Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 8, 21 Pepeluali 1902 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Laikini Bia Primo

Mai ka aoao 1 mai

            @mai la ka Lunakanawai he @ ano like me keia ame na @ hoi a na aha e pili ana @ hihia. He mau olelo hoo@ apau e kakoo ana i kana@. I ka lohe ana o ka hui @ Honolulu nei i keia olelo @ hoike koke ae la lakou e @ ia ana keia hihia i na aha @.

            @ hau nui wale no e noonoo ia manawa, he mana anei ko @ laikini, he iwakalua e kuai @ keis manawa oiai ua hoo@ ka lunakanawai aohe he @ kanawai e haawi nei ia la@ kakou laikini? Ina lakou e @ ka bia ma keia hope aku @ ana lakou me ka laikini @ kupono hoi e hopu ia no ke @ me ka laikini ole. Aole @ ka hana e hana ia aku ana @ laikini.

            @ aoao hoi, e olelo mai ana @ I keia mau laikini, “ua @ ko makou laikini me ka @ keia kanawai, ua lilo @ a noiaila e kuai ana no @ o ka Hale hana bia o @ aole no makou ka hema@ no ka poe nana i hana keia @. He mau ninau ano nui keia @ ma ka nana aku e hookuu @ @lakou e kuai i ka, bia e like @ i ae ia ma ka lakou laikini @ ka lehe ana ia o ka olelo hoo@ Aha kiekie i hoohalahala ia @ kea hihia. Ina e like mai ana @ olelo hooholo me ka ka Lu@ @ai Aha Apana o Amerika, a@ loa ia aku ana lakou i ke @ malalo o keia kanawai.

            @ nana aku ina e holo ana ka @ olelo a na Aha kiekie mai e @ keia Lunakanawai, e hoolilo @ kanawai ma keia mua aku @ ana hoi na bia mai na wahi @ apau e kuai ia ma Hawaii @laikini o $250 wale no.

            @ nei ka lehulehu kue wai@ lohe ana i keia olelo hooholo @ ina e hiki ana ke papa loa @ mai ke kuai ana malalo o @ alaila e paa ana keia @ inu lama he iwakalua, a e @ ana hoi ka nui o na hale inu @ Ha like ke kuai ana o ka bia @manawa, ma Honolulu nei, me @ ana o ke kope ame ke ti. Ua @ mai a kokoke i ka ipuka hale, @ no holo aku ia no a hoi koke @ Aole oia wale na kumu o @ ka loa o ke kue ia, aka, ua lawe @kekahi o keia mau hale inu la@ loa i ka hale kula, elike @ hale inu bia malalo mai o na @ Kamehameha. He hana keia e @ aku ana i na pulapula e @ o Hawaii aloha, e inu mai i ka @ hei i ka ike a lakou i @ anui ai e imi i mea ole.

            @ nei na hale inu lama e @ laikini i keia olelo @ lakou wale ke hauoli @ apau i makemake i @ waho mai, ame ka poe hoi @ pau keia mau hale inu @ eke ia nei ma na kihi @.

 

Halawai Nui a na Poo Kamana

NUI NA MAKAMAKA A ME NA HOA’LOHA I HELE AKU –

KO LAKOU LUANA ANA

 

            @O KA Laou Halawai – Ka @ a ke Kiaaina e Pili Ana @.

 

