Ka Nupepa Kuokoa, Volume XL, Number 1, 3 Ianuali 1902 — Page 5

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, IANUARI 3, 1902.

 

@i hewa ka Ulili Kahea

@A NA MAKAI I KA HOLO @KE I KA LAWEHALA

@u Hoa’loha e Nanea Ana i ka @ a ke Kaa-Uila i ke Ahiahi Poa@ o ka Pule i Hala.

            @ke ahiahi Po@ma o ka pule i hala ua @ a@ o Mr. ame Mrs. Karistiano @ he @naina holo kaa-uila i kekahi @ laua inau hoa’loha no ka hoohala @ i na @ra loloa o keia mau po.  He @ hoa’loha i kau mai me laua a @ me ka hauoli nui mai kekahi @ a i kekahi kihi o ka aina.  Mawaena @ k@ia mau hoa’loha i hui mai me laua, @ ik@ ia aku la ka Makai Nui A. M. @.  Mai maikai paha na mea apau @ aole i paa pu mai ka Makai Nui @ u@, aka he mea haule ole ia laia.  @ wahi apau loa a ka Makai Nui e @ e paa mau ana oia i keia ulili. 

Ua kuai kela ame keia i hele aku ma @ holoholo mahina maluna o na kaa @ i ole kani, a ia lakou i hiki aku ai @ kekahi wahi ua puhi like ae la lakou @ ka hoohauoli ana.  Hookahi lede opi@pio i hoonele @a me ke@a hauoli, oiai @ oia i kuai i ole nana.  Mahope o ko lakou holoholo ana no kekahi manawa @ noonoo ae la keia kaikamahine i ka ulili a ka Makai Nui, a noi aku @a e haawi ia mai iaia o nana  Ua manao ae la ka Makai Nui e nana wale ana no la hoi oia a hoihoi mai me ka hookani ole ae, a nolaila ua hooko @a aku @a ka makemake o keia lede opio.  I ka loaa ana aku o keia ulili ua hoomaka iho la keia lede e nana, a ia lakou i kokoke mai ai iwaena konu o ke kaona ua kau ae ia keia lede i kela ulili ma kona waha a ia manawa i lohe ia aku ai ka leo o keia ulili e wawalo hele ana ma o a maanei.

            I ka lohe ana o ka Makai nui i ke kani o kana ulili ua ike koke iho la oia i ka pilikia o kela haawi ana, aka ua lohi loa ua hana ia aku la ka hana.  Iloko o na minute pokole loa ua puni keia kaa uila i na makai e holo mai ana mai @a wahi like ole mai e hooko i ka leo o ka ulili a ko lakou poo ma ka oihana.  He hookahi wale @o mea nui ia lakou o ka loaa mai o ka lawehala i hoao @ hana i kekahi hana kue kanawai imua o ko lakou Hakuhana  Ua piwa loa ia keia lede i ka ike ana i ka hewa o kana hana i hana ai.  Aole oia i manao mua he ulili keia e holo mai ai o na makai, a huli ae la oia e nana i ka makai nui

            Ike iho la ka Makai Nui @ohe ana hana aku i ko@, aka o ka hoike ana aku i na makai i ke kumu o ke kani hewa ana o keia ulili, a i ka maopopo ana ua hoi aku la na kiai o ka maluhia me ka hauoli oiai ua hoike mai la lakou i ko lakou Haku ma ka oihana ua makaala lakou i ka lakou hana, a @a hooko la hoi ka leo o kana ulili iloko o ka manawa pokole loa.  O ka mea wale no paha a lakou i pahaohao ai oia ko lakou hoi nele ana mai.  Ua manao lakou i k@ lakou holo ana mai e loaa aku ana ia lkou kekahi lawehala, aka i ka hiki ana mai he poe hauoli wale no ka lakou i ike mai, a mawaena o lakou ka Makai Nui.

            Ua hoihoi mai la keia lede i keia ulili, a ma ka nana aku ua puiwa loa oia.  Ina e loaa hou ana iaia keia ulili aole loa oia e ae ana e puhi ma ka wahi e lohe ia ai o na makai o kela kulanakauhale.

 

KA MAHA NO NA MAKUAHINE.

            E hool@he ana na makuahine i ka olelo a kekahi makuahine.  He mea maikai e lohe lakou i na mea e pili ana i ka laau Kikapu no ka hoohemo ana i na koe iloko o ka lakou mau keiki.  Ina e maikai ole ke ola kino o ke keiki he mea maikai no e hoao i keia laau a malia aia maloko o kona opu kekahi koe, a na keia laau maikai loa e huki mai iaia iwaho.  Ina he maikai ole kona oia kino, owelawela mai kona opu ano, e oeoe mau ana i ka ihu, ua maopopo loa ala iloko o kona opu kekahi e keia mau koe a he mea maikai e hemo mai oia iwaho.  Aohe Laau @k@a aku i hiki ke hoola i keia ma’i elike me keia Laau Kikapu no ka hoohemo Koe.  Kaukani o na kaukani leka i loaa mai ia makou e hoike mai ana i ka hana kupaianaha a keia laau a eia mai kekahi.

            I ka piha ana o ka eha makahiki o ka’u wahi keiki @a hoomaka mai @a oia e nawaliwali a aole i maopopo ia’u ke kumu o keia pilikia.  E like me ka nee ana aku o ka manawa pela ka ikaika mai o kona ma’i, a i ko’u lohe ana i keia laau Kikapu ua hooholo iho la wau e hoao i kona maikai ame kona maikai ole.  Hookahi no a’u haawiana i keia laau i ka’u keiki ua puka mai la he umi kumamalua koe opu mai loko mai ona a mai ia manawa mai a hiki i keia manawa ua loaa iaia ka oluolu.  Ua ike maka wau i ka maikai o keia laau a oia ka’u e hoike aku nei i kona maikai i ka lehulehu  He mea maikai i na makuahine ke hoao i keia laau no ka lakou mau keiki.”

