Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 6, 7 February 1902 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, FEBERUARI 7,1902

 

KUE I KA BILA KANA-

WAI LEPERA

--

Kue Ikaika na Poe Re-

pubalika i keia Bila

Kanawai---Ko la-

koumau Manao.

--

Koho ia o Konela J. H. Fisher i Ka-

            kauolelo, a o Mr. J. D. Avery i

            Hope Kakauolelo no ke Komite

            Waena o ka Aoao Repupalika.

--

            I ka po Poakahi o keia pule i malama ia ai kekahi halawai o ka Papa Hooko o ka Aoao Repupalika no ka noonoo an ai kakauolelo hou no lakou ma kahi o Mr. Hendry i waiho mai i ka hana, ame kekoho ana i kon ahope.  Aole o keia wale na hana i hana ia aka ua noonoo pu ia kekahi mau mea ano nui mawaho ae.  O kekahi o na mea ano nui i noonoo ia ola ka malama ana i halawai makaainana nui no ka hooholo an ai kekahi olelo hooholo no ke kue ana aku i keia bila kanawai lepera a Wilikoki e hoolilo ana ia Hawaii nei i wahi hoahu no na ma'i lepera apau o Amerika.  Aole o keia bila kanawai wale ka mea i makemake ia e kue aka o kela bila wai a Paka ma a ka Elele i waiho aku nei imua o ka ahaolelo ma Amerika.  Ua noho mumu le na Repupalika no kekahi manawa no na mea e pili ana i keia mau pila kanawai hoopilikia, aka, ke ike nei lakou, he hana pono na lakou ke ku ana a kue aku i na hana a lakou i ike ai e hoopilikia mai ana i ka lehulehu e noho nei ma Hawaii nei, a e hoolilo ana hoi i ka inoa maikai o Hawaii i mea ole imua o ke alo o ka lehulehu i ike ole i ke ano o ka noho ana o keia mau aina.

            Ua hiki ae ma ka lakou halawai he umikumamaiwa lala, ke helu pu ia me ka mana koho i haawi ia i kekahi mau lala.  O ka hana nui loa imua o lakou ola ke koho ana i kakauolelo no lakou ma kahi o ko lakou kakauolelo mai i ka hana mamuli o kona koho ana ia ma kekahi hana okoa aku i oi ae na pomaikai.  Mamua o ka malama ana ia okeia halawai ua ike ia he elua wale no inoa i makemake ia no keia wahi, oia ka inoa o Konela J. H. Fisher ame W. J. Kuelo.  I kahiki ana mai o keia ninau ua ku koke ae la o Mr. J. P. Cooke a waiho mai ia i ka inoa o J. H. Fisher.  Ku mai la o Kahaulelio a waiho mai la i ka inoa o W. J. Kuelo.  Ku mai la kekahi a noi mai la e pau ka waiho ana ia aku o na inoa no keia wahi.  Ua maopopo loa iho la aia mawaena o keia mau inoa ke kakauolelo.  I kela manawa o W. J. Kuelo i ku mai ai a noi mai ia e kala ia aku oia, oiai he nui loa kana hana mawaho aku, a ua manao hoi oia e oi ae ana ka waiwai o ka hana mawaho mamua o kona paa ana iloko.  Ua ae koke ia kana noi a koe iho la i keia manawa he hookahi wale no inoa.  Ku hou mai la o Kuelo a noi mai la e haawi ae ke kakauolelo he hookahi balota no lakou apau ma ka inoa J. H. Fisher a koho la oia me ka lokahi.  I ka hiki ana mai o ka hookahi wale no inoa i makemake la no kela wahi, oia no ka hope Kakauolelo mua, Mr. J. D. Avery.  Ua koho ia oia me ka lokahi.

            I keia manawa i noonoo hou ia ai ka hoolilo ana ia Olaa i wahi koho balota no keia kau aku.  E like me ka makou i hoike mua aku.  E like me ka makou i hoike mua aku ai he mamao loa o Olaa mai ia Hilo aku no kekahi poe e hele mai ai e koho i ko lakou mau balota, a ke makemake nei ko laila poe e ae ia lakou e koho a i ole e hookomo  ia lakou ma ka apana o Puna.  Mahope o ka noonooo ana ia no kekahi manawa ua ike iho la lakou aole loa e hiki ana i kekahi mana mawaho ae o ka mana o ka Ahaolelo ke hoololi i keia wahi, a nolaila ua hiki ole ia lakou ke hana.  Ua hoike ia mai la nae ia lakou ke huli nei ke kiaaina i ka makemake o ko Olaa poe e pili ana i keia ninau me ka makemake e nana ia i keia ahaolelo aku e hiki mai ana.

            O kekahi mea i heluhelu la mai imua o na komite oia ka palapala a kekahi mau komite i hooponopono ai no ka hoouna ana i Wasinetona e pili ana i na Senatoa e noho loihi ana ma ka noho ame ka poe e noho ana no elua wale no makahiki.  Ua like loa keia bila me ka makou i hoike mua aku ai a ma ka nana ana ua nana pono ia ka pomaikai o na aoao apau a ole hoi i kaili ku ia ae na pomaikai.  Ua hooholo ia e hoouna he elua kope o keia a hookahi ia Samuela Paka, a na laua e waiho aku imua o ka Ahaolelo malaila.