            @ auwina la Poakolu nei i m@ na alii kamana o keia ku@ I kekahi halawi no ka hoo @ e hana i na hana e pili ana @ oihana. Ua kono ia ma keia @ ke Kiaaina ame kekahi mau @ lehulehu ma ke kaona nei. @ umi kumamalua hapa a oi @ koakoa mai la na makamaka @ ia e wehe ka halawi e ko @hoomalu, Mr. Orsborne. Ma @ ua hoike pokole mai la @manao o ka lakou halawai @ o ko lakou kahea ana i @. O keia malalo iho kekahi @ manao ma ke ano nui; @ mai nei kakou i keia auwina @ kukulu ana i keia auwina kukulu ana i keia hui a na@. Aole no keia o ka ma@ ke ku ana o keia hui aka @ he mau makahiki i hala @. He ano hui keia i maa ma na @hale nui apau o ke ao nei @ makeia hoi e ku ae kekahi @ ano ma Honolulu nei. O ka @ o keia hui wahi ana, oia @ maikai ana ae i ke ano o ke @ o na hale ma keia ku@. He lehulehu na hale e @ e ka poe i lawa oie ma @. He nani ke nana aku ma @ e loihi ua inoino koke @ lilo i ka hoomaemae ana. @ lakou he mau hana apuka @ no lakou keia mau hale. @ lakou makemake e ka@ ka poe e makemake ana e @ hale, ka poe hoi na lakou @ ka hana. He mea maikai @ i kekahi a e lilo hoi i mau @ hiki ai ka hana ke hanaia @ kai. Aole oia wale aka ua @ lakou e kamaaina me ka @, ame na lako hana hale @ lakou i na hale pupuka @ na kepani e hana nei. @ maikai e loaa ana ma keia @ ana o kahi a lakou e @ ai e hui me ka poe ma@ @haawi mai ia lakou i ka @ ke dala a kekahi poe @ ua hiki hoi ia lakou ke @ keena hana no lakou p@ ka poe nele ua loaa ko @ hele mai ai e akoakoa.

            W ana o kana haiolelo ua ku @ Stewart ma ke ano @. I ka kpau ana o kana @ mai la o Mr. Beardslee, @ o ke komite hooko o @ mai la i kekahi mau @ ana i ko lakou @ oia ka manawa i noi @ kiaaina e hoike mai i @ manao. Hoike mai la oia @ ka hiki ana mai a lohe @ hui ame ka lakou mau @ makemake nei e hana. Aole oia i maopopi i ka manao o keia hui i ka manawa i loaa aku ai o kona palapala kono a i kona lohe ana aku i na hoakaka a ko iakou luna hoomalu akahi no oia a maopopo. Ma ka hoolohe ana i na haiolelo i hoike ia mai ua maopopo loa laia he hui maikai. O ka hoomaemae ana ae i ke kulana o na hale ma Honolulu nei he hana maikai ia. He nui loa na hale makai ke nana aku mawaho aka aole e loihi ua ike ia ka inoino o ka hana ana. He hana maikai e hana ia kekahi mau kanawai e hoopakele ana i na ona hale mai na kamana ike ole mai i ka hana. Ua ma nao ke Kiaaina he pomaikai e loaa ana i na Lunamakaainana e hana ana Ii na kanawai mai ka manao mai o keia mau alii kamana. O ka pilikika oia ka hoolilo ia o keia hui ma ke ano he hui e hoopii ae ai i na uku hana a e hoopilikia ai hoi i na poe ilihune e makemake ana e kukulu hale. Ina o ka ma nao o keia hui oia ka hoomaikai ana ae i ke kulana o na hale, a o ka hooikaika ana i na kanawai no keia ano, alaila ua kakoo ikaika loa oia ia lakou.

            Mahope o ka haiolelo a ke Kiaaina ua lawe la mai la na mea ai ame na mea inu ame na kika puhi, a nanea na makamaka i kono ia no kekahi manawa ioihi.

 

Ku ke Kuka o ke Kapena i ka Poka

 

Pakele Kona Ola I Ka Pu A Ke Kuene O Ka Mokuahi Peru – Ua Paa Oia

 

            Ua Hana ia Keia Hana ma Hongkong Oiai Keia Moku Mlaila – Ua Manao ia Ua Aloha Like Laua i ke Kaikamahine Kuene o Luna o Keia Moku.

 

            O kekahi o na mea hou ano nui i oaa mai na aina e mai oia ka hoao ana o kuene Albert Marshall o ka mokuahi Peru e ki i ke Kapena A. F. Pillsbury i ka pu. Ma na olelo ike i loaa mai, me he mea ala ua aloha like laua i ke kaikamahine kuene o luna o keia moku, a iloko o ko laua

