Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 13, 28 March 1902 — UA HOOPALALEHA WALE IA KE OLA Hoike ae ka Peresidena o ka Papa Ola aole ona hilinai i ka Laau Tua-Tua. [ARTICLE]

UA HOOPALALEHA WALE IA KE OLA

Hoike ae ka Peresidena o ka Papa Ola aole ona hilinai i ka Laau Tua-Tua.

Ninau ke Kanikela Kelemania i ka Waiwai o Keia Laau a Hoole ia Mai.*-Ke Ano e Hana'ia Nei e Ka Papa Ola me Keia Laau. He nui a lehulehu na leka e loaa nei i ka Peresidena o ka Papa Ola e ninau mal ana i ka olaio o ke ola o ka Ma'i Lepera i ka Laau Tu-atua, e like me na mea i hoike ia ma na nupepa o keia kulanakauhale. Ua manao ka Peresidena o ka Papa Ola aohe he wahi waiwai iloko o keia laau, a o keia poe i ola e olelo ia mai ua ola ma Tahiti he mau olelo waiwai ole wale no ia no ka mea, aole i ike maka 1a e kakou he ma'i lepera ko lakou a ua ola i'o hoi i keia laau. # Mamuli o ka lohe ana o ke Kanikela Kelemania i ke ola o ka ma'i lepera i keia laau ua hele aku oia e noi i ka Peresidena o ka Papa Ola e kakau mai i kekahi hoike o kana i manao ai no ke ola o keia ma'i l kela laau no ka hoouna ana aku i Kelemania. Ke hoomakaukau ia nei keia hoike. I ka ninau ana ia aku o ka Peresidena o ka Papa Ola i kona manao e piii ana i ke ola o ka ma'i lepera i ka laau Tua-tua eia kana i pane mai ai: "He mau olelo waiwai ole wale iho no keia e olelo ia nei no ke ola o ka ma'i lepera i ka laau Tua-tua. Aole o'u manao e loaa ana kekahi pomaikai ia kakou mai k'eia laau mai. Aohe he mau hooiaio pololei loa mai Tahiti mai no ke ola i kela laau. Aole i ikeia keia mea i ola e kekahi kauka i ike maoli i ke ano oia ma'i he ma'i lepera, a aole nohoi i hoike maoli ia mai ua ianakila loa ka ma'i. "Aole i nui kupono na laau e ulu nei 0 keia laau no ka hoao ana i kona waiwai ma keia laina. aka e lawa aku ana ma kela mua koke aku. Ua haawi ia aku kekahi o keia laau ia Kauka 01iver o Kalaupapa e kanu malaila, a 1 ka manawa e lawa kupono ai keia laau e hoao ia ana kona waiwai i'o, a mai iaia mai e loaa ai na hoike oiaio e pili ana no ke ola o keia ma'i i keia laau." Aole mai Hawaii nei wale na leka e loaa nei i ka Peresidena o ka Pana ola e piii ana i ka maikai o keia laau aka mai Amerika mai, a mai na wahi apau i lohe i ka hana a keia m'ai e hana nei ma Tahiti ame kona ola ana i keia laau. Ke minamlna nei makou 1 ka ike ana aole he manao i'o o ka Peresidena o ka Papa Ola i ke ola o keia ma'i i keia laau. Ma ko makou manao, oia ke kanaka hope loa i kupono e hoike ae i kona haawipio. Aole i ike ia e kakou o Hawaii nei ka mea i hiki i keia laau ke hana, aole hookahi kauka o Hawaii nei i hoao i keia laau no kekahi manawa a olelo mal aole he ola i keia laau. Ma ka hoike no a keia Pereslden o ka Papa Ola, aole i hoao la keia laau ma ke kahua ma'i aka ke kanu mau ia nei a ulu nui ae tnalaiia mamua o ka hoomaka ana ia e hana i ka hana. Ma ko makou ike ua lawa keia laau e ulu nei ma Honolulu nei 1 keia manawa no ka hoolana ana i kekahi mau ma'i lehulehu, a no keaha la i haaw*i ole ia ai keia hana i kekahi kauka ma Honolulu nei, ia Kauka Camp, ke kauka i ike ia kona makaukau ma ka hoomakaukau ana 1 keia laau, e hana a e hoomakaukau hoi no na ma'i ma ke kahua ma'i? Ina aole e ulu nui ana keia laau ma Kalaupapa, alaila e kali aku ana ka paha ka lehulehu lloko o ka ehaeha a hikl i ka pau ana i ka make mamua o ka loaa ana ia lakou o na kokua ana ma! keia laau aku? O kekahi. ina e waiho la. ana na ke kauka Aupuni wale no ma ke kahua ma'i e hoao I keia laap maluna o na ma'i a e hoomakaukau hoi ka laau a lakou e inu ai, aole no e ike ia ana ka waiwai io o keia laau, no ka mea manao makou aole i lawa keia kauka no ka laweiawe ana l keia laau a o Kauka CamP ke kauka 1 ike ia kona makaukau ma keia laau. ka makou e hilinai nei he mea maikai e haawi ia iaia ka mana e hoao i keia laau. a ina no he mea hiki e uku la oia mai ka waihona mai i hookaawale ia no na hana a ka Papa Ola no ka laweiawe ann i keia hana. ]

