Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 41, 4 October 1901 — Leone Noela. Ke Kaikamahine a ke Kanaka Mahiai. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Leone Noela.

Ke Kaikamahine a ke Kanaka Mahiai.

Aohe i* h«* »>\u»>tu o ka h4t anA aku t k« ano o ke k&hua. o kekahl h«le hanohano i eli ia a hohonu Hoko o k» lepī>; a l k& hai ana aku i ke ano o kekahl kumu U&u nani t uiu ae m« kona hlehi« e kua ia &ku ana ia & hiki i kona hāule ana ilaio; I ke ano o ke kah« mau ana o k& wai a hlki i ka 1110 &na o kek&hl {mhaku: i ke ano o k& launa pu ana me na poe naau haumla he mea ia e lawe aku ai i ka Opuu o k& naau maikal mai ka po« maemat> aku; i ke ano hoomau i k& anal ana m« ko ka honua nei he mea ia e ai i ka aaau maemae a hala ole o ka wa opiopio ma kahi e. Aole loa ia he mea oluoiu i ka hai ana aku i ka mea oiaio oie. a i oie ta ka hoomalau a peia hol me k& hewa. Aoie ia he mea oluoiu o ke kakau iiiiii mai i'a ne'l n*»i. iniha aku ana ma na iniha eiike me ke ano o ka Haku Sanado& i koi ikaika ia mai ai l hoohuli ia ai kona manao. a hiki i ka lanakiln ana oia mau mea maiuna : ona. | Ka mooleio o kekahi kanaka maaiea he mea ia e hoala mau mai ai f ka inaina i na wa a pau e hoomanao ae ai ka mooleio o kekahi kanaka ikaika ole a hohe wale he mea hoowahawaha ioa ia ia. Eia nae kekahi o na kanaka ikaika loa oia hoi o Kamekwna ua haulehia ola maiuna o ka maiimaii a ke> katy wahlne a iilo kona ikaika i mea oie, Aole nohoi i o! ae ko ka Haku Sanakoa ikaika i ko Kamekona aoie hol i loi ae kona naauao i ko Soiamona, eia jnae ua paa mai ia oia lioko o na Uma 0 kekahl wahine aloamai ioa a aoie no ia he mea e haohap ae ai. He keonimana koa oia, he iokomaikai a he wiwo oie. he pih& leaiea ame ka oluolu; aole e hikl iaia ke hoomanawanui no ia mea he kaumaha aole nohoi he hiki iaia ke auamo i ka manao kaumaha o kekahi poe e ae: aohe mau hana weliweU ma ona'la. he kanaka puuwai oluoiu oia, a he akahai ma ka noonoo ana; he ndeau oia a he piha naauao, aka ua iike oia me ka piiall nalo meii lloko o na lima o kekahi wahine akamai eiike me ka I>ede Lanaaaweia. He kanaka manao hoohuoi oie oia, he manaoio ma ka hap&nui o kekahi mau mea ame ka hapanui. o kekahi poe; a aoie ioa ona (Haki* Banadoa) hoohoiohewa l kona manao no ka haawi ana aku l ka mahaio no na rosa ino. Aole loa oia i manao e mamua Ito ka haalele ana ia Leone I ka manawa ana 1 haalele Iho ai la Enelanl mamua o kona aku i ke kalaunu o Tureke. O konā manao hoopōno a ku maoll no i ka hoopono oia keia, e huii hoi mal ana oia i o lieone'ia a e mare iala I ka hora mua ioa e hikl al hoi i kekahl mare ke mare ia i kuiike me ke kanawai. Mai akaaka paha oia no ka hoohenehene ana aku i kekahl mea ina i hoole ia mai oia e pili ana no ka mea ana I manao ai. O kona aloha ia manawa o kona oia ia, a aohe ana mea e ae ma kona aoao. Me ka malle. ka ulolohi aka me ka oiaio nae, he mau mea'e ae no kekahl nana t kaohi t ko ka Haku Sanadoa noonoo. tTa olelo mal kekahi mea kakau kauiana penei: "O ke aioha oia ke ola o kekahl kanaka." Oia iho ia ka mea i llke oie ai ko L**>ne ol& ia; I k& Haku Sanadoa hoi he mea kapae wale ia ae no iaa i kela manawa ua maalo iki e la ia mea, a he mau manao hou ka me e waiho hamama mai nei imua ona. Ua manao oia e hoomau no i kona kupaa ma ka manaolo iaia & e mare hoi me ia; aohe mea nana e hoonaueue i kela manao paa ona; afta ua hooki oia | kona manao ana aohe no i& he mea nui o ka hooko koke ana aku ia h&na; aohe ia he hana pono nana o k& haaiele ana aku i ka huakal heie lealea a e hoi j wikiwiki hoi i kona home no ka w& e hiki mai ai kona lahanau: o kekahl ; paha ia o na hana lapuw&le loa; he ! mea hiki wale no ia ke nana la aku i !na wa a pau o la makahiki. Olal mahope o*kona mare ana e n&lowale &na kona makuahine mai laia aku a pela hol me k& Lede Marlana; e hoohauoli ana oia laia iho me ko lakou po&l ellke me ka loihi e hikl ai iaia ke hana; ua i pono o Leone, he home hiehie kona, he panal hoi no ko ka Haku Sanadoa aloha Ame kona manao kupaa. me ka maopop<rlea laia o kana wahine ana no la —he mau pule pokoie a i ole ia he mau mahina pokole paha e 1110 ana ia he mau mea IHlii ano e iaia. i Aoie l manao ka H&ku Sanado& ua hana ola I kekahi hana poino ano nui mamuli o kona hele ana i Bepania. Ua hiki i kekahi mea ke kapa aku ia ha'na, he uha'i olelo hoohlki; ak& ka ha- ' panui o na olelo hoohiki a patī i hanaia, | he olelo ku i ka wa wale no ia a e malama ia nohoi l&kou in& t& he mea hiki; [& o keia hoi &ohe pah& i& 1 hiki; mai Uio loa oia i kanaka naaupo—wahi a ka Haku Sanadoa i olelo Iho ai iaia—ina i& l hana i kekahi hana *°a mamuli o kona hooie an& aku no ka hele ana :me kona makuahlne t Hepania. Ina u& hoonul loa ia aku k& ukiuki &me k& uluhua o kona makuahine iaia. U& hoao ot& e noonoo ift>ko o kon& naau nona Iho he h&na pooo kana I hana ai; aua hoopau oia la noonoo ana ona mamull o kona m&naoio ana ia mea. Ua ano pihoihoi lo& oia he&ha ana ka Leone mea e oielo mal al—a o ka. manao o kana leta ua lilo U I mea hoo« pahaoh&o loa i ka Haka Banadoa. Ua lolhi ko Leone noonoo an& mamua o koa& p&ne an& ! ka H&ku Sanadoa leta. 0 tia m&nao hoahewa aku aole i& h® mea e kokua m&i &t*& mahoipe—aole loa ia mau mea me na kane; ina aohe ona m&nao nul no ka mal&ma ana i kiana oielo hoohiki aohe au olelo ikaika a huhu & Leone e hlki ai ke hana aku iaia no kona maiama aoa la mea. Aole Io& 9ta i phumu Ikl aole nohoi i hoopuka aku l kekahi olelo hoahewa; aole loa oia 1 hai aku maloko o k&na leta 1 Ml nii) o 1u ehaeha ame ke lEaumaha 1 loaa lala; aōle nohol i otelo p« aku i kona kUft &n& mai ke kakahialia nui o ka 1& kanakolu o lune a hikl I ke aumoe ana &me k& hopena i lo&& laia mamuii o kona hooko ana l ka Olelo kauoha a ke aioha; aole Io& nohoi oia i haiikl aku i ka iohi o.lut loaa ana tt*at -u;-..-:. 1 "-V-