HOBRON DRUG COMPANY, na Agena no ka Laau Kikapu.

 

Halawai Makaainana Nui

Ma ka Hale Paikau i ke Ahiahi o ka La Apopo Hora 7:30

            E malama ia ana he Halawai Makaainana Nui no ka noonoo ana i na Kumu Alakai Aupuni a ka Peresidena o Amerika Huipuia e pili ana no ke Teritori o Hawaii nei, maloko o Kana Palapala hoike pili Aupuni imua o ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, a no ka noonoo ana hoi i ke keehina hana no ka n— noi ana aku e kuku@u@a ke kulana hooponopono Aupuni Amerika maoli ma keia Pae Aina.

            He mea pono i na poe koho balota a pau o Oahu nei e akoakoa ae ma ke@a halawai, ka poe apau i manao nui no k@ hawaii nei holomua.

            He nui na kanaka koikoi a naauao o ke Aupuni nei i koila aku e haiolelo ma k@a halawai makaainana, a e hoike ia akku ana ko lakou mau inoa ma ka wa e loaa mai ai ka lakou mau pane.

 

            Ka ma’i Garipa  He oia keia ma’i ke inu ia ka Laau Penikila i Hookahi puna liilii iloko o ka wai wela i hoomomona ia, a i ole mawaho iho no e hamo ai elike me ka kuhikuhi ma keia ame keia omole.  He mea maikai e malama i omole o keia laau aole no ka Garipa wa @e no, aka, no ke anui, kunu ame na ma’i e ae, Ka Perry Davis ka pololei.  He 25 keneta ame 50 keneta.

           

            Ua hookohu ia mai o W. J. Robikana i Lunakanawai ekolu no ka Aha Kapuni @ ka Apana Ekahi.

            Aohe he lohe iki ia mai o na powa i ke@a mau @a.  E hoomaha ana paha @ komo aku iloko o ka makahiki hou?  @ hoopai ia he @lua o na kepani i @ K@k@hio.

 

Ka Lunakanawai J.W. Kalua

MAKEMAKE KAHI NUPEPA O MAUI E WAIHO MAI OIA I KA HANA

Na Hana Imiha@ Kekahi Mau Mea i Makemake e Loaa ia Laua ka Noho Hanohano a Kalua e Noho Haaheo Nei.

            Ma ka Nupepa namu “Maui News” makou i ike iho ai i kekahi mau manao e koi ana e waiho mai o Lunakanawai John W. Kalua i ka hana, a ina aole oia e waiho mai ana i ka hana e noouna ia ana i Wasinetona kekahki mau palapala noi e hoopau mai iaia, no ka lawa ole ma kana hana, ame kekahi mau kumu e ae i kupono e hoopau ia ai oia mai ka hana mai.

            He nuhou ano nui keia, oiai o John W. Kalua wale no ke kanaka Hawaii e noho nei ma ka noho Lunakanawai Kaapuni, a he kanaka hoi oia i ike ia kona makau kau ma ka oihana loio.  He kanaka oia i aloha ia e na Hawaii oiaio, he makmaka heahea a he kamaaina hookipa i na malihini e hiki aku ana i ke “Paniwai o Iao.”  I ko makou ike ana i keia mau manao ua huli koke aku la makou i na kumu ano nui e manao ia nei e noi aku e waiho mai oia i ka hana.  Ma ka hoike mai a ka poe o Wailuku, o ke kumu nui wale no ua makemake kekahi loio ma Wailuku e hoopau ia ae o Kalua mai ka noho Lunakanawai mai a oia aku ma ia wahi, a ke imi nui nei oia i kumu e kaawale ae ai o Kalua.  Mamuli o kana mau hoike ua hui pu mai la kekahi hoa’loha ona e hana nei ma keia wahi nupepa Namu o Wailuku a elua e hooikaika nei e kaawale ae o Kalua.

            O na kumu a laua e manao nei ua kupono e hoopau ae ia Lunakanawai John W. Kalua oia no keia malalo i@o:

            1.—O ka ona i ke akea, ma na alanui Aupuni, iloko o ka Luakini, oiai @ malama ana i ka hana ma ka Aha Hookolokolo, ame kekahi mau wahi okoa aku.

            2.—O ka hele e hui me na paahao me ka makemake e noi aku ia lakou e uku mai iaia i kekahi mau dala a e hookuu wale aku oia i ko lakou hihia.  (Ua like paha ia me ka olelo ana ae ua lawe oia i ke kala kipe.)

            3.—O kona makaukau ole i ka hana ana e hana nei, oiai he kanaka okoa ka mea nana e kakau nei kana mau olelo hooholo, ame kana mau olelo @o imua o na kiure.

            Mawaho ae o keia, ua lohe mai makou he mau wahi kumu liilii e ae no kekahi a laua e makemake nei e hookomo pu aku.