            I keia manawa i ku mai ai o B. H. Wright o ke keena o na Hana Hou a hoike mai ia he lehulehu na makamaka i hiki aku imua on a a noi aku e kahea ia kekahi halawai makaainana no ka hooholo ana i kekahi olelo hooholo kue ikaika loa i ka bila kanawai Lepera a ka Elele Wilikoki i waiho aku nei imua o ka ahaolelo ma Amerika.  Ua hoike mai la oia ua like loa keia bila kanawai a ka Elele Wilikoki me kekahi welu ulaula imua o ka bipi bulu huhu, a he hana maikai na ka aoao Repupalika ke ku ana ae a hoike i ko lakou kue ikaika ma ka halawai makaainana.  Aole o keia bila wale kana i manao ai e kuo ia aka, ua manao oia he mea maikai e kue pu la kela bila wai a Paka ma e makemake nei e holo a i waiho ia aku nei hoi e ka Elele Wilikoki imua o ka ahaolelo o Amerika.

            Ku mai ia o J. H. Jones a hoike mai ia i kona manao e pili ana no keia bila kanawai lepera.  Ua manao oia aole he maikai o ka hoolilo ana la Hawaii i wahi hoahu no na ma'i lepera.  Aole oia wale aka, in a e lilo ana ma'i a kakou malalo o Amerika, a hooholo mai lakou e hoihoi i Filipino e malama ia ai, e lawe ia ana na ma'i apau loa mai Hawaii nei aku iloko o k amanawa pokole loa, a aole hoi e hiki ana i ka poe ohana ke hele aku e ike.  O ka waiho ana iloko o ka lima o Amerika he hana maopopo ole loa la. oiai ua hiki loa ia lakou ke hoololi mai iloko o ka manawa pokole loa a hiki ole ia kakou ke paa hou aku.  Ua oi aku ka maikai na kakou no e malama a o ke oia ka kakou e hooikaika e imi.

            Ku mai ia o J. P. Cooke a hoike mai la ua manao oia he nui a lehulehu loa na mea i hiki ke olelo ia e kue ana i keia bila, a o ka hana pono o ka malama ia o kekahi halawai makaainana nui e kue ana a e koho ia i mau komite no ka hoolala ana i keia halawai.  Ma ke koho ana a ka lunahoomalu ua lilo na hana ia B. H. Wright, John Lane, ame Wilcox.  Aole i maopopo ka la e malama ia ai o keia halawai nui.

            I keia manawa i ku mai ai o W. J. Kuelo a hoike mai la i kona manao e pili ana i ka hana a Kenelala Hakuwela e hana mai la i Wasinetona ma ka hoao ana e kaili ae i ka mana koho laula o na kanaka Hwaii. Ua manao oia he hana maikai na ka aoao Repupalika ke ku ana mai a hoike i ke akea aole na lakou keia hana e hana nei, a ua kue hoi lakou i kana hana.  O ka makemake o ka aoao Repupalika o ka waiho malie ia o ke Kanawai kumu e like me ka mea i hana ia ai, a e waiho ia hoi ka mana koho laula o ke kanaka Hawaii.  Ua manao oia he hana maikai na ka lunahoomalu o keia halawai ka hoouna ana i kekahi mau leka i na komite ma na wahi apau e hoike aku ana e kue ikaika loa ana ka aoao Repupalika i keia hana a Kenelala Hakuwela, in a ke han ai'o nei oia.  Ua hooholo ia keia me ka loaa ole o kekahi leo kue. 

            O kekahi mea i noonoo ia oia ke Koho balota Kiukawa e malama ia aku ana ma ka apana eha.  Ua manao kekahi mau lala he hana waiwai ole wale no k hookomo ana aku i moho ma keia koho ana oiai aole he wahi pomaikai e loaa ana i ka aoao.  Ua makemake ia e malama i ka ikaika i loaa i ka aoao Repupalika a hiki mai ke kau koho balota iloko o ka mahina o Novemaba a ia manawa e hookuupau ai ka ikaika.  He hoolei wale no keia i ka ikaika ke komo ana aku ma kekahi palo waiwai ole.

            Ua manao o Konela Fisher he hana hoohewale ia ke ku ana a hoolele i keia koho.  Ua oi aku ka maikai e komo aku e paio a in a e haule ana aole no he pono i loaa mai i ka aoao, a in a no hoi e lanakila ana he nani okoa nohoi ia.  Ma ka nana ana i keia manawa me he mea la e loaa ana keia manawa me he mea la e loaa ana keia wahi i ka aoao Repupalika ke hoao ia.  Ua waiho ia keia mea a no kekahi manawa aku e noonoo ia ai.

--

NA ILIO HAE LIILII.

