Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 26, 28 June 1901 — Page 6

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA PAPA OLA.

Ke Ola o Na Kanaka ma Kewalo.

Ka Poi a Na Pake -- Kuai i Moku Lawe Ukana na Lakou

            O Kewalo kekahi wahi piha loa i na kanaka i keia manawa a nolaila he mea maikai e nana pono ia ko lakou ola kino. Ua ike mau ia ka nui o ka lokowai maikai ole e malama ia nei ma kela wahi, he mea hoi nana e lawe mai na @ inoino a hoopoino ai i ke ola o ka poe e noho kokoke ana. Aole oia wale aka i ka manawa e ua ai lana pu ia keia wahi e ka wai a pinana na kanaka maluna o na pa i hiki ai ke puka i waho me ka lepo loa ole o na wahi kamaa. I kekahi manawa i hala ae nei ua hoouna aku ka Papa Ola i kekahi o ko lakou mau mea nana ola e hele e nana pono i keia wahi a ma kana hele e nana pono i kela wahi a ma kana hoike ua ike ia ka hewa maoli o ka ae ana ia o kela mau loko wai maikai ole e waiho la pela a nolaila ua hooholo lakou e koho i komike e hele aku e hui me ka Luna Nui o na Hana Aupuni a noonoo i ka hana kupono e hana ai no ka hookaawale ana ae i keia mea nana e hana ino nei na ea maikai ma keia wahi.

            I kekahi manawa i hala aku nei ua hana ia kekahi aelike mawaena o Le Ohu ame ka Papa Ola no ka hoolawa ana i na ma'i me ka poi. I kela mau la koke iho nei no ua hele hou mai kela Pake me Maguna, kona lolo, e noi i ka Papa Ola e ae e lawe i ka paiai ma Honolulu nei, oiai aole lakou i makemake e hoouna a ma Molokai e nana ia mai ai. O ke kumu nui o keia oia no ka lohi o ka lawe ana ia e ka moku ahi. Ua manao keia Pake ame kona lolo ina ma Molokai e nana ia ai ka maikai ame ka maikai ole o keia ai ana e hoouna ai e poho ana oia i kekahi manawa. Ua maopopo loa ia laua i kekahi manawa he ekolu la a ka moku e holo ai mai Honolulu nei aku alaila ku i Kalaupapa. Holo mua aku keia moku no Lahaina a mai laila aku holo loa ma kekahi mau awa okoa a o Kalaupapa ke awa hope loa. Ina me keia e hana ia ai e pau loa ana ke pi ai i ka inoino a nui ke poho o ka Pake i ae e lawe i ka aelike. Ua manao lakou ina e nana ia  kana ai ma Honolulu nei a ike ia ka maikai pau ae la kona nana hou ana mai, na ka Papa ia e nana aku a hiki i ka hiki loa ana aku ma Kalaupapa. Aka oiai ua kakauinoa mua oia i ka aelike e ae ana nana e lawe keia pai ai a hiki i Kalaupapa a malaila e nana ia mai ai ka maikai ame ka maikai ole ua hiki ole iaia ke pakele ae mai keia aelike ae.

            Pau keia noi mai laua @ hoike ia a ku ka manawa e uku ia aku ai. Maloko o ka aelike aole manawa i hookaawale ia no ka uku ana aku i keia Pake. Aole i maopopo iaia pehea la ka loihi e kali aku ai mamua o ka loaa ana mai o ke kala. E hoolilo ana oia he puu lala nui i ke kuai ana i ke kalo ame na mea e pono ai a ina aole oia e uku koke ia aku ana e hiki ole ana iaia ke lawelawe i ka hana. Aole i maopopo ka haina o keia ninau ana. Ke uku ia nei na bila kikoo Aupuni ma ka pepa kikoo mai ke keena mai o ka Luna Hooia a aole i maopopo ka manawa e uku ia mai ai. Ua nele ke Aupuni i ke kala a he nui na bila e kali nei aole i uku ia. Aka ke uku ia nei he elima pakeneka mahope aku o ka manawa e lawe ia mai ai keia mau pila kikoo ma ke keena o ka Puuku.

            Ua koho ia o F. C. Smith i komike e hele pu me Maguna e hui me ka Hui Moku o Waila ma e ninau pono ina aole hiki ia lakou ke lawe pololei i keia mau paiai a hiki i Kalaupapa i ole e inoino @ ka waiho loihi. Ke makemake nei ka Ahaolelo e kuai i moku nana e lawe na ohua ame na ukana a pau loa e hele ana i ka wahi o na maʻi. Aole i maopopo loa ka loaa o keia moku me ka @ ole, o ka nele no o ke aupuni i ke kala ka mea nana e paa mai i hope.

 

Ka Leka a Makinale

Kue ola i ka manao lokona mau Hoaloha.

            No kekahi manawa i hala e makemake nui ia nei e koho hou ia Peresidena Makinale i peresidena no Amerika. Ke hooikaika nui nei kona mau hoaloha e holo keia mea oiai ua ike lakou i ka holomua maoli o ka aina malalo o kana hookele ana. O ka mea maa mau he lua no kau pau ka noho peresidena ana.

            I ka lohe ana o Makinale i keia mea ua kakau koke iho oia i keia leka e hoike aku ana aole oia i ae e hana ia mea:

            "Kaumaha wau i ka ike ana ke makemake ia nei e noho hou wau no ke kolu o na kau. Aole o'u manao ua kupono kela nau e noonoo. Aia mamua o ke Aupuni i keia manawa kekahi mau ninau ano nui a he mea kupono e hhoo@ilo ia ko kakou noonoo ma ia mau mea. I mea e pau ai keia manao e koho hou mai ia'u no ke kolu o ka manawa ke hoike aku nei au i ka mea i holomua i kou manao no kekahi manawa loihi i hala ae nei, aole wau e ae e lawe i na e koho hou ia mai ana. Ina e haawi ia mai ana iaʻu aole loa wau e ae e lawe.

