouna polo lei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
--
A. W. PEARSON, Luna Nui
D. KANEWANUI, Lunahooponopono
Honolulu, Oahu
---------------------------------------------------
POALIMA : : : : MEI 2, 1902.
----------------------------------------------------
Ua pilikiaka aoao namu o ka Nupepe Home Rula Kuokoa a ka pule i hala. I hiki no ka ke namu i ka manawa e ola ana o Kaulia.
---
E malama i na mea kahiko. Ina paha i ike na kupuna o kakou e lilo ana na pooleka kahiko o ko lakou au i mea kumukuai nui, me nei ua malama lakou na ka lakou poe moopuna, aka aole i ike ia o mua aku. Ina i maopopo i na kupuna o kakou e pii ae ana ke kumu kuai o na aina iwaena o ke kaona a hiki i ka miliona, me nei aole loa lakou e kuai aku i kela poe aina, aka owai ka mea i ike? Nolaila e malama i na mea i loaa a e hookuu wale no ia lakou no kekahi mea i oi ae ka waiwai mamua o ka mea au e paa ana.
---
Ke ike ia nei ka mana o ka poe hana ma Kapalakiko i keia mau makahiki.
Ika manawa e ike ai o ke kanaka hana ua nui na loaa i ko lakou mau Haku hana a ua uuku loa hoi ko lakou wahi uku hana, ua ku koke ae lakou a noi aku i ko lakou poe Haku hana e hoonui iki ae i ko lakou uku hana, a i ka manawa o hoole mai ai na Haku, ua waiho like lakou i ka hana i ka manawa hookahi a nui ke poho o na Haku hana. He mea maikai no i na Haku hana e mahele like i na pomaikai me ko lakou poe kanaka hana, e imi ka waiwai, a o ka poe waiwai hoi ka poe na lakou e kuai na mea imi waiwai.
---
KE KIAAINA MA WASINETONA.
-
Mamua o ka holo ana aku nei o ke Kiaina no Wasinetona, nui a lehulehu na mea i hoikela aku i ka Peresidena ame na Senatoa ame na Lunamakaainana e pili ana no kona ino, kona hookamani, kona hoao e alunu i na pono apau mai na Amerika ma Hawaii nei, ame ka hoike pu la ana aku ala wale uo ka loaa o ka lokahi o ka noho ana ma Hawaii nei a hoopau ia o Kiaaina Dole. Mamuli o keia mau palapala hoopii lehulehu i hiki aku imua o Ko Wasinetona Poe ua hoao ae lakou e noonoo he kanaka ino loa keia Kiaaina, he kanaka puuwai aloha ole, aohe wahi ano keonimana iloko ona, o kona makemake o ka loaa o kona poe enemi, a o kona iini o ka hoonaenae aku la lakou.
Aka, i ka hiki ana aku nei o ke Kiaaina i Wasinetona, a ike maoli mai nei lakou i ke ano o ke kanaka lohe i kona leo oluolu, lohe i kona mau manao naauao, a ano kamaaina hoi iaia, ua loli ae keia mau manao lalau mua o lakou, a loaa iho la ia lakou ke kulana oiaio o kekanaka. Mai ka hoowahawaha ame ka manao ino, ua loli ae ia ko lakou noonoo a loaa ma la wahi he hilinai, he hoaloha oiaio hoi no lakou.
Aole paha he kanaka i oi ae o ka lohe mau i kai noa o Kaiaina Dole i keia mau makahiki e like me Peresidena Roosevelt a ua hele oia a kaea i ka lohe mau i ko ino o keia kanaka, i kona hoouluulu hakaka, i kona kupono ole e noho i Kiaaina no keia Teritori, aka i ka hiki ana aku nei o kela keonimana oiaio imua ona, a lulu lima me ka Peresidena, kuka kamalilo me ia hoikeike aku i kona aoao ame ke kumu o na ku-e iaia, ua ike mai la ka Peresidena aole ka no kona ino ame kona kupono ole ke kumu o keia mau hoopii, aka no ka nui o ka poe puni oihana ma Hawaii nei i makemake i kona wahi ame na oihana e puka ana mai ia wahi mai. O kela iho la ka olalo, a oia olalo ua maopopo loa i ka Peresidena i keia manawa a ma ka nana aku, ina e koho hou ia ana o Peresidena Roosevelt ma keia koho Peresidena ana aku ma Amerika, e mau ana ka noho Kiaaina ana o Sanford B. Dole ma Hawaii nei, a nana e waiho maoli mai ka hana.
-----
I MAU KAUKA HAWAII
---
Ua lawa kakou i na loio Hawaii, ua lawa kakou i na kumukula Hawaii, ua lawa kakou i na kahunapule Hawaii, a ua lawa kakou i na alakai o na aoao Kalaiaina o ke koko hookahi aka, aole kakou i lawa i na kahuna Hawaii no ka nana ana i ka ola o ka lahui. O ka piha wale aku no koe o ke keneturia o ka noho ana o ka malamalama ma Hawaii nei, o ka piha wale aku no koe o ke keneturia o ka hoole ana ia o ka mana o na aumakua ame na kahuna lapaau o kakou i ke au pouli aka aole kakou i huli i panihakahaka no lakou. Ke hoino nei kakou i na kahuna hoomanamana, a ke kapa aku nei i ka poe e puni ana ia lakou he poe hupo a he poe puni wale, aka, aia i hea ke kauka Hawaii a lakou e hele aku ai e hoike i ko lakou mau pilikia?