Aloha ua lili aku kekahi i kekahi. He laki wale no ka pakele ana o ke ola o ke kapena mai ka poka aku a keia kuene. Ua ku lihilihi aku la oia ma kona kuka, a puka ka poka ma kekahi aoao me ka loaa ole iaia o kekahi pilikia. O kekahi kumu paha hoi i hana ai ke kuene i keia hana oia kona ona. Ua lehulehu na manawa i ike ia ai oia e hana ana i na hana kupono ole i kona manawa ona, aka, o ka manawa mua loa keia ona i lawelawe ai i ka pu. Eia oia ke paa ia nei ma Hongkong a hiki i ka manawa e hookolokolo ia ai kona hihia. Penei ka olelo ike a ke Kapena i kona manawa i ninaninau ia ai:

            “O ke kuene he kanaku maikai ole oia – i kona manawa ona. I ka po i hana ia ai keia hana, ua ike aku la wai iaia e hele ana i ka lumi o ke kaikamahine kuene a holo aku la wau e hookaawale iaia mai ia wahi mai. Ua hoopaakiki oia a aumeume maua a hiki mai ke kiai po ame kona lima kokua ua hoihoi aku la maua iaia iloko o kona lumi. Ua noho lmalie oia no kekahi manawa. Mahope mai ua hele hou mai la oia e mihi i ke kaikamahine mamuli o ka nui o kona makau I ka ike ana mai ia maua e aumeume ana. Ua noi aku la wai i ke kaikamahine e hoi hou aku oia iloko o ka lumi ana i noho mua ai. Ua hele pu aku la wau me ia a hiki iloko o keia lumi ona. Ua moe aku ia oia iluna o ke koki a noho iho la wau ma kekahi wahi kokoke i ka puka e komo aku ai lioko o keia lumi. Ua hamama ka puka ae a ana no ke kukui mamua pono o ka puka o keia lumi. Ua piha paha ka iwakalua minute o ko maua noho ana iloko o keia lumi i ka manwa au i lohe aku ai i ke kuene e pii mai ana me kana pu me ka olelo pu ana mai, “E Kapena Pillsbury e make ana oe la’u.” I keia manawa wau i nana aku ai iaia a ike aku la iaia e hoomakaukau mai ana e ki ia’u i ka pu. Mamua o ka hiki ana ia’u ke hoopakele ia’u iho ua lohe aku la wai i ke kani o ka pu a ku mai la ko’u kuka i ka poka a puka ma kekahi aoao. I keia manawa wau i holo aku ai e hookaawale ae i kanapu, a ia maua e aumeume ana no keia pu ua hili ia mai la ko’u poo me ka au o ka pu. I keia manawa i lohe mai ai kekahi alii moku ame ke kiai po ia maua a holo mai la e kokua la’u. Me ko laua kokua ua hoihoi ia a hoopaa ia keia kuene. I ke kakahiaka ae ua hele aku la wau iloko o kona lumi a loaa aku ia kekahi pahu poka e waiho ana iluna o kona moe. Ua noho keia kuene ma ma moku-ahi Peru no umi kumamalima mahina. He inoino oia ke ona.”

            I ka hoike ana o keia kaikamahine i kana olelo ike ua like loa no me ka keia Kapena koe wale no aole oia i ike mai i kekahi mau hana i hana ia mawaho o kona lumi mawaena o laua.

            Ma ka hoike a keia kuene ua maepopo loa ua keakea aku ke Kapena iaia mai ka hui ana aku me keia kaikamahine, a mamuli o keia kumu ua pii kona huhu a hooholo e hana i ka hana ana i hana aku ia.

            Aole i maopono ka mea e hanaia ana i keia kuene. Ke olelo nei keia kapena i konalaki. Ina oia i loaa pono mai i keia poka me nei aole oia e ike hou i ka moana uliulu ana e kaahele nei.

 

TAKOMBAU KE ALII AI – KANAKA O FIJI, UA HALA

KE ALII AI-KANAKA

O keia kii maluna ae oia ke kii o Takombau, ke alii kaulana o Fiji i ka ai kanaka, Ua olelo ia iloko o kona oia ana ua ai aku oia i na kanaka no lakou ka huina i hiki aku i ka 872 a oi aku. Aole i helu ia ka nui o kana poe i ai ai, aka ua helu ia ka nui o na kanaka i ai ia e kekahi kauwa ana a ua loaa he 872, a ma ka lakou hoike ua oi ae ka nui o na kanaka i pau i keia alii i ka ai mamua o na kanaka i ai ia e keia punahele ana, a nolaila ke manao ia nei ua oi aku mamua o ka huina i hoike ia ae la na kanaka i pau ia Tokombau i ka ai.

