Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 40, 5 ʻOkakopa 1900 — EIA MAI KA OIAIO! [ARTICLE]

EIA MAI KA OIAIO!

I E na inakamaka heluhelu o ke Kuokoa, 4>lal kekahl o na moho o ka aoao R«pubalika i hele aku al t Hauula, Koolauloa, ame Waialua i kela pule aku nei e hoike aku i na makaainana o keia mau apana i ke kuleana kalal aupuni o ka aoao Repubalika. ua pa-e wale ae la ua a'oaku ka o R. W. Wilikokl i kela mau oiwi Hawaii, ma ona 'la ka \ loaa mal nel la kakou ka mana koho keakea ole ia. Ke kue nui ia nei keia a'o pololei ole a ka moho o ka aoao kalaialna Home Rula. No ko oukou ame ko kakou pomaikai like e na mea heluhelu, ke hoolahaia aku nei kekahl o na manao poloiei. a ku I ka io a kekahi o na olwi naauao o ka aoao Repuhalika i puana ae ai ma ka lakou mau haioīelo o kela pule aku nei ma Hauula,- Koolaulem, «tne Waialua. He i—«nimnna no hoi l kamaaina ia oukou e na makamaka heluhelu. Eia iho ka manao nul o.ka haiolelo a ka mea hanohano J. L. Kaulukou: "No kekahi manawa i hala ua uwe waimaka kakou no ka hookahuliia ana 0 ko kakou Moiwahlne a ua iuuluu no hoi na naau mamuli o ka lilo ana o ko kakou kuokoa. Ua nul na olelo lno i pa-e ae no Amerlka, aka nae, oiai kakou e kall hoomanawanui ana no ka mea e hanaia mai ana ua loaa mal. la kela aupuni ia kakou—ke Teritori o Hawali. Aoie o Amerika Huipuia i nana 1 ka nui o ka kakou mau ino i puana ae ai. Aka, ua haawila mai la i?i kakou ka mana koho balota me ke aha waiwai ole. O kela ame kela kanaka l ike i ka heluhelu ame ke kakau i ka ole!o Hawaii ame ka olelo Beritanla paha. ua hiki iaia ke koho balota. Ke hoomaopopo nel au i na Ia o Kamehameha IV.. he ana waiwai kekahi i kauia malura o na poe e koho ana I na moho Feratoa. Aia a loaa i ke kanaka ka loaa o ka $300, alaila, hiki iala hē koho i na moho Senatoa. Pela mai no mahope mai ola manawa. Aka i\ae, I keia wa. mamull o ka hooholo ana o ka Ahaoielo o Amerlka Huipuia i kekahi kumukanawal e plll ana i ka mana koho balota ua haawila mai nei I kela kanoka ame keia kanaka e noho ara nr.a ke!a Paeaina o Hawail nei ka mana e koho i na Senatoa me na Lunamak3ainara me ke ana waiwal/oi?. A o ka Ike wale no i ka heluhelu ame ke kakau kahl mea i kaupalenaia mai. "A na ka Ahaoleio keia o Amer'ka i hana mai nei. a maloko o ke-a hale o i ka aoao Repuballka ame Demokarata ra aoao kalaia?na nana i hooponopono l mai nei I na mea apau. He e!ua hapa- j koiu nae ka nul o ka aoao Repubalika. j Kolaila. e na makamaka. o ka mea i hala. r.a haia 3a. Eia kakou he au hou." | Ma ka hOomaopopo peno ana i keia j m&u oWo, t loaa r.o ka lo o ka manao I ame ka makemake o Amcrlka ame ka ! aoao Hepuhalika ma Hawail nei e l>aa la kakou ka pono kaulike.. j £ia iho he mau manao naauao a ka makamaka Enoeh John£on i puana ae al : | "Ua a*o nku paha o Wilikoki ia ou- j kou. ma ona 'la i loaa ai ia kakou ka mana koho balota. Ina peia, pehea !a j la i makaala ole ai e loaa pu || kakou j Hawaii ke kuleana e oleio ma lea kakou oleio ponol iloko o ko kakou Ahaolela Mamuli o keia hoohemahemahe- I ma ana a Willkoki ua polno kek*hi o ko kākou mau kanaka naauao i lke ole i ka olelo Berltania a hiki ole ke holo ba!otta. Aka. o ka mea oiaio maoli. na ka Ahaolelo o Ameiika Hulpula i haawi ma| nei i ke!a pomaikal ia kakou. aole na Wlllkokl leo kakou poL he mau manao pukunlahi m ku i ka io. mai a W. <1 Aehi mai: i '"Ke oieio n€i o WUikoki. ma ona *ia I loaa aJ la kakou Hawai! ke kutean*

