Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 5, 31 Ianuali 1902 — Page 5
This text was transcribed by: | Mary Ching |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NA HUNAHUNA MEA HOU.
O ka la hanau keia o Lunalilo.
I Iwilei ka Hope Makai i ka po Poakolu nei a paa mai kekahi mau Kaikamahine Poko Riko me ka lakou mau eia.
Paa kekahi mau kepani hana okolehao ma Kawa. Ua loaa aku ka lakou lua huna i ka Hope Makai.
Ke keaka mau nei o Hogan me na Paele i koe iho ma ka Hale Keaka Ofiuma.
O ka la 11 a i ole 18 o Maraki ka la koho balota kuikawa no ke panihakahaka o Lunamakaainana Filifilana.
Ua malama la ka la hanau o Burns e na Sekotia. Oia kekahi o na Haku Mele Kaulana loa.
E haawi ana na Maile Ilima he hulahula nui no ka pomaikai o ko lakou hui i ka la 21 o Feberuari.
Ua haalele mai o J. D. Neil i keia ola ana. Oia kekahi o na kamaaina kahiko loa o Koloa, Kauai.
Malamalama o Kamaki Kuea i keia manawa a aole he hoopunana hou o na powa malaila.
Ua ku mai ka moku kaua Mohican. Ala maluna ona he 230 kanaka opiopio e a’o ana i ka oihana kaua Moana.
O ka Poakahi nei ka @ hanau o ka Emepera o Kelemania. He 43 ona makahiki.
Hora ekahi o keia la i Lunalilo Home ka bana, a i ka hora 4 o ka auwina la i ka Home o Kiaaina Dole.
He hookuku paikau ana ko ka la 26 o Aperila. He makana ke haawi ia ana i ka puali hule ekahi.
Ua make ka nupepa namu “Repupalika,” a ua ma’i kahi nupepa “Home Rula Repupalika,” a Mrs. R. W. Wilikoki.
E hiki hou mai ana ka hui keaka a Neil i Honolulu nei ma keia mua koke iho. E holo loa ana lakou no ka Hikina.
He lole like ko na makai kula o Honolulu nei i keia manawa. Kohu mau koa Manila ke nana aku, a ilaila no maka’u na keiki kalohe a haawipio.
Makemake loa e hoouna mai
I KA LAKOU MAU MA’I LEPERA I HAWAII NEI KE HOLO IA BILA.
Ma ka hoike a kekahi mau nupepa Kaleponi ua ike iho la makou i ka makemake loa o ko laila poe i ka bila kanawai a Wilikoki e hoohamama ana ia Hawaii nei no ka lawe ana mai i ka lakou mau ma’i. Ua hookaawaleia, he $15,000 i ka ahaolelo i hala no ke kukulu ana i kahua maikai no keia mau ma’i a ina lakou e ae ia ana e hoihoi mai i Hawaii nei e koe ana keia mau kala, a e kaawale mai ana hoi keia mau ma’i mai ia lakou mai.
Ma ka hoike mai a ko makou mau mea kakau ma Kapalakiko, ua ikaika loa ka makemake o ko laila poe no ka hooholo ana aku i ka bila lepera a Wilikoki oiai ua manao lakou he pomaikai nui ia no lakou o ka loaa o kekahi wahi maikai no ko lakou mau ma’i e noho ai, a o ka loaa ana hoi o kekahi aina kaawale mai ia lakou mai. Ua aneane loa e kuai ia kekahi wahi maikai no ka malama ana i na ma’i kakaikahi e noho nei ma Kaleponi, aka i ko lakou ike ana he bila kanawai kekahi a Wilikoki e kokua ana ia lakou i ka hookaawale ana i na ma’i ua kauoha koke ia lakou e kali i ke kuai ana a hiki i ka maopopo ana o ka holo ame ka holo ole o ke kanawai a Wilikoki.
KE HOOIKAIKA NEI NO NA BUA I KE KAUA ANA.
Aole i haawi pio na Bua ma Aferika Hema i keia manawa. I ka la ekolu o keia mahina ua hoouna aku la o Kenelala Botha h e kauoha i kona mau koa e hoomau ia ke kaua ana. Ke ma nao nei lakou i keia noho ana o ka Ahaolelo o Pelekane e hooikaika ana kekahi poe e hoopau ia ke kaua a e haawi ia hoi ia lakou ko lakou noho’na kuokoa a lakou hoi e kaua nei. O keia iho la paha kekahi kumu o ko lakou hooikaika loa ma ke kaua hoomanawanui ana mai. He 14,887 Bua i make paapio, a eha i ka pu iloko o ka makahiki 1901. Ua nui ino loa na koa Pelekane e kue nei ia lakou a o ko lakou wahi mea wale no i ahona iki ai o ko lakou kamaaina i ka aina ame ke akamai hoi o ko lakou mau alii koa i ka hookele ana.