            "O ka mea nui wale no i kou noonoo i keia manawa o ka hoike ana aku i kou mahalo no keia hoohanohano i kau mai maluna ou ma ka hana ana i ka hana e like me ka ikaika i loaa ia'u a hiki i ka pau ana o ka manawa i haawi ia mai ia'u alaila hoi hou aku wau ilalo me na makaainana, i ka wahi au i hele mai ai e hana like i ka hana no ka pono ame ka pomaikai o ka aina." Kakauinoa ia e ka Peresidena.

            Na keia leka i hoopau ae i ka manao o kona mau hoaloha e hookomo hou aku i kona inoa i peresidena no ke kolu o ka manawa.

 

LUAU MA KA HALE PAIKAU.

            E haawi ana ka Hui o Na Wahine Kokua o ke kakolika i kekahi luau nui ma ka Halepaikau i ka la 13 o Iulai, mai ke awakea mai a hiki i ka hora 10 o ka po. Mai ke awakea aku a hiki i ka hora 5 e ai ai na pakaukau o na mea ai Hawaii ame na mea ai haole, a mai ka hora 8 aku o ke ahiahi a hiki i ka hora 10 e haawi ia ana kekahi hulahula. E kaki ia ana he kanalima keneka no ke kono ana i ka hulahula. O ka poe a pau e kuai ana i na kikiki no kela hula e ae ia ana lakou e ai ma ka pakaukau mea ai Hawaii a i ole ma ka mea ai haole. Aia na hoolala ana o keia hana ma ka lima o Mrs. F. W. Makapolena. He nui na lede e kokua ana aia ma keia hana. E kukulu ia ana i wahi e kuai ia ai na wai momona, na mea nani ame kekahi mau mea e ae e hiki ai ke loaa mai kekahi mau wahi kenikeni.

 

Na me hou o Hilo.

Aia ka hiamoe o Makamu Pele -- Ke liuliu nei o Hilo no ka la 4 o Iulai.

            No kekahi manawa i hala ae nei ka ike ia ana o ka nui o ka uahi ma Kilauea a ua maopopo i ka poe i kamaaina i ka manao o keia hoailona ua kokoke mai ka manawa e puka mai ai o ke ahi a ka Wahine. Pela ka pii liilii ana mai a hiki i ka nui loa ana a ma ka leka mai nei a ka poe o Hilo ua a hou ke ahi a ka wahine kupueu o ka Pakipika i keia mau la. He mau la loihi no keia hoomaha ana iho nei o ua madama nei a akahi no oia a hoike hou mai i kana mau hana kupaianaha.

            Ke hoomakaukau nui nei na kanaka o Hilo no ka hoohanohano ana i ka la eha o Iulai e hiki mai ana. Ma ke kahua heihei e ike mau ia ana na lio i ka holo i kela la ame keia la. He nui na lio maikai i hiki ae a ua maopopo loa e maikai ana na heihei o keia makahiki. He ekola la i hookaawale ia i keia makahiki no ka heihei lio ame na lealea. Ke kukulu ia nei kekahi lanai hulahula nona ke kumukuai i hiki aku i ka ekolu haneri kala. He hookahi haneri me iwakalua-kumamalima i haawi ia mai e ke komike o na hana o keia la a e uku ia ana ke koena mai ke kala e loaa mai ana mai ka puka komo mai. Nui na makaikai ma Hilo i keia manawa mai na kuaaina mai a mai Honolulu nei aku no hoi.

            Ua noi ia mai nei o Lunakanawai Estee e holo aku no Hilo e haiolelo i ka la eha o Iulai, aka aole i maopopo loa kona holo ame kona holo ole. Ua olelo aku nei oia ina e hiki ana iaia ke waiho i kana hana me ka pilikia ole alaila oia ae e hele aku, aka ina e nui loa ana kana hana aole e hiki ana iaia ke holo aku. Ua makemake na komike o ka la eha ma Hilo na lakou e uku kona mau hoolilo aka ua olelo aku nei oia ina e hiki ana iaia ke holo aku nana ponoi no e uku kona mau hoolilo.

           

Kue Waiona.

Ua hiki mai nei o Dr. L. M. Hartley. He kanaka i maa i keia ano hana ma Amerika.

            Maluna o ka mokuahi Sonoma o ka Poakolu nei i hiki mai ai o L. M. Hartley, he haole i hele mai nei e noho me kakou a kokua i ke kua ana i na hale kuai waiona. Ua maa oia i keia ano hana ma Amerika a ua ike ia kona ikaika ma keia hana. I hele mai nei oia e lawelawe i keia hana i manao nui ia. Ua lawe pu mai nei oia i kana wahine e kokua pu ia kakou i ka hookaawale ana ae i keia mea nana e huki nui nei keia lahui i lalo.

            I kona ninau ia ana aku i ke ano o kana hana e lawelawe mai ana ame ke ano o kana hookele ana ua olelo mai la oia aole i maopopo loa iaia i keia manawa oiai he malihini oia i ke ano o ka hana ma keia Teritori. O kana hana mua, wahi ana, o ka hookamaaina ana iaia me ka hana mamua ona, nana i ke ano o ke kuai ia ana o ka waiona ma Hawaii nei, a pela wale aku, a kamailio pu me ka poe e hana nei i keia ano hana ma Hawaii nei mamua o ka hiki ana iaia ke hooholoi ke ano o kana lawelawe ana mai i ka hana.