            No ke kumu hoopii mua, ua hoike mai ke Wailuku poe he oiaio no he inu no ka Lunakanawai aka aole loa oia i ike ia ua o@a a hikaka paha ma na alanui Apuni, aole hoi oia i hele aku iloko @ ka Luakini me kona ona a hana paha i kekahi mau hana kupono ole i kona kulana a aole nohoi oia i ona oiai e lawelawe ana i kana hana ikoo o ka Aha Hookolokolo, a aole loa oia i ike ia ma keia mau wahi i hoike ia ua ona loa, a e hana ana hoi i kekahi mau hana kupono ole i kona kulana.  He inu no oia ak@ ma ka mea kupono me ka malama mau i kona kulana hanohano.  Aole nohoi ka inu ana he hana i hana ole ia e na kanaka hanohano ame na kanaka haahaa, aka e inu ana ke kamaka, a ina oia e inu ma ka mea kupono, me ka hoopilikia ole ana aku i kekahi poe okoa aku, aole loa he kuleana o kekahi poe e papa wale aku iaia.  Nolaila o ke kumu mua @e mau olelo imihala wale no ia.

            No ke kumu elua, oia hoi kona hele e hui me na paahao me ka makemake e uku ia mai iaia kekahi mau kala kipe, a o hookuu wale aku hoi oia i ko lakou hihia, he mau olelo imihala wale mo ia.  I ka loaa ana mai o ka inoa o na paahao i olelo ia ua hana aku ka Lunakanawai i keia hana, ua hele koke aku la kekahi makamaka maikai e ninau pono ia lakou ina ua hana i’o ka Lunakanawai i keia hana, a ina ua hookuu wale ia paha lakou mamuli o ko lakou uku ana mai i ka Lunakanawai.  Ua hoike mai ia lakou aole loa i hana ia @ hana, a aole hookahi a lakou keneka i loaa aku i ka Lunakanawai no ka hoopakele ana mai ia lakou mai ka lima mai o ke kanawai.  Ua hana hoi ka Lunakanawai i kana hana me ka pololei ame ka malama @ ka manao o ke kanawai

            No ke kolu o na kumu hoopii, oia hoi kona makaukau ole ma ka hana mamuli o kona haawi na kekahi kanaka okoa e kakau kana mau olelo hooholo ame kana mau olelo a’o i na kiure, he oiaio aole no i makaukau loa ka Lunakanawai ma ka olelo Beretania, a oiai ma keia olelo ka hapanui o kana mau hana, he kokua i’o no kona ma ka hooponopono ana mai i kona mau manao ma ka olelo Beretania, aka o na manao no Kalua ponoi iho no ia, a o ke kakau wale iho no kana ma ka olelo haole.  Ua makaukau ka Lunakanawai ma na mea pili kanawai apau loa, ua maopopo hoi iaia kana hana e hana ai, a o keia mau manao i kakau ia nona ponoi mai, me kona @ ponoi, a @a kakau ia me kona maopopo i ka pololei ame ka pololei ole o ka mea i kakau ia, nolaila aia mahea ka hemahema?  Ua maopopo ia Kalua ka olelo haale, ua hiki iaiai ke hui kamailio me na haole naauao me ka maopopo loa i ka lakou mea e kamailio mai ana, koe wale no aole i hiki iaia ke kamilio i ke@a olelo me ka makaukau loa.  He nui na kanaka Hawaii o kakou i maopopo loa i ka olelo haole, i hiki ke hui kamailio me na haole naauao apau loa me ka maopopo i ka lakou mau olelo e olelo mai ana, koe wale no aole i hiki ia lakou ke kakau i ko lakou mau manao ponoi a kamailio aku paha me ka moakaka maikai, ame ka pololei.  Ua hemahema oia i ka olelo Berentania, aka aole oia i hemahema ma ka oihana, a e like me ka loaa iaia o kekahi kanaka kupono a kakau i kona mau manao ma ia olelo me ka moakaka maikai, ua kupono oia ma ke kulana ana e paa nei.

            O na olelo imihala wale no, aole ia he mau olelo waiwai, a oiai he kanaka naauao ka Peresidena ma Amerika, he kanaka hoi e lawe ole ana i na olelo hoopii waiwai ole o keia ano, ua hiki loa ia makou ke olelo ae malaila o John W. Kalua e noho ai, ahiki i kona waiho ana @ai i ka hana mamuli o kona manao pono!  Iho, a aole hoi malalo o na olelo hookonokono a kekahi mau mea i makemake a kaawale ae oia a o kekahi aku o laua ma ia wahi.

 

Bila Kanawai a Wilikoki

MAKEMAKE OIA E LILO O HAWAII NEI I HOME NO NA MA’I LEPERA APAU O AMERIKA.

            Wasinetona, Dec. 17.—Ma keia la ua waiho mai ia ka Elele Wilikoki o Hawaii he bila e hoolilo ana i ka Panalaau ma’i lepera o Hawaii i kahua ma’i no ke aupuni o Amerika Huipuia, a o ua panalaau @a e lilo ia maialo o ka hoomalu ana a ke Kuhina Waiwai.

           

            He nui na poe naauao o ke kulanakauhale nei e kue loa nei i keia bila a ka Kie@ Wilikoki, no ka mea, o ka haawi ana aku i ka panalaau ma’i o Molokai iloko o ka lima o Amerika Huipuia he hoohamama ana aku no ia i na ipuk@ @o @a ma’i lepera apau e noho ana ma Amerika no ke kome ana mai i Hawaii nei me ka hiki ole ke keakea ia aku, a o ka hopena e lilo ana hoi keia he paemoku e maka’u a e hookae loa ia ana e na poe malihini, a e pau loa ai ko lakou kipa ana mai i Hawaii nei.