0 ltAna >ta~a ua nui k ha"ha-> n » keia rnA'i rr* a T"-s >1 aku k" k.i Haku •.-, vu-'.'.: ma i hn a3tu • I>" ; k n? t.sw *- »&*••*• «* • ,r,a i4it Uok'-' «> 'M» i"ta mai lta j ka h' i** I*a pan* rn*l n>> "ī-i 5 ki* ob# s*u-ua kAkau mtu mai <»ta Saia, akft ua ik*' ;h Ka manao Jol» an • * » kaha {»■•*■ l*ta n u;J an-i h<w,»maot' nf> ka Haku S»ana<i"a n« i» m~a. l'i rpanA<» no >>»a «* h'r>rnau » k<»na ma ra<> hUin«i arn*- k>na oia:-> s kana I^-j «n# *l«h»- ■-■'• ka rr;»*a *al*» n < a : •»,u-»!u j ai > k«na n nna SI"K > •< na n>;tkahiki ikw ho;- aku. »<•> l«»a » h4KI ikia k»- hnt mai-a'>l«» n-» h>>i -»ta I Ike— 1 *<? uii ■ k- k»m > nma an«» i!'»k>> o fcoaa n<K.r. " n- k*k*h: m«»a '»k >a <■ a" Malia i~ar « ua ik- n * kuu i*d*r— n-» ka m* a tta h na- .»u i kona mau Jk*> kooili kau 1 a *>:»« - rna kah» • ka n.nna «4» aku u I> -n* ua h<»<»mau aku 3a k;v I*4* Lan;i*aw*U i K** kamaili.» ana n»>- »*— 1 »a m«» ka oIu<»!u ole. aka me k«>kahi ai ha ano hoowahawaha oia ka nana » noli lillH l ko k* Haku sfcmanao. ('a kamailio ®ku la K'> »a makuHhin*- iala n<» k«» ano o k»na »ob<» ana <» k»-ia mua aku me ke aloha m«» h#» m* v a aia * oki pu la me ana na m**a a pau •' hiki al k<? hoohauoii rv.m 1 k*-ia «la ana; ua hana aku oia i kana k»-iki m* he m*a ala h<> pio o)a i mak'-make la n » k<*kahi olelo hoohiki *r »>"in« ai. H<* manawa loihi »0 ka manawa j honpaa ia aku ai ka mana » maluna o k Haku Sanadoa-a- ©)♦• ni i h-H»manao ae m»na iho lloko o maiamalama a kona makuahine e iMina mai nei. <~» kfkahl pio ka mea hoi « haal<*l<e aku ana i ka makuahine i oi a* U ka maikai. ka hoaloha oluolu loa, aur»f na mea a pau II >ko o k*'ia o\k ana. sx> ka malama i kekahi olelo hoohikl polno. T*a o|fio mau aku la kuu lede e pili ana nona i na wa a pau iloko o k*-la malamaiama a i ka hopena ua hoomaka mai 1« >4a t? manaoio la mea. Ua l<»a ka Haku Sanadoa me ka pilali nalo m-li il<»k.» o na ilma o kona makuahin»-. <• hnowahawaha ana i koiui aloha am»» kona aloha oiMh» n»> kana wahine ua kahakaha ia mai la kela manao maiuna 0 kona nooniK»— hf plo <»ia.

