Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 10, 9 Malaki 1900 — KE KINOWAILUA I KE KULU AUMOE [ARTICLE]

KE KINOWAILUA I KE KULU AUMOE

He mea oiaio, ua omilo mai ia ke ola ana o Bernice i keia wa, eia nae i kela aaio keia wa a kana kane e haawi ai i na anaina hooiaulea i kona poe hoaloha ame kona poe makamaka, ua hoolaa aku la no o Bernice iaia iho iloko oia mau anaina apau elike me ka hiki iaia ke hana, no ka malama ana i ka hanohano o kana kane. Elike no"hoi me ka mea mau iaia, o na hoaloha o kana kane ka mea nui loa i kona noonoo, pela no oia aku ai ma kela ame keia anaina hoolaulea 1 haawiia e -kana kane. I kekahi la o ka malama o Novemabe, ua halawai iho la o Silivia me ka Haku Opio ma kekahi olaelae pili kahakai, a kamailio iho la laua no Bernioe. "Aoie o'u manao iki he maikai loa ko Bernice ola ana i keia wa a kakou e noho nei? Ua hele kona ano a nananakea pu, a ua emi pu mai nohoi kona wahi kino. "Ua ike au i keia ano e o Bernice elike me kau i hoomaopopo mai la, e Roe," wahi a Silivia i pane mai ai i ka. Haku Opio. "Ke ole nae au e kuhiliewa, ua hoea mai keia ano e ana ona, mamuli o kona maa ole i ke ano o ka noho aua o Pelekane nei. Ua maa loa oia i ka nohona kuulala a akeakea ole ia ma Sana Kilidea. Ua hiki iaia ke lrele ma kela ame keia wahi ana e makemake ai. E pii ana ma na puu, e hele ana i ka hoehoe waapa, ame na hana e loaa ai ka ikaika i kona kino; aka, i kou lawe ana mai nei iaia i Enelani nei, ua loli ano e loa na mea e

hanaia nei maanei mai na mea mau mai i hanaia e ia ma Sana Kiiidea. Maanei e hoopuni mau ia ana oia e na hana ku wale no i ka rula i maa mau ia kakou i ka lawelawe ia, peia hoi ke komo mau ana i na aahu maikai o kela ame keia ano i kupono no kela ame keia anaina hanohano e 'haawiia ana e oe. He mau mea hou loa keia iaia, a i maa ole ai hoi oia ma kona wahi mokupuni i laweia mai ai oia e oe. "Ua manao no au oia ke kumu nui

o keia ano e ana o Bernice, eia nae, ma ka'u hoomaopopo aku, me he naea la he mea okoa loa ke kumu o ka loli ana ae o kona ano. ,Ke hoomaopopo ®ei au, aole ona wahi pilikia iki ma na mea e pili ana i ke ano o na hana i hana mau ia e na poe o ke kulana hanohano o kakou nei, a pela nohoi me ke komo kapa ana. Aole loa au i manao iki penei iho la ka nui.o ka makaukau i loaa ia Bernice ma na hana apau i ike wale ia no mawaena o na

ma ka'u hoomaopopo aku, me he naea la he mea okoa loa ke kumu o ka loli ana ae o kona ano. ,Ke hoomaopopo ®ei au, aole ona wahi pilikia iki ma na mea e pili ana i ke ano o na hana i hana mau ia e na poe o ke kulana hanohano o kakou nei, a pela nohoi me ke komo kapa ana. Aole loa au i manao iki penei iho la ka nui.o ka makaukau i loaa ia Bernice ma na hana apau i ike wale ia no mawaena o na anaina maikai, ke hoomaopopo ae -kaua i kona wahi i 'hanaiia ai, oia hoi kela mokupuni o Sana Kilidea. Ua haaheo maoli no au nona. He mea oiaio loa ua nui kona mahaloia e na poe apau i kipa mai i Ketawina Hale ■nei a ike i kana mau hana ku i ka lokomaikai ame ka oluolu. Ua mahalo loa lakou no ka hiehie maikai o kona kulana, ka olu waipahe o kana mau kamailio ana ame kona makaukau nohoi i ka hulahula ame ka hookani pila. Aole o'u poina iki i kekahi olelo kahiko, e i ana, "E ikeia ana ke kanaka

hiko, e i ana, "E ikeia ana ke kanaka ma kona koko." Ua manaoio loa au, he mau makua o ke kulana maikai kona, Aole o'u wahi kanalua iki ma ia mea." "Malia paha pela io no, elike nohoi me kau i 'hoike mai la, e kuu haku, aka, manao nae au ua hoea mai oia mailoko mai o kekahi ohana omilo wale 0 ko lakou ola ana. Ua hiki ke ikeia aku keia hiohiona maluna o na hele.helena o Bernice. A ma ko'u manao, oia paha ke kumu oiaio maoli o ka eml pu ana mai o kona kino i keia wa, ame k<a loli* ano e ana hoi o kona mau helehelena? Aole anei ou hoomaopopo i kekahi wa i kona ano puiwa wale 1 kekahi wa; a ina hol e, lohe oia i kekahi leo e pae ana ma kahi kokoke iaia, e puiwa wale ana no ia. Ma Inia, ua oleloia o na wahine o keia ano, aole lakou he poe wahine ola loihi." "Aole au i hoomaopopo i keia mau mea au i hoike mai la, e Silivia. Me he mea la o ke kumu nui paha o ko'u hoomaopopo ole ana ia mau ano ona, mamuli ia o ka lilo loa o ko'u mau noonoo apau ma na mea e ae e pono ai ko kakou noho ana. 0 kekahi a'u i manao ai, malia paha ua kaea oia i ka noho i Ketawina Pa nei, a ua makemake paha oia e hoi aku i Sana Kilidea e hooluolu ai no kekahi manawa. Ua lilo no paha keia mau anaina e haawi mau ia nei e a'u i mea e kaea al oia. Ke haawi aku nei au ia oe e Silivia, i ka'u mau mahalo ana no keia mau mea au i hoiko mai nei ia'u. Eia no paha o Gilibeta i Ladana i keia mau la?" "Ae. Aneane hookahi mahina okoa o kona noho ana ma Ladana. Ua ike anei oe, e Roe i kana hana malaila?" "Aole loa au i ike iki i kana hana malaila. Ua lohe mai nae au aia oia maloko o keena o kekahi mau loio makaukau loa o loko o ke kulanakauhale o Ladana. Ua hai mai kekahi hoaloha o'u i keia la iho la i ko'u wa i hele aku nei i kahi hoolulu kaa-alii, ua ike oia ia Gilibeta ma Ladana i nehinei e heluhelu kanawai ana no iioko o ke keena loio ana i noho aku nei. Malia paha e ao kanawai ana oia?"

