Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXIX, Number 19, 10 Mei 1901 — Mookuauhau Elua o HAWAII. [ARTICLE]

Mookuauhau Elua o HAWAII.

0 Kalaunalohua me M«m«a kona all! ikahuna, eU. laua ke hoomaopopo nel ,no ko laua noho alii ana, me ko laua knokllo pololel olalo Kapalilanl. ua ol<slo ae o Meamea ke alil kahuna Hooulu lahui la Kalaunulohua kona alil, me Kapalilani ko laua kllokllo lani, e olelo ana o Meamea e hana kakou ma mea pololei i pono ai ka aina me ka lahuL Ua kao leo aku la ke alil papa o ka j Aina, o KahuliUalU I kona pokii alii i ia Kalaunuiohua e pono oe e hoonoho- i noho hou ia na papa kahuna me na alll j I pono al ko kakou lawelawe ana I ka Aina me na makaainana, ke nana aku n?! kakou 1 na lii me na makaainana 0 kakou. ua nul loa ko lakou pi-o-o me he puple la no ka mea, mai ka haalele ana mai o na makua o olua ia kakou a hikl mal ai keia mauouli maluna o lakou. Olelo mai o ke Kllolani o Kapalllani 1 kona mau alli ia Kalaumiiohua me Meamea o kela mau hana a na aIH me na makaalnana o oula e upu ia mal ana olua e kaua he kaua huli a mahi aku ana ma keia mua aku o kakou ua make aku la ka pauhana e paa ai ka Aina me ka moho alil o na makua o olua, ke klpi mai nei na 111 ia olua. Ke holke pololei mai nei na Akua o ko'u mau kupuna la'u i ka lakou Pua kllokllo ouli manawa. o olua e a'u alii ua ike au eia no na Akua Hakaka o ko olua mau kupuna ke kunel ma kuu alo, e ku Kapolimoku me na alii Akua no a pau loa, na olua no e luku aku ko olua mau eneml. I'a Ike no o Meamea ke kahuna Hooulu lahul i keia mau hana a ko laua mau alli e palpal ana i na Makaainana ua Itulu iho la ka waimaka o ka opio M«-amea ke alii ka o ka Hooulu lahui ua minamlna a kaumaha kona houpo o plopio no ka luku ia o na Mak i.iīnana, e ka poe 1 ike ole i ka Hooulu lahul. Olelo ae la o Kalaunuiohua ke alli nj»io i kona kahuna Hooulu lahul, e ola iui makaainana o ka poe kipi ke make mai kuhi lakou I kuu kino opiopio e make au me na makaainana e pakele lakou ia'u, he Koai'e au he hoa paio k" Alll ku Makani, he eu he koa, no ka la hooili kaua. Kia hoi o Kapalilani. ke ike nei i Huihul Hoku a makalllUea ' no « me he Puahiohio ala.<sS3»iHaka Moa a 010 puna. ua o Paipai lakou 1 ka ikaika hoonee a ka makani o keia mau papa Hoku, he mau hoku kupua lakou no ka honua ua kau o Kane me Kanaloa Koallipookapuhunaikeaouli ia mau Hoku e hoike mai ana he kaua huliamahi e hlkl mal ana ma ia hope aku o ka noho ana ua hoike la mai e na ouli lani mo na hoku a kakou e ike nei me ko lakou hoallona kupanaha. Ua ku mal na kaikuaana o Kalanuiohua. o Kklauhulu na kalkuaana o ke alii opio qtco Meamea a mau kalkuaana no hoi o Kaomeaoluna o Pualelamea na papa helu ekahi o ke kaa i hul pu ia me ko lakou ikaika me ka makaukau I na mea kaua ka oo Ihe laumeki, me Kapopoiu Kaolokaa Hauna laau Palau, a oi loa aku. llma pu kaua ikaika malalo mal o Kalaunulohua ka makua o ka ikaika me ke oole'a a maka'u ole i na hana eneml a ko laua mau alii me na makaalnana o keia no ke kaua mua loa a Kalaunuiohua 1 kona mau ia opiopio loa. Eia o Meamea ke ike I ka hoomakaukau kaua a na alll me na makaainana ua kauoha ae la oi makaukau no ka hoohana ana i ko kakou mau aakoko, e makaala ko kaua mau kalkuaana no ke kaua hull amahi eia laua ikokoke loa, ke panla pu ia mai nei o iWaipio me he naonao hele hewa ala |ka meeu ua paa pono na pali i na kanaka e ake ana e inu i ke koko maemae o Kalaunulohua ke alil oplo, Eia no na koa o ke alil o Kalanualii Kalauhulu, Ka'omea Laumea Pualeiamea, me ko lakou mau Puali koa pakahi e nana hoekepue aku nei, me he mau maka popokl ala ka hels o na 11hullhu a kuku pono 1 llke me na Hiena ka nana o na maka pela no ko lakou mau wahi puall» kqa uuku, ua Hke lakou me na ilio hae ka trela huila o na maka. ? 