NINAU NO NA EHAEHA.
Aole hookahi kanaka e ola nei i ulu ae a hiki i kona mau la kanikoo me ka loaa ole iaia oia mea he ehaeha, a no keia kumu i ulu mai ai keia ninau “Heaha la ka mea i ae ia ai o ka eha?” Ua ninau na hanauna i hala ame na hanauna o keia manawa i keia ninau, aka aole loa i loaa mai kekahi haina maikai. O ka kakou e ike nei ua hiki mau mai na ehaeha imua o kakou, a ua hiki ole ke pale ia aku. O ka ninau nui wale no oia keia, heaha la ka laau e pau ai keia mau pilikia? O ke makou e hoike aku nei, oia no ka Laau Kikapoo a na Ilikini. O keia laau kupanaha loa keia. E huli ia ana ka eha a hiki i kona loaa ana, a kipaku ia mai kou kino aku me ka eleu loa.
Oia hookahi ka laau nana e hoopau aku i kou eha iloko o ke poo me ka eleu loa. He kokua maikai loa kela no ka poe i loaa i ka rumakita, ame na eha oia ano. He maikai no ka ai maloko a he maikai no ka hamo mawaho. He hi ki loa i ketia laau ke hoopau i kekahi mau ma’i o loko. Aole o na kanaka wale ke pomaikai i keia laau aka o na holoholona no kekahi. O keia laau me kiai i huli ia e na Ilikini no kekahi manawa loihi loa, oia iho la no ko lakou wahi oia o keia mau makahiki loihi, a aohe lahui i oi ae o ka ikaika mamua o lakou. O kona ola ia a o ke ola nohoi ia o kona mau holoholona no na haneri makahiki i kaahope ae nei. O Hobron Drug Co. ko lakou Agena ma Honolulu nei.
PAA HE MAU KEPANI HANA OKOLEHAO
Loaa aku ko lakou wahi hana Okolehao ma Daimana Hila i na Makai
He Nui ke Akamai e ka Hana ia Ana i Mea e Pakele ai Lakou Mai ka Lima Mai o na Makai Aka Ua Nui Loa ka Ike o ka Hope Makai.
I ka po Poaha o ka pule i hala i loaa aku ai i ka Hope Makai Nui Chillingworth ame Kapena Kanae kekahi mau kepani hana okolehao ma Daimana Hila e nana mai la ia Koko Head. Me ke akamai wale no i loaa ai ia laua keia mau kepani oiai ua hana ia na hana apau e lakou no ke pale ana mai i ka mana o ke kanawai.
No kekahi manawa i hala aku nei ua lohe mai la ka Hope Makai eia ke hana okolehao nei kekahi mau kepani ma keia wahi, a no keia lohe ana mai ua hele aku la oia ma keia wahi i kekahi mau po me kekahi o kona mau makai no ka ike ana i ko lakou wahi e hana nei i keia hana, aka, aole loa i loaa aku ia lakou. No ka loaa ole ua manao wale ae la no ka Hope Makai aole ke hana ia nei keia hana i ka po elike me ka mea maa mau aka ke hana ia nei i ke ao, a no keia kumu ua kau ae la laua maluna o kekahi kaa bage a holo aku la no keia wahi. I ko laua kokoke ana aku i ka wahi i hoike ia mai ai ia laua aia malaila kahi e hana ia nei o keia hana ua hoopaa iho la laua i ko laua lio a hele wawae aku la. O keia wahi a laua nei e hele nei aia iloko o ka ulu lanatana ame ke kiawe, a he wahi ala ololi wale no kahi e hele aku ai. Aole i loihi loa ka laua nei hele ana ua hiki aku la laua i kekahi wahi hale kahiko e ku ana.
Ua hoike mua ia mai i ka Hope Makai aia ma keia hale kahi e hiki aku ai i ke alanui a hiki loa aku i ka hale hana okolehao. Ua hoike pu ia mai nohoi iaia ina oia e pale aku i kekahi paia o keia wahi hale e hemo mai ana a e ike ia aku ana hoi ke alahui. Ua hoomaka ka Hope makai me kona kokoolua e huli i keia paia aka aole he loaa ia laua, a ua kokoke nohoi laua e haawi pio ia manawa laua i ike aku ai i kekahi papa e moe loihi ana. I ko laua hoopa ana aku i keia paia ua hemo aku la a ia manawa i hemo ae ai ka paia o keia wahi hale kahiko a ike ia aku la he wahi alanui ololi e hiki aku ai i kahi e hana ia ai o keia mau okolehao.
