Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 30, 27 July 1900 — NA HAIOLELO O KA LA PO KIULAI IHO NEI. Ka Haiolelo a Rev. William Morris Kincaid. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

NA HAIOLELO O KA LA PO KIULAI IHO NEI.

Ka Haiolelo a

Rev. William Morris Kincaid.

j 'Ua mai nei kakou ma keia wahi kakahiaka no ka hooinanao ana i ku la hanau o ke kuokoa ana o ka Rejjf6i ilika o Amerika Huipuia no ka ma.ks.mua ]oa o ka manawa, ma ke , ano ' mah ie io kakou no ka lahui ) j Ame/". ,j, a f;e mea kupono loa hoi no j "k'oa. r itna.wiai e like rne na- makaainana oiaio it -pctXT" k; kukakuka ana i na haawina maikai o 1 ke au i liala e piii aria i ke kuiana io o kakou Amerika, a peia hoi e kaohiia al ia mau haawina maiuna o na Amerika hou; oia hoi ka Amerika o keia wa, a me ko ka wa e hlki mai ana. O lee aha la na kahua ikaika loa a ka lahui Amerika i ijtupaa ai? Aole no ka hoonul | aina, nO ka mea, lie oi aku o Rusia: | aoie hoi no ka hoonul lahui, oiai, he oi aku ko Kina, ame apana; aole hoi no ka waiwai, no ka mea, ua oi aku ka walwai o Pelekane. Heaha la ua mea j la a ko kakou mau kupuna i koi ikaika !ai i na makahiki he 124 i hala akn, ka wa hoi a lakou i hopu ai i na pu a me na elau, 1 aku aku ai i ka pale ikaika a paio aku i ko lakou aina makua? Ua kau aku ko lakou mau maka no kekahi mea ano hou loa ma ka moolelo o ke ao nei, i ke aupuni i hookumuia maluna o lee kaulike, a he leaulike wale no. Ua manaoio keia poe makua o ke Aupuni Repubalika o Amerika, a tia - komo pu ko lakou manaoio i ke kupaa o ke kanaka. Ua hookumu lakou i ke kaluia, e rula lakou ia lakou iho, aole no ka hiki ia lakou ke rula ia lakou iho, aka, no ka hiki ia lakou ke rula ia lakou iho me ka oi aku o ke kaulike mamua o ka poe e rula mai ana ia lakou mai waho mai. HE HIKI NO KE HILINAI AKU I | I£E KANAKA. I Ua hoopili aku ke kakou mau kupuna i ke kahua o ka rula ana ia kakou iho malalo o na alakai i ol ak-u mamua 0 ko na au e ku i moeuliane mua ole ia. Ua hoike aku kakou, he hilei no ke hilinaiia "ka hookele ana ame ka naauao o ka poe haahaa, aole hoi no ka malama wale ana i ko lakou kuleana ponoi, aka, hoi, no ka pulama ana mai malalo o ka hoomaluhia ana i ka pono o na kanaka e ae. Ua hookumu ae leakou i ka naauho ma ka nohona o ke kanaka. a mai loko mai o laila, i ulu mai ai ka ike o ke kanaka, aia lea. he mea iloko ona, 1 oi aku mamua o na mea e ae. a oia hoi: ke leuokoa. Aole au e ae ana. ua hookumu iho nei kakou l keia ala o ka pono me ka moakaka lea; aka, k'e olelo nei au, ua koom no keia, iloko o ke ola' io o ka lahul Amerika. Ma kahi e welo ana o ka hae Amerika, o ka mea e hariau ana malalo o ia. he Amerika. Aole oia. i hanauia l aea haukae, amala, kanak waiwai a ilihune paha, a mea ona aina nui paha, aka, j ua hanauia oia, he Amerika. E hapai mai kakou i ke kanaka kua wahie o ke kuahiwi, a e hoolilo iala i Pere*idena no Amerika Huipuia. Aole loa kakou 1 hana ae nei i na, mea a pnu a maemae loa e hiki ole ai ke loaa he j wahi ewaewa: aka, ua hana ae nei kakou i ka mea 1 oi loa aku no na lahui kanaka mamu o n poe e ae. He knkalkahi loa na keakea i ka piina o ke kanaka. a he lehulehu loa aku na pomalkaf o ke kanaka malalo o ka Hae Hoku mamua o na hae e ae malalo o ka malamalama o ka ia. Ua oi aku ka kakou i hana ai. Ua hana iho nei kakou I mau kauoha paa e loaa ai i kela ame keia kanaka ka hoonaauao i oi aku. Ua hoomaka nei o Enelanl ame kekahi mau aupunl