--

            "O na Ilio hae liilii ka mea nana e hanaino nei ka waina."  He olelo kaulana kelia i lohe mau ia ma na aina mahi waina o ka Hikina.  E a'o mai ana i kekahi haawina kahiko loa, he haawina hoi i hoomaopopo ole ia e kakaou kona waiwai hoi i hoomaopopo ole ia e kakou kona waiwai i'o, e a'o mai ana aole o na mea nui ke kumu o ka pilikia, aka o na mea liilii no.  Ua ike loa ia ka pololei o keia ma na ma'i hepera, e hoomamao ana kakou mai ia wahi mai in a ia ike la ka ma'i Korela, e hoao ana kakou e hoopakele ia kakou ma na ano apau, aka o ka ma'i o ke ake ka mea nana e luku nei he mau tausani i ka hookahi e make ana i keia mau ma'i ahulau, eia nae ke manao nei kakou i ke kunu ame ke anu he mau mea liilii ano ole, oiai no nae o keia mau mea liilii ka hoomaka ana o kela ma'i ola ole.  O ke kunu ame ke anu na oamka ahi o ka a'i, a o ka hana pono wale no, o ka hoopio koke aku i keia manawa me ke kali ole.  O ka ula ke kanaka ake pau, oia ka hana a kahi omaka ahi o ke kumu ame ke anu, a kakou i manao aku ai he mea uuku wale no, a hookuu wale ia.  He tausani o na ole e hoopakele mau ia i kela ame keia makahiki in a e hooinu ia i ka laau kunu Kikapu.  Ua hiki loa i kela laau ke hoopio i ka omaka ahi o ke kunu, ka mea nana e hana na male e loaa mai ai ke ake pau.  He hiki wa we loa ke ola o ke kunu, ke anu, anu iloko o ke poo, lia o ka lii, Garipa, anu iloko o ka umauma, hano, numonia, ake pau, ame na kunu o kela ame keia ano.  He maikai kona inu ana, oia he maikai na mea i hoohuihui la.  O keia ka laau maikai no ke kunu ame ke anu, a he mea aikai e hoao i kona nani.  E loaa no keia laau a ka Hale Kuai Laau o HOBRON DRUG COMPANY na Agena no na laau Kikapu ma Hawaii nei.

--

MAHUKA MAI KA MAKAI AKU.

--

LOAA AKU HE ELUA MAU HAOLE

            UA HIAMOE ILUNA O NA KAA

            UKANA.

--

            I ka po Poakahi nui ua kalepona mai la ka mea kiai o ka Hui Kaa ahi i ka Halewai ua loaa aku iaia he elua mau haole ua hiamoe iluna o kekahi o na kaa ukana.  Ua manao oia aole laua he niau kanaka maikai.  Ua hoouna koke ia aku la o Mlleitner ame Naipo, he mau makai, no kela wahi no ka nana pono an aia laua.

            UPa loaa aku la ua mau wahi haole nei elike me ka mea i hoike ia mai e ke kiai, a hoala ia aku la.  I ke ala ana ae ua hoike ia aku la ua makemake ia laua e hele mai no ka Halewai I ka puka ana mai i waho o ke kaa ua hoopupu iho la ua mau wahi kalohe nei.  ole i nui loa ka Mulleitner hana, oiai he pu kana, a ua hoomaka'uka'u iho la oia i kona hoa a ae e hele me ka maikai, aka, no Naipo, ua nui loa kana hana me kona hoa oia po.  I ka ike ana mai o ke kiai ua aneane loa e homo keia wahi haole mai ia Naipo aku, ua wehe koke mai la oia i kana pu me ka olelo pu ana mai iaia in a aole oia e hele maikai me ka makai e ki ia ana oia i ka pu.

            Ua ano oluolu iho la kahi manao o ka makai i kona ike ana aku ua loaa iaia ke kokua maikai, a he pu hoi kana no ka hoomaka'uka'u ana mai i keia wahi kalohe hoopupu nui wale aku.  Aka, aole i loihi keia mau manao hoohauoli, no ka mea i ka manawa pokole loa ua hapai koke ae la keia haole i kona lima iluna, pa'i ia aku la ka pu a ke kiai a haule ilalo, peku ia aku la ka ipu kukui helepo a pio, a hoomaka au la e holo me na mama nui.  Ua haule iho la kona papale mauu a ola ka Naipo i hoihoi mai ai no ka Halewai.

            O ka mea i paa mai ia laua oia o Fred Smith.  He poupou oia a he kiekie hoi kona hoa i mahuka ai.  Ua manao ia na laua i paa kekahi kanaka ma ke alanui Muliwai i kekahi mau po aku nei, oiai ua like loa ko laua ano me na mea i hoike ia aku i ka Halewai e ka mea i powa ia.

            I ka pau ana ae nei o na po mahina ke hoomaka hou mai nei na powa i ka lakou hana.  He lehulehu ka poe e hoike ia mai nei ua paa ia e na powa, a ua komo ia hoi ka hale.  Ua paa aku kekahi mau mea a o ka hapanui eia no ke hele laula nei e hana i ka lakou i hana.

           

HALAWAI WAIONA

--

KA OLELO IKE A KEKAHI MAU

            PAAHAO E PILI ANA I KE INO

            O KA WAIONA.

--

            O ka Poaha o ka pule i hala ka la i hookaawale ia no a hana a na kanaka hoole waiona, a ma ia mau halawai i lohe la ai kekahi mau olelo a'o waiwai, a malaila hoi i lohe ia ai kekahi mau hana maikai a kakou e hana aku ai no ke kinai ana i keia ino.  Ina e lawe ia kekahi o na olelo a'o i loaa mai ana ka manawa e nalo aku ai ka waiona mai ia Hawaii aloha nei aku.