            Ma ko makou manao iho aole ke@a o ke kanawai a ka Elele Wilikoki e hooi@a ika aku ai no ka poe e noho mai la i ka aina a ka ehaeha, aka, e waiho aku oia i bila kanawai e kauoha mai ana i ka Papa Ola e malama pono ia ke oia o na poe e noho la ma ke kahua ma’i lepera me ka ai ame na pono e ae o keia oia ana mamua o ka hoolilo ana ae ia Kalaupapa i kahua ma’i lahui no Amerika Huipuia e hookomo ia mai ai na ma’i o waho no ka hoohuikau pu ana me na Hawaii.       He maikai ka noho ana o na ma’i lepera ma Molokai i keia manawa, oiai he mau Hawaii wale no ka hapanui aka ina e komo mai ana na haole ame na paele paha i loaa i keia haawina e haunaele ana ko lakou noho maikai ana.

            Ma keia bila ua hoike ae o Wilikoki i kona aloha ole ina ma’i e noho mai la iloko o ka ehaeha, a i kona lahui holookoa hoi ma ka hoao ana e hoolilo ia Hawaii aloha i Home no na ma’i mai waho mai.  O ka pono o na ma’i ma Amerika ka kana e nana nei.

 

Kue i ke Kanawai a Wilikoki

Manao na Lala o ka Papa Ola he hana hewa keia

Ina e Holo Keia Kanawai e Lilo Ana o Hawaii Nei i Home no na Ma’i Mai na Wahi Like Ole Mai o Amerika.

            I ka ninau ana ia aku o na lala o ka Papa Ola i ko lakou manao e pili ana i ke kanawai a Wilikoki e makemake nei no ka hoo@lo ana i ke ka@a ma’i ma Molokai malalo o Amerika, ua hoike like mai la lakou @a ku@ l@a lakou i keia bila kanawai.  Aole o lakou wale aka o na haole kamaaina ame na Hawaii kekahi i makemake ole i keia oila kanawai ana e makemake nei.  Ua manao lakou he hana keia na keia Teritori iho e nana ai a aole hoi he hana na Amerika e nana mai ai.           

            O ka mua o lakou a makou e hoike aku ai oia na olelo a ka Luna Nui o ke Kahua Ma’i Mr. C. B. Reynolds.  No iwakalua makahiki a oi kona lawelawe ana i ka hana e pili ana i ka malama ana o na ma’i ma Molokai a oia hoi kekahi kanaka kupono loa e hoike mai i kona mau manao e pili ana i keia hana.  Ua kue ikaika loa oia i keia Bila kanawai a penei kana mau olelo:

            Heaha la ko Wilikoki manao ma ka lawe ana aku i kekahi bila kanawai o keia ano ma ka hale ahaolelo o Amerika?  Ma keia kanawai ua hoolilo ia o Hawaii nei i wahi hoahu no na ma’i lepera apau loa, e loaa ana ia kakou kekahi inoa i papa umi ia iho ke ino.  Eia no i Honolulu nei kekahi poe e manao nei ua haawi ia ka aina holookoa o Molokai no na ma’i, aka, o ka oiaio he wahi hapa uuku loa kei lilo aku ia lakou.  I keia manawa ke manao mai nei ko@na aina e poe ua puni o Hawaii nei i ka poe i loaa i keia ma’i, a ina lakou e lohe ana ua hoolilo ia kekahi o na aina o keia Teritori i wahi hoahu no na ma’i lepera e manao mai ana lakou ua hoolilo ia o Hawaii holookoa no keia hana.

            “Ua maikai ka noho ana a ko kakou poe ma’i ma ke kahua ma’i i keia manawa, aka ina e hookomo @hou ia mai ana kekahi o keia poe i Hawaii nei, a hui p@mai me ka poe e noho maluhia nei, e ike ia ana kekahi mau haunaele ma keia hope aku.

            “Mai ka’u mau mea i lohe mai ai, ua like no ka nui o ka poe i loaa i keia ma’i ma kekahi mau Panalaau o Amerika me ko kakou nei, a oiai ke emi mai nei malalo o ke kaukani ka poe i loaa i keia ma’i ma Hawaii nei he hana maikai ole na kakou ka ae ana aku e komo hou mai kekahi mau ma’i lehulehu i ko kakou aina nei.  Ma ko@ manao o ke kanawai maikai loa e hana ia ai, oia ka hookaawale ana i kekahi wahi ma keia ame keia Panalaau o Amerika @ loaa keia haawina no ka malana ana i na ma’i o keia ano, aole o ka hoolilo ana ia Hawaii i wahi hoahu @o na ma’i apau mai Amerika mai.”

            O kauka Moore kekahi i hoike mai i kona manao, a penei kekahi o kana mau olelo:

            “No elima makahiki i hala, mamua aku no o ka hoohui ana ia o keia mau aina me Amerika, ua hooikaika nui ia e hoolilo ia Hawaii nei i wahi hoahu no na ma’i apau o ke ao nei.  Ua k@ ikaika loa ia a he mea maikai e kue mau ia aku.

            “He @ia kanawai maikai ole loa keia.  Ua like keia me ka haawi ana mai ia Hawaii nei i kekahi puupuu ikaika ma ka maka.  He kanawai keia e paa aku ana i na kanaka waiwai i mkemke e hele holoholo mai ma Hawaii nei a e hoolilo paha i kekahi hapa o ka lakou mau kala ma keia mau aina.  Ua manao wau he hana maikai loa na kekahi mau hui, @a kauka a i ole ia kekahi mau hui ikaika e ae ka hoao ana e hoikeike aku i Wasinetona i ke kue ikaika o na kanaka o Hawaii nei i keia kanawai.