I ka manaw.i mua ua akahele ioa ka L**de Lanasaw**la i ka hoopaa ana i kel* maiuna o ka Haku Sanadoa aiaila h'» »h"l<' aku la kuu Lede imu ua hiwmaka aku la#oia e ninau paha ia h«* mea oiaio, ola hoi no kana oleio hoohiki ka mea nana e koi iaia e hoi a i «»le ia a<»ie paha.

A'«he i h<»ikp mai ia mea iloko o kona mau maka-a<»le ioa no. O na mea a pau he mau mea kuhlhewa wale no la; aka ua oi aku kona noonoo ana nona ke s<*ahele mamua o kona lilo ana aku i kanaka naaupo a i ole ia i kanaka pupuie.

A noialla ua hiki mai lakeau elua 0 kona nee ana imua hahe a oia hoi kela, mamua o kona nana ana no kekahi mea e ae ua nana iho )a <>la maluna iho ona ellke me kekahi ano he pio. a hoomaka mal la ola e n<M»noo a.»it* ola i makemake e hoi mainamull o kanu olelo hoohlkl. Ina i 1110 la I mea kuhlhewa mamua alalla he m«& kuhlhewa no la I kela manawa; a aa hoopuka mau mai la ke kaunawahlne lala e plll ana no ka moolelo o ka Makuim o Akekona ka mea hol i mare 1 ke kalkam&hlne a ke kanaka malama hale i ka umikumamaiwa o kona mau makahikl. No ka makemake ole o kona mau makua I kela kalkamnhine a ka Ma kulaa I mare ai ua hoopiiia kela mareU ana a ua hookaawale ia laua. Heaha U ke kumu? Aole no paha la-he mea na kakou e na makamaka heluheiu e ho hewahewa ai I ke kumu o ka Makulaa ! hookaawaie !a al mai kela kaikamahlne mai: ina paha ia i mare I kekahl kalkamahine ellke me kona kulana me nei aohe e loohia la haawina iaia..He elua makahikl mahope mal ua mare Iho U kela kaikamahine me ke kanaka la«e kiaha a ka Makuiaa a kual aku ia laua i na mea kaua o kela ano ame keia no o ka ohana Akekona.