            Ua hoomaka oia e ai i ka i’o kanaka i kaeono o kona mau makahiki a mai ia manawa mai kona hoomau ana a hiki wale no i kona haalele ana mai la I keia oia ana. Ua hiki loa ia kakou ke ike ae he poohina oia a nolaila ua loihi na la o kona oia ana ma ka ili o ka honua e hoonuu ai i ka io o na kanaka i loaa aku i kona mau lima aloha ole.

            O kona makuakane, ka Moi Tanau, kekahi o na alii weli nui ia i kona mau la e oia ana. He alii Kaulana oia i ka ai kanaka a he lehulehu i pau iaia i ka hoonuu ia. Ua olelo ia mamua aku o ke au o ka Moi Tanau he pepehi mua ia na kanaka e puholo ia ana a make mamua o ko lakou hoomoa ana ia, aka, iaia me ia ola no kau iluna o ke ahi a ilaila aku e make ai. Oia iho ia ka moolelo weliweli o kona maukuakane, a ke olelo ia nei nae e ka poe i ike like ia laua elua, ua oi ae ke ino o keia kanaka maluna ae mamua o kona makuakane.

            O kekahi o na hana weliweli loa a keia lapuwale i hana ai i kona mau ia opio oia ka lawe ana i ke oia o kona makuahine ponoi me kona mau lima koko. He alii mana oia ma na ano apau, a aohe leo hiki ke pane aku iaia. O kana hana e hana ai, oia ka pono a oia ke kanawai. Ua haalele mai la nae oia i keia ola ana, a e hui aku ana paha oia me na uhane o ka poaana i hoonuu ai ma keia ao i kona hiki ana aku ma kela ao, a pehea la lakou e pane mai ai iaia? Pomaikai o Fiji i ka hala ana aku la oia lapuwale, a ina e puka hou ae kona hope he kanaka ono loa i ka i’o kanaka, e loaa hou ana no la mea nana lakou e puholo mai.

 

He Ui’a he Ninau na kekahi Hoa’loha

EA OWAI O DEMOKARATA? OWAI AUANEI HOI KAI NOHOI O

LAKOU NO IA O M. H. 1893.

            He mea nui hoi keia a kakou e nana a e hoomaopopo mai ai i ke kulana, ame ke kino, kona ano, kana hana, kona mau hiohiona, ame na ano apau o keia. Aoao Kalaiaina, a kuu “Aloha Aina” e hapai Memeue mai nei o keia mau la a e kapu-o-mai nei, “O keia ko kakou Aoao Kalaiaina o keia Kau Koho Balota ae.”

            He mea kupono, ka wae ana o keia ame keia, a hoomaikeike mai i ke akea ina kumu kupono aole hoi o kau kukaliki mai, a o ka waha nui wale mai nei no, aole o na hoakaka a hoike mai ina kumu kupono e maopopo aku ai he pono i’o ilaila.

            E Mr. Lunahooponoponp: E ae hou mai ia’u no ka manawa Elua: malia na’u e hoike aku i kekahi mau kumu kupono no ua Aoao Demokarata nei a “Ke Aloha Aina” AKAHI.

            O Demokarata owai ia? O lakou no ia o Mogana a o Newland na Demokarat ma Amerika, a o Kini o Makalahana ma nohui ma Hawaii nei a o lakou no ia aole i mamao aku o lakou no ia, me Lakiwilana ma ilaila no a ia lakou no ka ninau hoohuiaina o Hawaii Kahi i apaia mai ai a milimilikuea wale ia mai no a aole he mahinu iho, mea aku hoi, a mea mai a na ko Ke Aloha Aina “Pela iho a ku mai ka Aukekulia i keia pule ae” hoea mai ka hana pehea hoi? Alia ka a hoi mai o Kalauokalani ma, a o ke kapu-o no ka Kamaiopili.