            He nui na halolelo maikai i haawi ia ma keia halawai, a e hoopuka liilii aku ana makou i keia mau haiolelo maikai a hiki wale i i ko lakou pau loa ana.  I keia pule e waiho aku ana makou i ka leka a ka luna paahao nui ame ka leka a kekahi mau paahao elua e hoike ana i ke kumu o ka ino o ka waiona.  He ku maoli no i ke aloha ke heluhelu iho i ko laua manao, a ua hiki loa hoi i ka mea heluhelu ke ike iho i ka oiaio o ka laua mea e olelo ana. He oiaio o ka waiona ka mea nana e huki nei i ka lehulehu i ka halepaahao ke huli pono ia, aka me ia ike aku no o kakou i kona ino, ke pau aku nei no kakou ilaila e kokua ai i keia diabalo.

            I ka halawai i malama ia i ke kakahiaka ua lohe ia kekahi mau hoike mai na lahui like ole mai e noho nei ma Hawaii nei e pili ana i ke ino o ka waiona ame ka hana hoi a ka waiona e hana nei ma Hawaii nei mawaena oia mau lahui like ole.  Ma ka hoike a Mr. Kumuro, he kepani, o ka waiona oia ka enemi nui loa a kona lahui e palo nei.  O ka pilikia nui o lakou aia ma ka waiona i lawe ia mai mai ko lakou aina hanau mai, oia hoi ke sake.  He lama keia i maa ia lakou ma ko lakou aina hanau, a oia ino i ike la malaila eia ke komo nui mai nei i Hawaii nei.  Eia ma Hawaii nei he aneane 60,000 kepani, a ke hoolilo ia nei, ma ka awalike, he $2.  mai kela ame keia kepani mai no ka waiona.  Ua like keia me 120,000 e lilo nei mai na kepani wale aku no no keia hana i ka makahiki hookahi.  Aia iho la ihea keia mau dala?

            Na Rev. A. N. Soares i hoike mai keia ino mawaena o na Pukiki.  Ua hoike mai la oia ke inu nei mai na keiki pukiki liilii mai e eono wale no makahiki a pii aku.  I ka maanwa e inu ai kekahi mau makua ua manao laua he hana maikai na laua ka hoolawa like i kalaua mau keiki me keia mea maikai a laua e hoonuu ana.  O mea maikai a laua e hoonuu ana.  O ka waina, whiskey ame ke Kini na waiona inu nui loa ia e na pukiki.  Ua hoike pu mai oia he nui a lehulehu na pukiki e kuai malu nei i ka waiona, aka ua akamai loa lakou i ka huna ana i ka lakou hana mai ka maka mai o na mana aupuni.  He lehulehu na manawa a na makai i hoao ai e loaa kekahi o lakou, aka, ua nui loa ka ike o keia mau pukiki i ka huna ana i ka lakou hana kalohe.  He mau hale inu lama no kekahi i laikini ia e malama ia nei e na pukiki.

            Na Rev. O. P. Emekona i hoike mai ka hana a ka waiona mawaena o n a kanaka Hawaii.  He mea keia i ike maka ia e kakou,, a nolaila aole makou e hoike piha ana.  Ua hoike ae o Emekona ma ka mea ana i ike a ua pololei kana mau olelo apau i olelo ai, aka, ua hiki ia makou ke hoike ae, ua oi loa aku ke ino o ka hana a ka waiona e hana nei mawaena o kakou, e like hoi me ka kakou e ike mak anei, mamua o na mea i hoike ia, a aole no e hiki ana i kekahi kanaka hookahi iloko o ka manawa pokole i haawi ia iaia ke hoike piha aku.  O ka makou e noi nei, e nana ae kela ame keia ma kona mau aoao, ma na wahi kokoke i kona home a e ike ana no oia i ka hana a ka waiona e hana ana.  O ke suaipa, oia kekahi lama inoino loa e inu ia nei mawaena o na Hawaii.  He pelapela kona hana ia ana, aole he maikai o ka wai e hoohuihui ia ai i kekahi manawa, a he ku maoli no ka i ka hoowahawaha ke nana aku.  Ua oi au ka maikai e inu i na waiona maikai mamua o ka hoao ana e inu i keia wai lepo.

            Ma keia halawai no ua hoike mai la o Rev. Rice, ke poo o ka hui hoole waiona i kekahi mau mea ana i ike maka.  Ua hoike pu mai la oia o ko lakou makemake o ka pa@ ikaika me keia ino, a e hoao ana lakou e holo kela bila kanawai waiona i hoao la iho nei e holo i ke kau i hala.  He kanawai maikai loa keia, a in a e holo ana e lilo ana ke koikoi o ka malama ana i k a waiona iloko o ka lima o ke aupuni a e nalowale aku ana, hoi kekahi mau mea nana e ume nei na kanaka ilaila.

            I ka halawai a na kanaka hana i ka auwina la mai ua haiolelo ke Kiaaina no kei kumu manao.  O k ana kekahi o na haiolelo maikai loa, a e hoike piha aku ana makou ma keia hope aku.  Ua hoike mai oia ma ka aoao o ke aupuni.  Ua ike oia o ke aupuni kekahi mea i kupono e hoahewa ia no keia hana, aka, aole o na poe nana e alakai nei aka o ka hapanui o ka haolelo ka poe hoi nana i hooholo na kanawai e ae ana i keia hana.  O ka lakou o ka hooko wale aku no i ka manao o ka hooko wale aku no i ka manao o na kanawai i hana ia.  Ua manao hoi oia o ka hana maikai loa a kakou e hana ai oia ka imi ana i mau wahi i like loa me nahale inu lama koe wale no aole he kuai ia o na wai i loaa na alakohola.