Me ka eleu nui ua komo koke aku la laua a hoomaka aku la e hele no keia wahi e ike aku ai i kahi a hana ia ai o ka okolehao. Aole i loihi loa ka laua nei hele ana aku ua ike aku la laua nei i kekahi kepani e hele mai ana. Ma kona ai e kau ana kekahi auamo me kekahi mau pakeke e lewalewa ana ma na aoao. Ua pee iho la laua nei a i ke kokoke ana mai o keia kepani ua lele like aku la laua nei a mamua o ka hiki ana iaia ke u-a ua piha aku la kona waha i ka welu a paa hoi kona mau lima i ka hao. Ia Kanae e paa ana i ka laua paahao ua holo aku la ka Hope Makai Nui e nana i kahi e ku ana o ka hale e hana ia nei keia okolehao. Ua ike aku la oia i ka hale ame na mea hana apau. He wahi hale laau me ke pili hao, ame na aoao e waiho hamama pu ana. Iloko o kekahi kapuahi ua ike aku la ka Hope makai i kekahi ipuhao nui me na pono hana okolehao i hiki ke hana he umi kumamalima kalani i ka la hookahi.
Ewaiho mokaki mai ana na omole okolehao ame kekahi mau berela i piha i na mea hana. Ua puni keia wahi hale i ke kiawe a he hiki ole ke ike ia mai waho mai.
Iaia e hialaai ana i ka nani o keia mau mea apau loa ana e ike nei ua ike aku la oia i kekahi kepani i ka puka ana mai mai kekahi wahi kokoke mai i ka ia nei wahi e ku ana, a iloko o ka manawa pokole loa a mamua hoi o ka hiki ana i keia kepani ke ike mai i ka Hope Makai ua lalau aku ia na lima o ke kanawai iaia. Ua hoao ae la ua wahi kepani nei e kupaka aka mamua o ka hiki ana iaia ke hemo aku ua huli kaanini ae la i ka ikaika o ka lima o ka Hope Makai.
Ua hapai mai o Kanae i kana paahao a hoopaa like me keia manu hou a ka Hope Makai. I keia manawa laua i kali aku ai o ka hiki hou mai o kekahi o keia mau kepani oiai ua lohe mai laua he eono kepani e hana nei ma keia wahi. I ka paa ana o keia mau manu elua ua kali hou aku la no laua. Aole i laihi loa ua lohe aku la laua i ka wehe ana mai o kekahi kepani i ka paia pahaohao o kahi hale kahiko i waho loa a ia manawa i holo aku ai o Kanae e hui me keia manu hou a laua. Ua loaa aku la iaia kekahi kepani me kekahi mau omole okolehao a he kepani ikaika. He mau puupuu wale no nae kei haawi ia aku a puua ke waha o ua wahi kepani nei i ke kalopaa a waiho ana ilalo. Ekolu ae la a laua manu i keia manawa a hoomaka hou aku la no e kali o ka hiki hou mai. Aole i loihi ua ike ia aku la ka hiki hou ana mai o kekahi aka ina makai e hoomakaukau ana no ka hopu ana aku iaia ua uwa ae la kekahi o na kepani i paa mua. I ka lohe ana o keia manu ua lele koke aku la oia me ka eleu.
Ua ike iho la laua aole loa e loaa hou ana ia laua kekahi o keia mau kepani a he hookahi wale no a laua hana maikai o ka hoao e lawe e keia mau kepani a laua a hiki i ka halewai. Ua holo aku ia ka Hope Makai a hiki i ke kelepona mua loa i loaa aku iaia a kelepona aku ia i ka Halewai. Hoouna ia mai la kekahi kaa ukana me kekahi mau makai hou a hiki ana ua mau paahao nei a laua i ka Halewai me na lako hana okolehao. O keia kekahi o na hana akamai loa a ka Hope Makai.
PAA MARE NO KA LA EKAHI O FEB. 1902.
E hoohui ia ana ma ka berita maemae o ka mare o Miss M. Polipoli Kealakai o Alanui Liliha me Mr. Arthur Kahaawinui, o Alanui Ema ma ke ahiahi Poaono, Feb. 1 st , 1902. E hoohui ia ana na mea mare ma kahi noho o ke Kane, peia mai ko makou lohe.
HE HOOLA NO KA MA’I LEPERA
Ola he keiki ma Tahiti i ka laau Tua-Tua ihanaia e kekahi @auka.
Ua Ike Mua ia ke Oia o Keia Ma’i i Keia Laau ma Venezuela, Amerika Hema a Mai Laila Mai Keia Laau i Hoouna ia Mai Ai i America a Mai Wasinetona mai no Hawaii Nei.