            Hoike mai oia aole oia i hele mai nei e hoopoino aku i kekahi poe aka i hele mai nei oia e kokua i ka poe i haule aku iloko o na umii paa a ka waiona. Makemake oia e huki ae ia lakou mai a hoike aku ia lakou aia he nohona maikai a oi ae o ka hauoli mawaho ae o ka inu waiona. E hoao ana oia ma na ano a pau ana i ike e hana mai i ka hana no a pomaikai o kanaka ma keia Teritori.

            I ko laua ninau ia ana aku i ko laua makemake ia Honolulu nei ua olelo mai la laua: "Aole maua i manao he like me keia. He maikai maoli keia wahi a ua hauoli loa maua i ka hiki ke noho maanei. He ano wela iki no oiai ua maa mai nei i ke anu o ka aina, aka, aole i wela loa e hiki pono ole ai ke noho me ka oluolu.

            Ke haawai aku nei ke Kuokoa i kona aloha ia laua ame ka manaolana ana e lanakila ana ka laua hana maikai i hele mai nei e hana.

 

MA KANALUI

            O ka halekula o Kana Lui ka helu ekahi mawaina o na kula ma Hawaii nei ma ia mea he hana keaka. He nui ka ike o ka lakou mau kumu i ke a'o ana ia lakou ma keia hana. I kela ame keia makahiki e hoike mau mai ana lakou i kekahi keaka maikai i ko lakou mau loaloha a e piha mau ana nohoi. E nana mau aku ana ko lakou mau hoaloha i ka hiki mai o ka manawa e ike ia ai keia mau keaka maikai a lakou. Ma ka po Poaono o ka pule i hala i haawi mai ai lakou i kekahi o keia mau keaka a lakou mamua o kekahi anaina nui.

            He akamai maoli na keiki a ua like aku no me na haole keaka e hele mai nei ma Honolulu nei. Ua ku mai lakou me ka mak'u ole a hoike mai i ka mea i a'o ia ia lakou a noho aku na kanaka hoolohe me ka lealea i keia mau mea hoomakeaka.

            Mawaho ae o ke keaka he mau himeni maikai kekahi i haawi ia mai. Nui ka @ ia o ka himeni ana a Walter @. Paipai ia oia a hiki i kona hoi @ mae e himeni. O ka lakou ke@ e ike maka. Hoi mai na hoal@ ka hauoli a e kali aku ana o ka @ou mai o ka manawa e ike hou aku @ i keia mau hana maikai.

 

HEIHEI WAAPA.

            I mea e maopopo ai i na makamaka heluhelu o ke Kuokoa na mea pili i ka heihei waapa o ka la eha o Iulai, ke hoike aku nei makou i na mea e hana ia ana ma laila ame ka manawa e like me ka mea i hoike ia ma na nupepa haole.

            Ma @ ka heihei i ka hora 9 o ke kakahiaka. He elua no hui e heihei ana i keia makahiki, oia hoi ka Healani ame ka Myrtle. I kela makahiki aku nei o ka Leilani kekahi, aka i keia makahiki aole e komo ana keia hui. He akolu ana heihei. Heihei o na poe oo he hae ame kekahi kiaha kala ka makana. I kela makahiki aku nei ua lilo keia heihei ia Healani, aka i keia makahiki ke manao loa nei na keiki o ka Myrtle e lilo ana ia lakou ka hanohano o ka la.

            I ka pau ana o keia e komo mai ai ka heihei o na waapa o ka poe opio o keia mau hui heihei waapa. I kela makahiki aku nei, ua lilo keia heihei i ka Myrtle a ia wai ana ia ka lanakila i keia makahiki. He kiaha kala ka makana e loaa ana i ka mea e lilo ana iaia ka lanakila no ekolu makahiki.

            O ke kolu o na heihei oia ka heihei palua i loko o na waapa i hana ia ma Kelemania. He kiaha kala ka makana e haawi ia ana i ka mea e lilo ana ka lanakila o keia heihei.

 

HOOPALAU O MISS WIDEMAN.

            Ua pai ia ke kii o Miss Wideman, he kiakamahine Hawaii i kamaaina ia kakou maloko o ka nupepa Examiner o Kapalakiko a malalo iho o kona kii i pai ia ai keia:

            OKALANA, Iune 16 -- Ma Hawaii ka hoomaka a ke ike ia nei ka hua oia hana ma keia kulanakauhale. I kekahi manawa i hala ua hui o Miss Anna Adelaide Wideman me Alfred E. Brune, oiai keia keiki e kaahele ana ma Hawaii. Mai keia manawa mai ko laua hoohihi ana kekahi i kekahi a hiki i keia manawa ua hoolaha ia ae ko laua hoopalau. O ka ohana a Wideman kekahi o na ohana kuonoono ma Hawaii  ua manao ia e hoi aku ana keia mau opio ma Hawaii e noho ai. He keiki keia i hoonaauao ia ma kekahi o na kula kiekie loa ma Amerika a ua ike ia kona aapo ame kona holo ma na mea i a'o ia iaia. He kaikamahine u'i keia a he ike i ka hookani pila ame ka himeni. Aole i maopopo ko laua manawa e mare ai, aka ua manao wale ia iloko o ka mahina o Aukake.

 

KUE I KA HULA.

Ua Oi Aku ka Pelapela Mamua o ka Mea i Ike ia ma Hawaii Nei.