Ka Makulaa hol. i ka iwakalua kumamalima o kona mau makahlki, ua mare ia Iho la nohoi oia me kekahi wa hlne alii kuonoono a 1 keia manawa oia kekahi o na kanaka helu ekahl o EnelanL E hoopuka mau ana kuu lede i kela wahl kaao; ua 1110 ia 1 mea kupono loa i kona manao, ame ka maopopo loa ua hoomaka mai 1a kela oielo e komo iloko o ka Haku Sanadoa. He nui loa na manao e ae a kuu lede i makenuike ai e lawe mal no ke kakoo ana aku. Ka makuakane hanauna oka Led«> Eaakln*. oia hol ka Duke o Lesa a oia nohoi kekahi o na aIU hanohano loa o Knelani he poo oia no ka Papa Kuhina. a he hoa lkaika loa hoi ma ka htx>bttU manao ana iloko o ka Hale o na Haku, he kanaka akamai ma ka haiolelo ana a he kanaka nohoi i aloha nui ia, He hauoii loa kuu lede I ke kamailio ana e plli ana nona—ua pinepine kona lawe ana mai I kona lnoa i ke akea. a e lohe mau ia ana nohoi oia e olelo ana penei. o ka mea e mare ana i ka Lede Kaakine e loaa ana iaia ka pomalkal aiil a he mea maopopo loa nohol e n»vho ana ia 1 pani no ka t>uke Uoko o kona oiak» be nuL

E iike Me ko ka Haku Sanadoa lohe aaa i kona makuahlne e olelo ana i kekahi la. oa olelo mai la ola. "E loaa ana no la'u ka hanohano. e mama—e loaa ana no la mau mea no'u ponol iho—a ua ol aku la mamua o ka noho panl ana fto kekahl kanaka okoa e aku. M Ua nana koke aku la ke kaunawahine lala me kekahl mlno aka ano hooheneheae a ano kaumaha nohol, "Aohe o'u manao ano nui, aohe nohoi be manaoiana nou e Lanee. Ua lawe mai ee I kau wahlne mai kekaiii hale walho waiu mai—o ka mea nui wale no I hiki la'u ke manaolana aku oia keia malia paha e loaa ana la oe ka ike no ka IUo aa* iluna nana maikai no ka waL" V* huli koke aku !a ka Haku Sana* doa i kahl e mai ka nana ana aku I kona makuahine me ka hoike mai o kona heiehelena 1 ka piha inaina. ESa nae ua kolo loa aku la kela m&u olelo hoolwkaehene a kona makuahine a hiki l I»m puuwal U'a hoomanao ae la oia I kela mau huaoielo a nalu nul llio la maluna o lakou—ua oi aku ke leolkoi oia mau m«a i kau iho maluna «aa mamoa o mea e ae i nanaia. I loko o ka nooaoo o kona makuahine he mea maopopo loa ua haule kona wahl Doko o ka mamo o ka honua ne!, ao)e: loa e loaa hou mai ana ia mea. O ki Duk« keia—ka mea hol i ike o!e 1 īpleaM mea « piii aa4 oo kela ohumu

