Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 34, 16 ʻAukake 1901 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lawrence Gersaba |
| This work is dedicated to: | Judith Nalani Kahoano Gersaba |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
NUPEPA KUOKOA. AUGATE 16, 1901
MA KE KAUOHA.
TERRITORI O HAWAII )
MOKUPUNI O OAHU ) @
KAONA O HONOLULU)
Ma ka hoike i hoohiki la a Cecil Brown ame W.C. Cooper, ka Peresidena me ka mea nana kala o ka First American Savings & Trust Company o Hawaii, Ltd., o keia malalo iho ka hoike piha, oiaio, a pololei. o na hana o keia First American Savings & Trust Company o Hawaii, Ltd., a hiki i, a me ka la 30 o Iune 1901. e like me ka mea i makemake ia ma ka pauku 14, o ke kanawai Ranako o 1884.
O ka kumupaa o keia Hui ke $250,000, i mahelehele ia iloko o 2,500 kea nona ka waiwai o ke kea hookahi i hiki aku i ka $100. He 2,500 kea i hoopuka ia a ua pau loa keia mau kea i ka uku ia.
O keia malalo iho ka hoike o na hoolilo a hiki i ka la ekahi o Iulai, 1901:
Kumupaa. . . . . . . . $250,000.00
Ma kala komo mai . . . . . . 179,378.78
Hoike kala puka . . . . . . 6,250.00
Na Bila E uku ia aku ana . . . . . 50,000.00
Kala puka i mahele ole ia . . . . . 2,314.10
Na waiwai apau o ka hui a hiki i ka la ekahi o Iulai, 1901:
Na bila hiki ke ohi ia . . . . $393,475.00
Na Bona. . . . . . 42,970.00
Na kala ma ka Banako . . . 44,926.22
Na uku panee a hiki i Iune 30, 1901 . . 6,571.66
_________ ___________
487,924.88 487,942.88
(Kakauinoa ia) Cecil Brown Peresidena
W.G. Cooper Mea Nana Kala.
Kakau ia a hoohiki ia imua o'u i keia la 22 o Iulai, 1901.
(Sila.) GEO. L. BIGELOW.
(Notari no ka lehulehu, Apana PI. @kahi.
(Iulai 24, Aug. 2-9-16.)
MA KE KAUOHA.
HOOLAHA I KA POE E PAA NEI I NA BILA KIKOO
I UKU OLE IA.
Keena o ka Puuku.
Honolulu , Augate 13, 1901.
Ke hoike ia aku nei ka lohe i na kanaka apau loa e paanei i na bila kikoo i ke aupuni i uku ole ia no lakou na helu mai ka 1 a hiki i ka 2009 ma ka helu pololei. e lawe ai i keia mau bila kikoo e uku ia aku ma ka la 23 o Augate 1901. ka la e pau ai ka uku ia ana o ka uku panee. a i ole mahope aku oia la, ma ke Keena o ka Puuku, ma Honolulu.
W. H. WRIGHT,
Puuku o ka Teritori o Hawaii.
(Aug. 16-23-30.)
HOOLAHA HOOKO MORAKI.
Ke hoolaha ia aku nei mamuli o kekahi mana kua. i haawi ia mai ia u na kekahi moraki. kakauia Maraki 6, 1879. i hanaia e D. Malo ame Hilo, o Honolulu, Oahu. ia F.M. Hatch, o Honolulu i olelo la maluna ae, a i kakau kope ia ma ke keena kakau o ke Aupuni, Honolulu. ma ka buke (Liber) 221. aoao 486 ame 487. a ke makemake nei o Liliuokalani i olelo ia maluna ae e hooko aku i keia moraki no ka uah'i ia o ka olelo aelike i olelo ia ma keia palapala moraki. oia hoi ka uku ole ia mai o ke kumupaa ame ka ukupanee i ka manawa i olelo ia.
Ke hoolaha ia aku nei, e kuai kudala ia ana na mea apau loa, na waiwai o kela ame keia ano i olelo ia ma kela palapala i ka Poaono. la 31 o Augate. ma ka lupni kudala o James F. Morgan. ma ke alanui Moiwahine. ma Honolulu, i ka hora 12 o ke awakea o kala i olelo ia.
O ka waiwai i olelo ia ma keia moraki. oia kela aina ma Kaahaloa, Manoa, Oahu. a i hoike pono ia ma ka R.P. helu 3485 ia Kuamoo. nona ka eria he 67 eka.
Kalakuike. na ka mea e kuai ana ka hoolilo o ka palapala kuai.
LILIUOKALANI.
Ka mea e Paa nei i keia Morake.
No na mea aku i koe e hele ae ia Robertson & Wilder, na loio o Liliuokalani. Kakauia i keia la 8 o Augate. 1901.
HOOLAHA.
Ke papa ia aku nei na kanaka apau mai ka hele ana me ka ae ole ia maluna o ka aina o ka mea nona ka inoa malalo iho ma Kona Akau. Mokupuni o Hawaii. a oi loa aku no nae na apana aina i ikeia ma Kaumalumalu. Holualoa ame Kaupulehu.