Ma ka Nupepa Namu Advertiser o ka Poakahi o keia pule i ike iho ai makou he ola no ka ma’i Lepera e weli nui ia nei ma Hawaii nei, a eia no i Hawaii nei ka laau e ola ai. Ua hoomakaukau ia keia laau e kekahi o na kauka o Hawaii nei a hoouna ia aku nei e kekahi kaikamahine o Tahiti no ka lapaau ana i kekahi o na keiki o kona aina hanau elike me na kuhikuni a keia kauka, a loaa mai nei ka leka e hoike mai ana iaia ua ola ka ma’i o keia keiki, a aole hoi i loihi loa ka manawa i lapaau ia ai. Ua loaa pu mai nei he leka i keia kaikamahine mai na makua mai o keia keiki e hoike mai ana i ko laua mahalo kiekie loa no kona hoouna ana aku nei i keia laau a loaa ke ola i ka laua keiki. O Miss Teuira Henry ka inoa o keia kaikamahine nana i hoouna aku i nei keia laau i Tahiti, kona aina hanau, a o Kauka Camp, e noho nei i ka hale ma ke kihi o alanui Alakea ame Hotele ma ka aoao makai, ke kauka nana i hoomakaukau keia laau a hoouna ia aku nei i Tahiti.
KA LAAU TUA-TUA
He elua makahiki a oi i hala aku nei ua loaa mai la ia Maxwell ka mea nana mea kanu o Hawaii nei ia manawa, he iwakalua kumamalima kumu laau tua-tua, he laau i ike ia ke ola o ka ma’i lepera ma Amerika Hema. Ua kanu ia keia mau kumu laau ma Hawaii nei a ike ia ko lakou ulu maikai. Ua lawe ia mai keia mau laau a hiki i Wasinetona mai Venezuela mai a o ke kumu i hoouna ia mai ai i Wasinetona oia ka ike ia o ke ola o ka ma’i hookaawale ohana i keia laau. I ka ulu maikai ana o keia laau ua hoomaka kekahi mau kauka o ka Papa Ola e hoomakaukau i keia laau a hoao ia e kau maluna o kekahi mau ma’i ma Kalihi, a ua hoike ae o Kauka Camp ua ike oia i ke ano maikai mai aka mamua o ka hiki ana iaia ke hoomau aku a hiki i ka oluolu maikai ana ua hoouna e ia keia mau ma’i ma ke hahua ma’i ma Molokai. Mamu’i o ko lakou hookaawale koke ana ia mamua o ka pau pono ana o kana hana ua hiki ole iaia ke hoike ae i ke akea he ola ka ma’i lepera i keia laau.
I ka ike ana ia o ke ola o ka ma’i lepera i keia laau ma Tahiti ua loaa koke mai la ia Miss Henry he mau leka lehulehu mai kekahi poe mai o laila i loaa ai ia lakou ka palekana mai keia ma’i mai i weli nui ia e ko ke ao nei. I kona hoike ana ae i ka moolelo o ka loaa ana iaia o keia laau, ua makemake oia e haawi ia na hoomaikai apau loa malua o kauka Camp ka mea nana i hana keia laau a loaa ke ola. Penei kana i olelo ae ai:
“Ua ike mua wau i na mea e pili ana i ka laau Tua-tua iloko o ka nupepa namu Advertiser. Ua komo mai la ia’u ka noonoo ia manawa, oiai he kahuna pule ka mea nana i hoouna mai keia laau i Wasinetona me ka hoike pu ana mai he ola ka ma’i lepera, malia paha he laau maikai i’o keia koe wale no o ka maopopo ole o ke ano o ka hana ana a hiki ke haawi aku i ka mea ma’i. Ua hele koke aku la wau a hiki i ka wahi e ulu nei keia laau, a noi aku la e haawi ia mai ia’u kekahi no ka hoao ana i kona waiwai ma ke ano he laau no kela ma’i. Ua Loike ia mai la la’u e ko laila poe ua hiki loa ia Kauka Camp ke hana i keia laau a makaukau no ka hoouna ana i Tahiti no ka hoao ana maluna o ka ma’i a’u i makemake ai e hoao ia keia laau. Ua hele koke aku la wau e hui me kauka Camp a ua hoike maiia oia i kona ae e hana i keia mau na’u. Ua hele koke wau e kii i kekahi mau la’a, anoano ame kekahi mau aa laau, a lawe aku la i ka hale o ke kauka. Ua hoikeike mai la oia la’u i ka mea e hana ai a hoi wau no ko’u hale a hoomaka e kui i keia mau laia, ke ae ame ka anoano a hiki i ka hui ana a lilo i hookahi. Ua ano like me kekahi alia i awili ia me ke kepau pipili kona ano ke nana iho ia manawa. Ua lawe hou aku wau a haawi i keia mea a’u i ku’i ai i ke kauka a hoomaka ia e paila, a o ka wai i loaa mai oia kei hoohuihui ia me ka alakohola, hoopaa ia iloko o kekahi omole paa loa a hookomo ia iloko o kekahi wai e paila ana. He maikai ke ala o keia laau ke honi iho, a ua hiki loa no ia oe ke ike iho e maemae ana ka @ e hamo ia me keia laau.
