Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 6, 7 Pepeluali 1902 — NO KA MA'I LEPERA E WELIIA NEI Hoakaka ku i ke Akamai a Kauka Alaveka e pili ana nona. [ARTICLE]

NO KA MA'I LEPERA E WELIIA NEI

Hoakaka ku i ke Akamai a Kauka Alaveka e pili ana nona.

Aole i Emi ka Laha Ana o Keia Ma'i Aka ke Mau Nei no Kona E Ae ia na Ohana e Ike i ka Lakou Ma'i—E kukulu ia i Haie Lapaau no Keia Ma'i. Ma ka Nupepa Namu "Advertiser" o ka Poakolu nei makou i ike iho ai i na manao naauao o Kauka Alvarez e pili ana i ka ma'i iepera e kamailio nui ia nei i keia mau la, a oiai ua like ko niakou manao me kona ma kekahi mau mea e hoao ana makou e hoilee aku i na mea ano nui. O ka mua loa ka olelo e oleio maif ia nei ke emi loa aku nei ka laha ana 0 keia ma'i ma Hawaii nei. Ma ka hoike a keia kauka aole he poiolei o kela olelo a penei ka oialo. Iloko o ka makahiki 1866, he kanak'olu kumamaono makahiki i hala aku nei, ua ike ia he 649 ma'i wale no ma Hawaii nei. Ia manawa nohoi he nui loa aku na ka.-' naka e noho ana maluna o ka aina mamva o *•••-> r->n.r»awa. I ka makahiki !(,.„, ;,e ev\a-u .i'.«l:ahiki mahope mai o ka manawa i hoike mua ia aku la ua ike ia he 11S7 poe i loaa i keia haawina a i paa ma ke kahua ma'i.. Iloko o ewalu makahiki waie no ua pii ae mai ka 659 a i ka 1187. Aole kela e hoike mai ana ua emi ka ma'i. Iloko o ka makahiki 1881, he ewalu hou makahiki mahope mai o ka manawa' i hoike hope ia aku nei ua ike ia he 1100 ma ke kahua ma'i, ua emi iki mai he 87 aka ua oi loa aku ka nui o na kanaka ia manawa mamua o keia manawa, a ina avelike ia ana ua oi ae no ka nul o na nia'l i keia makahiki, i keia manawa ua hiki aku ka nui o na ma'i e noho nei ma ke kahua ma'i, ke ole makou e kuhihewa i ka 1,010. Ua hiki anei ia kakou ke olelo ae ke nalo aku nei keia ma'i. Aole o keia wale iho la no ka poe 1 loaa i keia haawina, oiai he mau ma'i no kekahi e pee xnai nei iloko o na home a i ole ia iioko o ke kuahiwi, 1 loaa ole aku i na makai, a ina e helu ia ana me lakou kekahi e ike ia ana ua nui no na kanaka i loaa 1 keia haawina. O ka elua o ka manao o keia kauka oia ka hookaawaie ole ia o kekahi hale ma'i no ka hoao ana o na kauka e lapaau i na ma'i. I keia manawa, ke hoao nei kakou e hookawale aku i keia mau ma'i mai ia kakou aku, aka aole loa lakou i imi aku i ko lakou ola, a aole hoi i ae ia aku e imi ka ohana o ka meama'i i ke ola. O kona manao