            O Mr. Bowen âme E. W. Campbell kekahi mau haiolelo a e hoao ana makou e hoike piha aku i ka laua mau haiolelo ma kela hope aku.  O kela ma lalo iho ka leka a ka Luna paahao nui ame ka leka a kekahi mau paahao e paa nei ma Kawa i kela manawa:

--

            Honolulu, T. H. Ianuari 28, 1902

            I kulike ai me kau noi, ke waiho aku nei wau i ka'u hoike e hoike piha ana i ka nui o na paahao e paa nei ma Kawa no ka On a wale no mai 1898-1899 ame 1900-1901, ame ka papa hoike o na lahui like ole.

            O ka põe ale no keia i hiki mai i ka Halepaahao nei mamuli o ka hiki ole ia lakou ke uku i na dala hoopai.  No ka hapanui aku, e hoike ana i ka nui o ka poe i hopu ia no ka on a e loa no na hoike ana ma na buke o ka Halewai.

            WILLIAM HENRY,

            Luna Paahao Nui, Kawa.

            Me keia hoike maluna ae e ike ia ai ka nui o ka poe i paa no keia hewa no na makahiki elua.

            Eia ma Kawa he 95 paahao.  Kanahiku kumamalima pakeneka o lakou i pane mai i na ninau e pili ana i ke ino o ka waiona, e hoike ana hoi ua inu liilii, kekahi ua inu mau aole nae hoi i ka inu a on a, a o kekahi ua inuapuaa, a aia no ka palena o ka on a loa.  Ke hoouna pu aku nei wau i ka leka a elua paahao, elike me ka laua i kakau ai hookahi ua hoopaa ia a pau ke ola no ka pepehi kanaka, a o kekahi e paa ana no kekahi mau makahiki loihi.

 

I KA POE E LAWE ANA INA OLE-

LO A'O

 

            O ka waiona ke kumi o ko'u paa ana ma ka Halepaahao, mamuli o ka inu ua hana aku wau i ka hana nana i kaili ae ko'u kulana lanakila.  Ua hiki loa ia'u ke lilo i kanaka maikai a i makainana hoi i aloha ia aka, ua haa lele aku wau ia mau mea maikai mamuli o ka waiona.  He nui na hana maikai i loaa ia'u--he mau hana e hiki ai ke hilinai ia--i kaili la mamuli o ka waiona.  Aole he mea huna ke kumu o ko'u paa ana, aka, ua maopopo i ka poe i ike ia'u, o ka "Whiskey" oia ka mea nana i hoolei ia'u iloko o ka halepaaahao.  O ko'u enemi ia no na ma kahiki he umikumamawalu i hala, a oia hoi ke kumu o keia hoopaahao ana.  Aole o ka waiona a'u i inu ai mamuli o ko'u makemake iho aka, o ka waiona a ku'u mau "hoa'loha ole-wale" i hookikina mai ai ia'u e inu.  Ina he nui ke dala a kekahi kanaka no ke kuai ana i ka WHiskey, he nui na hoa'loha e loaa ana iaia no ke kokua ana e inu, aka, in a e komo oia iloko o ka pilikia e poina ana oia iloko o ka manawa po kole loa.  Ua hiki ia'u ke olelo ae me ka oiaio, ua loaa ia'u kekahi haawina maikai, he mea e a'o mau ana a hiki i ka pau ana o keia oia ana, oia hoi, e waiho malie i ka waiona. Ina e hoopaa la kekahi kanaka noonoo maikai iloko o ka halepaahao no hookahi a oi aku mau makahiki a ike oia i ke ino o ka hana a ka waiona, a i kona puka ana hoomaka hou e inu a hiki i kona hoi hou ana i ka halewai, aole i kupono e loaa iaia na kokua ana.

            Mailoko mai o elua haneri paahao ma keia halepaahao, he 70 pakeneka o lakou i paa mamuli o ka waiona  E hookonokono mai ana ka poe kuai waiona ia oe e inu a e uhauha i kau dala, me ka olelo pu ana mai he kanaka mai kai a oluolu oe, aka, i kou manawa e komo ai iloko o ka pilikia, e olelo ae ana lakou, "Oh, he wahi mea oia no ka manawa i hala."

            Me ka manaolana, e lawe ana kekahi o na makamaka, e heluhelu ana i keia mau lalani manao, a waiho malie i ka waiona, no ka mea in a aole oia e waiho malie ana, e mihi ana oia i ka hala ana o ka manawa maikai, e like me CHAS A. HEFFERNAN.

--

            O ke kumu nui o keia hoopaahao ana ia ola ka "red rum," )rama ulaula) a'u i inu apuaa ai.  Ina e pela ia keia huaolelo mai hope mai e loaa ana "murder," oia hoi, he "pepehi kanaka"  Ua hui ae keia mau huaolelo a i elu ama ko'u pilikia.

            He keia-mokuwau no kekahi mau makahiki loihi, ua ike i na hana maa ia lakou, a ua inu me ko'u mau hoa holo moku.  Aole no wau he kanaka inu nui wale, aka, he lehulehu na manawa o'u i "ike ai i ka iho mai o ko Luna Poe."