“Ua kakau mai ko’u kaikuaana. Mrs. Walker, e noho nei @ Papeete Tahiti ia’u e pili no kekahi keiki opiopio he umikumamalima paha makahiki i loaa i keia haawina. Ua hoomaka ma kona ihu a ua pehu ke ihu a paa. Ua hoomaka mai kona mau mikiao lima e he lelei, a e hoomaka loa mai ana hoi e ikaika kona ma’i. O keia laau a kauka Camp ame a’u i hoomakaukau ai ua lawa no ekolu mahina ke haawi ia e like me ke kuhikuhi a’u i hoouna aku ai, i loaa mai hoi ia’u mai ke kauka mai. Ua hoouna aku wau i keia mau omole laau me na kuhikuhi i na makua o keia keiki, me ke noi pu ana aku ia laua e hookaawale ia keia keiki ma kekahi wahi oia wale no. O ke kumu o ko’u noi ana aku e hookaawale ia oia mai na kanaka okoa mai oia no ka hookaawale ole ia o ka poe i loaa i ka ma’i hookaawale ohana ma Tahiti. Ua loihi ka laha ana o keia ma’i ma Tahiti aka aole i ike ia he ma’i lepera a hiki i keia mau makahiki wale aku nei no. Ua kapa ia ma kekahi inoa aku no kekahi manawa.
“Penei ke ano o na kuhikuhi a’u i hoouna aku nei: He elua wale no manawa e haawi ia ai keia laau oia mahope o ka aina kakahiaka a mahope a mahope o ka aina ahiahi. I ka haawi ana ia o ka laau he umi kumamalima wale no kulu iloko o kekahi wahi puna e haawi ai i ka manawa hookahi. E hohuihui ia keia laau me kakahi wahi wai uuku mamua o ka inu ana. I ka hoomaka ana ia o keia laau e haawi i keia keiki no eha la ua hoomaka mai la e puka na palahehe like ole maluna o kona ili. No ka nui loa o na palahehe ua hoopanee ia kona manawa haawi laau a hiki i ka pau ana o keia pilikia. I ka nalo ana aku o keia pilikia ua hoomaka koke hou ia e haawi keia laau iaia. Iloko wale no o kekahi mau mahina ua ike ia aku la ke ano maikai mai o kona ola kino. Mahope mai ua ike ia aku la ka hoomaka mai o kona ola. Ua emi mai la ka pehu o kona ihu, ua pau ka eha o kona mau manamanalima, a hoomaka hou e ulu kona mau mikiao. Ua ike ia kona mai kai ma na ano apau loa, a o ka poe i ike mua ole ua loaa oia i keia haawina aole loa e hiki ia lakou ke ike ua loaa oia i keia haawina weliweli. Ua hauoli loa na makua o keia keiki i ko laua ike ana i ka loaa o ka oluolu i ka laua keiki a laua hoi i manao ole ai e loaa ana iaia ka oluolu mai keia haawina mai. E hoike mau mai ana laua i ke ano o ka laua keiki ia’u i kela ame keia pule, a pela pu hoi me ko’u kaikuaana.
He lehulehu na kanaka i ike i ke ano o keia keiki mamua o kona ai ana i keia laau a ua nana aku lakou iaia a hiki wale no i kona oluolu ana, a ua ike lakou i ka hiki maoli i keia laau ke hoola i keia ma’i e olelo ia nei aohe he ola. Ua kakau mai nei lakou e hoouna ia aku keia laau ia lakou a ua hoouna aku nei wau i kekahi o lakou. He hookahi wahine holoi lole i loaa i keia haawina ma kona mau manamanalima a ua ai oia i keia laau no eono mahina a i keia manawa ua maikai loa oia.
“Mamuli o ka nui o ka poe i koi mai nei la’u e hoouna aku i keia laau i Tahiti ua hoouna aku nei wau i kekahi mau kumu laau a @ kanu ia e ko’u kaikuaana a ke ulu maikai nei ma kekahi o kana mau malapua. Ua malama oia i keia laau me ka nanapono loa ia a hiki wale no i ka ulu maikai ana. Nui na kanaka o Tahiti i hele aku e nana e keia laau.