            “Ina e holo ana keia kanawai, e lilo ana ka hooponopono ana o keia kahua ma’i malalo o na kauka o Amerika, e hana ia ana paha kekahi mau moku no ka lawe ana mai i na ma’i i Hawaii nei, oiai aole loa e ae ana na moku e lawe nei i na ohua e hoohaukae i ko lakou mau moke me keia poe.  Ua hauoli ka noho ana o na kanaka ma ke kahua ma’i i keia manawa oiai ke nana ia nei ko lakou mau pilikia apau a ke haawiia nei hoi na kokua ana a lakou apau i makemake ai elike me ka mea hiki  Ke nana ia nei lakou e kekahi mau kauka i hoao e nana pono i ko lakou mau pilikia no kekahi mau makahiki loihi, a o ka haawi ana aku i keia hana malalo o kekahi mau kauka i ike ole i ke ano o keia ma’i ma Hawaii nei aole ia he hana maikai.  Ua kue ikaika loa wau i keia bila kanawai a ke manaolana nei hoi au aole loa e holo ana keia i kanawai.”

            I ka ninau ana ia aku o E. A. Mott Smith no kona manao e pili ana i keia ninau ua hoike mai la oia penei:

            “A ole hiki ia’u ke hoike piha aku i ko’u mau manao e pili ana no keia bila kanawai a hiki i ko’u ike ana i ke kanawai ana e makemake nei e hookomo.  Ma ko’u manao nae aole he hana maikai na hana apau e makemake ia ana no ka hoolilo ana ia Hawaii nei i wahi hoahu no na ma’i apau o Amerika.  Ua hoomaka ka malama ana o kakou i ko kakou mau ma’i mai ke au mai o na Moi a hiki wale no i ka hui ana me Amerika, a aole loa wau i ike i kekahi mau kumu maikai e hiki ole ai ia kakou ke hoomau aku i ka malama ana.  Ua nana ia ko lakou mau makemake ame ko lakou mau pilikia no keia mau makahiki loihi, a ua hiki loa hoi ia kakou ke malama aku ia lakou me ka pilikia ole.  I keia manawa he mau Hawaii wale no ka hapanui e noho nei malaila a na maikai hoi ko lakou noho @.

            “Hoi iho nohoi aole he nui loa o ke kahua ma’i ma Molokai.  Ua lawa kupono wale no i keia manawa no ka malana ana i na ma’i kakaihaki o kakou aole no ka nui loa aku.  He wahi maikai keia oiai aole i like me ko kekahi mau wahi ka like maoli no me ka halepaahao.  Ma ko’u manao ua ike o Wilikoki i na pilikia o Hawaii nei, a heaha la kona kumu i lawe aku ai i keia bila kanawai.”

 

He Hoomanao no Kapio ani

E KUKULU ANA NA KEIKIALII I HALEPOHAKU NUI A KAPA MA KONA INOA

Ua Manao ia e Kukulu ia Ana Keia Hale Ma Ke Kihi o Alanui Alakea Ame Alanui Moi—Ke Kaha ia Nei ke

            Ke makemake nei na keiki alii e kukulu i kekahi hale pohaku nui ma ke kihi o Alanui Aalakea ame Moi no ka hoomanao ana i ka inoa o ke Alii Wahine Kapiolani i hala a i hale hana hoi no ka lakou mau hana e malama nei i ka waiwai a keia lii i waiho mai ai.  @e kaha ia nie ke kii no keia hale, a i kona manawa e paa ai, a pau na hoolilo apau loa e hiki aku ana ka lilo i ke $60,000.

            E hana ia ana he elua wale no hale, iluna a i lalo, aka e hana ia ana o luna iho me ka hiki ke pakui hou ia iho kekahi hale hou maluna i ka manawa e makemake ia ai.  E hana ia ana keia hale mai na pohaku uninihapa onionio mai i hoonani ia me kekahi mau pohaku Hawaii.  E lilo ana keia hale i kia hoomanao poina ole, a i hoonani hoi no keia kulanakauhale, i kona manawa e paa mai ai,  Ma ke kii ua hoike ia he kanaono kumamahiku kapuai ke akea o mua e huli ana i ke alanui Moi, a he hookahi haneri me kanawalu kumamaha ka loa e huii ana ma ke alanui Alakea.  E haawi ia ana ka lumi nui ma ke kihi no kekahi keena hana maikai a e hana ia ana hoi ka puka e komo aku ai i keia hale nani ma ke kihi poboi i ke alanui Moi me ke alanui Alakea.

            Mak a aoao e huli ala ma ke Alanui Alakea e mahelehele ia ana ia aoao he ehiku rumi hana, a i ole ia mau rumi kuai paha.  E hana ia ana keia rumi a nui maikai no ka lawelawe ana ia mau hana.

            O ka rumi e huli mai ana i ke alanui.  Moi he rumi e hanaia ana a nani loa, a e lilo ana hoi ia i mea na na kanaka e mahalo aku ai.  O ka hale o luna ana kekahi wahi ma kai loa.  E mahelehele ia ana o luna iloko o kekahi mau keena hana maikai loa, a ma ke kihi e nana ana i keia mau alanui elua, e hana ia ana kekahi rumi nui i hoonani ia me na laau Hawaii wale no, a oia ke Keena hana o “Kapiolani Estate Co. Kaupalenaia.”