J. A. MaGUIRE.
Hueuhe Kona Akau. Hawaii. Iune 1, 1901.
Me ka Oiaio loa,
THEO H. DAVIS & CO., LTD.
(Kakau inoa ia:)-
E. H. WODEHOUSE.
(3 MONTHS.)-Iune 7, 14, 21, 28. - July 5, 12, 19, 26 - Aug. 2, 9, 16, 22, 30.
I kulike ai me ke noi a kekahi mau kamaaina he lehulehu o keia apana o Honolulu i ike ia o Kewalo a mamuli hoi o ka mana i loaa ia'u mamuli o ke Kumukanawai o ka Ahahui Hoole Waiona-Francis Murphy Temperance Club Association. nolaila ke kuahau aku nei au, e malamaia ana he halawai o na kupa o Kewalo, Kakaako ame Kawaiahao ma ka lumi mahope o ka Luakini o Kawaiahao ma ke ahiahi Poalima Aug. 16, 1901 ma ka hora 7:30 no ka hoala a kukulu ana i Hui Hoole Waiona ma ke ano Francis Murphy Club No. 2 ma ia e holopono ana i ka manao o ka poe e hiki ae ana ma ia Halawai.
FRANKLIN H. AUSTIN.
Pres. F. M. T. C. A.
HOOLAHA A KA LUNA HOOPONOPONO
WAIWAI.
O ka mea nona ka inoa malalo iho. oiai ua koho ia oia i Lunahooponopono waiwai no James Mundon. o Koloa Kauai, i make . ke haawi ia aku nei la lohe ina poe apau loa ana i aie aku ai e hookomo mai i ka lakou mau palapala koi aie. ma ka pepa kupono e hoike ana i ka oiaio, i ka mea nona ka inoa malalo iho. ma Kealia, Kauai, maloko mai o eono mahina mai keia manawa aku, a i ole o hoonele ia no lakou no ka wa mau loa. a o ka poe i aie iaia ke kauoha ia aku nei a uku koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho.
J. W. NEAL.
Luna Hooponopono Waiwai o Jas. Mundon, Kealia, Kauai. Augate 6, 1901.
(Aug. 9-10-20-30. Sept. 6.)
TERITORI O HAWAII.
Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.
Hoopau noho hui o ka Royal Hawaiian Hotel Company, Kaupalenaia.
Oiai, o ka Royal Hawaiian Hotel Company, Kaupalenaia, he hui i kukulu ia a e ku nei malalo o ka mana o na kanawai o ke Teritori o Hawaii, ua hooko i ka manao o ke kanawai i na mea e pili ana i ka hana, ua lawe mai i ka lakou palapala noi i keia keena. no ka hoopau ana i ko lakou noho hui ana, me ka palapala i kauoha ia ma ke kanawai a e hoolilo ia nei i hapa no keia.
Nolaila, ke haawi ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau i kuleana mamua a i keia manawa, ma na ano a pau e pili ana i keia hui. e lawe ia mai na kue no ka ae ana ia o keia noi i keia keena i ka la 30 o Aukake, 1901, a i ole mamua mai a o keia ame keia kanaka i makemake e lohe ia no keia e hele ae i ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho, ma Kapikaia Hale, Honolulu i ka hora 12 m. o ka la 1 olelo ia maluna ae e hoike i na kumu, e ae ole ia ai keia noi hoopau hui.
WM. H. WRIGHT.
Puuku Teritori o Hawaii.
Honolulu, Iune 27, 1901.
June 28, July 5, 12, 19, 26, Aug. 2, 9, 16, 23,30.
HOOLAHA NOHO'NA HUI.
Ke hoolaha ia aku nei ua hui na poe no lakou na inoa malalo iho malalo o ka inoa hui o Wing Wo Kwai Co., ma ka la ekahi o Iune, 1901, no ka lawelawe ana i ka hana kuai, a kuai aku ina waiwai like ole, ame na hua mea ai, ma ke Alanui Beretania, kihi o ke alanui Kamanuwai.
D. L. AKWAI,
CHONG MEE HING,
YEE FOOK,
KONG KIM,
LEAU KEAU.
Iulai 30, 1901.
(Aug. 2-9-16.
HOOLAHA NOHO'NA HUI.
Ke hoolaha ia aku nei ua hui iho nei na poe no lakou na inoa malalo iho malalo o ka inoa hui o Kwong Leong Tin & Co., ma ka la ekahi o Aukake, 1901. no ka lawelawe ana i ka hana kuai a kuai aku i na waiwai like ole, na mea ai, Puaa ame na mea ulu, ma Alanui Aala, helu 1017, Honolulu, Teritori o Hawaii
KOU MOY,
TONG ON,
YONG CHOY.
Honolulu Iulai 31, 1901
Aug 2-7-16.
NINAU NO NA EHAEHA.