E olelo mai ana paha kekahi poe eia iho nohoi na kauka ilikea ame na kauka Kepani, o ke kauka hea aku koe? O KE KAUKA HAWAII, ko kakou koko ame ko kakou i'o, ka iwi o na iwi. He lahui hilinai ole ka lahui Hawaii i na ilikea ame na malihini, a ua pono no paha @a hilinai ole ana no ka mea ua nui na hana kupono ole a na malinini i hana ai imua o ko lakou alo. No keia hilinai ole, ua kapae la ae ka laau a na kauka ilikea, a huli aku la inu i ka apu a na kahuna lapaau Hawaii. He oiaio no he mau laau Hawaii maikai loa kekahi. I oi ae ka maikai mamua o na laau a na kauka ilikea i hoonaauao ia ma na kula a'o kauka pookela o ke ao nei, aka o ka hapanui o na kahuna Hawaii o kakou i keia ma nawa, HE POE KAHUNA HOOMANAMANA, a ua lilo loa ka iini o ko lakou naau ma ke dala, ka ai puaa ame ka inu omole Palani, mamua o ka imi ana i na laau Hawaii kahiko i maopopo ke kupono no na ma'i a lakou e lawelawe ana.
Ke ike nei kakou i ka emi aku o ka lahui, kei ke nei kakou i ke kapae mau @a o ka laau a na kauka malihini ame ka lilo o na Hawaii malalo o ka lawelawe ana a na kahuna hoomanamana aka aole he hookahi kauka Hawaii a ka lahui i hiki ke huli aku a pane aku, "E ku'u i'o ame ku'u iwi, ua ma'i au e lapaau mai oe ia'u." Ke olelo nei kakou, "ke ai no i ka laau a na kauka o ka make aku la no ia." No keaha la? Aohe kakou i hilinai i ka lawelawe ana a na lahui malihini maluna o kakou. Heaha la na pomaikai e loaa ana i ka lahui Hawaii ina e loaa ana kekahi mau kauka Hawaii oiaio? Ua makepono anei ke dala a ke Aupuni, a i ole a kekahi kanaka Hawaii waiwai e lilo ana no ka hoonaauno ana i kekahi mau keiki Hawaii ma keia oihana? Eia iho na pomaikai a makou i manao ai e loaa mai ana i ka lahui:
1. Ka hilinai o ka lahui ia lakou Hawaii iho a hooko i na kuhikuhi o na laau lapaau e loaa mai ai ia lakou. E ai ana lakou i na laau me ka maka'u ole me ka manao ole ae he laau ia no lakou e poino ai. Emi mai ka make ana o na Hawaii.
2. E hiki ana la lakou ke hoike aku i na kauka Hawaii ma ka olelo Hawaii i ke ano o ko lakou ma'i a e maopopo ana i na kauka ka mea e hana mai ai ame ke kumu hoi o ka hiki ana mai o ka ma'i. I keia manawa he pono namu no ka kekahi poe, a maopopo i kekahi manawa i na kauka, a i kekahi he koho wale mai no i ke ano o ka ma'i. Mamuli o ka hiki pono ole ke hoike la ia lakou me ka moakaka o ke ano o ka ma'i ua loaa ole na laau pololei i kekahi manawa a poino na ma'i.
3. E maopopo ana i na kauka Hawaii ke ano o na mea ai kupono ia lakou Hawaii iho. I keia manawa ua hahai loa kekahi poe kauk@ i na mea ai i hoakaka ia ma na buke kauka no na ma'i ilikea, a ua hoao ia e hoonele i na Hawaii i ka lakou mau mea ai i maa, a ua manao makou he mea ia e hoonawaliwali ana i ka ma'i a e hoopilikia ana hoi iaia. Ua maopopo i na kauka ilikea ko lakou noho ana ame ka lakou mau mea ai a ua hiki lakou ke lapaau pono ia lakou ino aka, i Hawaii no na Hawaii i maopopo ia lakou iho.
4. E huli ana na Hawaii i na Kauka Hawaii a waiho i na kahuna Hoomanamana. O ko lakou maka'u a hilinai ole i ka laau a na kauka ilikea ke kumu o ko lakou hoomau me na kahuna hoomanamana a ina he Hawaii oiaio ka kauka aohe olelo ana, o kakou iho la, a e hilinai ana.
5. E loaa ana kekahi mea nana e malama na laau Hawaii kahiko. Ina he kauka Hawaii naauao ke loaa ana ia kakou aole loa e nele kona huli pono i kekahi mau laau Hawaii ana i ike ai i ko lakou maikai, ame ka ike hana i kela mau laau a lilo i laau hiki ke malama loihi ia iloko o na omole, a i laau hoi no ia ano ma'i ma keia mua aku. Aole he hilinai o na kauka ilikea i ka mana ame ka ikaika hoola o na laau Hawaii, a nolaila aole o lakou hoao e imi i ka waiwai i'o o keia mau laau, aka ina he Kauka Hawaii i hoao i keia mau laau a i ole i ike i kona mau makua a mau kupuna paha e hoao ana i keia ana laau, aole loa e nele kona hoao e imi i ko lakou waiwai ilo a hoolilo la lakou i hooia no ka lehulehu ma keia mua aku.