            I ka lae 16 o Mei, 1889, ka la e haalele mai ai ke mokuahi Australia ia Honolulu nei no Kapalakiko, elike me ka maa mau, ua hele aku ia wau i ka aina no ke kuai ana i kekahi mau mea a'u i makemake ai a e ike hoi i ko'u mau hoa'loha mamua o ka holo ana o ka moku (me ka ehaeha, mahope mai o ko'u paa ana, ua ike iho ia wau aohe ka o'u hoa'loha), a ua kuai wau i ka'u mau mea i makemake ai a hui me na hoa'loha he lehulehu.  Ua kuai wau i mea inu no makou, a koi ikaika mai la lakou e inu hou.  Ua hoe maka mai la wau e hele, aka, ua makemake lakou e inu hou oiai a ka'u huakai hope loa ia, a he oiaio, iloko o ko'u hilahila ame ke kaumaha.

            Ke noi aku nei wau i na kanaka opiopio apau e heluhelu ana i keia e nana pono i keia mau olelo a'o mamua o ka hala ana o ka manawa kupono, o hoi oe i kou luakupapau iloko o ku hilahila.

            GEORGE WADE

--

E HOAO ANA I KA

LAAU TUA-TUA.

--

Aole e Uku ia Ana o John W. Kalua

            no na Palai i Inoino Oiai Aole na

            Ka Papa Ola i Kauoha

--

            I ka Poakahi nei i mala ia ai ka halawai a na lala o ka Papa Ola a ma ia hulawai ua hooholo lakou e kauoha aku ia Kauka Oliver, ke kauka aupuni e noho nei ma ke Kahua Ma'i ma Molokai e hoao i ka laau tua-tua a makou i hoike aku ai i ka pule i hala maluna o kekahi mau ma'i malaila a e hoomau ia ka lapaau ana no kekahi manawa loihi i maopopo pono ai ke ola ame ke ola ole o keia ano ma'i i kela laau.

            Mamuli o ka ike ana o na kauka i na hoike ma na nupepa e pili an ai ke oia o kekahi keiki ma'i ma Tahiti mamuli o keia laau ua noi ae o Kauka Kupa e kauoha ia ke kauka Aupuni ma Molokai e hoao i keia laau.  Ua hoi kemai la ka Peresidena o ka Papa Ola aole i hoao ia keia laau mahope o ke kmumu ana aku o kahoike a Kauka Hoffman ame kauka Camp e hoike ana aole he ole o keia ma'i i keia laau.  Ua palapala mai nei o kauka Oliver e hoouna ia aku keia laau iaia a e ae la aku hoi oia e hoao i kona waiwai io maluna o kekahi mau ma'i ma ke kahua ma'i.  Ua ninau ia a hooholo lokahi na lala i hiki aku e ae ia oia e hoao aku i keia laau, aole no kekahi mau mahina pokole, aka, e hoomau ia a hiki i ka maopopo ana o kona waiwai i'o.

            Ua manao o Kauka Kupa, he hana maikai na ka Papa Ola ka hoao ana ma na ano apu lo e imi i ke ola in a he loaa ia mea, a oiai ua hoike ia mai nei ka maikai o keia laau, ua manao oia o ka hana pono wale o ia lakou e hana ai oia ka hoao ana.  O ka mea wale no i koe oia ka ae mai o na ma'i e lawe i keia laau, oiai u ahoike ia mai aole he maikai loa o kona wai ke inu akku, a he loaa hoi kekahi mau haawina palahu mai a ke kino a puka mai o ke ino iwaho i kou manawa e lawe ai.  O ka makou e manaolana nei oia ka hoao ana o kela ame keia Hawaii e lawe i keia laau me ka hoomanawanui, a e ike pono ia ka ola ame ke ole ole.  Mai nana i ke ino, aka e hoomanawanui i loaa ke ola.

AOLE E UKU IA ANA.

            Ua loaa mai nei he leka mai ia John W. Kalua mai e noi mai ana e uku ia aku oia no na palai i inoino maluna o ka moku i hoouna ia aku hoi no Molokai.  Ua hiki aku ka huina o kana bila i ka $500.  Ua ae mai oia nana e uku ka uku moku o keia mau ukana.  Ma ka noonooo ia ana ua hooholo iho ia na lala o ka Papa Ola aole lakou e uku ana i keia koi aiai aole na lakou i kauoha keia mau paiai e hoouna ia, a ua hana ia hoi me ko lakou maopopo ole.  Aole lakou e uku ana i ka lilo o na palai ame ka uku moku, a na Kalua no e uku ana.  Ua kauoha ia ke kakauolelo e kakau aku ia Kalua p ela, a e hoike piha aku hoi i ke kumu o ka ae ole ana ia o kana koi.

--

KA OLELO A KEKAHI OIWI O HO-

            NOLULU NEI NO KA HUAALE

            KIKALAHANEENEE A DOAN.

--

            I ka wa e loaa ai o kekahi olelo hooia mai kekahi mai o ko kakou poai ae, e lilo ana no ia mea i mea hiinaiia e na kanaka, ame oukou hoi e ka poe heluhelu.  O ka olelo a kekahi mea i hilinai nui ia, e lilo mau ana no ia i mea oolea iwaena o na kanaka apau, a pela no e lilo ai na hooiloilo a ka poe ai-a ma keia kulanakauhale i mea ole.