            I ka hiki ana aku o Miss Davison he kaikamahine Hawaii i hoouna ia aku nei e nana i na hoikeike kula ma Buffalo ua ike oia i ka pelapela maoli o ka hula e hula ia nei ma keia wahi. Aole mamuli o ka makemake maoli o na kanaka ame na wahine Hawaii keia pelapela ana, aka mamuli o ka makemake o ka haole nana lakou i lawe aku nei i keia wahi. Ua kakau ia mawaho "Ke ano o ka noho ana ma Hawaii." Ua hoike ia mai na hula i kupono ole a i ike ole ia hoi ma Hawaii nei, koe wale aku no ma na wahi pelapela loa o ke kulanakauhale nei. Aka ke hoike ia nei keia mau hana pelapela ma ke ano oia ka mea maa mau ma Hawaii nei a i ka poe aole i hele mua mai ma Hawaii nei ua manao lakou o keia kekahi o na aina pelapela loa a pehea la i ae ia ai keia ano hana pelapela ma Hawaii nei. I ka ike ana o Miss Davison i keia mau hana ua hele koke aku oia i ke poo o keia hoikeike a hoike aku la he hana hewa loa keia e hana ia nei. Hoike aku oia aole i ike ia keia mau hana pelapela ma Hawaii nei, koe wale no ma na wahi inoio loa a manao ole ia. Noi aku oia e hoopau loa ia keia ano hana pelapela a e hana ia me ka maikai. Hoike aku oia he mau hana wale no keia e hoohilahila ana i ka inoa maikai o Hawaii.

            Ua haawi ia i keia poe hula he wahi nui e hana ai i ka lakou mau hana a i keia hoikeike kula i lawe ia aku nei he wahi uuku loa. Ua ike keia poe e nui loa ana ke kala e loaa mai ana ia lakou ma keia hula pelapela a lakou e hoohana nei mamua o na hoikeike maikai e hoike aku ana i ke ano maikai o keia lahui.

            Nui ko makou mahalo ia Miss Davison no kona hooikaika e malama i ka hanohano ame ka inoa maikai o kona aina hanau.

 

NUHOU KUWAHO.

            Ua loaa aku kekahi opuu moni ma ka nuku o ka muliwai Misisipi i kekahi kanaka. Haawi ia aku he $40,000 no keia moni aka aole oia i ae e kuai no keia kumukuai.

            He kanakolu kanaka i hele e kinai i ka pauahi nui maloko o ka wahi eli lanahu ma Penisalawania, a he ekolu wale no o lakou i hoi oia mai.

            O kekahi wahine aoo, oiai maluna o ke kaa-ahi iloko o kona hiamoe ua hele oia a lele mai luna aku o ke kaa-ahi a aole i make. He wahi eha uuku wale no ka mea i loaa iaia.

            Ma ka la 11 o Iune i haawai aku ai ka Moi o Pelekane i kekahi mau mekala hoohanohano i na koa e kaua nei ma Aferika. O Lord Roberts ko lakou alakai, ka mea mua loa i loaa ka makana.

            Ua make kekahi kahunapule kahiko ma Kikako mai ka ai ana mai i ke kamano kini. Ua inoino keia kini a mailaila mai kona kumu i make ai.

            Ua hele aku na Kuhina o Amerika ma ka hale o ka Peresidena e hoike i ko lakou hauoli no ka maikai mai o ke ola kino o ka Peresidena wahine.

            Ke manao ia nei e hoohaunaele hou ana na Ilikini ma Kikako. Ua lohe ia ke makemake nei lakou e kii mai i kekahi apana aina ma ka wahi kokoke i na loko wai a lakou i olelo ai na lakou ia mau aina.

            Ua hopu ia o John A. Dowie, he kanaka Amerika i manao e ola ka ma'i iaia ma ka pule a ke hoopaa ia nei ma ka hale paahao. He $10,000 kona bona a ua hiki ole ke bona ia oia.

            No ka nui o ke anu a me ka maikai ole o ka ulu ana o na mea kanu ua loaa ka wi ia Italia hema ma ka wahi i kapaia o Apulia.

            Ua kuai kudala ia kekahi apana o ka meaono mare o ka Moiwahine Vitoria ma Enelani no $55. O keia apana i hoouna ia aku i kona makuahine ka Dukewahine o Kent. Oia mau maikai no o ka meaono iloko no o ka wahi a me ka pahu i hoouna ia aku ai. Aole nae i ai ia a ike maopopo ia ka maikai loa o keia meaono i malama ia no kekahi mau makahiki loihi.

            Ua hiki aku ka nui o na kanaka o Kelemania i ka 56,345,014 i ka la hope o ka makahiki i hala. He 27,731,67@ kane a he 23,613,947 wahine. Iloko o elima makahiki wale no ua oi ae he 4,065,113. Mai ka makahiki 1871 mai he kanakolu makahiki i hala ae nei ua oi ae he 13,300,000.

           

Rudolf Rasenedile

Ka U'i Nana iKaili ka Puuwai o ke Kaikamahine-alii

            Aole i pane hou aku kekaikamahine alii i kana mau olelo no ka mea ua kokoke loa aku la laua i ka hale a ua ike aku la oia i kona makuahine e nana mai ana iaia mai luna mai o ka hale. I ke ku ana o ke kaa ua lele koke aku la oia a holo aku la no ka wahi a kona makuahine e ku mai ana. Ua puili aku la oia i ka a-i o kona makuahine me ke aloha a uwe iho la laua no kekahi manawa loihi me ka pane leo ole. I ka ea ana ae i ko laua poo ua ninau mai la kona makuahine iaia i kona kumu i hoi ole aku ai i ka manawa i kauoha ia ai oia e hoi aku. Ia manawa i hoike aku ai o Flavia i na mea a pau loa mai kona hele ana mai a hiki i kona lawe ana ia ak ue Mikela e hoopaa ma keia wahi. I kona hoike ana aku ua hoopaa ia oia maloko o kekai pa-hao ua nui loa ka huhu o kona makuahine a kahea koke mai la oia ia Mikela e hele koke aku malaila.