Aole hookahi kanaka e ola nei i ulu ae a hiki i kona mau la kanikoo me ka loaa ole iaia oia mea he ehaeha, a no keia kumu i ulu mai ai keia ninau "Heaha la ka mea i ae ia ai o ka eha?" Ua ninau na hanauna i hala ame na hanauna o keia manawa i keia ninau. aka aole loa i loaa mai kekahi haina maikai. O ka kakou e ike nei ua hiki mau mai na ehaeha imua o kakou, a ua hiki ole ke pale ia aku. O ka ninau nui wale no oia keia, heaha la ka laau e pau ai keia mau pilikia? O ke makou e hoike aku nei. oia no ka Laau Kikapoo a na Ilikini. O keia laau kupanaha loa keia. E huli ia ana ka eha a hiki i kona loaa ana, a kipaku ia mai kou kino aku me ka eleu loa.
Oia hookahi ka laau nana e hoopau aku i kou eha iloko o ke poo me ka eleu loa. He kokua maikai loa keia no ka poe i loaa i ka rumakita. ame na eha oia ano. He maikai no ka ai maloko a he maikai no ka hamo mawaho. He hiki loa i ketia laau ke hoopau i kekahi mau ma'i o loko. Aole o na kanaka wale ke pomaikai i keia laau aka o na holoholona no kekahi. O keia laau ma kiai i huli ia e na Ilikini no kekahi manawa loihi loa. oia iho la no ko lakou wahi ola o keia mau makahiki loihi. a aohe lahui i oi ae o ka ikaika mamba o lakou. O kona ola ia a o ke oia nohoi ia o kona mau holoholona no na haneri makahiki i kaahope ae nei. O Hobron Drug. Co. ko lakou Agena ma Honolulu nei.
Ina he eha kou puu o ka Laau Penikila ka mea e oia ai. Ina he anu a kunu paha, o ka Laau Penikila ka mea e pau ai. Ina he umii kou opu. a hi paha. o ka Laau Penikila ka mea e ola ai. Ina e moku. pau i ke ahi a eha paha kekahi wahi o kou kino, ola i ka Penikila. E malama i keia laau no ka manawa pilikia, i pau ole na wahi kenikeni i ke kauka. Ka Perry Davis ka maikai. He 25 ame 50 kanaka.
Aneane elua eka ko o ka aina ma Keaau i pau i ke ahi ma ka Poalima o ka pule i holo.
KA
Nupepa Kuokoa
No ka Makahiki . . $2.00
No Eono Mahina . . 1.00
Kuike ka Rula.
PUKA 1 2 3 1 2 3 1
ANA. Pule. Pule. Pule. Mal Mal. Mal. Mak.
1 Iniha.. $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $5.00 $6.75 $12.00
2 Iniha.. 2.00 2.75 3.50 4.00 7.00 9.00 15.00
3 Iniha.. 2.50 3.50 4.50 5.00 9.00 12.00 24.00
4 Iniha.. 3.00 4.00 5.00 6.00 11.00 13.50 30.00
5 Iniha.. 3.50 4.75 6.00 7.00 12.00 15.00 36.00
6 Iniha.. 4.00 5.50 7.00 8.00 13.00 16.50 41.00
O NA OLELO HOOLAHA A PAU E HOOUNAIA MAI ANA NO KA
HOOLAHA MALOKO O KEIA NUPEPA, E HOOUNA PU
MAI ME KA AUHAU, A I NA AOLE, AOHE
NO E HOOKOMOIA.
O na Dala a pau o ka Pepa nei e hoouna polo lei mai i ka HAWAIIAN GAZETTE COMPANY.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
Hookomoia ma ka Hale Leka o Honolulu, Panalaau o Hawaii, ma ke ano o ka
Papa Elua.
A. W. PEARSON, Luna Nui
D. KANEWANUI, Luna hooponopono.
Honolulu , Oahu
POALIMA . . AUGATE 16, 1901
He nui ka manawa i pakele ai o ke ola o kekahi poe lehulehu mai na kaa mai i kalaiwa ia e kekahi poe ike ole paha, he hookiekie maoli no paha, ma ke kalaiwa ana. Ua manao kekahi o lakou ua hana ia na alanui no lakou a ina aole e hookaawale ae na kanaka mai ko lakou alahele ae ua hiki no i na lakou e hehi ia ana e ka lio a i ole pepa paha i ke kaa. O ka pake ame na Iapana na kalaiwa ino loa ma keia mea aka ole o lakou wale no.
Pehea e make nui nei na bebe Hawaii? Ina e mau ana ka make ana o ma pulapula hou pehea ana la e laha hou ai keia lahui? Owai la ka mea kupono e hoahewa ia no keia hemahema? He mau nina ano nui keia na kakou e noonoo ai. E hoao kela ame keia makua mea keiki e nana pono i ke ola o ka lakou mau keiki. Nana pono na ma kuahine i ka lakou mau mea ai a mai lawe wale ia lakou i kela ame keia mea. E nana i ka malama ana a na haole i ka lakou mau keiki a e hoohalike ina he mea e palekana ai na bebe a kakou.