6. Hiki ia kakou ke hoomalu i ka Papa Ola kekahi o na keena i hiki ole i na Hawaii ke paa. Ke hoowahawaha nei kakou i kekahi mau hana i hana ia e na kauka o ka Papa Ola, ke nuku nei no kela ame keia, aka ina e hoopau ia ae ana na kauka ilikea i keia manawa, owai aku ana ma ia wahi? He wahi Kauka Hawaii no anei kekahi i hiki ke lawelawe la wahi? Ua nele kakou i ka ikaika ame ka ike kauka e hoomalu ai i ka Papa Ola. Eia na ma'i a kakou ma ke Kahua Ma'i o ka Ehaeha e uwe mai nei, aia ihea ka Hawaii kauka i hiki ke kokua aku ia lakou, auhea ke kanaka Hawaii ike Kauka i hiki ke hoomalu i keia keena a nana pono i ko lakou mau pilikia?
He mau pomaikai e ae no kekahi, aka ua lawa iho la keia no ka hoikeike ana i ka waiwai o ka loaa ana o na kauka Hawaii. A pehea e hoonaaauao ia ai na keiki Hawaii ma na kula Kauka oiai he lahui ilihune kakou? Penei: Eia ia kakou ka hapanui o kamana koho i keia manawa, a o ka kakou poe a kakoo ana o lakou ana ke lanakila ma na Hale Kau Kanawai i keia kau aku. E kauoa ia lakou e hookaawale i kekahi haawina dala mai ka waihona mai o ka lehulehu no ka hoouna ana i kekahi mau keiki Hawaii ma Amerika e hoonaauao ia ai ma keia oihana. Ua lawe ae na Repupalika i kekahi Bila Kanawai o keia ano ma ka Ahaolelo i hala, aka, ua pepehi ia e na Home Rula iloko o ke lakou hupo a nana ole i ka pono o ka lehulehu. E makaala kakou ma ke kau e hiki mai ana, a e kauoha i na Repupalika e nana i keia pono o kakou, a e koho hoi kakou i na Repupalika i lilo ia lakou ka hapanui a hiki ia lakou he hooholo i keia bila kanawai.
-----
KA AHAOLELO O KEIA MUA AKU.
---
O kekahi o na ninau ano nui loa i keia manawa a kakou e noonoo aku ai oia ke ano o ka Ahaolelo e loaa ana ia kakou ma keia koho ana aku. E like ma ke ano o ka Ahaolelo, pela no ke ano o ka aina ina he Ahaolelo hupo a holo-hope o na hooponopono kanawaiu anam, pela no e holo-hope ai na hana hoowaiwai iloko o ka aina, a iaa he Ahaolelo naanae a holomua o na hana, p@@@ no e holo@@@ ai ke kulana imi waiwai e ke aupuni a loaa hoi i ka lahulehu na pomaikai i makemake ia, no ka mea o ka holomua o ka aina oia no ka holomua o ka lehulehu, ka poe hoi e huli ana i ke dala i loaa ai na mea e pono ai o keia oia ana. Nolaila e ike mai kakou i ka waiwai nui o ka loaa ana o kekahi poe kupono no ka hana ana i na kanawai no kakou, a no ka nana ana hoi i ka pono o ka lehulehu.
Ke ike nei kakou i kekulana nele a ka aina i keia manawa, nui na hana hoowaiwai e kuemi hope nie, nui ka poe i poho, a ke manao nei kekahi poe waiwai e paa mai i ka lakou dala a hiki i ko lakou ike ana i ke kulana holomua o ka aina mamua o ko lakou hoao ana e hoohana i ka lakou mau kenikeni. Ina e paa ana ka poe waiwai i ka lakou mau dala o kakou, ka poe ilihune ke pilikia ana a o kakou hoi ke hana ana i na hana oolea no kekahi mau wahi uku hana haahaa loa. Heaha ia ke kumu pilikia o ka aina i keia manawa? O ka haina, "No ke ana o ka Ahaolelo o ka kau i hala." Ua maopopo i ka lehulehu ko lakou ano, ame ka lakou mau wahi hana mailuilu i hana ai, a aole makou e kamailio ana no ia mea, aka o ka makou e makemake nei e hoikieike aku i ka lehulehu, oia ka waiwai nui maoli o ka loaa ana o kekahi Ahaolelo naauao, e nana mau ana i ka pono o ka lehulehu aole hoi i ko lakou pono iho ame ka pono o ke Kaa-Hapaumi i loaa ai na mea ai ono o ka hale aina o Nolte.
Ua ae maoli mai na alakai o ka aoao Home Rula ua Hamabaga lakou i ka pono o ka lehulehu, ua ae maoli mai lakou ua hupo ka lakou hana i hana ai, ua ae maoli mai lakou ua hoopau wale lakou i ka manawa ma ka kukahekahe waiwai ole, a ua hiki anei ia kakou ke hilinai hou aku ia lakou? Ke olelo mai nei, "O ka mea i hala ua hala ia, e hoao ana makou e nana i ko oukou pono ma keia mua aku," aka aole i maopopo ko lakou hooko i keia mau olelo, e like me ko lakou hooko ole ana i ka lakou i hoike mai ai ia kakou i ke kau i hala. Ua apuhi lakou i ko kakou pono iho, a ua hiki loa ia makou ke olelo ae e hana hou ana no lakou ia hana ina e loaa ana ia lakou ia mana, a oiai o ka poe no a lakou i apuka ai ka poe na lakou i haawi akuia lakou ia mana, a o lakou nohoi ka poe i hiki e haawi hou aku i keia pomaikai, ke kauleo aku nei makou i ka lehulehu e nana pona i ka "Ilio hae iloko o ka aahu ili-hipa."
