Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 20, 17 Mei 1901 — Page 1
This text was transcribed by: | Makana |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hoopukaia na kakahiaka Poalima a pau
HONOLULU, POALIMA MEI 17, 1901 NA HELU APAI 2859
NA ANO LIKE OLE O EMALUKA! KE KALAIAINA OLEWALE O NEI MAU LA.
1893
"DOWN WITH THE QUEEN."
HOOPAU I KA MOI WAHINE
1895
"WILCOX MUST BE HANGED."
E LI AKU IA WILIKOKI
1901
"THE GOVERNOR MUST GO."
HOOPAU AKU IA KIAAINA DOLE
Hoemi i ka Puali Makai
Uuku Loa ka Haawina Dala i
Ho okaawaleia
MAKEMAKE KA MAKAI NUI O KA TERETORI E HOEMI MAI INA LILO I LAWA PONO I NA WAHI KENIKENI UUKU.
Ina e hoemi loa ia mai ana ka haawina dala no ka lawelawe ana ina hana makai e hoopau ia ana kekahi mau ma kai i hiki ai ke lawa pono i na dala. Ina aole oia e hoopau ana i kekahi poe alaila o ka hana pono wale no o ka hoemi mai i ka uku o na makai a pau loa. Ua manao oia aole he maikai loa o ka hoemi ana i ka uku oiai he uuku loa ka uku o na makai, a ina e hoemi hou ia iho ana e like ana me ka ole, nolaila o ka hana pono loa o ka hoopau aku i kekahi mau makai i hoomau no i ka uku.
Manao wale ia no o na makai kau lio ka mea e hoopau ia ana. He eono a oi aku paha e hoopau ia ana mai keia puali mai. Aole i maopopo loa ka inoa o ka poe e hoopau ia ana, oiai he poe maikai wale no a pau ka mea e lawelawe nei i ka hana ma keia oihana. O na makai kuikawa kekahi e hoopau ia ana. He elua a oi iki aku paha e manaoia nei e hoopau. Aole loa e hoopau ia ana keia poe no ka pono ole o ka lakou lawelawe ana i ka hana, aka, no ka lawa pono ole o ka haawina i hookaawale ia.
He $10,000 ka emi malalo iho o na dala i noi ia no ka oihana makai o keia mokupuni no ka makahiki hookahi.
He $1,000 ka lilo no na makai kau lio no ka makahiki hookahi, a he 1$ makai o keia puali. Ina he eono e hoopau ia ua like ia me $6,500 ka emi mai o na hoolilo no ka makahiki hookahi. He $80 a $70 ka uku mahina o na makai kuikawa. Ina he eha e pau ana ua like ia me $3,500 ka emi mai no ka makahiki. No ka hoolilo ana ia o ka uku o ka makai, o ka aha ma ka oihana hookolokolo ua koe mai he $1,300 no ka makahiki.
I ka ninau ana ia o ka Makai Nui o ka Aeretori ua olelo mai oia i ka nui o kona minamina no keia hoemi ia o ka haawina dala o kona keena. Ina e pau ana na makai kau lio, e pau ana kekahi o na makai makaukau loa. Ua a ʻo ia lakou i ka ki pu a ina he mau haunaele ano nui o lakou na makai kupono loa e hoomalu.
Manao oia o ka hana kupono a ka Ahaolelo oia no ka hoopii ana ae i ka uku o na makai ku hiuna mai ke $50 a i ke $60 o ka mahina. He nui na makai e haalele mau nei i ka oihana makai no ka uuku o ka uku. I ko lakou wa e makaukau pono ai, loaa hou mai kekahi mai koi mawaho i oi ae ka uku a haalele koke lakou i keia hana a lawe i ka hana nui o ke dala.
Aole oia e hoopau koke ana i na makai a hiki i ka maopopo ana o ka hana a ka ahaolelo. Ina e loaa ka haawina kupono e hoomau aku ana no oia ina aole, e hoopau ia kekahi.
Pilikia Weliweli o na Sela.
Piholo ka Moku he Mau Mile Mamao mai ka Aina mai.