e ae o Europa e hapai pu i keia kumu- ' hana aka, o Amerika no ka mua, a he | kumuhana Amerika keia. Aole loa he ! ' mau kula no ka poe ilihune wale no j ma ko kakou aina e lilee me ia. Aole j loa he mau hale kula i malamaia maj lalo o ke alohaia inai no ka nele, aka, he mau kula aupuni wale no. He niaū waM e !hiai.,| kela ame keia ke alu'alu i ka naauao mo s ta. j lIE AMEKIKA NO NA LAHUI APAU i A i keia wa, ma na wahi a pau e ( welo nei ka Hae Amerika, ua loaa i ke kanaka ke noonoo e like me kana i ma- ' nao ai he pono. Ua. loaa no iaia ke ku- | leana e kamaiiio a e pa'i hoi i kona 1 mau manao a pau e like me kana e | hooholo ai. O ka hoolaha akea me ke ! : keakea ole ia kekahi o na mea ano nui • ; iwaena o na Amen'ka. ! Maioko o keia mau pomaikal, i hoo- j • komo mai ai kakou i na lahui o ke ao nei, me ka naauao, a ua pono oie paha j ma kekahi ano, ajaa hui pu niai hoi J me kakou ma ka nohona lanakila ir.ala- | ilo o na pono a kakou i hookumu al. | Aole loa kekahi lahui e ae i wehe ae 1 ■ kona mau ipuka e like me keia, ka ha- j mama akea loa. Ua olelo ia, o Amerika ; lee Aupuni i pulama mai a ua hiki hol | ke hoike ae, aia no na lahui e a pau i malalo o kona malu, a o kana malama j ana, ua oi aku no ia i ka na lahui e apau. Ua kokoke loa o relani e nele 1 j kanaka; a eia me kakou he lehulehu I loa o na Sekotia, aole hoi no ko kakou i pomaikai maoli, aka, no ka pomaikal nui no o ko lakou aina makua, Sekotla. j ! He poe Pelekane i waena o kakou, o me 1 keia huikau no, ua hiki no ke oleloia , ae, o na mea i hanaia iloko iho nei o na [makahiki elua i hala, ua hooia mai no ia, i ka oiaio o ke koikoi o ke koko mamua ae o ka wal. Eia iwaena o kakou he lehulehu o na lahui like ole, a i keia wa, he mea paakiki loa ka hooia ana i ko kakou ano maoli, he Anakalo Saxonia paha, aole paha. Aole hoi kakou i komo wale aku ia lakou e kipa mai ma ko kakou H'6i aina, aka, ua kono pu aku kakou ia lakou, e liul pu mai me kakou ma ka al ana i na pomaikai o ka aina, ko kakou mau kula, na halepule, ke kuokoa, ame na puno 0 ka baloka. He wahi hoailona mair kai loa keia o ko kakou nohona lahul kuokoa ana, mamuli o keia hana a kakou i haawi aku nei 1 keia mau pono i keia mau pono 1 na lahui like ole 1 komo mai me kakou. O ka manti6lo iloko ke kaulike o ke kanaka, ka manaoio hoi i ka hoopono. ka hilinal hoi ma na hookele ana a ka noonoo maikai., i na kanawai kaulike apau: ka manaoio hoi i ka hiki i kela anie keia kanak, keokeo a hauliuli paha, ke lawelawe n<jna iho me ka hoopono, he mea hoi i ikeia, he ike, a he kakoo no kela ame keia e loaa ai ka naauao kupono. 0 kefa iho la na hiohiona Amenka. AOHE PONO O KA NOHO PEE ANA. a kakou iho, ke olelo nei kakou. e kalai kakou i ko kakou mau ninau p«i aupuni ponoi iho, me ke keakea ole ia; a ua ukali iho nei kakou i na wa i hala i ka hookaupale ia kakou ī.io me ka noonoo ole iho i ka ninau nui « piii ana 1 na mea apau o ko kakou aui-ini. Aka ■ ma ka moolelo o ko kakou iloko iho nei o na makahiki elua l kaa hope t iho nei. ua kau mai nel na lima mana t o ka Makua Mana Loa a unuhi ae nei • ia kakou mal loko mai o keia noho pee l ana no na makahikl loihl h? hookahi l haneri 1 hala ae nei, a ua hoohui aku