            "Ke hoike mai nei kuu kaikamahine ia'u ua hoopaa aku oe iaia e like me ka hoopaa ana ia o na holoholona ahiu o ke kula. He oiaio auanei keia ana e olelo mai nei ia'u aole paha? E hoike mai."

            "Ae, he oiaio no kena mau olelo ana a pau loa, aka e kala mai ia'u e ka lede maikai, ua hana wau i keia mau hana no ka nui o ko' ualoha ia Flavia. Ua makau wau ina aole wau e hana ana e like me keia e lilo ana oia i ka mea okoa aku. NO keia kumu ua hoopaa aku wau iaia ma ka wahi e loaa ole ai i ka poe i makemake e lawe aku iaia mai ia'u aku. E kala mai oe ia'u e ka Moiwahine a pela pu no hoi me oe e ke kaikamahine alii. Aole wau i hana aku i keia mau hana mamuli o ko'u manao ino, aka mamuli o ke aloha ia oe e ke kaikamahine alii."

            "Ke kala aku nei au ia oe e ka Moi no keia hana ana au oiai ua malama maikai oe iaia a hiki i kou kii ana mai iaia e hoihoi aku i ka home," wahi a kona makuahine.

            "No'u iho aole loa e hiki ia'u ke kala aku i na kanaka ino e like me oe. Ua lawe aku oe e hoopaa ia'u malalo o ka hoopunipuni ame ka hoohewale. Aole oe he keonimana a ua hiki ole ia'u ke nana aku ia oe e like me kakahi alii nui," wahi a ke kaikamahine alii.

            "Mai olelo oe pela e kuu kaikamahine oiai eia kaua malalo o kona mana i keia manawa. I na oia e hoopaa mai ana ia kaua ma kekahi wahi paa aole loa kaua e hemo hou ana a o ko kaua make no ia."

            "Aole loa o'u maka'u ia mea he make. O ka mea nui wale no ia'u oia ka ike ana aku i ka maka aloha o kuu Moi. Aole loa o'u makemake e noho kaua ma keia wahi, e hoi aku kaua no ka home i ka la apopo."

            I keia manawa i kii mai ai o Mikela i ka makuahine o ke kaikamahine alii a noi mai la iaia e hele aku ma kekahi wahi ua makemake oia e kamailio pokole me ia no kekahi mea ano nui. I ko laua hiki ana aku ma kekahi wahi mehameha ua noi mai la oia i ka oluolu o ka Moiwahine e hooikaika e lilo keia kaikamahine alii i wahine mare nana. Makemake oia e hoolilo aku iaia i Moiwahine no keia aina nani, wahi ana.

            "Ae, e hooikaika no wau e lilo oia e wahine nau. Aole o'u makemake e mare oia i ka poe haahaa. Makemake wau e lilo oia i Moiwahine. Aka, o ka mea pono wale no i ko'u manao e hookuu mai oe ia maua e hoi i ka la apopo a ma ko'u home wau e hoi mau ai iaia a hiki i kona ae ana mai. Ina oia e noho ana maanei e lilo ana oe i enemi nona a pau kona ae ana mai ia'u ke noi aku wau e lilo oia i wahine nau. Pehea keia i kou manao?"

            "Ua pono ae la ia. Ina io no e noho mai ana olua ia nei e lilo ana wau i enemi ino loa nona, nolaila o ka mea maikai io ia e like me kau i olelo mai nei. I kona manawa e ae ai e hai koke mai i ka lohe ia'u i hele koke aku wau e nana iaia."

            Me keia mau huaolelo ua hoi aku la ka Moiwahine no ka wahi a kana kaikamahine e noho mai ana a hoomaka hou aku la laua e kamailio.

            "E hoi ana kaua no ka home i ka la apopo," wahi a ka Moiwahine. "Mamua o ko kaua hoi ana makemake au ia oe e kala aku i ka hana i hana ia mai maluna ou e ka Moi. Aole oia i makemake e hana mai i keia mau hana mamuli o ka manao huhu, aka mamuli o ke aloha. E pono oe e kala aku iaia mamua o ko kaua hoi ana."

            "Aole loa wau e kala aku iaia. E noho oia pela a e noho no hoi wau penei. Ua ike no oia ua aloha wau i ka mea okoa a heaha kona mea i hookuu ole mai ai ia'u e hana e like me ka mea a'u i makemake ai. Aka, ua lele mai oia mawaena o maua a hookaawale ae ia maua. No, aole loa wau e kala aku ana iaia."

            I ke kakahiaka ua hoi aku laua no ko laua home a malaila laua i noho ai. I kel la ame keia la e noi mau ana kona makuahine iaia e lilo i Moiwhine no Ruritania a e hoole mau ana o Flavia i ka manao o kona makuahine. "Ina oe i noi mai ia'u e lilo i Moiwahine no Ruritania i ka manawa e ola ana o kuu Rudolf me nei ua ae koke aku wau ia oe e kuu mama aloha, aka, aole loa wau e ae ana e hookau-a aku ia'u malalo o keia Mikela puuwai eleele. Aole no kona lilo ana ae nei i Moi oia ko'u mea e makemake aku ai iaia. E noho aku no wau e kanikau no kuu aloha a hiki i ka la e kii ia mai ai wau a lawe ia aku imua ona ma keia ao ma o."