I na Home Rula e nana ana i ko lakou pono iho, a e hoolei wale ana i ka pono o ka lehulehu, ua ku mai ia ka poe i koho ia ma ka aoao Repupalika a ku-e ikaika ia lakou, ua ku mai la lakou a paio no ka pono o ka lahulehu, a iloko o ko lakou uuku ua hooikaika lakou e loaa kekahi pomaikai i ka lehulehu. O keia ka aoao i hoike mai i kona makee i ko kakou pono, ko ka lehulehu, a heaha la ka kakou uku panai kupono no keia hana? E haawi kakou i ko kakou poe balota ma ia aoao, e haawi i ka hapanui o na hale kau kanawai ma ka aoao Repupalika, a e ike no auanei kakou i ka nana ia o ko kakou pono, i ka holo o kekahi mau kanawai naauao i ka holomua o ka aina i loaa ka hana ia kakou e pono ai ko kakou mau ohana. Aole keia he mau olelo koho wale, aka he mau mea i ike ia me ka oiaio loa ma ke kau Ahaolelo i hala.
-----
Ke Moe mai la ika Uka o Nuuanu.
(Mai ka aoao 1 mai.)
-----
na aloha a ka mea i make, e kulu ana ka waimaka o ka anaina e hoopulu ana i na hainaka.
[The above line might not belong to this article.]
I ka pau ana o ka Kaulukou haiolelo ana, ua komo mai la na poola e ike i ka helelehena o ko lakou hoaloha i hala, i kona mau maka i upoi iho no ka wa mau loa, a la lakou e nana iho ana iaia ua ume ia mai la ko lakou mau waimaka o ke aloha. Mahope aku o lakou ua komo aku la na hoaloha e kiai hope ino iaia, e haawi iho i na waimaka hope loa o ke aloha mamua o kona hoi ana aku no ka uka o Nuuanu. I ka pau ana o ka ike ana a na hoaloha ame na makamaka ua hapai ia mai la oia a kau maluna o kona kaa. Aohe he mau lio e oni ana mamua ona, aka he mau kanaka kino ikaika, he poe poola e hana ana i ka hana a Kaulia i lawelawe ai no kekahi manawa, o lakou ke ku ana me ka makaukau e lawe aku iaia no kona home haiki.
He Elua mau makai kau lio mamua loa o ka huakai, he poe makai aku malalo o Kapena makai Pohaku, he poe elemakule aku mahope o na makai i hele wawae mai ka luakini o Kaumakapili a hiki i Nuuanu mamui o ko lakou aloha no ka mea i hala aku, ka bana mai, a mahope mai o ka bana ke kaa o na lalao ka Papa Loio a o ka kaa mai o na Kahunapule. Mahope mai o ko laua kaa na poola na lakou e huki ana ke kaa, ke kaa mai nohoi, a mahope pono no ke kaa o ka Wahine Kane-Make, ko na ohana mai, na hoaloha ame na makamaka. O kona hoolewa kekahi o na hoolewa nui loa i ike ia ma keia kulanakauhale, a o ka hoolewa wale no paha o na aliii kei oi ae mamua o kona.
I ka hiki ana i ka pa ilina ma Nuuanu ua piha mua ia wahi i na kanaka e kali mai ana o k hiki aku o ka huakai. Me ka hakalia ole ua waiho ia aku la oia ma kona home haiki a ka make, a o ka leo uwe o kana wahine kane make ame ka ohana oiai oia e nalo aku ana mai ka ike aku a ko lakou mau maka kekahi o na mea kaumaha loa ke nana aku. I kona nalo ana ua hoi mai la ka hapanui o na hoaloha ame na makamaka a ua noho aku la no kekahi poe e kiai iho iaia mawaho o na lepo aloha e uhi ana laia. Piha o luna o kona home i na pua nani a la ahiahi ua lu mai la na ao-opua o ka lewa i na waimaka lani e hoopulu ana i na pua ala i waiho ana. Aloha no ia makamaka maikai, ia hoaloha oiaio o ka lahui Hawaii i haalele mai la. Ke noi nei makou i na Mana Lani e hoomama mai i ke kaumaha o kana wahine kane-make ame ka ohana.
-----
E HOOLOHE.
---
E malamala ana ka hoike hapaha o na kula Sabati o Waimea, Kohala Hema, a me ke kula Subati o ka "Makani Wehelaukukui" o Hamakua, ma ka Betela o Hokuloa, ma Puako, ke hiki aku i ka la 1@ o Iune 1902, hora 10:00 A. M. E eleu e na kula Sabati no keia mai lohi.
Kou Oiaio
THOS. S.K. NAKANELUA
Kawai@@@, Hawaii. Aperila 25, 1902.