nei ia kakou a paa loa me na kaulaha» kila, a i keia wa eia kakou ko ku nel. he kia hoomanao, he lamaku hol am ke ao nei. l'a onouia ae nei ka laliui Amcrlka I , mua o na lahui kanaka o ke ao holookoa nei, a ua maopopo hoi ia oukou k® kumu o ke kaua me Sepania. No na keneturia i hala ae, ua kue loa o Sepania i ke kau ana mai o na pomaikal 0 ka nohona kuokoa o kona mau maka- ' ainana. m iia Panalaai' otia. " īiotro no-" hoi o»a īnau keneturia. ua lioomiu oii. ma ka hoonele ana i kona mau l'analaau i na pono kaulike, ka hoonua.uax> j like ana 1 ka poe iialo, a i ko luna, une na pono kaulike e ae he lehulehu. Ha kaua kaulike anei keia iho nei me S«?pania? Ke olelo nel au, o keia ka nanl kiekie loa ma ka mooielo o Amerik& Huipuia. Ua kaena au i ka wiwo ■ a ua kakoo au i ke kahua o ke kuokoa, | ma ke kaua kuloko, oiai, he kaua ia e hookuu ana ia kakou mai loko mai o »a kauleihao o ka nohona haahaa malalo 0 ka mana o kekahi lahui e. ua haaoll au no ke kaua kuioko niahope mal, na ka mea, ma ia kaua i ioaa ai ka lanakila ame ke kuokoa i na kauwa kuapaa aka, ma keia kaua me Serania, no ka makamua loa ma ka moolelo o ke ao nei, ua ku aku ko kakou mau koa. ame ka lahui hōlookao imua o ka o ke kaua ame ka make. no ke kuokoa, 0 kekahi lahui i hoopaaia malalo o n& keehina kapuai koikoi o ka ino. Akahi no o Amerika a hooko i ka oiaio o kOna kahua i hookumuia ai. Ke noho nel oia, aole nona iho wale no, aka, na heie aku oia imua o ke ao holookoa e hoike aku i ka rani Ina ole o ke KUOKOA no ke Ao holookoa. A nolaiia, mai keia wa aku, o ko kakou moko. oia no keia: "Amerika no ke Ao nei." Na lee Akua i liaawi mai ia kakou Amerlka i na kumu maikai, na kahua o ke oia, aole mai ioko ae o kakou wale, aka, mai loko mai o ke ao holookoa, kela pōmaikai nui i ili mai ia kakou. Ua awaiauluia ko kakou mau pono lahul a p.au me na pomaikai a pau o ka nohona lahui kuokoa. | He momi makamae ke aloha a'?tra | oiaio, aka, he mea i oi loa aku no kekahi mamua ae oia. Oia no ke ike kanaka ma ke kaulike. (Humanita~ rianism). Na keia ike kanaka ma fce kaulike e hapai i ka naau ame ka Dcc o kela ame leeia mea mai ke kulana haahaa, a-kau aku ma ke kulana o ke aloha io i ka Jioa kanaka, ma na ano 1 apau e hiki ai ke ol'elo ie 1 ke ao nei." Oka Amenka hqu ka Ame- ' rika o keia la eia no ia ke ku nei imwa I o ke ao nei no keia kaulike o ke kulana 0 ke kanaka. E na Lede ame na Keonimana ia*u e nana ae nei ma keia palaha aina nal , e panee aku nei i ka laula kahi hof a i ka Hae Amerika e welo haaheo nei. : a'u hoi e ike aku nei i ka nee ana o lea j naauao Amerika ma na welelau o na I aupuni e o ke ao nei, ke ike nei 