“I ka loaa mua ana o ke kauoha mai Tahiti mai ia’u e huli i laau e ola ai o ka ma’i lepera ua hele koke aku wau i ka Bihopa Willis a ua noi mai la oia la’u e hele aku e hui me Kauka Mitamura, kekahi o na kauka Kepani e lawelawe nei i ka oihana lapaau ma Honolulu nei. Ua haawi mai la keia kauka ia’u i kekahi mau laau e lawa ai no kekahi mau mahina, a i keia manawa wau i lohe ai i kekahi mau mea e pili ana i ka laau Tua-tua.”
Ua ike mua ia ke ola o keia ma’i i keia laau ma Venezuela elike me ka mea i hoike mua ia aku nei maluna ae. O ka ma’i kaulana loa i oia i keia laau oia ke keiki a kekai kahunapule malaila. He elua no manawa e haawi ia ai kela laau a iloko oia mau manawa elua e loaa ana ka ma’i i ka umii e loaa ana iaia pela ka hikiwawe o ka oluolu e loaa ana iaia. Eia keia ano laau ke ulu maikai nei ma ke kahua hoolaha mea kanu o ke aupuni ma Tanatalus. He hiki loa ke ike ia aku kekahi o keia mau kumu laau mai luna aku o na kaa uila o Manoa.
KE ANO O KA HANA ANA.
O keia malalo iho kekahi o ka hoomakaukau ana i keia laau o hiki i ka mea i loaa i ka ma’i lepera ke inu. O ka mua oia ke kii ana i kekahi o keia mau kumu laau, o na kumu laau opiopio ka maikai a ina aole e loaa ia o na kumu laau nohoi i oo ua hiki no. Ina he kumu laau opiopio ke loaa ana e kui mai ka muo a hiki i ke aa a wali maikai alaila kupa me kekahi wahi wai uuku loa iloko o ka ipuhao i ole e papaa. I ka manawa e pau loa ai o keia wai i ke omo la e kela laau mahope o ka paila ana no kekahi manawa e waiho e hoomaalili. I ka maalili ana e hookomo iloko o kekahi omole paa, ninini iho he ailakohola nui kupono e wali maikai ai ke hoowali a pani i keia omole a paa loa e komo ole ai kekahi ea iloko. Waiho malie i keia laau iloko o keia omole no elua pule a oi iki aku paha, me ka lulu ana i keia omole i kekahi manawa, aole iulu mau loa. Mahope o keia manawa kalana i keia laau me kekahi kalana maikai a i ka lua o ke kalana ana ua maemae a kupono ke hooinu aku i na ma’i. E hookomo koke aku iloko o kekahi omole me ke pani paa loa oiai he omo ia keia laau a hiki i ka pau loa ana i na e hoohamama wale ia no ka omole. O ke ano o ka ai ana elike no me ka mea i hoike mua ia ae nei maluna, he elua ai ana o ka la, mahope o ka aina kakahiaka ame ka aina ahiahi. He umi kumamalima wale no kulu i ka inu hookahi ana. He mea maikai e hoao ia keia laau maluna o na ma’i ma Hawaii nei.
Kokoke loa e hoomoe ia mai ka uwea telegalapa Moana ma ka hoike a na nupepa Kaleponi.
O NA LAAU
CUTICURA
Ka mea e Malama ai
HE KOPA CUTIKURA NO KA HOOMAEMAE ANA I KA ILI; AILA CUTIKURA NO KA HOOLA ANA I NA KINA’UNA’U O KA ILI; ME KA LAAU CUTIKURA INU NO KA HOOMAEMAE ANA I KE KOKO, A HE HIKIWAWE LOA HOI KE OLA ANA O NA MA’I HOINOINO I KA ILI O KE KINO, KE POO A ME NA PALA HEHE, KA PEHU, ME KA MANEO A ME NA EHA AAI; PELA HOI KA HELELEI WALE O KA LAUOHO, I KA WA E PAHUA AI KA IKE O NA KAUKA KAULANA, A PELA PU HOI ME KA LAKOU MAU LAAU.
