Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 14, 4 April 1902 — HOOMAKA NA REPUBALIKA I KA HANA. [ARTICLE]

HOOMAKA NA REPUBALIKA I KA HANA.

I ka po Poakolu nei i hoomaka ai na Kepupalika i ka hana, Ua hele aku kekakhi poe ma Kakaako ame Kewalo a ma Waikiki hoi kekahi poe haiolelo no ka hoikeike ana aku i na kaivaka e noho ana malaila i ka pomaikai e loaa ana ia lakou ina kakou e kakoo ana i ka aoao Kepupaiika, ame ka waiwai ole hoi o ke kakoo ana i ka aoao o na Home Hula. Ua lohe mai makou eia na Home Hula ke kall nei a maopopo mai ka hiki ame ka hiki ole o ka lakou moho ke hoio balota mamua o ko lakou hoomaka ana i ka hana, no ka mea he waiwai ole ka hana aku me ka maopopo ole o ka hiki ia lakou ke paa i ka lakou moho. O Enoka Johnson ka Lunahoomalu o na halawai ma Kewalo ame Kakaako, Ua maiama ia ka halawai ma keia aoao mai o na hale o Magun&. Mamua o ka hoomaka ana o ka halawal ua akoakoa maiaila he mau haneri no ka lohe ana i na haioielo. Ua ku mua ae la ka Lueahoomalu a hoike aku la i ka poe i akoakoa mai he hana keia e hana ia ana no ka hoopiha ana i ka hakahaka ma ka Apana Eha mamuli o ka haalole ana mal o ka.Lunamakaainana He pupaiika Gilifllana. Mahope mai u& hoike m;vi la oia I ka moho a na Hepupalika no keia kau a koi ikaika ia mai l&kou e kakoo i keia inoa no ka pono o ka aina ma keia mua aku a no ka pono hoi o ka lehulehu. Mahope o kana mau.hoakaka ana ua hooiauna mai la oia ia William Olepau i ke anaina. Ku mai la o Mr. Wiliiam Oiepau a ( hoike mai ia i ka iehuiehu he kanaka , hana oia, a ua hiki hoi iaia ke hoike mai i kekahi mau mea ana i ike pono ai. Hoikeike mai la oia aole loa 1 hana ' ka aoao Home Kula ma ka Ahaolelo 1 i hala i kekahi wahl kanawa) no ka pono |o ka iehuiehu, a pehea la e hlki hou ai ia kakou ke hiiinai aku ia lakou? Hoike mai la ola ua hele pu aku oia me Willkoki ma na kaua kuloko apau j a kakou i ike like ai, a ua ike oia i ka waiwai ole ola hana ana, a ua haawipio mau heH ko lakou aoao. He aloha | aina oia, aka ma kona nana pono ana, | Ui ike oia aia ka pono o ka aina ma k& aoao Hepupalika, a ua maopopo ioa I iaia oia ka aoao maikal a kela ame keia | Aloha Aina e koho ai, no ka mea aia uiu ia aoao ka pono o ka aina a kakou | i aioha iike ai, Mamuli o kona ike l I keia mau luea ua hoopili aku oia iaia' ; ma ka aoao Kepupalika a e paio ana i | me ka ikaika i ioaa iaia no ka pono o : ia aoao a no ka pono hoi o ka aina a I Kit ka lehuiehu. Malia o loaa la kakou ke kuiana Mokuaina ma keia mua aku r a ī ka loaa ana ola pomaikai aoie k&kou i makaukau e haaa i n& haxta roe ka naauao. O ka kakou hana pono oia ka hoopiU ana aku ia kakou me ka aoao Hepupallk». ka ao&o 1 ike ia ka ikaika ma Amerika, ka aoao hoi i alakai i ka lehul«isu no kekahi mau makahiki lehuiehu. a k>aa ia kakou &a ko>fcua kupono no keia mua aku. O ka Hon. Wiliiam Ayiett ka hak>!e!o elua. O na m&n&o nul o kana halooia ka Uke ok o na moho. No W. W, Harri» ka moho a na Hepupaiika ua ha«au ia t4a nta Hawali nei a ua uoho hoi ma Hawaii uei mai kona hanau ia ana a hiki wai* no i kela maxtawa, Ua kia» laia ka maaa koho bo na maka» hikri haia, h# kaoaka. aaauao oia, % U«a oia e koho u m * hana. ana oia, i n% e pomaikai ai ka lehukhu No ka Moho hol * n& Jiooa« R«k i ka aioa t ola kahi | ha»au la ai, he k»ihl kon* noho ma liawaii «i«i aka S3AU wak» aei «u» k& 1*1« o mmna ■0 *