Piha mai nei kakou i na hui kinipopo He wahi paani maikai keia a ua mahalo makou i ka ike aku i ka nui o na opio e makemake nei e hooikaika i ko lakou mau kino i hele a haikea i ka paa mau kino i hele a haikea i ka paa mau iloko o ka hale. O ka paani ana i na paani o keia ano he mea ia e hoomau mai ana i kou ano opiopio a ano eleu. a aole hoi e ano elemakule koke iho. Aole oia wale na pomaikai aka, he hana hooikaika i kou kino. A ole ma Honolulu nei wale ka ohohia ia o keia paani aka aia ma Hilo ame Wailuku kekahi mau hui maikai a e hiki mai ana wa manawa a laua e kukaia kaua mai ai, a nolaila e noho kakou me ka makaukau oiai aole i ike ia ka manawa o ka enemi e nee mai ai.
Ma hea ana kakou i keia kau koho balota ae? E puni hou ana no kakou ina Home Rula ike ola, a alakai lalau ia kakou? Heaha la ke kumu nui i makemake ai o Wilikoki e pakui aku i ka inoa Repubalika mahope o ka inoa o ka aoao Home Rula? No ka ike paha ona o ka aoao ia e pomaikai ai kakou ma keia mua aku , ea? Heaha la ko lakou mea ku ole mai a hoike mai i ka lahui i ke ola? O keia aoao waiwai ole ka lakou e hookonokono mai nei ia kakou e uhai a ke huna mai nei lakou i ka i'o. ame ka waiwai. Pomaikai kakou ke haalele i ka lakou mau alakai lalau a huli aku ma ka aoao e loaa mai ai na pomaikai ia Hawaii aloha ma keia mua aku. E huro mau kakou no ka aoao Repupalika mai keia manawa a hiki i kona la o ka lanakila. oia hoi keia kau koho balota ae.
IHEA KAKOU E HOLO NEI?
He mea mau i na poe e hele ana, a i ole, ina poe e manao ana e hele, ka hoomaopopo ana i kahi e hele ai a ma ia no ka huakai hele a me kahi e noho aku ai. O kahi poe ua kau ma na mokupea. a o kahi hoi kau maluna o na mokuahi a o kahi poe hoi. kau ma na holoholona a hele aku no ka aina malihini, a he hupo paha na poe e hele ana, i loaa ole kahi a lakou i maopopo ai e e ka hooilo pau ka wa pono no ka hele la no na hoa hele ame na alakai, hala ihea kakou e hele nei?
Ma ka la 6 o Novemaba 1900 i hala, ua hui ka hapanui o na Hawaii a kukulu ae i aoao kalaiaina no lakou. oia hoi ka aoao Aloha Aina Home Rula. kau na Hawaii a pau ma ia moku a holo aku, a i ka holo ana aohe i hiki i kahi on na pomaikai i makemake ia, pau e ka ke ku malie nei. O na pomaikai i kokoke e komo mai i ka aina, aohe puka e komo mai ai, oiai aohe kanawai i hana ia. a ina pela iho la ke ano, alaila, ihea kakou i holo ai?
I ka poino aole i ka pomaikai.
Ua manao na aloha aina. i keia kau Ahaolelo iho la e komo ana kakou i ka aina o Kanaana. e ai ana kakou i ka walu a me ka meli o ua aina ia a me kona mau huaai loaa wale i pala. ke kulana e hiki ai ke oleloia. "Kau ke poo i ka uluna. o Kulu ka po. o Welehu ka malama." aka, i keia la, ua like kakou apau me he mau moku poino ia. e lana hele ana malama o ke kai kahi o ka poino mau loa. aohe kia aohe pea aohe panana, aohe hoe.
Malia nae paha, o olelo mai oukou kau. no na Lunamakaainana a me na Senatoa ka hewa oia hoi na Home Rula pela no, a oia no paha ka oiaio, aka, nawai lakou i koho? Na kakou no. a ina pela. ina ua hewa ka hikimua, alaila, ua hewa pu no kona ukali alaila ua komo pu na aloha aina iloko oia lua hookahi o ka pauaka. paupulu aohe lau kanu.
No na Lunamakaainana no me na Senatoa ka hewa, pela i'o no paha. Ke nana aku i ko lakou mau kulana. he oki loa maoli no. aohe wahi ike kanawai iki.
O ka ike kanawai ke kahua o ka Ahaolelo a i huipuia me ka hoopono. mai kuhihewa na Hawaii he like keia hana me ka mahiai a lawai'a paha. hopu no i ka oo a hana aku o ka loaa no ia o ka ai, aole loa pela. i kanaka i kamaa ina kona kulana naauao a hoopono a he ike kanawai hoi oia ke kanaka kupono. aole hoi e like iho ia me keia poe ka pauaka aka. ua pau ke kuhihewa o na Hawaii a hoopau loa ka noonoo ana he hana hiki wale me ka maalahi ke kulana Lunamakaainana a me na Senatoa ina mea apau.