            “I mai hoi a hea la ka hoi?” I ka hoea ana mai hoi a ua poe nei laweia mai ia o keia laau o Kekuaokalani aole hoi o ka Kalauokalani i liki mai ai a ua Demokarata nei a kaua e ke Aloha Aina la i hoike mai ai ia Kalauokalani ma “E hoi oukou a hoike aki i Hawaii ua pono a e hookoia aku ana ko lakou makemake.

            Ia lakou mai hoi ua pau ka ¾ o ka hana i ka hanaia a he ¼ wale no i koe o ka hoihoi hou ia no ia o Liliuokalani.

            Ka kakou no ke kali, i ka ua Demokarata pauaka nei, mea aku oe a mea mai ia no, peia iho, a o ke ku uwati no ka keiki o Laupahoehoe, a o ka oni nohoi ka Hopoe i Haena Puna, a o ka luli maile nohoi ka keiki ku hoe o ke Awa o Kou, o ka hele ia a kuakea lakou nei I ka limu he ole ia la a ua Demokarat nei.

            Kupono paha ke Demokarata ea? EIA HOU.

            Helu Elua – Ua hoomaopopo paha hoi oukou ia “Mogana” ame Newland o laua nei he mau Demokarata o Amerika, he hookahi o laua nei i Hawaii iho nei kahi i hooikaika ai no ka hoohulihuli ia kakou no ka hoohui aina; oia ka inoa mua, a o ka inoa hope, oia ka mea nana ka Olelo Hooholo Hoohui aina ia Hawaii me Amerika.

            Ina na na Demokarata ka Olelo Hooholo hoohui aina, (a o ka hoohui aina ka mea a Ke Aloha Aina i makawelawela ai i ka Aoao Ripupalika) alailamaikai anei ua Demokarata nei la ka mea ame ka poe nana i lawe ae i ka Olelo Hoohui ia Hawaii nei? EIA HOU.

            Helu Ekolu – O kini ame Makalahana owai keia? O lakou nohoi ia owai auanei hoi oia no, a o lakou iho nohoi a ku ke ahua, eia iho no a eia aku no, ua maopopo ia ia oukou he Akioma he mea ua maopopo makehewa ke wehewehe hou i kona ano.

            Ina o lakou no ia Kupono no o Demokara i Aoao Kalaiaina no kakou la? EIA HOU.

            Helu Eha: Ma na nupepa i ike ia iho ai, o ka Elele a ka aoao Demokarata o ke Kau iho nei o M. H. 1900 ua waiho aku la he Koi i Amerika i ke kulana i na Aina Leialii. Ina i’o pela ka oiaio, alaila, pehea la e loaa ai i na kupa o Amerika ame na Hawaii he mau kuleana, a e maheleheleia ai hoi na Aina Leialii a loaa he  mau kuleana Home no na kanaka oiai ka Elele e koi ae la i kona kuleana ponoi iho no.

            He kupanaha nohoi keia hapai memeue ana a “Ke Aloha Aina” i ka Aoao Demokarata me ka nana ole iho i ka aoao ana i a’o ai i ka lahui no na makahiki loihi oiai ka lehulehu i hialaai nui ai ina a’o ana a ua “Aloha Aina” nei, eia nae i keia mau la, he Aloha Aina ke kino a i Demokarata na lima me na wawae.

            O “Ke Aloha Aina” i ka M. H. 1893 i koho huliamahi ai na Hawaii apau mai o a o oia no o Home Rula o M. H. 1900 iho la mahope iho o ka hoohuiialana o Hawaii nei, o na poe no ia a keia leo Aloha poina ole o Hon. J. Nawahi i kalahea mai ai.

            “E hai aku i ku’u Aloha i ku’u lahui a e hoike pu aki ia lakou e hoomau i ke kkupaa no ke Aloha i ka Aina.”

            O ua lahui la no ia i makemake ia ai e ua leo Aloha la, o ua Home Rula la o oukou no ia e na Hawaii Aloha Aina apau i keia ia, a oia no nae ka “Ke Aloha Aina i haalele ai i 1900 iho nei a oia no ia e Kapu’o hou mai nei me ka hoomanao ole ae i kela mau mamala olelo o ka walohia.

            Ke nana aku me he mea la ua nui loa ka Kemokarata i hana ai i ka 1900 aku nei a oia no paha keia e kupaka hou mai nei.