HE MILIONA A OI ka nui o na wahine e auau mau nei me keia KOPA CUTIKURA, no ke malama ana, hoomaemae ana a no ka hoonani ana i ko lakou ili, i pau ai ka papua o ke poe ka unahipii, a i mea i o hoi kekahi e pau ai ka hilelei ana o ka lauaho, a i hoopalupalu, hoa’ia’i ame ka hoou’iu’i ana i ka ili o na wahi i hele a mamoanoa i ke hooikaiika i ka haha, e like me na lima a pela pu no hoi e hoodau ia ai i na eha ma ka holoi ana i na wahi eha me keia @opa, i ole ai e ike i ka ani me ka wewela; a i ole no hoi e hou nui, ma ka holoi ana i na wahi palahehe; a he oi loa aku ka Waiwai nui o keia kopa ina makuahine e lawelawe ana honai ulehu e @ii ana i nu k iki ame lakou iho no hoi, a i na wahine no a pau. O ka poe ike maka i ka maikai o keia kopa, aole loa lakou e ao iki ana e hoao i kekahi kopa okoa aku ke koiia mai; ina no e oleloia na he kupono la ano akoa aku no na mea e pili ana ka ili ke pooame ka lanoho o na bebe ame na keiki. Ua loaa mai keia wai ai nui o ke KOPA CUTIKURA, mai loko mai o keia laau hoola ikaika loa i kapaia CUTIKURA, oia ka laau ikaika loa ma ka hoolaa a lua popilikia a pau o ka ili no ka mea aia iloko oia mau laau kekahi mau mea ikaika loa i ka pale a ai na mea ino, he loaa no he i ke a a hele maikai ona pua iloko o keia kopa. Aole loa e hiki ke hoohalike @ mai kekahi ano kopa e ae ke hoohuihuia – ke aka ma o kauaka me keia ko @, ma kaui mau hanamalama, hoola ame ka hoolu’i ana i ka ili pela aku. Pela hoi i ka ili @ ke poo, ka lau ho a pela hoi na wahi eae. Aole no i ihi launa mai na kopa o na aina e me keia, no ka auau ana a me ka hana o na keiki iliili. Pela iho la i iloaika waiwai o na ka pa a pau i HOOKAHI no ke KUMUKUAI hookahi, a ne Helu Ekahi keia Kopa no na poino o ka lii a me kahi auau, a he ilelu Ekahi no hoi no na Kame lii a pu@ ke ao nei.
Ke kuaiia nei kaia laau ma na wahi a pau o ka honua nei. Ma Aukekulia o R. Towne & Co., o Sydney N. S. W., ko laila Agena; ma Aferika Hema Depot; Lennon Ltd. Na “Hoekaka no ka Hoola ana i ua Bebe a me ko lakou mau kinaunau” He loaa wale no me ke kumukuai ole.
O POTTER DRUG AND CHEM. COMP., Boston, U. S. A., na Ona e na laau CUTIKURA a pau loa.
NA PU KI MANU MAI KA $6.00 A HIKI I KA $100
22 PU RAIFELA $3.00, $5.00. NA PU EA $, $1.25, $2.00
NA KINIPOPO 5c A HIKI I KE $1.50
Mea Paani Uwila
Na Mikini Uwila Paa Lima $1.25.
Na Dainamo ame na Mota Uila.
Pearson & Potter Co. Ltd.
926 Alanui Papu Kelepona Main 317
NA KAI LAWAI’A O KAKOU.
He Nui na Koi e Hoomakaukau ia Nei no ka Lawe ana Imua o ka Loio Kuhina.
I ka la 14 o Iune e Pau ai ka Manawa I Ae ia e ke Kumu no ka Hookomo Ana Aku i na Koi Kuleana Kai Lawaia.
He nui na koi kuleana kai lawaia e hoomakaukau ia nei ma na keena lolo i keia mau la no ka lawe ana aku imua o ka loio kuhina a imua hoi o ka aha no ka hoike ana i ko lakou kuleana malalo o na kanawai o Amerika, oiai i ko kakou lilo ana malalo o Amerika ua hoike ia ma ke kanawai kumu, e lawe ia aku na koi kuleana kai lawaia imua o ka Loio Kuhina mamua o ka hala ana o elua makahiki mahope o ko kakou lilo ana ia Amerika, a ina aole e lawe ia aku keia mau koi alaila e pau ana kou kuleana ia kai lawaia. Aole i ku kela kanawai i na loko ame na wahi i paia e kakahi poe no ko lakou lawaia ana iho, aka ua ku keia i na kai lawaia akea.
O ka manao o keia kanawai oia ka haawi ana i ka mana lawaia i ka lehulehu ma na kai apau ana i manao ai he hiki ke loaa iaia na i’a maikai. I keia manawa he nui na kai i paa malalo o ka mana o kekahi poe ka kaikahi a ua papa ia ka hele ana o keia ame keia ma keia mau kai e lawaia ai. Ina e hooheahema ana keia mau ona o na kai lawaia o ko lakou pono a hala ka manawa i hoike ia ma ke kanawai kumu e hoonele ia ana lakou, a e ae ia ana hoi kela ame keia e hele ma keia mau kai lawaia e imi ai i pono no lakou. Aole nae e hiki ana i kela ame keia ke huli aku i keia pono a hiki i ka pau ana o ekolu makahiki mahope aku o ka lilo ana o Hawaii nei malalo o Amerika oia hoi aole e hiki ana a hiki i ka la 14 o Iune 1903 e hiki mai ana.