AI I KA IO KANAKA I LOAA KE OLA-AOLE LOA E AI HOU NO $10,000
Haalele kekahi moku i ke awa o Manila iloko o ka mahina o Okatoba a holo aku no kekahi wahi a ole lakou i mamao loa mai Manila aku ua loaa ko lakou moku i ka ino, a iloko o ka manawa pokole loa ua pau i ka nahaha. Hoao na kela e kau maluna o na waapa, a aohe i loihi aku ka lakou holo ana nahaha liilii ko lakou mau waapa. Au aku ka poe ike i ka au no ka moku, a o ka poe ike ole i ka au, pau lakou i ka make. Noho lakou nei iluna o ka moku no eha la me ka manao e ike ia aku ana kekahi moku, aka, aole i loaa ia lakou kekahi moku. He mau wahi mea ai uuku ka lakou a i ka pau ana o keia mau mea ai a lakou nui ko lakou pololi me ka ono i ka yai. Nui ka maloo o ka puu a hiki pono ole ke kamailio. Ike lakou ina e noho loa ana lakou iluna o keia moku e pau ana lakou i ka make, nolaila, hooholo lakou e hana i wahi no lakou e lana ai a kau maluna o ia mea a hookuu na kamakani e puhi ia lakou a hiki i ka pae ana i ka aina. Wawahi lakou i kekahi mau apana o ka moku a maluna oia mau mea lakou i kau ai. Puhi ia aku lakou e ka makani mao a manei a hiki wale no i ko lakou kokoke ana aku i ka aina. Nui loa ko lakou ono i ka wai ame ka pololi nohoi aka aohe mea e inu ai. Hoao lakou e inu i ka wai kai aka aole i pau ko lakou make wai ma ka inu ana i keia wai. I kekahi la ua ano pupule kekahi o ko lakou mau hoa a hopu oia i ke koi a oki aku i ke poo o ka malamamoku ekahi. I ka make ana ai koke oia i kona iʻo a inu hoi i kona koko. Olelo mai oia ia lakou nei e pepehi i ke kapena a ai iaia. No ka nui o ko lakou nei makaʻu iaia ua hooholo ia e pepehi iaia. Oki ia kona poo me ke koi a ai ia kona io a inu ia kona koko. I kela la ame keia la e make ana kekahi o lakou a i kona wa no e make ai hoolei koke ia oia iloko o ka moana. Pela ka make liilii ana a hiki wale no i ke koe ana he elua. No ka ikaika no o ko laua kino oia ke kumu o ko laua ola loihi ana. I kekahi la ike aku la laua nei ua kokoke loa i ka aina. Hoomanawanui laua nei a hiki i ko laua pae ana iluna o ka aina. Aole hiki pono ia laua ke hele oiai ua piha ko laua kino i ka palahehe. Kolo aku laua a hiki i ka ike ana mai o na kanaka o ka aina ia laua a lawe ia aku laua nei i ko lakou mau home. He wai niu ame na hua ai wale no ka mea ai a keia poe a aole i pau pono ko laua nei pololi i keia mau mea ai. Mamuli nae o keia mau mea ai i loaa iki ai ia laua nei ka ikaika. I kekahi la ku mai he moku pake i lawe mai i laiki na na kanaka o keia aina. I ke hoi ana o ka moku hoi pu laua nei. I ka pae ana i ka aina ua lawe ia aku laua a malama ia ma ka hale o na kela.
I ko laua ninau pono ia ana aku i ke ano o ko laua pilikia ame ko lakou ai ana i ka io o ke kanaka ua olelo mai laua i ku no ka hoi ka hoopailua i ka hapa pololi mai. I ko laua ai ana he ono maoli no a aole wahi mea a hoopailua mai. Olelo mai laua aole loa laua e ae e ai i kekahi wahi lihi kanaka ina laua e haawi ia mai i mau kaukani dala no ia ai ana ka i ko laua wa i ai ai ua ai laua i mau ke ola ana o keia kino. O na ehaeha o ka pololi oia kekahi ehaeha oi loa aku mamua o na ehaeha e ae. Like kou hae i ka mea ai e like me ka ilio hae o ke kuahiwi. Pu ka mai na palahehe like ole mao a maanei o kou kino. Maloo ka puu a hiki ole ke kamailio. Laki loa laua i ko laua ola ana a he mea ia na laua e hoomaikai mau aku ai i ka Mea Mana Loa.
Ua Pau o W.E. Rowell
He Kaua na ka Lehulehu no ka Wa Loihi.
HE HAOLE HOOMANAWANUI A HANA PONO I KA HANA NO NA MAKAHIKI LOIHI.
Ua hoouna ae o W.E. Rowell i kana palapala e waiho ana i ka hana ana e paa nei i keia manawa malalo o ke aupuni oia hoi ka hope Luna Nui o na Hana Aupuni. Ua noho oia ma ke ano he Luna Nui no na hana aupuni no kekahi manawa loihi a i ka lilo ana iho nei o ke aupuni malalo o Amerika ua lilo aku keia wahi i ke Kuhina Kalaiaina a hookohu ia oia i hope Luna Nui o na Hana Aupuni. Ke paa nei oia i keia kulana a hiki i keia manawa a i ka Poakahi nei i hoouna ae ai oia i kana palapala waiho hana i ka Luna Nui o na Hana Aupuni, Kimo Boe. E waiho ana oia i ka hana i ka la hope o keia mahina.
Nui kona minamina ia no ka mea he kanaka oia i kamaaina i na hana apau o keia keena a he kanaka ike hoi. Ua kamaaina oia i na alanui a pau loa o keia mau aina a aole he hana aupuni i hana ia ma kona ike mua ole. He kanaka hana oia i ka hana me ka pololei. E holoke mau ana oia mao a maanei e nana ana i keia hana a i kela.
O Marston Cambell ka mea i hookohuia ma kona wahi e Kimo Boyd. He haole kamaaina no keia i na hana o keia keena oiai oia no ka Luna hana alanui i keia manawa. Ke manaolana nei makou e hiki ana iaia ke lawelawe i keia hana ano nui e like me ka maikai o ka lawelawe ana a W.E. Rowell.