He lalau loa ka olelo ana i holopono ole ka na hana o ka Hale Ahaolelo ina Repupalika, he lapuwale loa ia olelo ana oiai, aia ka hapanui o na Hale a elua i ka aoao Home Rula, a pehea lakou i hana ole ai ina mea e pono ai ka aina? oiai aia ia lakou ia mana. No ka ike ole mai ke kumu, aole lakou i ike mua pehea la lakou e hana'i a no ia ano no o lakou ua hoolei ia na kanawai maikai a ka aoao Repupalika i lawe mai ai i mea e pono ai ka aina. aka, ke olelo nei no ka aoao Repupalika ka hewa, pela no aole loa i maopopo iki i ka puaa he mea maikai ke gula e kau ana ma ka ihu, ekuia ilalo o ka lepo, pela no, aole loa i ike ka hepa i ka mea maikai he maikai ia, a pela e kupono ole ai na poe naauao ke hui me na poe naaupo o hokai wale ia na mea maikai a lilo i mea ole.
He aha la ka hopena e loaa ana ia kakou mai ia Amerika mai? manao ka mea kakau, he mea kupono e laweia aku kela mana koho mai na Hawaii aku. ke mau keia ano pono ole o na Hawaii.
E na Hawaii, mai Hawaii a Niihau. ua mahalo ka mea kakau no ka hui ana o na Hawaii i hookahi aoao, o ka lapuwale no, o ke koho ana ina poe kupono ole, a hana ina hana kupono ole a kaulike ole no ka pono o ka aina ame ke aupuni, a ina i koho ia na kanaka kupono ina i keia ia ua pii ae ke kulana o ka lahui Hawaii ma ke ano naauao a aohe mea a ka Ahaolelo Nui. a i ole ka lahui Amerika e huhu mai ai ia kakou, a poino kakou.
He moeuhane palaualelo ka olelo ae aia he aloha aina oia na Hawaii: auwe ka make e!
E nana ina Home Rula o Kauai, haahaa loa o Kauai oiai, ua nui loa ka loio moe halau mailaila mai. Pehea o Oahu piha pu me na Iomama-aihalale haule ino ka moku o Kakuhihewa lae nui ahona o Maui ia Senatoa Kaiue, he mau hemahema no. aka. ua hiki no ke kalai ia, o lakou ma iho o ku no a Maui. Auwe! Ino o Maui ua ahu wale Kaihuakala, kihe ka ihu o Waiohua i ka ino au na hale o Mokuhano i ke kai, aloha Maui o Kama. mai paani hou no kahi kau aku.
Ua hanohano na Kona me Kau ina Hon. J.W. Keliikoa ame J. K. Kekaula aohe au olelo ana nou e Hamakua he kupono kau kauwa ka Hon R. H. Makekau, kupono e koho hou iaia, he malihini oia i keia kau aka, e maa aku ana. Pehea o Puna? Ola oukou i ka oukou ihepa, pau ka auhau o na ilio wahine loaa ka hoa moe o na ilio kane, eia ka he ilio ka pilikia o Puna pau ka pilikia, ua loaa ka iini i hoiliili ai ehiku makahiki i hala ae nei. Mahalo no i kou makaala e Hilo, kupono no, aole na ka mea akahi a kahi wahi a Paulo, o ke Senatoa J.T. Brown he keonimana a kaulike no Kahuhu. Pehea o Kohala? le-i Kohala eia i ka nuku na kanaka. kole ka waha i ka a pa a kokea o ka aina. I keaha? Ma ka ike haiolelo helu ekahi hili kaunaoa hihi i Mana, aloha ia laau makua ole, hu i kula ka auwaa panaa ole, aka, ua hulipu a hoihope ka Hale o na Lunamakaainana i ka ike kakaolelo o ua keiki la o Kohala, e aho ia mamua o na poe kii. aka, o ka ninau nui wale no. I hea kakou e hele nei? I ka poino a me ka hoohaahaaia o na Hawaii me ka hilahila nui, e aai ana ia no ka wa mau loa.
E na Hawaii e! E ku iluna o ko oukou mau kapuai ponoi a mai puni hou ina ao hupo a ka aoao Aloha Aina Home Rula. Aoha koi lipi a ka mea kakau e manao nei e hookala ala. i loaa'i ka haawina holomua onipaa no Hawaii a e loaa hoi i kona mau makaainana ka loina aupuni oi ae o ke kuokoa a me ka holomua o kona mau lawelawe kalepa ana, ka mea hoi i loaa mua ole i na kau i hala, aka ke manao nei au. e hiki ana no i ka aoao aloha aina Home Rula ke ike ia loko o ka "Pohaku hookala" i ka wa e loaa ai he "puka" iloko o ua pohaku ia. Oia hoi, aia ka pomaikai o ke kanaka Hawaii ma na aoao Repupalika. alaila, e hoohana na Hawaii a pau ma ia aoao, ina no nae aole oia ka aoao i ohohia nui ia i kinohi o ka hoomaka ana pela no hoi, o ka pono ke kahua onipaa holomua loa o ka pomaikai.
(Mai ka Elele Hawaii Mai.)
KA MOKUPUNI O FATUIVA.
O keia kekahi mokupuni o ka Pae Aina o Nuuhiwa i nohoia e kanaka, he mokupuni uuku no ma ka nana'ku ua oi aku ka nui o ka mokupuni o Lanai i ko Fatuiva.
He aina mauna keia a he aina pali wale no hoi a puni ka aina, a ua paapu no nae ka aina i na laau e ulu ana mai na pali-kahakai a hiki iluna o na mauna, a he uliuli wale no i ka nana'ku.