'au na I hoohemahema maoli no o ka poe kālaiaina, na iakou no e kaohi nel la mau j aupuni malalo o ke kuiana o ka naau- ! ao, a he naaupo ioa iakou. I pale kaj ua no na hana haihai karawai, ka naa- , po loa ame ka haunaele iioko*o ke ino, 1 ke kau nei au i na ku)a. na ekaiesia 1 kuokoa, ame na hana hoolaha. i 'ka -na- ' auao ma ke ano akea apau, a na kaia ! mau ike e ae e hoohiolo aku i ka ikaika o ka ino, a paiekana ae, leeia au ! maluna o na mea apau e haule ai o ka , lahui. Ke kukulu pu aku nei sn i ka j makee maluhia o ka lahui Aīnenka i ' paie ikaika no keia kue i ka ino. Ua 1 oleloia mai: "He ku mau ka Am«rika oiaio ma kahi o ka hana, he "kaua *no i ka Repubalika malalo o ke kapa o ka ' makaainana, he mea hoi e kial ana i ke olā oka lahui." Mai loko mai -oia kupaa e oili mai ai na kakoo e ola al o ! ka lahui, a mai loko mai hoi oia, e 011l ! mai ai ka manao laulaha o ka lehulehu, a na ia mau kalai ana e hoike mal i ke ala oiaio e ola mau ai ke aupunl ame ka lahui, i kakoo p'u ia hoi, e na, koa aina, a\o ke aumoku kaua paha. i Na ke Akua e hoomaiu mai ia Amei:'ka ola ka pule e hoomauia 1 keia la: aole hoi no ka Amerlka ana, ake lana nel ; manao, aole kakou i neie i kekrnaa ma ke aia e ola mau loa ai ko kn"koa inoa lahui, aka, hoi, aole no ia mea waie. ko kakou kumu e uwalo aku &fl na malama ana & ka Hakii i.ko kakoo. aupuni, aka. no kona paa loa ma ke apo o kek uokoa ame ka makee i kfi kuokoa o na lahui kanaka o ke ao nel, na ia makee i makia a paa loa i k«wia mau kihi a paa ma kona kahua na !Vca wa mau ioa. Na ke Akua e aloha mai 1 ka poe 1 keehiia,. ame na poe >ws>i 1 opapuia. a Nana no hoi e malamn mal ia Amerika ame ia poe nawaliwali a pau. A i ko ai keia mau mea « lokahi mai e na makaainana o keia alna nani. a e kakoo ae i keia hanu makamae lo o ke ola o Amerika hou. ka Amerika hoi i hoea mai e ku paa ntau l°a. E haawi mai e ke Akua i kan&kaO ka wa keia e kol mai nei poe naau ikaika. i poe puuwal mama. i poe manaoio oialo me na nnui makaukau mau no ke kokua: poe hoi i kaokoa ae mai na koina a ka makee oihana. poe no hoi i piha i na manao akea a me ke kuokoa, Ka poe i makee i ka maemae o ka Inoa laahia. I poe hoi i ike ole 1 ka wahahee. I poe puuwai meemae. i hikl ke "kapaia, he poe kau 1 ke aoull,

poe hoi, e malama ana ma na olhana apau poe hoi e hui pu ole ana I ko lakou mau pono a pau, Ka lakou mau hana e ae apau, Me ka pono, ke ola ame ke kuokoa o ka lahui, poe hoi e kapa loa ana i na makee pilikino a pau. I poe hoi e lilo ole ai ka pono i keehina no ka ino, Aka, i poe e kakoo mau ana no ka pono wale no apau, A pela oe. e ke Akua e Rula mai ai ia Amerika Hou.