            Na pukou e ka lehulehu e wae a kau paonano oukou iho, a e koho no oukou iho, ina ua kupono i’o ua Demokarata nei la.

            Me oukou ku’u lulu lima ame na keiki hoomanawanui o ka Papa pai.

                                                                                                J. Kalana,

                                                                                                Alapai Lane Kapalama, Honolulu

 

KE KUMU I PAU AI O KA MA’I RUMATIKA O WHEELER

            “I ke kau kupulau o 1898 ua hele wau a oolea pu ma ko’u mau ami ame ko

U kino holookoa no apau, ua hiki pono ole hoi ia’u ke hele ma o a maanei, a la manawa wau i  luai ai i kekahi omole Laau Hoola eha a Chamberlain. Mai ke kau mua ana no ua ike iho la wai i ko’u ano maikai mai, a mai ia manawa mai a hiki i keia manawa ka loaa ana ia’u o ka maha. Ua hana wau  no hookahi makahiki me ka loaa ole o keia haawina la’u.” R. Wheeler, Northwood, N. Y. E loaa no keia laau ma ka Hale Kuai Laau o Benson Smith & Co., na Agena Kuai Nui.

 

            Kue ka Papa Hoonaauao o kakou i ke kanawai kula a Wilikoki e hooikaika mai la ma Wasinetona.

 

E Malama I kou Ili

Ke Ano O K Amalama, Hoomaemae Me Ka Hooui Ana I Ka  II

A Me Ka Helehelena

            No ka malama, hoomaemae a me ka hooui ana i na ili, i ole ai e loaa i ka huehue, ili pohaka, ili akaakaa wale, kolekole, lena, hou nui, ili nakakaka, ili lahilahi, a i na ano kinaunau lehulehu wale o ka ili, aole loa kekahi kopa ili a helehelena paha e hiki ke hoohalikeia me ke KOPA KUTICURA, no ka mea, aohe kopa e ae e hiki ai ke imi aku a loaa na kumu panei: ka paakiki, upehupehu a hoopaaia paha o na pukapuka o ka ili.

 

E Malama I kou Lauoho

Ke Ano O Ke Pale Ana I Ka Lauoho Helelei, Na Ehaeha O

Ka Ili Poo Me Ke Kepia

            E holoi pono i ke poo me ka lauoho me ka wai KOPA KUTICURA pumehana, holoi i ke kopa me ka wai pumehana, hoomaloo maikai, alaila, hamo malie me ke KUTICURA, ka laau hamo maemae loa, ke komi malie ia a komo iloko o ka ili o ke poo. O keia wahi laau hoonui lilo ole, iloko o kona ano, ole, he oi aku o ka maikai no ka hoomaemae ana i ka ili o ke poo, a e pau ana ka ekaeka o ka lauoho me ka ili, a me ke kepia, e oluolu ana na aai eha, ka wewela, a e hooikaika ana i na kumu lauoho, e hoolawa ana i naa me na mea kupono e ulu ai, a e ulu auanei ka lauoho maluna o ka ili maemae, a oia maikai no hoi, ma kahi i nele ai i na laau e ae a pau.

 

E Malama I kou Lima

Ke Ano O Ka Hana Ana I Na Lima A Palupalu Me Ke Aiai I Ka

Po Hookahi

            E holoi a lumai i na lima i ka wa e makaukau ai e moe, iloko o ka huahua KOPA KUTICURA manoanoa hoi i hoopumehanaia. Hoomaloo pono a hamo puni me ke KUTICURA HAMO, ka laau hoola ili oi loa, a o ka oi aku no hoi o ka laau hamo maemae loa. E komo i mikilima alualu i ka po, me ka hana nae i mau pukapuka ma na manamana. No na lima ula, kalakala, a mokumoku, maloo, nakakaka, maneo, owelawela o na poholima, maiao kekee, me na manamana hu’I, o keia lapaau ana no hookahi po wale no ka mea kupanahoa loa, a he mea hoopomaikai no hoi I ka poe a pau i eha, mokumoku, kalakala a lahilahi paha o na lima.