-----
Piha kanaka o Ladana
--
NUI KA POE I HIKI AKU E IKE IKA PONI MOI.
--
LADANA, Aperila 19. - Piha o Ladana nei i keia mau ia i na malihini i holo mai no ka poni Moi. Piha na alanui o Ladana nei i na kanaka mai na wahi like ole mai. O na Amerika no ka hapanui mawaena o na malihini. Nui ka laki o na Hale kuai ame na Hokele i keia mau la.
Ke hoomakaukau ia nei ma na wahi like ole apau no keia la nui. Ma kela ame keia wahi ke hookomo ia nei na kukui uila o na waihooluu like ole. Ua pena hou ia na Hotele e hoao ana kela ame keia e loaa na malihini. Lau kanaka o Ladana nei i keia mau la.
-----
Ka halawai a ka Papa Ola
-
HOOLE IA KE NOI A MELE HAOLE I ILINA OHNANA MA KONA AINA IHO.
--
Ma ka halawai a ka Papa Ola o ka Poakolu nei ua noonoo ia ke noi a Mele Haole i ilina ohana maloko o kekahi o kona mau aina ponoi ma Pauoa. Ua noi mai o Mele Haole e ae ia kona ohana e kanu ia ma keia apana aina a e kaupalena ia hoi ka nui i ke kanakolu kumamalima. Ua hoike pu mai oia ina no ka ae ia o kona ohana ponoi wale no ke ai ia ana e kanu ia ma keia wahi. Ma ka noonoo ana a ka Papa Ola, ua ike iho la lakou o ka haawi ana i ko lakou ai iaia oia no ke kono ana aku i kekahi poe okoa aku e noi mai e ae ia aku lakou e hana pela, a o ka piha mai no ia o na wahi like ole o keia kulanakauhale i na ilina lilill a aole hoi e akoakoa ma na wahi i hoomakaukau ia. Aole o lakou ku-e i ka haawi ana i keia pomaikai, aka ua maka'u lakou o nui loa mai na noi o keia ano a no keia kumu ua hoole ia keia noi.
Ua loaa mai he noi mai ka Peresidena mai o ka hui moku o Waila ma e noi mai ana e papa loa ka Papa Ola i ke kau ana o na ohua e ae maluna o na moku i hai ia no na ma'i lepera, a o na lepera ame ko lakou mau ukana wale no ke ae ia ma ia mau moku. Ua waiho ia keia ninau iloko o ka lima @ kekahi poe komite.
Ua hooholo ka Papa Ola e kauoha ia na kauka apau o keia Teritori e hoike koke mai i ka Papa Ola i ka manawa e loaa ai o kekahi ma'i lele pilikia ma ko lakou mau wahi, e like me ka ma'i Hebera (small-pox), ka mai yellow-fiva, dipitiria, ame na ma'i oia ano. O ka makemake o ka Papa Ola o ka maopopo ia lakou o ka wahi o keia mau ma'i i hiki ai ia lakou ke nana i ke ola o ka lahulehu malaila a hoao hoi e paa mai i ka laha ana aku o keia ma'i.
Ua haawi ia ka laau tua-tua iloko o ka lima o Kauka Sherey, ke kauka nana mea ai ame na laau o ka Papa Ola no ka huli pono ana i ka waiwai o keia laau ma ke ano ke hoola no ka lehulehu. E huli ana oia i na ano like ole apau o keia laau a haawi ae i kana hoike i ka Papa Ola m keia mua koke iho. Oiai e haole ike loa oia ma keia ano hana ke manaolana ia nei e loaa aku ana laia kekahi mau waiwai nui iloko o kela laau, a e lilo ana hoi keia laau i puuhonua no ka poe iloko o ka ehaeha ma keia mua aku.
=========================
HOOLAHA HOOKO MORAKI
=========================
HOOLAHA HOOKO MORAKI
--
I kulike ai me ka manao o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o Helen B. King ame William C. King, kana kane, o Honolulu, mokupuni o Oahu, Teritori o Hawaii, ame L. C. Ables, e noho nei ma Honolulu i hoike mua ia ae nei, i kakau ia i ka la ekahi o Maraki, M. H. 1901, a i kakau kope ia hoi ma ke Keena Kope o ke Aupuni ma Honolulu ma ka Buke 220 a ma ka aoao 51 a hiki i ke 53.
KE HOOLAHA IA AKU NEI ua makamake o L. C. Ables, i hoike mua ia ae nei ka mea paa moraki hoi, e hooko aku i keia palapala moraki, no ka uha'i ia o ka aelike, oia hoi ka uku pono ole ia o ke kumupaa ame ka uku-panee i ka manawa i olelo ia.
A mahope o ka pau ana o ekolu pule mai ka manawa aku o keia hoolaha, e kuai kudala akea ia ana na waiwai i paa ma keia moraki i hoakaka piha ia mahope aku nei, ma ke keena kudala o James F. Morgan, luna kudala, ma Honolulu, ma ka Poaono, ka la 24 o Mei, 1902, i ka hora umikumamalua o ke awakea oia la.
L. C. ABLES, Mea Paa Moraki.
Kakau ia i keia la 14 o Aperila, 1902.