1 ka hehi ana mai o na koa hui o na alii kipi o Keauau ko Kohala o Kumakaikai ko Kona, o Kaleimalie ko Hilo, me ko lakou mau koa ikaika loa aole no nae e loaa mai na ahi ka olelo o Walpio, ka umauma i lalapa ia e ka ikaika me ke oolea iike lho nei o Meamea ka makua alii hooulu lahul ua kokoke loa ke ala a na makaalnana 1 ka poho o ka lima o ko na haku alii opio. Olelo aku la o Meamea l kona Haku opio e Kalanulhoua eia ke Akua na'i j Alna o kaua o Kukailihoku e nohoma- j lie iho oe. e komo ae au 1 ka hale kapu Akua o kaua ua komo aku la o Meamea lioko o ka hale a olelo aku la i ke Akua e Kane e Kanaloa Keliilanip<)o--hunalkeaouli na Akua Hooulu lahul e ola l n& makaalnana a me na alii malkai. t X!a puka hou mai la o Meamda ke kokoke nel e hoolli ke kaua olelo ae la 0 Meamea 1 na alli koa mai luku oukou 1 ka kanaka ina alii 'wale no elima ua unuhi koke mai la o Kalaunulohua 1 ka na laau Palau la Kalaninulaikanaka ua olil Pulelo aku la o Kalaunuiohua. me he hoku lele la I ka lewa lani. I ulall la e elua aIU koa o kona mau hanau mua no. O kekahi man alll e kolu ke panl paa ala no l na Hale alii. tne na puall koa elima e kial maluhla ana 1 ka lakou hana me ke pale ana akn 1 na eneml ela hol o Kalaunulohua ke luku nei I na alil kipi me na all , a pau loa lakou 1 ka moe kau moe hoollo ua tke na makaainana o na lii klpl 1 ka pau I ka make o lakou mau alii ua haule ho la na makaainana llalo o ka lepo moe malle t k« kal o ko haku o keia moe no ko lakou maka'o I ka make i* Kalaunuiohua. t>a Ike aku nel o Meamea ! na makaainana 1 ke ahu mokakl mal i na pali o Waipio me ka honua Alna ua kauoha ae la o Meamea 1 ko lau* Punku nui e Hoala aku ! na makaaiuana * pau aole lakou hewa e make ai ua ala ma! la lakou me ka maka*u uui o kekahi po<» oo hoi ke ahal Ūa ke ola i ka pupuh! o ka holo o ke kiei o ka naaa ! hope o ka le!e o ka lehei o ka palaha. O Kalamiulohua xat kooa mau hoa ua hookaumaha la ko lakou mau maoao palwW no ka make mau wele aoa o ua am koa o kela mao aUi I ua mak» sa ltt koa he eha kaau, ua Hfeurt kUAano am tea ttsd ! make aa

j kauoha. ae ke aiU Kalaonolohua 1 kona rr.au okaii e kll aku ! na makaa.>inana e hoihoi aku | na aiU koa e kanu ; pono a iakoa aoie iakou i b««a he hoo- j ■ kiklna ia ko lakou make ana. I Mahope ma! ua kaupono na heana i j ke kanu ia me ke aioha o na aiii a pau, i keia mau aiihi kaua m ka mea aoie! iakou ! make i ko iako«nmaxtao iho no ■ na aiii pakahi a lakou ! noho aku aL He wa ioihi ioa. ua ku'i ke mai ia ka | Pohaku Heklli o lapa ka Uwila ua kaua j kahe ka wal ula ku ka Punohu ua koko pania paa tnai la ka iani. ua oili mai ia 0 Uuukani po mai ka Puhaka maluhla mai o ke iiipuanaoie ka Iwakalua kumamawalu o ka laua mau keiki me Kalaunulohua o ke keikl hope no ia o TJjukaniko. 