 

Na Laau Cuticura

No ka Hoola ana I na Kinaunau a pau, maloko a

Mawaho o ka Ili. He kpua Kuticura no ka hoomaemae ana i ka Ili i pau ka piel me ka papaa o ke poo, a i palup lu hoi ka ili ahi; KUTICURA Inu, i mea a hoomalielie a e hoomaemaeia ai o ke koko. Hookahi no paa laau ua lawe no ka lapaau ana no na eha ino loa, ku paiahe a me na paiapu e ae o ka ili, ke poo a me ke ino a ke koko, pela hoi ka lan@ he heleloi, i oia ole i na laaue. Ilekuaila ma na wahi a pau o keia poai honua. Aust. Depot. R. Towns & Co, Sydney. N.S.W. So. African, Depot: Lennon Ltd. Cape Town, He lo a wale no pa hoakaka no ka hooia ana i ka Ili ke poa, a me ka lauoho.

 

Na Pu Ki Manu Mai Ka $6.00

A Hiki I Ka $100

22 PU Raifela $3.00, $5.00    NA PU EA $1.00, $1.25, $2

Na Kinipopo

                                                            5c        A HIKI           $1.50

                                                                           I KE

Mea Paani Uwila

Na Mikini Uwila Paa Lima $1.25

Na Dainamo ame na Mota Uila

Pearson & Potter Co. Ltd.

926 Alanui Papu     Kelepona Main 317

 

Hookuuia o Rev. Eli Kekipi

            Ua hookuu ia o Rev. Eli Kekipi o Maui, i hoopil ia no ka moekalohe. Ua hoopai ia oia e Lunakanawai Wilikoki o ka Aha Apana no keia hewa a ua a’o ikaika ia mai hoi e Lunakanawai Gia o ka Aha Kaapuni mamua o ka hookuu ana ia. Ua ninau aku ka Aha ina ua makemake o Rev. Eli Kekipi e hoohalike me Solomona, aka aole i pane ia mai. O ke kumu wal no o kona pakele ana oia ka hiki ole ke loaa na hoike maikai o kona mare mua me ka wahine, oiai ua hoopii ia oia ma ke ano he moehewa o kekahi mea i mare mua ia. Ma kana olelo a’o ua hoike aku ka Lunakanawai me ke oolea aole oia i pakele no kona hewa ole aka no ka hiki ole ke loaa na hoike maikai o kona hewa. Penei kekahi mau olelo a’o a ka Lunakanawai Gia:

            “Ke minamina nei wai i ka loaa ana o kekahi o na Kahunapule e moekalohe ana, a hiki ole oia ke hoopai ia no ka maopopo ole o kona mare mua. Ma ka hoike a ka Aha Apana ua maopono loa kou hewa. Ke makemake nei keia aha e ike mai ka lehulehu aole oe i hookuu ia mamauli o kou inoa Kahunapule. Aole i ae ia no Kahunapule e moe lalau me ka wahine a ha’I, e like no me ka ae ole ia o na hoahanau o kona luakini e hana ia hana . Ua manao ia, o na kanaka o kou kulana, he mau alakai lakou no ka lehulehu, a ke nana mai nei na Hawaii opio i ka oukou mau hana me ka manao e hoohalike mai, a ina o keia iho la ka oukou hana, aole e hiki ana lakou ke hoahewa ia ina e hoohalike mai ana. Aole lakou e manao ana he hana hewa ia, ina lakou e ike mai ana ia oe e moe-kalohe ana, a e hahai mai ana lakou ma ia ano hana. He okoa kau e a’o aku nei ia lakou ma ka la Sabati, a he hana okoa kau ma na la okoa aku. Ke manaoiana nei wai i kou ma nawa e loaa aku ai ma keia hope, e loaa ana na hoike kupono ma ka aoao o ke aupuni i hiki ai oe ke hoopai ia. E hoi i kou luakini a e noho pololei, a e hana hoi e like me kau e a’o aku ai.”

            O keia iho ia ka pau ana o ka pilikia ola kanaka pono o kakou. Aole no oia wale kei loaa no keia hewa aka mai mua loa mai no, a he hewa hoi i kamaaina. “Aole hewa ke aihue a loaa ole,” wahi a ka olelo, a oia iho la paha ke kumu pilikia oia hoa o kakou, ua lawelawe i ka hai a ua loaa pono, aka ua loaa mai la no na kokua a pakele aku la. E hoomanawanui ka ono o hahai na opia o Maui i kau mau hana hoolalahu.