He lehulehu na hoopii i puka ae malalo o keia ano, a o ka hihia nui loa paha oia keia hihia a Kaneohe Company e kue ana i kekahi mau kanaka ma Kaneohe no ka hele ana e lawaia iluna o ko lakou kai lawaia me ko lakou ae ole aku. Ma keia hihia ua hoike ae ka Loio Kuhina i kekahi manao oia hoi aole oia e kue ana i na mana kai lawaia i loaa na palapala sila nui, a i paa ma na buke nui o ke keena ko pe o ke aupuni aka e kue ana oia i na koi okoa aku apau e komo mai ana.
Ma ka manao o ka poe i ike i keia mau hana mai Oahu nei, Hawaii, ame Maui ka ahapanui o keia mau koi e komo mai ana oiai aia ma ia mau wahi ka hapanui o keia mau kuleana a o keia mau wahi hoi ke ike nui nei i ka pomaikai o keia mau kai lawaia. Aka he mau manao koho wale no keia, olai he pomaikai like ma na wahi apau mai ke kai mai.
Ke hoomaamaa mau nei na keiki kinipopo o Kamehameha no keia kau kinipopo aku. Ma ka nana aku e O hou ana ia inoa.
KA BILA WAI A PAKA.
Ke makemake nei Lakou e loaa keia Pomaikai Me ka Uku Ole
Ina a Hooko ia Ana ko Lakou Makemake e Poino Ana na Kanaka ma Kohala i ka Wai ma Keia Mua Aku.
Ina e holo mai ana ka Bila Kanawai a ka Elele Wilikoki i waiho aku la imua o ka ahaolelo o Amerika e pili ana i ka wai o Kohala e loaa ana ia Samuela Paka ma ka pono a lokou i ae @ku i keia Teritori he $1,000 o ka makahiki mamua aku nei, me ka uku ole hookahi keneta. Ua ae aku lakou e uku he mau tausani no keia pomaikai hookahi no, aka, ma ka bila i waiho ia aku nei imua o na “Hana-kana-wai,” ma Amerika aohe mea e olelo ana e pili ana i ko lakou uku ana no keia pomaikai.
Eia iloko o keia Teritori kekahi mau hui e paa nei i keia mana hookahi no ka wai ma kekahi mau wahi o Hawaii nei, a ke uku nei lakou apau no keia pomaikai, a pehea la a hiki ai ke haawi ia aku keia pomaikai i kekahi hui me ko lakou uku ole? Ua loaa keia mana i ka Haiku Sugar Co. a eia lakou ke uku nei he $5,000 i kela ame keia makahiki no keia pomaikai. Eia no ka hui o Nahiku, ma Maui, ke uku nei he $500 no keia pomaikai hookahi no, no na makahiki mua he elima a mahope aku oia manawa ua ae lakou e uku he $1,000. Ke uku nei ka hui o Waialua ma keia mokupuni he $3,000 no keia pono hookahi no, a ke haawi wale ia nei nae i ka hui a Samuela Paka ma ina e holo mai ana.
O kekahi mea pilikia loa a makou e ike nei oia ka nele mai o na kanaka e noho ana ma Kohala i ka pono wai ina e lilo i’o ae ana keia mana ia lakou. He mea maikai e nana pono ia ka pono o ka lehulehu e noho ana malaila mamua o ka hana ia ana o kekahi hana o keia ano. Aole i hana ia kekahi mau pauku e papa ana i ko lakou lawe ana aku i ka wai e iho ala i Waimea, Waipio ame Honokane. Ina e hookuu lauia ia ana e hiki ana i kela hui ke kaili ae i ka wai e iho ala i keia mau wahi a e pilikia ana na kanaka malaila. I ka manawa i noi ai keia hui no keia pono, mamua hoi o ka hoike ana ia mai na ka Ahaolelo wale no o Amerika e hooponopono keia hana, ua nana pono loa ia ka pono o na kanaka e noho ana ma keia mau wahi.
He waiwai nui ko ka wai ma Hawaii nei, aole i na kanaka wale e kanu ana i na mea kanu ma ka lepo o Hawaii nei, aka, i ka poe e malama ana i na holoholona ame ka lehulehu nohoi. He lehulehu na hui e makemake nei e uku no ka loaa ana ia lakou o keia pono, a ua ae lakou e nana pono i ka pono o ka lehulehu, oia hoi aole lakou e kii ana i ka wai e iho ana i na wahi e hiki aku ai i ka wahi e noho ia ana e na kanaka. Ke manaolana nei makou aole loa e holo ana keia bila kanawai e hoopoino ana i ka lehulehu ma Waimea, Waipio ame Honokane, Hawaii.
Nui ka poe makaikai i ka moku kaua Palani “Protet” i ka Poakolu nei.