            I mai o Mr. James O. Stevens, o keia kulanakauhale, penei:

            "He hoihi ko'u wa i noho ai iloko o ka akiaki mau a ka hu'i ma ka poli o ko'u iwikuamoo, maluna ae o ke kikala, a pela au i hoomanawanui ai no kekahi manawa loihi a hiki i ko'u hoao ana i ka Huaale a Doan, a'u i kuai ai ma kahi o HOLLISTER DRUG CO.  He manawa pokole wale no ko'u o ka ai ana, a ua loaa ia'u ke ola a'u e olioli mau nei i keia wa, a ua hiki ia'u ke kaena i ka oiaio o ke ola o kea laau a he kupono maoli no na poe a pau i loohia i keia ma'i hookahi."

            O Mr. Stevens kekahi o ko kakou mau kamaaina.  Aole anei e hiki ia kakou ke hilinai i ko kakou poe ponoi mamua ae o kekahi mea e noho ana ma Amerika?

            He hu'i no anei kou kua a umii hoi ka aoao, a hiki ole ia oe ke ku iluna kahi wa?  He nalulu no kou poo i kahi manawa haalulu mai ke kinioa, maloo mau ka puu, pela ka ili, moe pono ole ka po?  Aole anei he huki o na kuekuemaka, a ano mohio?  Aole anei he ino o ka moe ana me na manao ana hakalalu mau?  Aole anei he huki o ka lihilihi maka, a pehu mai hoi na ami, a he emi pu mai o ka puu, aole anei he ano paaki-uaua, hauliuli hoi, e loaa mau ai ka hakuhaku?  He ma'i poino na ma'i o ka puu, a he mea pono e makaalaia kinohi, mamua o ka hookumuu ana iloko o ke kino.  Ina e hoohakaliaia ka lapaau ana, e lilo ana no ia i mea e kaa mau ai ke kino iloko o na ehaeha he nui, no ka hiki ole ke hoola mahope aku.

            E kualia ana na Huaale a Doan no ke Kikala Haneenee a me na Puupaa e na poe awili laau a pau a me na poe malama halekuai a pau, no 50 keneta no ke poho, a he eono poho no 2.50 a e hoounaia aku no ma ke Eke Leta, in a e koaa mai ke kumukuai ia HOLLISTER Drug Co., Honolulu, na Agena Kuai Nui no ko Hawaii Pae Aina.

--

KA MOKU KAUA FARANI

Mai ka aoao i mai)

--

pena kahiko loa, a ua lohe ia mai nei eia aku he palapala hookohu Adimalala.  Ua manao wale ia nohoi i ka hiki ana mai oia hookohu e loaa pu mai ana ke kauoha no kona hoi ana aku maluna o kekahi moku okoa, a malia i kekahi wahi okoa loa aku paha.  He Kapena oia ua aloha ia e kona mau koa. a e minamina loa ana lakou in a oia e hookaawale ia aku mai la lakou aku.

            Ua hanau ia oia ma kekahi wahi kokoke loa i na mauna kaulana o Alps iloko o ka mkahiki 1847 a ua piha hoi iaia ke kanalima kumamalima makahiki i kei amanawa.  He kanaka oia ua hoonaauao maikai ia aole ma na hana kaua wale aka ma kekahi mau ike okoa aku.  Ua olelo ia oia kekahi o na kanaka ike loa ma ka oihana ana e paa nei.  Ua loaa mai ke kauoha iaia e haalele mai ia Honolulu nei i ka Poaha iho la.

--

KE KUMU I PAU AI O KA MA'I RU-

MATIKA O WHEELER.

--

            I ke kau kupulau o 1898 ua hele wau a @a pu ma ko'u mau ami ame ko'u kino holookoa no apau, ua hiki pono ole hoi ia'u ke hele mao a maanei, a ia manawa wau i kuai ai i kekahi omole Laau Hoola Eha a Chamberlain.  Mai ke kau mua ana no ua ike iho la wau i ko'u ano maikai mai, a mai ia manawa mai a hiki i kela manawa ka loaa ana ia'u o ka maha.  Ua hana wau no hookahi makahiki me ka loaa ole o keia haawina ia'u." R. Wheeler, Northwood, N. Y.  E loaa no keia laau ma ka Hale Kuai Laau o Benson Smith & Co., na Agena Kuai Nui.

--

            Ilaila ae no o Mrs. Wilikoki e like me ka mea maa mau, a ua pinepine hoi na mana wa i ike ia ai keia wahine kalaiaina o keia mau la e ku ana e hoike i kona manao, a no kona ku mau loa, ua p@ kai o Emaluka a ku koke iluna e hoike aku ai i keia lede maikai aole on a kuleana e kamailio ai ma ka papahele o ko lakou hale hui ma na ninau ana nui o keia ano.  Ua ku mai o Mrs. Wilikoki e kakoo ikaika i ka inoa o Kapena ferry , ua manao hoi oia aole he hana maikai ka hoopaa ana ia o kona inoa @ keia palapala hoopii a lakou.  O ka @ i hoike ole ana mai i kekahi mau ku@u waiwai ole ai kana mau olelo oia k@ maikai e hooko ia aku ai kona makemake.

--

            O ke anu iloko o ka umauma ke nana pono ole ia e loaa mai ana kekahi mau haawina maikai ole, aka, in a e hamo mau ia me ka Laau Pain Killer iloko o ka wai mahana e loaa ana no ka oluolu iloko o ka manawa pokole loa a pale ia aku ke komo aha mai o na ma'i like ole.  E nana pono i na laau pololei a oia ka Perry Davis, Kumukuai 25 ame 50 keneta.