 

            “Ua inu mau wau i ka laau kunu a Chamberlain no kekahi mau makahiki lehulehu a ua kanalua ole hoi i ka hoike ana aku oia kekahi o na laau maikai loa a’u i ike no ke kunu, anu ame ka eha o ka puu. Aole i loaa ia’u na olelo kupono no ka hoike ana aku i ko’u mahalo kiekie loa i keia laau – Mrs. J. A. Moore, Hoku Akau. E loaa no keia laau ma ka Hale Kuai Laau o Bensom Smith & Co., na Agena Kuai Nui.

 

NA HOEHAEHA HOMAINOINO

 

            I ke au kahiko i ka wa aole i komo nui mai ka malamalama o ka olelo a ke Akua, o kekahi ano o ka hoopai a hoomainoino ana i na kanaka oia ke kukulu i pou ikaika ma ae kai, i ka wahi kokoke i ka poina nalu a hauhoa i ke kanaka i makemake ia e hoomainoino i keia pou. Ua hoopaa ia oia ma keia wahi i ka wa kai maloo a i ka pii ana mai o ke kai ua ike aku oia i ka make i ka nee pu mai. Ua hiki ole iaia ke alo ae oiai ua paa kona mau wawae. E like me ka pii ana mai o ke kai pela ke kokoke mai o ka make iaia. Ke olelo mai la paha oukou e na makamaka heluhelu, he ku maoli kena mau hana i ka mainoino. Ae, he oiaio ia mau mea. Eia nae hoi kekahi. E na na i ke kane i paa ma kana hana iloko o na keena, a e nana hoi i ka wahine e hana ana ma na keena, ua like oia me kekahi o keia mau kanaka i hoopaa ia i keia pou. Ua hiki ole iaia ke haalele i kana hana a loaa mai keia ma’I, hoomau no i ka hana, loaa hou mai keia ma’I hoomau no i ka hana, a pela e pii liilii ae ai a hiki i kona lilo ana i kanaka nawaliwali a hiki ole ke hana hou i na hana e pono ai. E nana ia oe iho i keia mau olelo. Aole auanei i moe ole kou po? Aoleauanei oe I loaa i na ehaeha? Aole auanei he keokeo o kou alelo? Aole auanei he ono ole mai o kau ai? O keia kekahi mau mea nana e hoike mai ia oe i kou kokoke aku i keia pou e hoopaa ia ai kou ola. He hookahi wale no ala e pakele ai oe mai keia pilikia mai oia ka inu ana i ka Laau Sagwa. O keia ka laau hookahi nana e hoopakele nei he mau tausani iloko o kela ame keia manawa a pau loa. Aole i nele ka loaa o ka oluolu mai keia laau maikai mai i huli ia e ka noeau o na Iilikini. Na keia laau e hoomaemae ke koko, ka wai o ke ola, a i ka maikai ana o ke koko, ua hiki ke loaa ka mea nana e hooikaika i na laia o kou kino a hiki hoi i lakou ke lawelawe i na hana i hoomakaukau iana lakou e hana ai. I loaa no ka ikaika i ka loaa i ke kino na mea ai maikai a i ono no hoi na mea ai i ka maikai o ke ola kino. O keia Laau Sagwa, ua hana ia mai loko mai o na aa laau, na lau laau, ame kekahi mau laau e ae i huli ia e na Ilikini no kekahi mau makahiki loihi a oia ke kumu maikai loa o keia laau. E hoao i keia laau Sagwa a e ike no i ka maikai maoli.

            O Hobron Drug Co., na Agena no keia laau ma na Laau Kikapu ma Hawaii nei.

 

            O ka la 29 o Maraki ka ia e hui ai na hui paani no ka pomaikai o ke kahua paani o ka “Boys’ Brigade.”

 

            Ke makemake nei o J. K. Kauila o Samuela Paka ke Kiaaina. E hooikaika ana oia e kakoo na Home Rula i keia inoa.

 

            Ke makemake ia nei e hana hou i moolelo no Hawaii nei ma kahi o ka moolelo mua i hana ia e Alekanekero.