-----
O na apana aina i paa ma keia palapala moraki oia no kela apana aina a pau e waiho aia ma Pearl City, ma Manana, Apana o Ewa, Mokupuni o Oahu i hoike mua ia ae nei, a i kapa ia ka Apana Helu 4, Block 3@, maluna o kekahi palapala aina a i ole papa kuhikuhi o Pearl City i hoomakaukau ia a i apono ia hoi e ka "Oahu Railway & Land Company, Kaupalenaia," a i kakau kope ia ma ke Keena Kope o ke Aupuni ma ka buke 120, aoao 417 a hiki i ka aoao 420 i hui ia, a he kanalima kapuai o mua o keia apana aina e huli ana i ke Alanui Laniwai, a nona hoi na eria o 13,825 kapuai kuea.
No na mea aku i koe e hui me ka mea paa moraki, a i ole ia, me koaa mau lolo. Atkinson & Judd.
(Apr. 25, May 2, 9, 16.)
=================
MA KE KAUOHA.
=================
HOOLAHA.
---
Ke hoolahaia aku nei na hoololi ame na pakui i hoike la malalo iho e pili ana i na rula ame na hooponopono ame na uku kau maluna o na kaa i laikini ia ma ka Apana o Honolulu, e hoomaka ana mai a mahope aku o ka la 1 o Mei, 1902.
WAHI KU O NA KAA I HOOPAUIA.
Helu 3. Ma ka aoao makai o ka Alanui Beretania, ma ka hikina o ke Alanui Nuuanu.
NA WAHI HOU E KA AI O NA KAA.
Helu 24. Ma ka aoao ma Ewa o ke Alanui Union, mauka o ke Alanui Hotele.
Helu 25. Ma ka aoao Ewa o ke Alanui Alakea mawaena o ke Alanui Halekauwila ame ke Alanui Allen, ma kela aoao mai o ka Makeke.
NA RULA I HOOLOLI IA.
16. Mai a hiki i kekahi wahi mawaena o ke Alanui Punahou ame ka Luakine o Kamoliilii a ka uapo ma Waikiki, ma ka hikina: a mauka ma ke Alanui Waila a hiki i ke Alanui Metcalf, ma ka laina pololei i ka Luakinaio Kamoliilii, ma ke komohana a hiki i ka hui ana o na alanui no na Kula o Kamehameha me ke Alanui Moi, mauka ma ke Alanui Nuuanu a hiki i ka pa o ka "Hawaiian Clay Company," a ma ke Alanui Waila, ame ka Puunui Tract (apana aina), aole e oi aku mamua o ekolu mile.
No hookahi ohua, hookahi dala: no elu ohua, hookahi kala me ke hapa.
Ma na wahi i hoakaka mua ole ia, mai a hiki i kekahi wahi maloko mai o hookahi mile, he 25 keneta.
Ina e hauoha pololei ia no Kapiolani Paka:
No hookahi a i ole elua ohua, no ka hele ana a i ole no ka hoi ana mai paha, $1.75.
No ekolu ohua, no ka hele'na hookahi, $2.25.
NA RULA HOU.
24. Ina e loaa aku kekahi kaa i laikini ia e ku ana ma kekahi wahi mawaho ae o ka wahi e ku ai o kona kaa i ae ia, ua hiki loa i kekahi makai ke hopu i ke kalaiwa oia kaa, koe wale no ina he ohua ka ia kaa a e kali ana paha no kekahi ohua, a i ole ua ae ia mai oia e ka makai e ku malaila.
JAS. H. BOYD, Luna Nui o na Hana Hou.
Keena o na Hana Hou, Honolulu, Aperila 21, 1902.
------------------------------------------------------------
HOOLAHA AINA AUPUNI.
--
I ka Poaono, Mei 24, 1902, hora umikumamalua o ke awakea oia la, ma ka puka komo mamua o ka Hale Aupuni, e kuai kudala ia ai ka hoolimalima o na Apana Aina Aupuni i hoikeia malalo iho:
1. O kela hapa o ka aina o Kahei, ma Kohala, Hawaii, e hoomaka ana mai kekahi wahi kokoke i ke alanui Aupuni e hele aia no Honoipo a e holo ala mauka a hiki i ke alanui hou mai Kohala a Waimea, nona na eria o 455 eka aina, oi aku a emi mai paha.
Manawa: Elima makahiki mai Novemaba 13, 1902.
Uku Hoolimalima: $900.00 no ka makahiki, e uku mua ia i kela ame keia hapa makahiki.
2. O kela apana o ka aina o Kahei, ma Kohala, Hawaii, mawaena o ke alanui Aupuni no Honoipo ame ke kai, nona ka eria o 86 eka aina, oiaku a emi mai paha.
Manawa: Elima makahiki, mai ka la 15 aku o Novemaba, 1902.
Uku Hoolimalima: $100.00 no ka makahiki, e uku mau ia i kela ame keia hapa makahiki.
3. O kela apana o na aina o Opihipau, ma Kohala,Hawaii, i hoike piha ia ma ka palapala hoolimalima helu 426, nona na eria o 449 eka aina, oi aku a emi mai paha.
Manawa: Elima makahiki.
Uku Hoolimilima: $314.00 no ka makahiki, e uku mua ia i kela ame keia hapa makahiki.
No kela ame keia eka aina hou ae o kela apana aina i mahi ia i ke ko e kaki ia ana ka mea hoolimalima mai he $2.00 no ka eka hookahi no ka makahiki.