A aia malalo o na awawa ka noho ana e na kane kamaaina o ka aina a he mau lakou mau kuleana iho mai ko lakou mau kupuna mai.
Eha no awawa nui ka wahi i nohoia e na kane aaina o ka aina a he mau wahi awawa liilii ae kekahi.
Ma keia mokupuni o Fatuiva i pae mua aku ai na misionari Hawaii ma ke ahiahi o ka la 26 o Augate 1853 ku aku ka moku ma kahi ku moku o Oomoa he ia Poalima ia la 27 o Augate. He Poaono ia ma ia la ko makou lele ana luka a me ka wahi o makou lele ana luka, a ma ka wahi o Matuni ko makou hookipa ia ana. Launa mai na kamaaina me ke aloha, no ka mea. he poe malihini na Matunui.
La 23 o Augate. He ia Babati keia ma ka hora umi kakahiaka, malama makou na misionari i anaina hoomana ia Iehova. malalo o ka malumalu o kekahi kumu laau kou.
Launa mai kekahi mau kamaaina ma ke anaina pule me ka manao ole mai. kamailio no lakou kekahi i kekahi. holoholo io a io. puhi paka no.
O Rev. B. W. Parker ka misionari makua. i hele pu me keia huakai misionari. Nana no i hoike aku imua o na kamaaina me ke kuhikuhi aku.
"Eia keia mau misionari mai Hawaii mai. eha kane me ka lakou mau wahine eha, ua hele mai lakou e noho pu me oukou a e a'o aku ia oukou i ka olelo maikai a ke Akua. oia ka mea e pono ai ko oukou mau kino. ame ko oukou mau hana. a me ko oukou noho ana. a oia hoi ka mea e ola mau ai ko oukou a hoolohe pono i ka lakou a'o ana.
O ka olelo maikai a ke Akua oiaio ma ka Lani. oia ka waiwai nui a Malunui ko oukou alii i lawe mai nei i ko oukou aina nei, me keia mau kumu no hoi, noia mea, e hele mai oukou e hoolohe i ka lakou a'o ana."
Ua ninau mai kekahi o na kamaaina i keia ninau.
"Pehea, ina noho mai keia mau kumu misionari me makou. e hoopauia paha auanei ka malama ana i ko makou Akua, a e pau hoi i ka hoohiolo ia ko makou mau wahi kapu.
Ua paneia aku ka ninau. Aole a lakou nei hana ma ia mau mea, aia no me oukou ia mau hana. O ka hana o keia mau kumu me oukou. o ke a'o ia oukou i ka olelo maikai a ke akua. a kuhikuhi aku ia oukou i ke Akua oiaio ma ka Lani o Iehova kona inoa.
Eia kekahi ninau hou mai na kamaaina mai:
"Pehea keia mau misionari ke noho mai me makou e papaia mai paha makou i ka lawe ana i mau wahine lehulehu a i mau kane lehulehu?" Ua pane ia ka ninau. Me oukou no ia mau hana a oukou, o ka lakou nei hana, o ka hoonaauao aku ia oukou i na hana, o ka hoonaauao aku ia oukou i na hana maikai a pau, o ka pono maoli na nae, i hookahi kane a ka wahine hookahi, a pela no ka wahine, i hookahi kane a ka wahine hookahi. Elike me keia mau kumu imua o ko oukou mau maka.
O keia ka mua o ka hoomaka ana i ka hoomana Karistiano ma ka mokupuni o Fatuiva Pae Aina Nuuhiwa.
La 29 o Augate. He Poakahi ia, ma keia la i laweia mai ai ko makou mau wahi ukana mai ka moku mai.
Ma keia ia no hoi i ku mai ai kekahi moku Kialua Farani he manuwa Farani keia moku mai Nuuhiwa mai oia i holo mai ai.
A aia mai maluna o keia moku he Bihopa Katolika Pope me elua mau kanaka Hawaii, a he mau wahine Nuuhiwa hoi ka laua a o lakou noi (na kanaka Hawaii me ka laua mau wahine Nuuhiwa, lawe mai ka Bihopa Katolika ia lakou i mau kumu a'o pule no ka hoomana Katolika.
A ku mai ka moku Kialua Farani. lele mai ka Bihopa mauka a ua hookipaia ma kahi o kekahi mau alii, iluna pu me ua Bihopa la ma Nuuhiwa, a o lakou no kai holo pu mai Nuuhiwa mai, a hiki i Fatuiva.
Ua kauoha mai kela Bihopa Katolika ia Matunui, e hele aku e launa me ia ua hiki aku o Matunui imua o ua Bihopa la.
Ma ka launa pu ana o Matunui me ka Bihopa Katolika, ua kamailio pu laua ma kekahi mau mea e pili ana no makou.
Bihopa Katolika. E Matunui, he pono oa oe ke hoihoi hou aku i kela mau misionari au i lawe mai nei i ko lakou aina i Hawaii.
Matunui. No keaha ka hoihoi hou aku ia lakou i Hawaii, aole ou kuleana ma keia mea.