kofeo b&t£ta. He keui maoU ke kupaa*. fca isa pelau Olfti I keJ* no a lfce ke kiLr>aka HawaU i k* 0 :eto azne ke kakau ma ka elelo aiaila, hik! iaia ke komo ! k% aha k:«r? Pehea La hol o Willkokl I ma a! I kela pono o ka lehu.er.u? o kela poao wale no ka teci ka Wn koki e n&na. a pehea !a ka hei keia p.:a 0 3 kaua e ka Hawaii? Ina pela na kani « hiki ana anei ia kakou ke h:tlnat ak 4 ia Wilikoki rara e haea i ka pono like o ka lehulehu? "No na makahiki ae nei he «hiky kou 1 noho ai Uoko o ka %~1 o malalo e ka Wllikoki mau a!akai ar.x I ka makahlki I©2 ua holo baio;a i kmaua o Wllikoki ma Henolu.u. k i aoao Liberai o WUl4jokt l ka holo ani ua kaa aku la na Willkoki ame kor.i mau hoa ka eo.\ Ua he!e aku kela po» (WiUkoW ma) 1 ka Ahaeleio a heokikina aku 1 ko kakou Hoiwahine e kukaia l kumukanawai hou. Mamull o r.* hookikina ana ua ae mai ka Mjlwahin« a maiuuU o ka hanaia or.a o keia hana p hookahull koke ia ke aupunl Mel o kakou. "I- ka makahik! 1 1SS4, ua kukaia ae kc Aupuni Ku.kawa o Hawa l nel l na kanaka apau e kakau i ko lakou mau inoa I hlki la lakou ke koho baloui Aka, mamull no o ke a'o lalau a Wii: koki ame Kaulla ma ua hoeka ole ni kanaka i kela kauoha. Ua heao au e a'o pono aku i na kanaka» aohe nae h? maliu la mah Ina i kakauinea na kanaka a koho I ka lakou mau Benat a ame ka lakou mau Lunamakaainana i makemake ai ina me keia wa nia ko kakou Meiwahine maiuta o ka r.cho kalaunū. Aka, ua paakikl no na kunaka mahope o Wilikoki &a* "A i ka makahiki o ke klpl ana » Wilikokl I ke aupuni kuikawa me ka ike iho no aohe he iako no ia mea hi kaua, heaha ka mea i Ikeīa? Ua hele na kanaka ma Kalmana Hila, hak-ka malalla, a mahope mahuka. He maj ola makamae kekahl I haule ru. r.i hoio mahuka o Wilikoki a mahepe iho hoopaala i ka hatepaahao me na lehu I paulele malalo o ka Wiiikoki a!akai ana. Pinepine ka Wiiikoki hana ana i na hana i polno al kakou. E hiiinai hou aku no anei kakou iaia? i "He ehlku ae nel mau makahlki o j ka \vl ana o ka alna a na Wiiikoki ma !ke aiakai ana i ka lahui. He mea pono I hoi e haawi mai oukou na makeu ke alakai ana no kela mau makahiki aku he ehiku." E na makamaKa heluhelu, he mau halolelo keia na kakou e noonoo nui ai. a e Ike no auanel kakou i ka mea pony e hana ai. Mai hoohala l keia mau a'o ana. :%t