oia ke kukulu ana ia o kekahi hale ma'i maikai, a e malama ia na ma'i apau i manao ia e ola ana ke lapaau ia, a e hoao ia ke ola. Ina ua makemake ka ohana o kekarfi mea i loaa i keia haawina e imi i ke olia. o ka lakou ma'i malalo o ka lakou hoolilo ponoi, a e ae ia hoi ko lakou kauka e hoao i' ke ola, he mea maikai e ae ia aku lakou e hana 1 keia hana- I keia manawa, i ka paa ana o kekahi ma'i ma ke kahua ma'i o Molokai, ua like ia me kona kanu ola ana ia. Ke iehulehu mal na ohana kuonoono aku e paa nel ma Molokai, a ina e ae ia ko lakou mau ohana e imi i ke ola a e hoihoi ia mai iakou ma' kekahi wahi e hiki ai i ko lakou kauka ohana imi i ke ola malia paha ua' loaa i kekahi o lakou ke oia i keia manawa. I keia manawa he kauka aupuni kekahl ma Molokai, aka, aole oia i malama ia malaiia no ka lapaau ana i na ma'i.l(;pera aka no na ma'i okoa ae e ioaa ana i ka poe i hoopaa ia malaila. Ua maopopo no uohe he laau e ola ai o keia ma'i i ike"ia i keia manawa, Koe paha ka laau tua-tua a makou i hoike aku ai i ka pule i hala, aka aohe he hewa o ka huli ana i ke ola. Manao makou ina i ike kekahi mau ma'i e hoao ia ana e imi i ola no lakou aole loa lakou e weliweli nui ioa ana i ka hoi ana ma ke kahua ma'i. i O kekahi mea nui lba oia ka pono hoopaa wale ia no o na ma'i me ka maopopo loa ole ua loaa lakou i keia haawina. He mea keia i ike maka ia e kakou. Ina no e pepee wale ae no ka lima ua liio aku la i Molokal, a ke olelo mai nei keia kauka ua ike oia i kekahi mau kanaka ma ke kahua ma'i ana i manao ai aole i ioaa i keia haa- j wina no kekahi manawa, aka ma ko lakou hoopaa ana ia ma keia wahi a hui mau ana me na ma'i ua loaa paha lakou i keia haawina i keia manawa. He mea maikai e waiho ia keia hana iloko o ka lima o kekahi kauka naauao! loa a i maopopo hoi i ke ano o ka ma'i! lepera, a e kauoha ia oia e imi pololei i loa mamua o ka hoopaa ana ia o ke- j kahi ma'i, a aole e pono hapuku wale ( ia no. Ina e ninau ia na ohana o ka poe e' paa ia nei ma Molokai i ke kumu o ko lakou maka'u loa i ka lawe ia o ka lakou maka'u loa i ka lawe ia o ka lakou mau ma'i ma e hoike mai ana lakou • ke kumu oia no ko lakou ike hou ole ana aku ia lakou, a ua like hoi me ka make kanu ana ia. O keia iho la ka mea nana e paa nel i kekahi mau ma'i ma na kuahiwi, a e a'o nei hoi ia lakou e holo mahuka ma na wahi e loaa ole aku ai. Ina ua haawi ia i manaw r a mau no kela ame keia e hele ai e ike i kana ma'i ma ke kahua ma'i me ke keakea ole ia mai, manao makou aole-loa e paa kekahi mau ohana i ka lakou mau ma'i ma na home, § huna hele ai i ka maka 0 na makai. Owai nohoi ia mea menemene ole i ka lawe ia aku me ka maopopo ole ia oe e ike hou aku anii paha ia lakou aole paha? Aole makou e olelo ana e ae ia lakou* e hele aku a honi a noho pu me na 'ma'i aka, e ae ia e hele aku ma kekahi wahi kokoke ia lakou. O ka ike aku ka paha la, a lohe aku i ko lakou ano, ua lawa ia! 1 keia manawa me ka hana nui e ae ia mai ai oe e hele aku e ike i kau mau ma'i., i Ua manao makou o keia paa ia ana mai o na ohana kekahi mea nana e hoolaha nei i keia ma'i. Mamuli o keia hana, ua malama na ohana i ka lakou mau ma'i ma ko lakou mau hale me ka huna loa ana mai ka maka mal o na makai, a hui pu keia mau ma'i me ka ohana a hiki i ka. loaa hou ana o kekahi o lakou i keia haawina weliweli. Ina i ae ia ka-ohaana e ike ia lakou, a ae ia hoi e imi i ke ola no lakou, malia paha aole loa e malama ia na ma'i e like me ka mea a kakou e ike mau nei. O ke ano o ka noho ana, ka a'i ana, ame ka naau lokomaikai o na Hawaii kekahi mea nana e hoolaha nei keia ma'i. E like hoi me ka makou i hoike aku ai i ka pule i hala he mea maikai e hoao ia ke ola o keia ma'i i ka laau tua-tua elike me ka hoike i loaa mai Tahiti mai he ola keia ma'i. Ina e hoao ia me ka oiaio a loaa ole ke oia, aoie no v kakou ia hewa, aka, ina ka- , kou e waiho malia ana i ke ola, a o ka kakou no o ka malama wale aku no a hiki mai ka make, o kakou no ke | poho ana ma ka uku mau ana i na auhau no ka malama ana i na ma'i| lehulehu. Ua oi aku na kala i huolilo ia no ke ola ke loaa mamua o na kala e malama nei i ko iakou noho ana, a ua oi aku nohoi ka waiwai ame ka t hauoli ke hiki i'o mai ia la.