Bihopa Katolika. Ka no makou Farani keia Paeaina a pau, ka Paeaina Nuuhiwa ia makou ka mana maluna o keia Paeaina a pau.
Matunui. Ka No makou no keia aina o Fatuiva nei, mai ko makou mau kupuna mai mua loa mai, a i ko makou mau makua mai, a na ko makou mau makua i haawi mai ko makou aina.
Aole loa makou i ike i kekahi kanaka Farani i hanauia ma Fatuiva nei. he ole loa no. O ka poe au i lawe mai Nuuhiwa mai e noho pu me ka poe o Fatuiva nei au i hoihoi mai nei.
O ka poe misionari i holo pu mai me a'u. mai Honolulu mai, e noho lakou ma ko'u wahi pela e pono ai (na Matunui i hoike ia makou mahope koke iho no o kona launa ana aku me ka Bihopa Katolika.")
Oiai na ia a makou i Tahiti. ua holo mua keia moku kialua Farani i Nuuhiwa. A na keia moku i hoike aku penei: "Eia ka mea nou ma Tahiti.
"Ua ku mai kekahi moku mai Honolulu mai me na misionari Hawaii Pelotetane. eha kane me ka lakou mau wahine eha. E hele ama lakou i ka mokupuni o Fatuiva a malaila ka lakou hana o Matunui. kekahi alii o Fatuiva. oia kai kono ia lakou e hele pu me ia i mau kumu e a'o aku i ko laila poe i ka olelo a ke Akua."
A lohe ka Pope ma Nuuhiwa i keia nu hou mai Tahiti mai. hoomakaukau oia i kahi mau mea iloko o oana ohana hoomana i ike i ka pule. a loaa elua kanaka Hawaii me ka laua mau wahine Nuuhiwa a e lawe koke ia lakou i Fatuiva mamua o ko makou hiki ana aku i Fatuiva a pela iho la i komo ai ka hoomana Pope i Fatuiva.
O ka makou e lawe ana ia makou na misionari i Fatuiva. Ua hooholo mua ia no ma Honolulu nei penei?
1. E holo mua ka moku i Tahiti, a e hoolei aku i ka ukana o ka ona o ka moku ma ka makeke o Tahiti. O ka lua E launa aku me ka kiaaina Farani o Tahiti. No ka pono o ke komo ana o na misionari i Fatuiva, no ka mea malalo o ka hoomalu ana a ke Aupuni Farani ka Paeaina holookoa o Nuuhiwa Ina ia a makou i noho ai ma Tahiti ua launa aku o Rev. B. W. Parker me ke Kiaaina Farani a ninau aku la ia ia i ka pono o ka hele ana o na misionari i ka Paeaina o Nuuhiwa ma ka mokupuni o Fatuiva ko lakou noho ana, a malaila ka lakou hoomaka mua i ka hana.
A ua pane mai ke Kiaaina Farani ia Mr. Rev Parker. "Maikai no ke hele oukou i ka Paeaina o Nuuhiwa a hana aku i ka oukou hana misionari e like me ka mea pono no ka oukou hana."
Ua nonoi aku o Rev. Parker i ke Kiaaina Farani. he pono iaia e haawi mai i palapala hooiaio i kona ae pono mai. Ua pane mai no ke Kiaaina Farani. Aole pilikia ma keia mea. "Ua ae ia no oukou e hele a komo i ka Paeaina o Nuuhiwa. a e hana i ka oukou oihana misionari."
A pau na hana o ka moku ma Fatuiva a makaukau ka makua Paleka no ka hoi mai i Hawaii nei. Ua malama pu makou i anaina haipule hoomaikai aku i ke Akua me na naau i piha o ka ehaeha, no ke kaawale ana aku o ka makua mai na keiki mai. a e noi aku hoi i ka lokomaikai nui o ka Haku e hoomalu mai ia makou i ka noho ana iwaena o ka lahui kanaka pegana. a e malama pono mai hoi i kana kaua, ka mea e hoi ana i ka Paeaina Hawaii. Aka nae ua waiho aku makou i keia mau manao kaumaha a ehaeha o ka naau. malalo o ka Haku e like me kana olelo ma halelu 55:22" E waiho aku i kau mau mea kaumaha maluna o Iehova a e kokua mai oia ia oe. Aole loa oia e waiho mai i ka mea pono e hoonaueia."
Ka hana mua a na misionari ma Fatuiva.
Mahope iho o ko ka makua Rev. B. W. Parker hoi ana mai i Hawaii nei.
Ua noho makou ma ka hale o Matunui, a ua nonoi makou iaia e haawi mai i wahi e kukulu ai i halehalawai pule, a i hale hoi e a'o ai i kekahi poe ma ka palapala, ke makemake mai. Ua loaa mai kahi e kukulu ai i wahi halepule.
Na makou iho i kii aku i mau laau pou me na laau oa ma ka aina o Matunui, me kekahi mau kanaka kamaaina, uuku i lawelawe pu mai me makou he mahina okoa, ua pau i ka hanaia a paa. He wahi hale uuku no. He 24 kapuia ka loa 15 ka lauia, he 10 kapuai ke kiekie. Ua hoomaikalia oloko i halii ana i na iliili liilii o kahakai o na launiu i ulana maikai ia me na lau o ka ulu oia ke pili maluna o ka hale. Ua loaa ia makou ka wahi e malama i na halawai haipule ma na la Sabati.