            Oiai he kiahoomanao keia no ke Alii Wahine Kapiolani, e kau ia ana kona inoa ma ka aoao e huli nei i ke alanui Moi ame ka aoao e huli ala ma ke alanui Alakea, a malalo iho o kona inoa e kakau ia ana ka makahiki, 1902.  He hale no keia i hoolala ia e ka Moiwahine Kapiolani mamua o kona haalele ana mai i keia ola ana.  O ka hale ekolu e makemake ia nei e pakui iho maluna ma keia hope aku he wahi ia nana i makemake ai no ka malama ana a hoikeike ana hoi i kana mau mea o ka wa Kahiko i houluulu ai.  Aia ma ka Home ma Waikiki kekahi o na “Waiwai Kahiko Kumukuai nui loa” e malama ia nei.  Mawaena o keia mau waiwai ua ike ia kekahi koloka Ahuuia nani loa, i olelo ia e ka poe i ike i ka waiwai oia mau mea he Ahuuia Kumukuai nui loa, a he kakaikahi loa hoi na Ahuuia oia ano e malama ia nei ma Hawaii nei.  Aole o keia ahuuia wale aka he nui a lehulehu aku na waiwai oia ano.  O keia mau hoonani kekahi o ha waiwai nui loa e malama ia nei ma ka Home o na Keiki Alii ma Waikiki, a aole hoi laua i makemake e hoonele ia ko laua home mai keia mau mea maikai mai, aka e hooko aku ana laua i ka makemake o ko laua makuahine ma keia hope aku.

            Oka Moiwahine Kapiolani kekahi o na Moiwahine i aloha nui loa ia e kona lahui, a e ola mau ana hoi kona inoa i loko o ko lakou hoomanao ana.  Hauoli makou i ka ike ana e kukulu ia mai ana kekahi hale nani ma keia hope koke aku ma ke ano he kiah@manao no ka “Moiwahine Kapiolani.”

 

Hoike Hui ma Kawaiahao

Nui ka Paipaiia o na Papa o Kalihi ame Moanalua

Hoike Paanaau ia Mai na Kanawai He Umi e Kekahi Kaikamahine Uuku Loa.

            Ma ka Luakini nui o Kawaiaho i malama ia ae ai kekahi hoike hui o na kula Sabati o Kawaiahao, Kaumakapili, Kahili ame Moanalua.  Mamua o ka hoomaka ana o na hana ua hoonohonoho ia ka wahi o na kula Sabati like ole e noho ai.  Ua hoihoi ia na kula Sabati o Kalihi ame Moanalua ma ka aoao akau o ka Luakini e komo aku ai, a o ke kula Sabati mai o Kaumakapili, a o ko Kawa iahao mai a ua huikau ka noho ana o na Malihini, aia no i ka lakou wahi e makemake ai.

            Ma ka nana aku @ ke kula Sabati o Kaumakapili ke kula Sabati nui loa, a oia no ka lakou e kaena ana.  Ua piha maoli keia luakini ke nana aku, a akahi nohoi a ike hou ia kona piha no kekahi manawa loihi.  Mamua pono mai o ke anaina ua kau ia he elua mau hae i kakau ia me ka inoa “Kawaiahao he mau hae nani keia no na kula Sabati o Kawaiahao.

            O ka hora umi ka hora i hoike ia ma ka papa kuhikuhi e hoomaka ai na hana o @ la aka aole i hoomaka a hala keia manawa mamuli o ka lohi o ke komo ana mai o na kula Sabati ame na makaikai.  Ua hoomaka ia na hana me ka himeni ma ka Buke Hoku Ao Nani.  “Ho sana Kiekie.”  Pau ia ua haawi mai ia ka Makua Lono he pule.

            O ka hoike mai o na papa kula Sabati o Kawaiahao.  O ka mua ma ka papakuhikuhi oia na Kaikamahine o Kawaiahao.  Maikai no ka lakou mau hana.  Na papa kamalii mai, a he maikai na leo himeni i mele ia mai.  Mahope mai o keia papa ua koike ia ka papa a na Kilibati, aka aole lakou i hiki ae i keia ia no kekahi kumu i maopopo ole.  Pau ia o na papa hui mai o Kawaiahao.  O keia ka papa akaaka ia, oiai e hooikaika ana na elemakule @ kuupau i ka ikaika o ko lakou mau papa-ki-leo.  I ka manawa o ninau mai ai o Lilikalani i na ninau, ua heihei na elemakule i ka hai ana i ka haina, a pau e ka kekahi a mahope aku hoi kekahi.  Oiai e noho ana ko oukou m@ kakau ma ka wahi kokoke kloa i keia papa, wa nui kona hauoli i na elemakule.  Hookahi o lakou ua paa naau loa iaia na haina, a e lilo mau ana iaia ka lanakila, a he hookahi hoi mahope aku e hoao ana o hoop@an@ i na haina mamua o ke hiki ana mai oie mau ninau.  I ka manawa @ ninau ia mai ai @ ninau i loaa iaia e nui e mai ana kona leo, a i ka manawa e ninau ia mai ai o na ninau i loaa ole iaia e noho ma@e ana oia a mahope loa.  Maikai ka lakou mau hana, a oia nohoi ka papa loihi loa o na hana oia la.

            Mahope o kekahi himeni hui, ua hoomaka ia ka lulu kala.  Pau ka lulu kala himeni hui hou a ia manawa i hoike mai ai na papa o Kaumakapili i ka lakou mau mea i hoomakaukau ai.  O ka mua loa oia na papa pokii i alakai ia e Mrs. Richard (Lik@ke).  Ua ano hilahila na keiki liilii i ka himeni a o ka leo wale no o Mrs. Richards ke lohe ia aku no kekahi manawa, aka mahope mai ua hui like mai ia lakou.  Ma@kai ka lakou mau haawina, a ua hai ia mai na haina o na ninau me ka haka@a ole.  Pau lakou o na Opio mai.  O kekahi mea maikai loa a makou i ike aku ai ma keia papa oia ka lakou kumu nana e ninau mai i na ninau.  He wahi kaikamahine uuku loa a ua ninau aku oia i na ninau ma ka olelo Beretania me ka makaukau mao@ a ua oi ae ka ma@kai o kana namu ana mamua o ka kekahi poe i hoonaauao maikai ia.  Hauoli o Mr ame Mrs. M. Ulunahele i ka laua kaikamahine naauao  Ua kokua nui ia keia papa ma ka himeni ana e na keiki o Keoneuia i a’o ma@kai ia e Mr. Wm. Abbey, ka lakou kumu a’o himeni. He hauolli mau na ka naka i ka lohe aku i na keiki o Keoneula e himeni mai ana oiai he maiakai loa ka lakou himeni ana.  I ka pau ana o @a lakou himeni ana ua ku mai ia ka papa o na makua o Kaumakapili.  He hookahi wale no haumana nana o pane na haina o na ninau, a ua hooikaika keia haumana hookahi ma na ano apau.  Ma na himeni ua maikai na mele i mele ia.