 

KAKELA ME KUKE

{KAUPALENAIA.)

Poe Kalepa ma ke Komsi@

A HE

Poe Lawelawe Kepaa.

AGENA.

--

E Hoolohe Mai.

E o'u mau hea o ka ua Kuk@

owau o

WILLIAM RINGER,

ua wehe ae nei au he Hale Kuai,

KIKA, KIKKILIKI, PAKA

NAU o na ano apau, pela me na

ano KINI MEA AI like ole o na

ano apau, pela hoi me na OPE-

LU MALOO ono o na Kona a e

lao pu ana me na PAKA HA

WAII on a o na Kona.  E kipa

mai ma ko'u hale Kuai, he oluolu

na kuka kamailio ana.  E loaa

 no wau ma Alanui Muliwai ko-

koke ia Alanui Kukui.  Ua hiki

ke hoolawa ia na kauoha mai na

kuaaina mai i na mea i make-

make ia.           P. O. BOX 483.

--

HOAHU-HOAHU-HOAHU

            He Hui hoohana like ma ka koahu hoolala, imi dala, a me ka imi a hookahua i na home.  Ma keia mua aku @ hookaawale oe i kau mau wahi dala @ malama ai a e hiki an apaha ia oe @ malama iloko o na huina hoahu liilii ma ka mahina, a e hookomo aku @ o ka waihona o kekahi hui i kuku@ malalo o ke Kanawai, me ka lawelawe ole i na hana apuka, a he oihana k@ e loaa ai ka pomaikai a e loaa ana @ home i ka hopena.

E MALAMA I KE DALA.

            Aole makou e kono aku ana e u@ ika oukou dala, ke noi nei makou @ hoahu mai oe i wahi huina uuku @ makou i kela a me keia mahina no ka manawa o 75 mahina.  E hana ana @ i keia e like me kau mea e hana ai in a e hoahu ana oe i kela dala iloko o ka puni.  He oi aku naie hoi ka huina ukupanee o keia mamua o ka mea e loaa Banako a i ole kuai paha i na bona aupuni.  He oi aku nae hoi ka huina ukupanee o keia mamua o ka mea e hoaa ana ia oe iloko o na banako, no ka mea, na ka poe paa palapala hoola e Kukaawale ka mea hoola i ka hoopono a me ka maalahi maopopo o ka ohi ka ukupanee.  O ka Waihona Dala mea hoahu.  Na kela kahua e wehe hamama aku imua o ko makou poe @hu i ke alanui e loaa ai ia lakou ka uhupanee oi o ka mahuahua.

            No keia mea, aole oihana, hoopukapukapu ikeia ka oi aku o ka pomaikai mamua o kela.  E kakau mai a e kauoha mai i na hoakake piha aku i na mea a pau a me na lawelawe ana ke makemake ia, ke kakau ia mama ka leta a ke ninau k@ ia mai.

            McIntyre Hale kihi o na Alanui Papu a me Moi.  Rumi 3 a me 4.

--

UA PAU KA WELI I KA NOHO @

KI NIHO.

--

            HE HIKI KE HUKI A HOOPIHAIA NA NIHO POPPO ME KA EHA OLE malalo o na paahana ana o keia au naauao e kapilia ai i ka io o ka papa niho.  Aohe hanaia i ka laau hoohi@moe.

            O keia wale no kahi huki a hana niho ma Honolulu nei i loaa na PAAHANA I HOOPAAIA me na mea e ae e hiki@ ke huki, hoopiha a hoopaa i poo @ a puna paha e hiki ole ai ke ikeia ke ano e mai ka niho maoli ae, a e paa @ ia no umi makahiki malalo o ka @ paa ana, me ka LOAA OLE O KEKAHI HUNAHUNA O KA EHA.  He @ WALE NO I HOOAAUAO A HOOKUU MAIKAI IA na poe lawelawe, @ poe i lawelawe mua ma keia oihana mai ka 12 a i ka 20 makahiki, a @ loaa ma ke poo o na mahele like @ o keia oihana.  E kipa mai @nti, a e ike no auanei oukou i ka ol@ o ka makou e hoolaha nei.  E ho@ mua aku no makou ia oukou i ka @ o ko oukou ilio i ka wa e NANA MUA AI ME KA UKU OLE.

            PAA NIHO KU'I . . .  $5.00

            NIHO GULA . . . 5.00

            HOPIHA IA A NA ME KE

                        GULA . . . 1.00          

            HOPIHA IA ANA ME KE

                        DALA . . . 50

            Ua lawa ko makou inoa i ka ho@ ana i ka maikai o na hana a pau.

            NEW YORK DENTAL PARLORS

                        Room 4 Elite Building

                                    Alanui Hotele.

            HE MAU WAHINE NO KAHI NO KA WAHINE.

            8 a. m.             p.m

--

Ka Moolelo apau iloko

            o hookahi hua olelo e

            pili ana no ka laau.

PAIN KILER

UA IKE NA

KANAKA APAU

@ KA

@

LAAU KUPONO

NO NA HOME.

He hoo@napopo a hiki wawe no

KA UMII, KUNU, PALAHEHE

HI, ANU, PAUAHI,

PEHU AME KA HAKI.

Hikiwawe ke ola.