4. O kela apana o na aina o Hukiaa, ma Kohala, Hawaii, i hoike piha ia ma ka palapala hoolimilima helu 427, nona na eria o 380 eka aina, oi aku a ia ole emi mai paha.
Manawa: Elima makahiki.
Uku Hoolimalima: $266.00 no ka makahiki, e uku mua ia i kela ame keia hapa makahiki.
No kela ame keia eka aina hou aku o keia aina i mahi ia i ke ko e uku ka mea hoolimalima mai he $2.00 no kela ame keia makahiki.
No na mea aku i koe e hele aku ma ke Keena o na Aina Aupuni, Honolulu.
EDWARD S. BOYD, Komisina o na Aina Aupuni.
Keena o na Aina Aupuni, Aperila 17, 1902.
(Apr. 25, Mei 2, 9.)
-----
HOOLAHA AINA AUPUNI
--
Ke hoolaha ia aku nei e kuai kudala akou ia aku ana na apana aina no lakou keia poe inoa malalo iho, e waiho @ ma @lualei, Waianae, Oahu, ma ka puka komo mamua o ka Hale Aupuni i ka la 24 o Mei, 1902, i ka hora umikumamalua o ke awakea oia ia, malalo o na hoakaka ana a ke Kanawai Aina o 1895 no na noho'na hookuonoono i uku ia me na kala kuike.
Helu Apana. Eria. Kumukuai.
1 1119 $3,000.00
2 1160 3,000.00
3 1173 3,000.00
4 1188 3,000.00
5 1197 2,000.00
6 1152 2,000.00
Aole e ae ia ana kekahi mea e kuai a oi aku mamua o hookahi apana aina a o ka poe wale no i hoakaka ia ma ka Apana VII o ke Kanawai Aina o 1895 kei ae ia e koho no keia mau aina.
Ua makemake ia e uku koke ia aku he hookahi-hapaha o ke kumukaui i ka manawa e lilo ai o keia mau apana aina i kekahi mea.
No na mea aku i koe e pili ana i ka loihi o ka manawa noho ma Hawaii nei, ka malama ana i keia ma aina, a pela aku e loaa no ma ke Keena o na Aina Aupuni ma Honollulu.
EDWARD S. BOYD, Komisins o na Aina Aupuni.
Keena o na Aina Aupuni. Aperila 17,1902
-----
HOOLAHA AINA AUPUNI.
--
I ka Poana , Mei 24, 1902, i ka hora umukumamalua o ke awakea, ma ka puka komo mamua o ka Hale Aupuni e kuai kuidala akea ia ai, ke hoolimalima o na aina ululaau o na aina i kapaia o Kiolakaa ame Pumakaa e waiho ala mauka o na alanui aupuni, ma Kau, Hawaii no lakou na eria o 5,000 eka aina oi aku a emi mai paha.
Manawa: 21 makahiki.
Uku Hoolimalima Kaupalena: $200.00 nl ka makahiki, uku mua ia ia kela ame keia haa makahiki.
Na hoakaka no ke kuai ana o ka hoolimalima o kela mau aina penei no ia:
1. E malama ka mea e kuai mai ana i ka hoolimalima o keia mau aina, i kela mau aina i mau aina lululaau wale no.
2. E pa koke ka mea e kuai ana i ka hoolimalima o keia mau aina i na wahi i lilo aku iaia i ole ai o komo mai na pipi ame na holoholona a ae e hoopoino i na laau.
3. Aole loa e eki ka mea e kuai ana i ku hoolimalima o kela mau aina i ke-
[This article was split between two columns but not continuously. It resumes below as per my email with Kalei]
==================================================
KOPA HOOLA-ILI
-----
Aole mea i oi aku ke kupono ma @ malama ana ino keiki liilii mamua o @
hoauau pinepine ia, me ka lawelawe @ ana i ke kopa maikai. Aole he kupono na kop@ holei lele no na bebe. He @ mea aai ko loko o ia an@ kopa. O kona lawelawe ia ana he mea ia e ulu mai @ na puupuu he mea ia e hoo @ ka poino. Aole he mau mea hoo@ a maikai ole iloko o ke Kopa H@ . E hoemi mai ne ia a e hoopau loa ao hoi i na puupuu: a oia ke kopa @ loa no ka hooomaemae ana ina @ no ka mea, aia maloko ona keka @ mea lapaau nana e hooia. Aole @ loaa kekahi poino o ka ili man@ kopa.
Ua oi loa aku lona waiwai @o k@ welawe ia ana iloko o ka wai a@ na bebe. E hoioi i ke poo o na @ ke kopa Hoola Ili, a aole loa e loaa @ kekahi poino mamuli o na puupuu @ ke poo a i ole ia aa mea oia liilii @ i ka poe opiopio. Mamuli o kona @ laau, ua hoopau loa ia a pale loa @ na ano mai lele he nui.
O ke Kopa Hoola Ili oia ka mea maikai loa no na kanaka makua. O @ lawelawe mau ia ana ka mae @ ka helehelena maikai a e hoopa@ hoomaikai i ka ili. He pomaikai @ mamuli o kona lawelawe ia a@ muli o kona hoao ia naa e maopopo @ no i kela ame keia mea noonoo @ ano maikai maoli ma ke ano @ lapaau ame auau.