            I keia ame keia ia e hele mau ana ka ui Flavia iloko o ka ululaau e pili kokoke ana i kona home a malaila ola e uwe aku ai no kana aloha i hala aku ma keia aoao. Ma kona manao iho no aole i make kana mea i aloha ai, aka ina aole oia i make aia la oia i hea? Ina aole oia i make heaha la kona mea i hele ole mai ai e imi iaia? ina aole oia i make heaha la kona mea i haalele ai i ka noho kalunu? "Oh, my Rudolf. Aia ia oe i hea i keia la. Ke hele huli mai nei paha kou uhane ia'u iloko o keia ululaau aka aole o'u ike aku ia oe. Ina eia no oe ke ola nei e huli mai a loaa wau maanei. Ina ua hala aku oe ma keia ao alaila e noho kanikau no wau a pau na la o ko'u ola ana maluna o ka ili o keia honua. E kali o Mikela a hiki i ka hina ana o kona poo aole loa wau e ae e lilo i wahine nana. O kuu kino kupapau ke ae aku iaia aka aole o kuu kino ola maikai. Oh, my dear, why don't you come to me?"

            Ua hoi hou mai ka ula o kona papalina no ka holoholo i ka la pumehana o kona aina a ina i ike hou mai ua Mikela nei i ka ui o kana ipo i hoopaa ai ma kona kakela me nei ua "pupule-ka-moa." Ina i ike hou ka Moi Rudolf i kana mea i aloha ai me nei ua lele aku oia a puili mai i ke kino puipui maikai o kana aloha a honi aku hoi i kona mau papalina mohaha maikai. Aka ua paa aku oia malalo o ka mana o Mikela a ua hiki ole iaia ke kii mai a honi iho i keia pu ala e kali aku nei iaia.

            E waiho iki ae kaua e kuu makamaka heluhelu i ka ipo aloha a kaua a e nana ae kaua i ka kaua koa wiwo ole, ka Moi Rudolf o Ruritania.

            Ina kaua maloko o keia lumi o lakou i hoopaa ia ai me nei ua ike kaua ia lakou e kali ana o ka lawe ia aku o ka lakou wahi mea ai e oia ai. Ua nui pono ole ko lakou pololi ame ka make wai. Nui pu me ka wela o loko o keia lumi. I ka lua o ka la o ko lakou noho ana iloko o keia hale ua hoao lakou e wawahi i ka hale, aka aole i hiki ia lakou kewawahi. Ua hoao lakou ma na ano a pau e puka i waho aka ua hiki ole ia lakou ke puka i waho. Kahea aku lakou i ka poe koa o waho e wehe mai i ka puka a lawe mai i mea ai na lakou aka ua akaaka wale ia mai no ka lakou noi. E olelo mau ia mai ana lakou e noho malie iloko, oia ka uku o ka poe hoao e komo malu mai e hoohaunaele iloko o ka aina o ka poe okoa. Noi aku lakou e lawe ia mai i wai no lakou a ua olelo ia mai la ua maloo ka wai o ka aina aohe wai i koe. Ua hoohenehene ia lakou ma na ano a pau loa. No hookahi pule ko lakou noho na me ka ai ole i ka ai a inu ole hoi i ka wai a hoomaka mai lakou e make liilii. O kahi koa Keaka ko lakou mea mua loa i haalele mai ia lakou. Ua hapai ia aku kona kino a waiho ia ma kekahi kuono o ka lumi. Pela ko lakou nei make liilii ana a hiki i ke koe ana o lakou ekolu wale no. O ka Moi, Konela Sapt. ame Spitz. Ua hele nae lakou a nawaliwali loa a hiki pono ole ke ku iluna. E kali aku ana lakou o ka hiki mai o ka make i kela ame keia hora o ka la. No ka Moi o ka mea nui wale no i kona waha o ka inoa o kana mea i aloha ai "Flavia, my dear." E olelo mau ana oia i loko iho ona ua huli mai nei hoi oia iaia a ua kokoke aka aole i hiki ia laua ke ike aku kekahi i kekahi. He mau paia pohaku wale no ka mea nana e hookaawale nei ia laua eia nae ua hiki ole iaia ke ike aku i ka mea ana i aloha nui ai. Makemake nui oia e ike @ aku i kona mau maka mamua o kona make ana aku aka aole i ko ia makemake ona. I kona nawaliwali loa ana m@ o ka mea hiki wale no iaia ke ollo o "Flavia, Flavia, my-d-e-a-r Flavia. E hoi ana wau i ka Lani a i laila kaua e hui ai. Ina aole kaua e hui ma ka honua nei malio o hui aku kaua ma kela ao. Good-bye my love, good bye. Ua make wau oiai au e hooikaika ana e hoopakele ia oe mai ka lima mai o kela kanaka i komo mai mawaena o kaua. Ua haawi aku wau i kuu ola nou. Ke pule nei wau e malama ia oe a hiki i ko kaua hui ana ma kela ao ma o."