Mawaena o na haole ike olelo Hawaii o kakou o Rowell paha kekahi haole ike loa keia i ka olelo Hawaii. Ua like loa kana kamailio ana me ka kakou. Ua loihi kona noho ana ma Hawaii nei a loihi pu nohoi me kona hana ana i ka hana a ka lehulehu.
O T.A. Lloyd ana ka mea e komo ana ma kahi i hakahaka ia Marston Cambell, oia hoi ka Luna hana alanui. He haole keia i noho hana mua ma kekahi hana o keia ano i ke au o na alii o kakou. Pau ia noho iho oia ma ke ano he hope luna auhau nui no Oahu nei. He kamaaina oia a ua oi aku mamua o ke kanakolu makahihi kona noho ana ma Hawaii nei.
Ka Aie o na Aupuni.
KANAKOLU-KUMAMAKAHI BILIONA DALA KA HUINA.
WAKINETONA, Aperila 28.-He $31,000,000,000 ka huina o ka aie o na aupuni a pau o ke ao nei i ka pau ana o ka Keneturia i hala. Ua papaumi ia iho ka nui o keia i ko ka Keneturia mamua aku wahi a ka hoike a ka luna aupuni nana e nana nei keia hana ma Amerika. Ua hiki aku ka aie o Pelekane wale no i ka $300,000,000. A ke hoohuihui ia mai ko na aupuni okoa mai ua hiki aku i ka huina i hai ia maluna ae. I ka makahiki 1793, oia hoi ka manawa o ke kaua o Napoliona ka wiwo ole, he $3,500,000,000 wale no ka huina aei o na aupuni a pau, a ke papaumi ia keia loaa mai ka aie o keia manawa.
E like no me ka ulu ae o na lahui peola no ka nui ino o na aie. He nui ke dala keokeo ame ke kula i keia manawa a pela nohoi ka nui pu ana ae o ka aie.
O Amerika ke aupuni puipui loa o ka waihona dala. Aole no hoi o lakou aie i kekahi mau aupuni okoa aku. He nui no ka waiwai o Enelani aka o kona kaua mau ke kumu nui o ka lilo o ke dala. Ina aole kaua mau o Eenelani me nei oia ke aupuni waiwai loa ma ke ao nei. He olelo kaulana ka haule ole o ka la ma Eenelani no ka nui o kona mau pana laau a puni ke ao. A mai keia mau wahi mai e loaa ai ka waiwai nui i na makahiki a pau loa. O na kaua kekahi mea nui nana e hoilihune i na aupuni, aole ma ke dala wale no aka na kanaka pu kekahi.
O Kina ana kekahi aupuni pilikia mamuli o keia koi aie a na mana aupuni e koi nei i keia manawa.
Kiaaina no ka Manawa H.E Cooper.
E Hele ana o Kiaaina Dole no ke Kuahiwi o Waianae.
KAUOHAIA E KONA KAUKA E WAIHO I KA HANA A IMI I WAHI E HOOMAHA AI A OLUOLU PONO KONA MAʻI
Ua kauoha ae o Kiaaina Dole ia Kakauolelo Henry E. Cooper i Kiaaina no ka manawa a hiki i ka oluolu pono ana o kona maʻi. No kekahi manawa loihi i ano e ai ke ola kino o ke Kiaaina, a he mau la kona moe ana ma kona wahi moe. I kona manawa no e ano oluolu iki ae ai hoomaka koke no oia e lawelawe i ka hana a loaa hou oia i ka maʻi. Papa mai kona kauka iaia aole e lawelawe i kekahi hana a hiki i ka oluolu pono ana o kona maʻi, aka,, hoopaakiki no oia. O kekahi kumu nui nohoi o kona paakiki loa ana oia no ke kakau inoa ana i na bila a ka Ahaolelo. Ua ike oia he hana ano nui keia a aole oia i makemake e waiho wale ia. No ka nui o kona hoopaakiki ma ka lawelawe ana no i ka hana ua nawaliwali hou kona ola kino a hiki i ka nui loa ana.
I keia mau la aku nei ua olelo aku kona kauka iaia aole kupono e noho hou maanei i na oia i makemake e oluolu koke, aka e hele aku ma kekahi wahi e loaa ai iaia ka maluhia a me na ea huihui. No keia kumu ua hooholo oia e hoi aku ma ka home kuahiwi o H.M. Von Holt ma Waianae, a malaila e hooluolu ai no eono pule, a oi iki aku no paha. Aole i maopopo kona noho paa loa ma keia wahi. Ina e loaa ana iaia ka oluolu maikai alaila oia noho loihi ina aole e nee hou aku ana paha oia no kekahi wahi okoa aku. Ua like kona kauka ina oia e noho ana i ke kaona nei e ike ana no oia i na hana a makemake no e lawelawe hou a nui loa mai paha kona nawaliwali, a oia ke kumu o kona makemake e hookaawale loa aku.
Oiai oia e hooluolu ana ua koho iho oia ia Henry E. Cooper, ke Kakauolelo o ka Teretori, e noho ma ke ano he Kiaaina no ka manawa a hiki i kona hoi ana mai.