1 Ua oili maalah! mai ia no hoi o Majkahinuiao!a maloko mal o kona makui ahine aili o Kaielpunikapu, o ke kanakoiu kumamakahi o ka iaua mau | Hapuu. me Meamea ka aiii kahuna ua ; Hlao no keia mau alli i ka hana ia e j ka lahui alii like no me ke ano mau o| a lahui kanaka ka hanau mat no na ka mea okoa e hanai ua makaukau mua no nae i ka waiu. » E waiho kakou I na alii oplo e hanu ana ! na ae oluolu o keia noho ana, me ko laua mau makua alii e 'pulama ana ia iaua me ka oluolu maikai o ka noho ana e hoi aku ko kakou mau nana ana maluna o na alli pehea la ko l&ua noho ana eia kaua nani wale mai kaena a Waialua. Ua hoonohonoho hou ia na alll o ka Aina e Meamea me Kalaunuiohua o na ! keikl alii no i hele pu mai ai i ke kaua ! me ko lakou mau makua o lakou no kai hoonoho ia i alii nona o wa Aina luluu ko Kohala o moku ko Kona o Maluhi ko Kau o Painuu ko Puna o Laamakani ko Hilo ua malama pono la na alli a hiki i ko iakou hoi ana i ko lakou Ana pakahl iho me ko lakou mau makaainana. Ua la'i malie lho la ka noho alil aole mea nana e hoonaueue e oni ai ka noho alii. o Kalaunulohua me Meamea na alii. e. auhea olua e na aīii a'u. ke ike hou aku nel au i na ouli o ka manawa e hikl mai ana aole nae he kino kanaka he akua no eia no i ko olua au noho alii e hoomanao no hoi olua i keia leo ke hauie au i mua o ko olua alo alii ua lohe mua olua i keia leo. E aui ae kakou I na pua alii eia ka ua wela ka hao ua halaie ke kai o ka Moa i na alii opio e pii ae la me he anuenue la ka pipio lua i ke alo o na pall. ua Ike na alli a pau i ke kupono o na alii i ke a'o i na oihana a ko laua mau makua Pakahl nua a'o no o Kalaunulohua ia Uukanipo me Makahinulaola ka lakou mau keiki a'o pu no me Meamea 1 ka olhana Hooulu lahui. Eia na lanl a na lahul ke a'o la nei e ko laua mau luau'l ponoi ma na ike leliulehu e pono ai ka noho lahul ana ua a'o pono ia laua i ka hauna laau palau me na pale ana o kela hauna kela Hauna laau me na mea a pau loa, o ka pono a Kalaunuiohua ke alii ua makaukau laua ma ia oihana laahia me ka ikaika oolea no. Ua ho©lohe laua a pau ia oihana, a'o laua i na pule hooulu lahui hooulu alii hooulu ai. hooulu I'a hooulu i na mea ulu o ka Alna. a'o aku no laua nel .1 ke kukulu knlai waa, mahial lawa T*a kahl %lona hanai kanaka hana 1 alii hookele waa hoolana waa a'o no Ina me a pau ua makaukau laua I na hana pono kino. Eia no hol o Kapalilani ke a'o nei no i kana keiki ia KahulanLi kana olhnna kilokilo komo pu aku nei no na ali oplo la kula a'o. ua makaukau loa na alli o pio ma na hana a pau loa aole wahi hemahema o na alii opio ua komo nu no na alii a pau i kela mau a'o ana i na mea i ike kilokilo a pau loa. He mea nana alii a pau i upu ole a hoopahaohao i ko lakou noho ana ua huna kele loa la na Ike kilokilo na na ouli me ke pahaohao ua oiliili mai la na paka ua nui mai ka lewa mal, me na uwila e lalapa hele ana i napala o ka lewa nuu me ka lewa lani ua ku'l lua mai la na Hekill nei ke olai haalulu o Hawail apuni, a hala loa mai ma waho o keia mau pae moku. Wili mal la ka makani puahiohio kaikoo ka Moana hookahl anahulu ua kuu mai la ka malie. I ka la'i ana iho o ka Makani me ka ua. ua ikeia aku la na pae opua i ke kau kehakeha maikai ana me he moa lawakea ala he hoolai malie ana iho ua oili mai la kekahi mea kino kanaka eia he akua Wahlne ke kaikamahine hope loa a Haumea a ka hanau akua o j ka papa honua. | (Aole 1 pau.) |