            Me keia mau olelo ua moe iho la oia ilalo o ka papahele lepo o keia lumi a kali aku la o ka hiki mai o kona manawa. Ma kona aoao e moe ana kona mau hoa i kokua nui iaia mai kona wa mu loa i ike ai ia laua a hiki wale no i ko lakou ku like ana ma ke kae o ka lua kupapau. Ua nana mai la laua iaia ua p@a ka leo a hiki ole ke olelo mai. O ka nana mai no a ka maka aole nae i hiki ke pane leo mai. I ka ianei nana aku nae me he mea la e i mai ana laua: "Ua paio like kakou a make like me ka maka'u ole. Ua hooko aku maua i kau mau kauoha, aka ua loaa mai ia kakou ka make weliweli." Ea, he ku maoli no i ka manaonao keia mau hana puuwai eleele a Mikela. E waiho iki ae kaua ia lakou e kuu makamaka heluhelu a e nana ae kaua ia Mikela ame kona mau koa. I ka hoi ana aku o ke kaikamahine alii ua mehameha mai kona noho ana. Ua kuka mau oia me kona mau kuhina no na ninau ano nui o ka aina a i ka pau ana o ka lakou mau hooponopono ana i kekahi mau mea ano nui ua hooholo iho la oia e hele aku e nana i kana mau paahao. Kau ae la oia maluna o kona lio a hele aku la no kona home kuahiwi. I kona hiki ana aku ua ninau aku la oia i kana mau koa i ka mea hou o ke kakela. Ua olelo mai la kona mau koa i kela mau la aku nei e kahea mau aku ana keia poe paahao e haawi ia mai i wai a i ai na lakou aka i keia mau la aole he pane leo mai, nolaila ua manao lakou ua pau loa lakou i ka make. Ua manao kekahi poe he mau hana akamai wale no keia aka i ko lakou nana pono ana iho la loihi maoli ka manawa o keia poe i noho ai iloko o keia wahi me ka loaa ole ia lakou o kekahi mea ai. Kuka lakou no kekahi manawa a mahope hooholo iho la lakou e wehe ia ka puka a e nana ia ko lakou ano. Ua kauoha ia aku la na koa e kii i ka lakou mau pu, ame ka lakou mau pahikaua a e ku me ka makaukau. I ka makauakau ana o na poe a pau loa ua kii ia mai ia e wehe ka ipuka o ka hale. Ua kau like mai la na koa i ka lakou mau pu me ka makaukau nui no ka paio ana mai me na enemi i na lakou e kue aku ana ia lakou. Ua ike keia poe ua nawaliwali loa keia mau koa a hiki ole ia lakou ke ku aku imua o lakou, nolaila aole lakou i maka'u loa ia lakou. I ka hemo ana ae o ka puka ua ike ia mai la ka Moi e moe kokoke ana i ka puka a ma kona mau aoao elua e moe ana kona mau hoaloha. Ma kekahi kihi o ka hale e waiho mai ana ke kino make o ko lakou mau hoa i hele pu mai ai.

            Ua hele koke mai la o Mikela e nana e nana i na ua make loa keia poe a ike iho la oia e ola ana no ka Moi Rudolf. Ua hapai ia ae la oia iluna a kaakaa ae la kona maka. I kona ike ana ae ia Mikela ua pani hou iho la oia i kona maka, ua manao oia o kona hora hope loa ia. Ua kauoha koke aku la o MIkela e kii ia e hookuu mai kahi kauka a e nana pono loa ia keia kanaka a hiki i kona ola ana. Ua makemake o Mikela e ola oia a hiki i kona ike ana i kona mare ia ana me ke kaikamahine alii Flavia a mahope aku oia manawa e make aia oia. Makemake o Mikela e hoohaehae iaia. Ua kii koke ia aku ia kahi kauka a hookuu ia mai la i waho. I kona puka ana mai a ike iho la oia o ka Moi keia e waiho ana ua aneane e make ua hooikaika loa iho la oia e hana i kona ike hoola ma'i. Malalo o kana lapaau ana ua loaa mai la ka oluolu iki i ka Moi. E pii maila ana kona oluolu i kela la ame keia la. Hanai ia oia me ka maikai loa a hiki wale no i ka maikai pono ana o kona ola. No kona mau hoa o Konela Sapt ame Spitz ua wahio ia no laua a hiki ko laua make ana. Lawe ia aku lakou e kanu ma kekahi wahi mamao mai ka kakela mai. Ua hoihoi ia aku la ka Moi ame kahi kauka a hoopaa ia iloko o ka lumi hookahi. Malaila i pii malia ae ai ka maikai o ka Moi a hiki i kona oluolu maikai loa ana.

            I kekahi la oiai laua e kamailio ana ua hai mai la kahi kauka i ko lakou hoopaa ia a@ me ke keikialii e Mikela. Hoike mai la oia i ko laua laki me Josef i ko laua hoopaa like ana ia iloko o ka lumi hookahi. Loaa kona wahi hoa e kamailio pu ai i na manawa a pau loa. Ua a'o aku oia ia Josef i ka oihana kauka a ua hiki loa iaia ke lapaau i na ma'i liilii i keia manawa.

            "Heaha ko olua mea hoao ole e mahuka mai keia wahi aku@" wahi a ka Moi.

            "Pehea e hiki ai." He ki mau ia ka puka o keia lumi i na la a pau loa. O ka manawa male no e hemo ai o ka manawa e lawe mai ai ke kuene i ka mea ai."

            "Heaha ka mea lele ole aku olua maluna o kela kuene a pepehi iaia a kaili i ke ki a holo aku i waho?"

            "He pu kana ke komo mai iloko nei me ka pahi nui a ua hiki ole ia maua ke lele aku iluna ona mamua o ko maua ku ana mai i ka pu."

            "He poeleele loa nohoi kekahi manawa e lawe ia mai nei ka kakou mea ai. No keaha la ka mea i lohi loa ai kekahi manawa?"

            "Ua ninau paani aku maua i kahi kuene i kekahi la aku nei a ua olelo mai oia no ke kali ia a pau ka ai ana a Mikela alaila hanai ia na paahao. Ua like kakou me na ilio a Mikela. O ko lakou manawa no keia e hanai ia ai."