            Mahope o kekahi himeni hui ua ku mai la na papa o Kalihi ame Moanalua, a ma ka nana aku o keia na papa hoihoi loa ia e ka lehulehu i hiki aku.  I ka pau ana no o ka papa mua loa ua lohe ia ka paipai o na kanaka e hoike ana i ko lakou hauoli no na hana maikai i hana ia mai.

            O ka mua loa oia ka papa o na Pokii.  Mahope o ka mele ana mai i kekahi mele maikai ua puka mai ia kekahi o lakou, he kaikamahine uuku oloa a ku inua o ke anaina a ia manawa oia i helu papa mai ai i na kanawai he umi me ka hakalia ole.  He loihi loa kela kanawai, a aole, no paha he lehulehu o na makua i paa naau, ia lakou.  Mai ka mua kona hoomanawanui ana a hiki nohoi i ka eiwa me ke kali ole.  I ka umi o na kanawai, ua kali iki ino ia oia, aka aole i loihi ua hoomanao ae ia oia a pau nohoi.  Nui ka paipai o na kanaka iaia, a ua hiki loa ke lohe ia aku na leo mahalo mai kekahi kihi a hiki i kekahi kihi o ka hale.

            O ka lua o ka papa kuhikuhi oia ka papa o Halemano  A mamua o ka puka ana mai o keia papa ua lohe ia aku @a na kanaka e inau ana owai la hoi k@ poe o Halemano?  I ka puka ana mai he mau kaikamahine uuku loa he elua, a ua mele mai laua i kekahi mau mele me ka hoike pu ana mai i na haawina i hoomaukaukau ia me ka paa naau e hoike mai ana hoi ua a’o maikai ia laua a ua pea maikai na haawina mamua o ka hele ana mai @ hoike imua o ka lehulehu.  Nui ka paipai o na kanaka i ka pau ana o ka laua hana, ua like ia me elua papa o Kalihi ame Moanalua i paipai @a.

            O ke kolu o na papa o Kalihi ame Moanalua oia ka papa o na opio a maka himeni o lakou paha ka helu ekahi oiai he maikai na leo i mele ia mai.  Ua ike ia aku ia kekahi mau keiki o ke K@a @ Kamehameha ame k@ k@ ku@ kaikamahine, a oia paha hoi kekahi kumu maikai loa o ka lakou mau himeni, @ alakai ia keia papa ame ka papa mai o na makua e Mr. Isaac Sherwood, kekahi o na Hawaii hooikaika loa ma na hana maikai o keia ano.  I ko lakou pau ana paipai hou no na kanaka.  Ea, e liio ana paha ka helu ekahi ia Kalihi ame Moanalua?

            O ka papa o na makua o Kalihi ame Moanalua ka hope loa, a ia lakou i lohe ia aku ai kekahi mau leo mele maikai.  Paa ma@kai ka lakou mau haawina a ua hana ia na hana apau me ka holomua.

            Mahope o ka himeni jui ua haawi ia mai la na hoolaha ame na olelo paipai.  Hookuu na hana o keia ia mahope o ka hora umikumamalua a hoi mai la ka lehulehu i akoakoa aku me ka hauoli no na hana maikai i hana ia mai.

 

KA OLELO A KEKAHI OIWI O HONOLULU NEI NO KA HUAALE KIKALAHANEENEE A DOAN.

            I ka wa e loaa ai o kekahi olelo hooia mai kekahi mai o ko kakou poai ae e lilo ana no ia mea i mea hilina@a e na kanaka, ame oukou hoi e ka poe heluhelu.  O ka olelo a kekahi mea i hilinai nui ia, e lilo mau ana no ia i mea oolea iwaena o na kanaka apau, a peia no e lilo ai na hooiloilo a ka poe ai-a ma keia kulanakauhale i mea ole.

            I mai o Mr. James O. Stevens, o keia kulanakauhale, penei:

            “He loihi ko’u wa i noho ai iloko o ka akiaki mau a ka hu’i ma ka poli o ko’u iwikuamoo, maluna ae o ke kikala, a peia au i hoomanawanui ai no kekahi manawa loihi a hiki i ko’u hoao ana i ka Huaale a Doan, a’u i kuai ai ma kahi o HOLLISTER DRUG CO.  He manawa pokole wale no ko’u o ka ai ana, a ua loaa ia’u ke ola, a’u e oiloli mau nei i keia wa, a ua hiki ia’u ke kaena i ka oiaio o ke ola o kea laau, a he kupono maoli no na poe a pau i loohia i keia ma’i hookahi.”

            O Mr. Stevens kekahi o ko kakou mau kamaaina.  Aole anei e hiki ia kakou ke hilinai i ko kakou poe ponoi, mamua ae o kekahi mea e noho ana ma Amerika?