Ma ka nana aku aole i makemake ka Papa Ola e imi 1 k e ola no ka poe ma'i e noho mai ma ke kahua ma'L Aole o lakou hooikaika mai e Imi i kai waiwai o keia laau, aka o ka lakou ole!o mai nei ma o ko lakou Peresidena[ ala, he laau waiwai ole keia. P'ehea la j i ike ai o Pere«idena Slofcgett o kaj papa Ola aohe waiwai o kela iaau? kona ike kauka anel ia ana e olelo mal; la? Aia i hea na kakoo ma kona aoao? 0 ka ma'i hea kana i ike ai ua hoao i } keia laau a aohe ola? Malak» o ke ku-| mu hea oia e hoohenehene nei i ke ola; 1 hoouna ia mai nei e ke aupuni o Amerika? Heaha na mea e holke rpai ana »aia aoie kela he ma'i lepera I ola; aku la ma Tahiti e Uke me na mea \ hoikela mal nei? Ke manao nei aneil oia o na kauka wale no o ka Papa Ola s ma Hawaii nei kei ike ia ma'i he ie-i pera? No ka pono o tia ma'l lepera e! noho nei iloko o ka ehaeha. ke ku-e) ikaika ioa nel makou i kana man hoM ke e ht>ohenehene ana i kela laau me' kona hoao mua ole me ke kuoo *u#e| ka be ola mamua o kona olelo: ana e Uke me kana i olek» ae Uu Hel olelo kaulana ia na kekahi naauao. laan lapa&u ko kela am»| keia ma% aia no ma ka honua set a[ o ka huii waie m ka mea e ioaa il"i Malia pai»a o keia Uau Tua-tua ka #

laau e ola ai keia ma'i i wniho ia mai iloko o ka'opu o ka honua a i hoouna ia mai nei hoi e Amerika i Hawaii nei, aka ke hoole e ia mai nel no ke ola ma mua o ka huli pono ia aiia.

O ka ka lehuiehu e makemake nei I ka Papa Ola e hana mai oia ka iml ana 1 na laau maikai apau e hoopau ae ai i na ma'i e luku ana i ka lahui, a o ka nana ana hoi i na kumu e ulu mai ai oia mau ma'i hoopilikia. Aole i loaa i na kauka akamal loa o ke ao nei na laau apau e ola ai o na ma'i a ke hull nei no lakou me ka loaa ole, a no keaha la e hoole wale nel 1 ke ola o kekah! laau i hoao mua ole ia me ke akaheie? Aia iloko o ka opu o ka honua. iloko o kekahi mau ume huna kekahi mau laau no na ma'i wellwell loa, aka aole loa e hemo mai ana a loaa ke ola i huli ia ke oie ke ki e hemo ai. Ka Papa Ola ka £mala hana ki o Hawail nei no keia mau ume waiwai, a o ka lakou o ka imi ana i na ki e ku al, aole o ka olelo ae he ume hemo ole kena. He mea maikai e nana pono kakou na Hawaii 1 ka hoao ia o keia laau maluna o ka lehulehu iloko o ka ehaeha, a e huli pono ia aole e hookahi wale no kauka, aka e kekahi mau kauka i hillnai ia e ka lehulehu, a e hoao ia he mau makahiki me ka hoomanawanui mamua o ka olelo ana ae. "Aohe waiwai o ka laau Tua-tua."