            "I ka manawa e lawe ia mai ai o ka kaua mea ai i keia ahiahi makemake wau ia oe e kokua ia'u i ka hopu ana i keia kuene. I kona manawa e komo mai ai me kona mau lima i piha i na mea ai a kaua, o kou manawa la e lele aku ai me keia hainaka a pani i kona waha. Ia manawa hookahi nohoi wau e lele aku ai e kaili i kana pu ame kana pahi. I ka manawa e loaa ai ia kaua o keia mau mea pepehi kaua iaia a i ole hoopaa kaua iaia iloko nei me kona mau lima i hanakii ia a paa pono. Kali kaua a hiki mai na hora o ke aumoe a ano make hiamoe na koa alaila kaua haalele i keia lumi a puka aku kaua a kau iluna o ka waapa. He hookahi wale no koa mawaena o keia wahi a me ka waapa. Ina oia e hoao mai ana e kue i akaua pepehi kaua iaia a make alaila holo loa aku kaua. I ko kaua manawa e komo ai iloko o kela ululaau o ka pau ae la no ia o ko kaua pilikia."

            "Ina kaua e loaa pono ana e hoopaa hou ia ana kaua a hiki i ko kaua make ana maloko o kel hale. Aka, ina nohoi kakou e noho ana iloko nei e make ana no hoi kaua. Ua like no a like."

            Kali aku laua me ka hoomanawanui a hiki i ka hiki ana mai o ka manawa e hoao aku ai laua e hele a puka iwaho. Ua ano poeleele @a no mamua o ko laua lohe ana aku i ka nakeke ana mai o ke pa. Ike iho la laua nei o ua wahi kuene nei ae keia e lawe mai nei i ka laua mea ai. Hoomakaukau iho la kahi kauka me ka hainaka ame kekahi apana o ka palule o ka Moi. I ka hemo ana mai o ka puka a komo mai la ua wahi kuene nei e like me ka mea maa mau ua lele koke aku la ua wahi kauka nei me ka eleu nui a piha ana ka waha o ua wahi kuene nei i ka welu. Ia manawa hookahi no i lele mai ai ka Moi a kaili ia ae la kana mau mea make. Ua hana ia keia hana me ka eleu loa a hiki ole i kahi kuene ke nana ae i ke kumu o keia hanai ia ana ona i ka welu. O kona ai ana mai no ia a aole ona makemake e ai hou. Kue nui loa oia i kona hanai ia i ka welu aka ua manao kahi kauka he mea maikai ia no kona ola kino a oiai ua oi ae ka ike o ke kauka ma ia mau mea ua hiki ole iaia ke hookiekie mai i ka ike o kahi kauka a kakou.

            Hanakii ia ak la ka lima ame ka wawae o ua wahi kuene nei a paa me ka apana welu o ko laua nei iole. A i ka pau ana o ka laua nei hana ua noho iho la laua e ai i ko laua aina ahiahi. Ai laua nei a maona pono no ka mea aole laua i maopopo i ka wahi e loaa hou mai ai o ka laua mea ai no ka la e hiki mai ana. Kali aku laua a hiki i na hora o ke aumoe a ia manawa laua i puka mai ai me ka malia loa ahiki i ka wahi e ku ana o kahi koa kiai. E ku ana ua wahi koa nei me kona alo e huli ana e nana ana ma kela aoao o ke kiowai. Ua huli mai kona kua ia laua nei. Ua hele nihi aku la ka Moi a hiki i kona kokoke loa ana mahope o ua wahi koa nei me kona ike ole mai @ laua nei. Ia manawa i hooku@ la aku ai ua wahi koa nei a haule iloko o ka luawai ame ka eleu nui ua kau aku ia laua nei maluna o ka waap a hoe aku ia no kela aoao.

 

KA HANA A KA OULI HANAU.

            Aole i hanaia ke kanaka i mea e hoehaehaia ai, aka, e ulia wale mai ana no nae ka poino, a no ke pale ana aku i ua mau poino la, ua hana mai ka ouli hanau o na aa o na laau, na mea ulu na pilali me a lau laau, na mea e ola ai ka lahuikanaka. O ke ano e hoola ai ka Ouli Hanau i kekahi eha mamuli o ka moku ana, pepe ana a wela paha i ke ahi, ola ka hoomaemae ana, omo ana a hoola ana i ua eha la. O ka hana iho la keia a ka Laau Hamo Kikapu Ilikini, elike no me ka hana ana a ka Ouli Hanau. E hana ana hoe kela laau pela, oiai he laau ia mai ka ouli hanau mai. Ua awiliwiliia keia laau mai na materia mai i houluuluia mai ka waihona waiwai mai o ka Honua. Aole i hoopaipaiia me na mea ino. He maemae maoli no. O na mea i loaa maloko o ka Laau Hamo Kikapu Ilikini, oia no na mea i hana mau ia e na Ilikini Ulaula ma na keneturia he nui mamua aku o ka hoike ana aku o keia mau mea i ka Poe Nanaina Haikea. Ua hoola lakou i na lahuikanaka no na makahiki he nui i hala ae nei, a o ko lakou ano no ia i kela wa. HOBRON DRUG CO., na Agena no na Laau Lapaau Ilikini.

 

            He 4,471,957 ka nui o na kanaka ma Sekotia.

            Ua loaa aku kekahi kanaka make ma kekahi o na alanui o Virginia. I ka nana ana o na kauka ua olelo mai lakou ua make i ka ma'i puuwai. Lawe ia oia i ka hale pahu kupapau e hoo iloko o ka pahu a ia manawa oia i ala ae ai a himeni mai "E ola mau loa ka Makua Lani, ka Mea nana mai na pomaikai a pau loa." Ua puiwa loa ke Kolona a hoopai ia ua wahi kanaka nei no ka hana oopuiwa i na kiure he elima dala.

            Kue nui na kanaka Filipino i ke koho ia o na Amerika i lunakanawai ma Manila. Makemake lakou i poe Filipino wale no.