He 25 keneta wale no ke ku @ e loaa no ma kahalekuai o.
KA HUI KUAAI LAAU O HOBRON.
Mea Kuali Laau Kukaa a Kuai L@
============================================
kahi o na laau e ulu nei maluna o keia mau aina, a e ulu mai ana paha ma keia hope aku, koe wale no ina ua loaa mai iaia kekahi palapala ae ma k@ Komisina Nui mai o na Aina Aupuni @ mai ana iaia e hana i like me @
No na mea ikoe e kipa ae ma @ Keena o na Aina Aupuni, Honolulu.
EDWARD S. BOYD, Komisina o na Aina Aupuni
Keena o na Aina Aupuni, Aperila 1@, 1902.
[This bit belongs with the article above KOPA HOOLA-ILI]
-----
HOOLAHA AINA AUPUNI.
I ka Poaono, Mei 7, 1902, hora 12 o ke awakea, ma ka puka komo mamua o ka Hale Aupuni, e kuai kudala akea ia ai ka hoolimalima o ka aina i kapaia @ "Kaupakuea" e waiho ala ma ka apana o Hilo, Hawaii, nona ka eria o 210 eka oi ike aku a i ole emi mai paha.
Manawa: - Elima Makahiki.
Uku Hoolimalima Haahaa Loa @ Kau palenaia: - $600 no ka makahiki, e aku mua la i kela ame keia hapa makahiki ka hapalua like oia huina.
E hoomaka ana keia hoolimalima ana mai ka ia 17 aku o Iune, 1902, a ia la e kuleana ai ka mea hoolimalima ma maluna o keia aina.
No na mea aku i koe, e kipa ma ke Keena o na Aina Aupuni, Honolulu.
EDWARD S. BOYD, Komisina o na Aina Aupuni.
Keena o na Aina Aupuni. Apr. 18, 1902.
======================
HOOLAHA KUAI KUDALA
======================
HOOLAHA KUAI A KA MAKAI NUI
--
Mamuli o ka mana o ka Palapala Ohi Waiwai i hoopukaia e E. P. Aik@,
Esq., lunakanawai Apana o Koolaupo ko Mokupuni o Oahu ma ka la 20, Mei
A.D. 1902, ma ka hoopii a Macfarland & Co. Ltd., vs. Ah Hoon.
Nolaila, ma keia la 19 Aperila A.D. 1902, ua ohila e a'u a e kuai aku ana ma ke kuai kudala akea, i ka mea koho keikie, ma ka Hale Hookolokolo o Kaneohe ma Koolaupoko i oleloia, ma ka hora 13 awakea o ka Poaona @ la 17 o Mei A.D. 1902, na waiwai e hoike hapa ia nei a e ike iano ka moo waiwai holookoa me ko'u keena oihana, ma Kaneohe Court House.
@ - Pahu aniani waiho waiwai
1 - Wa@i
1 - Kaa lawe ukana
Na Lole waiwai kuai etc. @.
Ke ole e uku e ia mai ka olelo hooholo he $38.75 na koina uku hoopan@ ame ko'u mau hoolilo.
FRANK PAHIA.
Hope Makai Nui o Koolaupoko, Oahu. (May 2-9-16.)
===============
KELA ME KEIA
===============
HOOLAHA
--
Mamuli o ke noi ia ana ma la'u @ ka "Palolo Land and Improvement Co., Kaupaleala, " no ka huli pono ia ana o ko lakou kuleana i ke kahawai o Wa@omao ame ke kahawai o Pukele am@ na waimapuna e kahe ana iloko oia mau kahawai e waiho ala me ka awawa o Palolo, apana o Honolulu, e @ me ka mea i hoakaka ia ma ka Mok@ 24 o na Kanawai o 1888, ke hoike ia aku nei ka lohe i na poe a pau i kuleana i hiki ae a e hoike i ko lakou kuleana i ka hora 10 o ke kakahiaka, Mei @ 1902, ma ka Aha Apana Elua (ma ka lumi maluna o Honolulu Hale) a hoo@ ia na kuleana me ko lakou ike ole.
EMMA M. NAKUINA.
Komisina o na Ala ame na Wai no ka Apana o Honolulu.
-----
HOOLAHA NOHO HUI.
--
YIM TONG, TSENG KAU, LAM Kam Chin, Lum Ching, Chun Chee Him, Chun Cock Chee, Leone K@ Sam, Yim Searoey, Ho Yee, Ho Fo@ @ow Wo hoon, o Honolulu, Mokupua o Oahu; Leong Sar Hong, Wo Hang Chong o Heong San, Mokuaina o Kuonghung, Empire o KIna, ame @ Sing Chong, o Hong Kong, Kolone B@lekane, Kina, ua hui lakou malalo o kekahi hui nona ka ino hui o Wing On Tai Co." E hoomaka ana ko lakou noho hui ana malalo o keia hui mau ka ia ekahi aku o Ianuari, 1902, a e lawelawe ana i ka hana kalepa o na mea like ole ame na mea ai, a o mahi laiki kuai mai a kuai aku i na laiki, a e kukule i hale wili no keia mau laiki a lakou.
WING ON TAI CO.
Ma o Lam Kam Chin, Luna Nui. (Apr. 25, May 2.)