1 Ikipi. a a»>le ī'>a n»>h'»s i loh»- : ka t !«»!••> •• ka haku opto. keia ua owili pu Oi.i iho ii '»k*» •» |»i!:kia & mai h<n kona ihau makua i pakei» atal ai iaia—a <> kwa Dukv n«> o • Le«4. ka nw-a hoi i iohe i ka ana a ka Haku ?anadoa malia paha e mare aku ana oia m* kana kaikamahin«» ma ; ka hanauna. ua lilo ae ia oia \ m<»a nui' I ua duke nei, aohe ana mau k*iki p >- noi; *ia nae ua pill paa ko"ha aSoha; i kana kaikamahine u'l ma ka hanauna: 'n»t< e a m» 1 h«; mea ala he mva viai»> :a l ka nana aku ina e mare ana ka Haku me ka Esakin*- e hoaa ana iaia mamua pono <>na ka p<>- > maikai nui k'i ī ?nua aku i hiki k*r j ih<- ī kau v>ahi mahele o ke kanaka. He nui na in>e l hoohuoi mai i kela aka aohe I hoomaopopo la aku ka iakou. O Ka hopena ioa. a malia paha o ke kuieana loa ia a ke kaunawahine j hana ai maluna o kana kelki oia hoi ka hoike ana mai o ka Lede Mariana me ka moakaka i kona makemake no*a Haku Sapadoa. A ma kela mea. elike nohoi me na mea e ae a pau piha naauao ka Lede Mariana ma ke kuka kamailio ana; aole loa oia i hoike aku I kona makemake no ka Haku Sanadoa mare ana nial lala: aka he ano kona I ku i ke aloha no ke kamailio ana aku e pili ana nona. "He kanalua ko'u. e Lanee," wahi a kona makuahine I olelo mai ai iaia i ke kahl la, 'ina paha ke hana naauao ka kaua l hana al—-ola hol !na paha he hana naauao ka*u I hana ai— i ka ae ana aku I ka Lede Mariana e ike piheplne mal la oe; he ol aku no hoi kona akahai ame kona oluolu ua ano ehaeha au e pill ana no ia mea." "No keaha e mama? Aole o u ike he kumu kekahi nou e ehaeha ai," wahl a ka Haku Sanadoa i olelo aku ai I kona makuahine me ke okalakala. "Aole, e kuu kejjti aioha; ua loaa i na kanaka a pau ka mana hauoll o ka ike oie ana i ka mea e waiho mai ana me ka pololei Imua o ko lakou mau maka. O kekahi la o ka lakou makana i waeia —a ua loaa la oe ia mea me ke kina oie." "E kamailio pono mai nohoi oe i kau men e manao nei e mama; ua hoopohihihi mai kela oleio ioiloi au ia'u. O ka mea a'u I ike ole ua oi aku ka pono e Ike au ia mea?" p>"Aohe no ia he mea ano nui loa. O ka'u mea e manao nei oia keia, e Lanee, ua ano maka'u loa au ua nui ioa ka hoolauna ana mai o ka Lede Mariana me kaua no ka hookulkahi ana mai i kona manao. Ua manao au, ika manawa au e huli hoi aku ai i Eneiani ma keia huakai hele uluulu au, e lilo ana paha ia i mea hoehaha loa i kona manao." j Ia manawa ka Haku Sanadoa i nanaj aku ai I kona makuahine me ka pihoij hoi nui. "Ua manao anei oe elike me ia e mama? wahl a ka «Haku Sanadoa I ninau mai ai. "Oia maoii no ko'u manao. Ae ua ike no au e Lanee, aohe a'u mau huaolelo I.hlkl ole ke kokua ia; aka me he mea 'la ia'u eia oe iloko o keia kulana—ina oe e haalele ana I ka Lede Mariana a hull hoi aku i ko wahi wa- j hine malama waiu u'i aole loa e loaa! hou ana ka hauoli i ka Lede Mariana. Ina oe e mare ana i ka Lede Mariana a haawi aku I mahele waiwai' no kela wahine malama waiu opio au ua hiki loa iaia ke mare aku me kekahi mea okoa elike nohoi me kona kulana o kela ola ana a e 1110 nohol ia i mea nona e hauoli ai mamua o ka hikl ana iaia ke hauoll mai me oe." "Ah, e mama," wahl a kana keiki i 0lelo mai a! iaia me ke kaumaha. "aole oe i Ike i ko Leone ano." "Aole, aole loa no e ike aku ana; aka ua ike au I kekahi mea—ina owau kai niea 0 ku nel ma kou wahl a ua konoia no ka hana ana aku i mea e hauoll ole l ai kekahi mea a i ole ia he mea okoa e j ae paha, ua ike au i k* mea kupono e hana ai. Ma ka mare ana me ka Lede Mariana ua hoolilo oe ia oe iho i meal hanohano a ua hoohauoli mal oe ia'u, j ua hooluolu oe I na poe a pau i ike ia oe a i aloha ia oe. A ma ka mare ana j hoi i kela wahi kaikamahine Ino ua oki oe ia iho a kaawale mai ke kulana mai. na hoa'loha ame na makua." ! "Aka o ka hanohano, e mama. heaha ka mea e pili ana no ko'u hanohano?" "Ua nalowale ia mea mai i a oe aku mamull o kou mare ana me kela kaikamahine mahama walu. Ua ol aku ka pono e mare oe me ka Ledē Marlana. Ame keia mau olelo ikalka a ke kaui kana keiki ua haalele iho la oia laia. (Aole 1 pau.) !