koho malaio o ke anpuni o Arnerikapau fa kv mai o Paulo, kekahi o na| laia. o ka Papa Hooko o oa Hoeoe Rula,' a hoike mai ia I ka waiwai oie • na. Home Kula. Hoike pu mai ia oia i ka; hele a&a aku nei o Wilikoki i Waslne-; tcaa me kona olelo mai i ka lehulehu 1 0 ka aoao Home Rula ka aoao maikai ioa a oia ka aoao e loaa ai na pomai- ] kai ia kakou a e ike ia mai ana hol e ko Amenka poe. aka aole oia i loihi aku; aei i Amerika ua hot mai nei oia i H»- j wnii nei a pakui aku la i ka inoa R%- j j apalika mahope o ka inoa Home Rula, e hoike mai ana hoi i ka lehuieho a ka aoao Kepupalika wale no ka aoao e j ioaa ai la kakoiuna pomaikai a ua ike | ka Eiele \ keia ola ke kumu o kona hoi ana mai a hana pela. Ina oia ka aoao | e pono ai kakou he makehewa wale uo ke kakoo ana ia Home Kuia (Kepupa- [ iika) a Ua oi ae no ka pono e kakoo ka- ■ keu i ka aoao Kepupalīka oiaio. Hoike pu mai oia ua kamaaina ola ia Drei<?r. ka moho a na Home Kula & ' ua maopopo loa iala aole he ike loa o 1 keia moho a heaha la kahi ha na e hiki ana iaia ke hana? I ka Ahaolelo i hala na na Kepupaiika wale no i lawe mai na Bila kanawai maikai, r.a hila kanawai e pomaikai ai ka ie- ' hulehu, oka hana ana Home Kula ī eia ka hoopau wale ana i k& manawa j k«* kukahekahe ana ame na hila ka- | nawal waiwai ole. i Ma ka pa ma ka aoao mamua pono i kukahekahe ana ma na biia »ia al ka halawai makaainana ma WaiI kiki. O kekahi o na ioio Hawaii kau- | iana loa, John M. Kaneakua, ka luna j hoomaiu o keia halawai. 1 ka hoo- | maka ana ua hoike inai la oia i ka inoa j o ka moho a na Kepupalika, a koi ikaj ika mai la ia «akeu e kakoo i keia inoa ! no ka pono o ka lehulehu ame ka aina i ma keia mua aku. j mai hoi o ka Hotele Moana i maiama | Keia apana aka e hoike &Ka ana makou i kekahi mau manao ano nui mai

ka haiolelo mai a W r . W. Harris k& mo ho & ka ūoao R?pupalika no k«»i& koho ana. Aole oia ī l.'ki mai ika hoomak& ana o ka halawai aka ua ano lohl Iki ke.na hiki ana mai. 1 ka ike ana o na

kanaka iaia e hele mai ana haawi koke ia kekahl mau leo huro e hoike ana hol i ka hauoli o ka lehulehu i hiki aku malaila. Ua kaiv?a koke ia oia e haiolelo. Ma kana haiolelo ua hoike nni la oia he kanoka i maa loa i ka haiolelo ana imua o kekahi inaina &ka, he ho«»kahf mea I paa ma kona puuwal oia ka hōna ana i ka hana i makemake i-t uo ka pono o ka lehuiehu m& Hawaii nel ina oia e koho ia ana. He Repupalika olalo oia, a ua makemake oia e kakio ia aoao, a e hana ana hoi i na hana apau ana i manao ai he pono ame ka pomaikai o ka lehulehu, me ka hoopliimea ai ole. O kekahi mea ano nui loa a na Repupahka i hana ai oia ko lekou hooikaika e loaa ka mana koho laula i na kanaka Hawaii a e kmkoo ana oia i keia pomaikai i loaa i na e hiki ma! ana ka manawa e paio ia ai ii pono i loaa i& kakou. Ua hoike mai ld. oia i ka hana a kel& ame keia kanaka i ka hiki ana mai o ka 1& e koho ai, oia hoi ka hele ana aku a hookomo i ko lakou ba!ota no ka moho a lakou i manao ai oia ka pono ame ka pomaikai, a ma kona manao iho o ka aoao Hepupalika wale no ka aoao e loaa ai keia pono ia kakou. M& ka ahaolelo i hala ua pepehi ia ka hila hoaie e na Home Ru\a, a o keia hana a lakou i hana ai oia kekahi mea nana e hoopilikia loa nei ka aina 1 ke kala i keia manawa. Ina i naauao ka hana a na Home Rula me nei aole loa e pilikia kakou i keia manawa, & aole hoi e m&ka'u na kanaka waiwai i ka hoohana ana i ka lakou mau kala no ka pono o ka lehulehu. O ka haiolelo a ka Hon. W. C. Aehi kekahi haiolelo ohohia nui loa ia e na kanaka. Ua mahalo aku la oia ia lakou no ke koho an& iaia i ke kau i hala, & noi aku la i& lakou e k&koo ikaika i k& aoao Hepupalika, ka aoao e imi ana i ka pono o Hawali aloha. O ka moto a na Home Rula o Hawaii no na Hawaii, eia n&e o ka leo o ka leo o lakoha aka o k& lima o ka lima o E?au. Oka moho & n& Hepupalika he kamaaina oia, & o ka moho a na Home Rula he malihini. Ua hoao na Repui palika e hana i na hana e loaa al ia I kakou ka noho'na Mokuaina, aka ua pe I-ehi i& ena Home Rul&. U& hoike po- > kole mai la oia i na pomaikai lehulehu I e loaa ana ia k&kou i n& i loaa ke kulana mokuaina i& kakou. U& kamallio pokole o Jonah Kumalae t pili ana l n& bila kanawai maikal 1 pepehi ia e n& Home Rula ma ka Ahaolelo i hala, ame ko lakou kupono ole hoi e han& i n& kanawai no ka pono o k& lehulehu. U& noi mai la i oia me ka Ikaika lo& e k&koo n& k&naka • i na Hepup&Uka ina ua makemake laj kou e holomua kei& T»ritori.

O ka eha iloko o ka umauma, oia na hoike ana o kA ma'l numonla e hlkl mai ana. E hoopulu i kekahi welu maemae me ka Laau Hamo eha a Chamberlain a hookau ma kahi o ka eha, a pela hol mahope o ke kua mahope pono o kahi o kela eha, a mawaena hoi o na poohiwl. He hookahi no kau ana oka loaa no ia oka oluoiu. E loaa no keia laau ma ka HaJe Kuai Laau o Benson, Smith Co., na Apena kuai nui.