            He hu’i no anei kou kua a umii hoi ka aoao, a hiki ole ia oe ke ku iluna kahi wa?  He nalulu no kou poo i kahi manawa, haalulu mai ke kino, malo@ mau ka puu, pela ka @, moe pono ole ka po?  Aole anei he huki o na kuekuemaka, a ano mohio?  Aole anei he ino o ka moe ana me na manao ano kahalalu mau?  Aole anei he huki o ka lihilihi maka, a pehu mai hoi na ami, a he emi pu mai hoi paha ke kino?  A pehea hoi na wai o ka puu, aole anei he ino paaki-uaua, hauliuli hoi, e loaa mau ai ka hakuhaku?  He ma’i poino na ma’i o ka puu, a he mea pono e makaa@ kinohi, mamua o ka hookumu ana iloko o ke kino.  Ina e hoohakaliala ka lapaau ana, e lilo ana no ia i @ mau ai ke kino iloko o na ehaeha he nui, no ka hiki ole ke hoola mahope aku.

            E kualia ana na Huaale a Doan @ ke Kika@a Haneenee a me na Puupaa @ na poe awili laau a pau a me na @ malama halekuai a pau, no @ k@ no ke poho, a ho eono poho @o 2.50, @ hoouna@a aku no ma ke Eke Leta, in@ loaa mai ke kumukuai ia HOLLISTER.

 

HE ILI NANI, LIMA @ I ME KA LAUOHO ULIULI KA HUA O KE Kopa Cutikura

            HE MILIONA A OI ka nui o na wahine e auau mau nei me keia KOPA CUTICURA no ka malama ana, hooma emae ana, a no ka hoonani ana i k@ lakou ili, i pau ai ka papaa o ke poo, ka unahi-pii, a i mea @o @ kekahi @ pau ai ka helelei ana o ka lauoho, a i hoopalupalu, hoa’ia’i a me ka hoou’iu’i ana i ka ili o na wahi i hele a ma noanoa i ka hooikaika i k@ hana @ like me na lima, a peia no hoi e hoo pau ai i na eha, ma ka hoioi ana i @ wahi eha me keia kopa, i ole oi e ike i ka aai me ka weiaweia; i @ no @ hou nui, ma ka hoioi ana i na wahi pe hu a palahehe; a he oi loa aku ka @ wai nui o keia kopa i na makuahine e lawelawe ana i na hana lehulehu i pili i na keiki a me lakou iho no hoi, a i na wahine no a pau; a he ku@ loa no hoi keia kopa no na wahi auau a pau.  O ka poe i ik@maka i ka maikai o keia kopa, aole loa lakou e ae iki ana e hoao i kekahi kopa okoa aku, ke koiia mai; ina no e oleloia ana, he kupono ia ano okoa aku no na mea @ pili ana i ka ili, ke poo a me ka lauoho o na bebe a me na keiki.  Ua loaa mai keia waiwai nui o ke KOPA CUTIKURA mailoko mai hoi o keia laau hoola ikaika loa i kapa@a, KUTICURA, oia ka laau ikaika loa ma ka hoola ana i na popilikia a pau e pili ana i na mea ika loa i ka pale ana i na mea in@, a he loaa no hoi ke ala maikai o na pua iloko o keia kopa.  Aole loa e hiki ke hoohalikeia mai kekahi ano kopa e ae i hoohuihulia e ke akamai o kanaka me keia kopa, ma kana mau hana malama, hoola, a me ka hoou’iu’i ana i ka ili, a peia aku.  Pela hoi i ka ili o ke poo, ka lauoho a me na wahi o @.

            Aole no i lihi launa mai na kopa o na aina e me keia, o ka auhau ana a me ka hana o na keiki liilii.  Pela iho ia i lilo ai ka waiwai o na kopa a pau i HOOKAHI no ke KUMUKUAI hookahi, a he Helu Ekahi keia Kopa no na poino o ka ili a me kahi auau, a he helu ekahi no hoi no na kamaili a p@ ke ao nei.

            NO KA HOOLA LOA ANA I NA ANO PEHU A POHAKA PALAHU MA NA WAHI A PUNI KE KINO,  e hoomaemae i ka palapu me ka kopa CUTICURA i pau ai ka paapaa lepo a ano e ae paha o ka ili, a pela hoi ke poo, i pau ai ke kepia a me ka papaa piele, alaila, e hooma-u i kahi eha me ka Aila Hamo CUTIRCURA @ mama ae ai ka akiaki ana a ka hu’i a me ka ehaeha, a pela hoi e hoohana ai ka laau i kana hana a ola ka eha, alaila, e inu ka Laau Inu CUTIKURA i mea e mae mae ai ke koko maloko. Ke kualia @ keia laau ma na wahi a pau o ka ho nua nei.  Ma Aukekulia: o R. Tow@ & Co., o Sydney, N. S. W. ko laila Agena; ma Aferika Hema Depot: Lennon, Ltd.  Na “Hoakaka no ka Hoola ana i na Bebe a me ko lakou mau kinaunau,” he loaa wale no me ke kuai ole.

            O POTTER DRUG AND CHEM. COMP., Boston, U. S. A., na Ona @ n@ laau CUTICURA a pau loa.

 

NA PU KI MANU

MAI KA $6.00

A HIKI KA $100

22 PU RAIFELA $3.00, $5.00.  NA PU EA $1.00, $1.25, $2.00

NA KINIPOPO

5C A HIKI I KE $1.50

Mea Paani Uwila

Na ikini Uwila Paa Lima $1.25

Na Dainamo ame na Mta Uwila

Pearson & Potter Co.  Ltd.

926 Alanui Papu         Kelepona Main 317