O kekahi hana hou a makou. Ua nohoi hou makou ia Matunui e haawi mai i kahuahale i wahi e kukulu ai i hale no makou, ua haawi mai no Matunui i apana aina aneane paha elua eka me eha kumulaau ulu me ekolu laau loulu. oia wale no paha ka waiwai e ulu ana maluna o ua apana aina la.
Hookahi no hale a makou i kukulu ai no makou. He hale nui no he 48 kapuai ka loa 24 kapuai laula a he 10 kapuai ke kiekie. He hale kua i kukulu ia maluna o na laau kua niu. Ua mahele ia i mau keena maloko elima.
Hookahi rumi nui mawaena, no ka paina me ka pule ohana, a ma kahi aoao elua rumi moe, a pela ma kekahi aoao.
O na laau ulu i kalai maikai ai na pou o na laau hau i uholeia ka ili a waihoia iloko o ka wai i pau ka wale oia ka laau i ulana maikaiia, oia ke pili i uhiia maluna a ua paa pono.
He mau iliili liilii ka papahele o ko makou hale a o na pani puka ua paa pono no me na papa mai Honolulu mai.
Eha mahina, ua paa ko makou hale ka wahi e noho ai.
Ma ka 1854 ua pau makou i ka hola noho ma ka hale a makou i hana ai.
He wahi apana aina maikai no kela mai a Matunui i hoopuni ana i ko makou hale. No ia mea, ua kukulu makou i pa apuni a kanu i kekahi mau mea ai. uwala, ko pu. ipuala a akaakai.
Ma na mahina mai Sept mai 1853 a hiki Ianuari 1854. O kekahi hana nui a makou na o ka imi e loaa koke ka olelo Fatuiva i mea e hiki ai ia makou ke haiolelo me ka maikai ma na anaina pule o na la Sabati a ma na wahi e hiki ai e launa me na kamaaina.
Ma ka Baibala Hawaii no ka makou Haiolelo me na huaolelo Hawaii a ma ka Olelo Fatuiva kekahi. Me makou kekahi mau apana pepa liilii. ma ka olelo o Nuuhiwa na ka makua Rev. W. P. Alekanedero i hoomakaukau ia i mea kokua ia makou ma ke a'o ana ku i na kamaaina o Fatuiwa.
PAKELE KE OLA O KA WAHINE OPIO.
Ma Panama Kolumbia i ka Laau Korela ame
Hi a Chamberlain.
Penei na olelo a Kauka Chas. H. Utter. he kanaka kaulana no Panama. Columbia: "I ka Mahina o Maraki i hala ua komo mai malalo o kau lawelawe ana kekahi kaikamahine opiopio nona na makahiki i hikiaku i ka umikumamaono no ka ma'i paa o ka hanalepo ame ka piwa i ka manawa hookahi Ua hoao wau i na laau apau a'u i ike ai he maikai aka na hiki ole ke loaa iaia ka oluolu nolaila ua hoao wau i ka laau a Chamberlain. He mea oa haohao ka ike ana aku iaia e holoholo mai ana me ka maikai o kona oia kino he mau ia wale no mahope o kona lawe ana i keia laau. I ka pau ana o hookahi pule mahope o kona lawe ana i keia laau ua loaa iaia ka oluolu no wa mau loa." E loaa no keia laau a Chamberlain ma na Hale Kuai Laau apau loa. O Benson Smith & Co., na Agena no Hawaii nei.
Ua holo aku ka Puuku Wright i Kauai e nana pono i ke koho ana i luna Auhau no keia mokupuni ma ka wahi o J. K. Farley i waiho mai. He ekolu poe i noi mai no keia wahi a owai ana ia o lakou ke koho ia ana?
KASTOL.
O KE KASTOL ka inea o kekahi AILA HOONAHA maikai loa i hoomakaukauia me ka maemae loa e kupono ai ke inu me ka pakui ole. Ua pau pono no na materia o ke oia iloko o keia aila. He hiki loa i na keiki liilii ke inu me ka hakalia ole, a he oi aku ko lakou makemake i keia laau ke loaa aku, no ka like me ka hono.
O ka lepo paa kekahi mea nana e hooulu mai i na mea inoino ai o ke koke. Ina e nele i ke koko maemae, aole loa e hiki i kekahi mea ke manaolana no ke ola loihi. Oia iho la no ka mea nui no ke ola kino. O ke KASTOL ke mea nana e hookaawale i na mea paakiki a pau o ka naau. I na e loaa kekahi lanakila i na paahana i hookumu mua ia iloko o ke kino, alaila, e ikeia auanei ka holomua o ke ola. Pela iho la e hoopihaia ai na mea i hoopoino ia e ka mai. He elua ano o na omole KASTOL e kualia nei, he omole 26 keneta a he omole 50 keneta.
Hoomakaukauia e ka Hui wale no o
HOBRON DRUG CO.,
King & Fort.