Ua lullluli ae la hol ke poo o Siliyia a pane mai la ia ia Roe i ka i ana mai:'

"Aole pela ko'u manao, oiai he kanaka makemake ole ia i ka. liull nul i ka Ua hoao no ola ma Inla 0 a'o kanawai. aka, mamuli o kona manao ana e mare ana oia me kekAhi kaikamahine waiwai o Inia, ua haalele aku la oia i ke ao kanawai ana, eia nae ka mea kupaianaha, aole i hookoia kana moeuhane palaualelo o ke kuko ana. Manao no au he 'hana hoehaa hou no keia a ua kaikunane nei o'u e hana mai ]a i keia wa i Ladana. Heaha la uae ia hana, aole hiki ia'u ke hai aku ia oe. 0 ke kuko ioa a Ciilibeta e mare ia oia me kekahi wahine waiwai. A wahi ana i olelo mai ai ia'u, i na e loaa kana wahine nui o kona waiwai, e noho wale ae ana no ia, a o ka waiwai o kana wahine kana e ai haaheo ai; aolaila, ke haupu wale ae la no au, o kana hana no ia e noho mai ia i Ladana, o hakilo ana ia o ka ioaa o kekahi wa<hine waiwai, a ilaila oia e pinai mau aku ai a hiki i ka hooko a hooko ole ia ana o kona makemake. Ua ike aua kamaaina Joa au i ko Gilibeta ano. Aole nohoi i pane mai ka Makuisa Opio no keia mau olelo a Slllvia i pane mai' ai iaia, oiai ua lilo loa kona ■noonoo nui ana no kana. wahine opi<x No Silivia hoi, ua hauoli loa oia no keia ano e ana o Berniee, aia iloko o kona naau kahi i hoopunana malu ai oia noonoo eleele. Ua ake loa maoli no ia e loohia koke o Bernice i ka poino. Ua ake loa maoli no la © lilo koke o Roe iaia, elike no me ka mea i hoike mua ia ae nei.

Ua hoi pu aku la nohoi ua 0pio nei me Silivia mai ke.olaelae pali aku no ka haie. Iko laua hoea ana Qku i ka hale, ua komo aku Ia ka Haku Opio noloko o ka rumi liooklpa, oiai hoi o Siiibia i pii loa aku ai no kona rumi. Aia ko Silivia mau Jceena moo ma kekahi aoao mai o ka holo, e huli pono mai ana i ko Bernice mau keena moe.

I ko Silivia >hoea ana aku iloko o kona wahi keena hookipa a hooluolu nohoi ia wa oia i ike aku ai me ke pahaohao loa o kona noonoo ia Gilibeia e noho mai ana maloko o ia keena nei. I kona ike ana mai hoi i kona kaikuahine, ua ku ae la ia iluna me ka eleu a haawi mai la i kona aloha i kona kaikuahine. "Auwe," wa'hi a Silivia i hooho ae ai, "eia ka oe ia nei nei- Lohe mai nei hoi au e ao kanawai ana oe ma Ladana. I ka wa hea kon hoea ana mai ia nei nei?"

"Ma ka wa au ame ka Haku Opio Ketawina e noho ana maluna o ka olaelae pali kahakai, oia ko'u wa o ka hoea ana mai nei ia nei. Ea, e Silivia, haohao maoli ka hoi au i ke ano e maoli ona helehelena o Bernice. Hele ka hoi a nananakea pu. E Silivia, heaha kau mea o ka hana ana i anoe loa ia ai kona helehelena? "Aohe a'u mea o ka hana ana maluna ona," wahi a Silivia i pane aku ai iaia, me ka hoomau ana aku nohoi i ke kaniailio ana. "Ma ko'u manao, ua l lili oia ia'u, a oia ke kumu o ke ano e ana o kona mau helehelena. O ko'u ; noonoo loa, ua ike oia no kela hoopaI lauia ana o'u ia Roe, a oia paha ke kumu nui o kona lili ana ia'u. E kuu ' kaikunane, aohe a kaua nana aka nolna. O ko kaua pono ka kaua mea nana nui." i "He oiaio loa kau i hai mai la ia'u, j e Silivia, aohe au wahi mea i hana aku maluna ona?" j "0 ka mea oiaio loa ia, e kunane. A lieaha hoi kau haaa ma L»adana iiako o keia mahina hookahi au i noho mai nei malaila? Ua kohu loio loa aku nei paha oe?" "Aohe no a'u hana nui Joa o ka lawelawe ana mai nei ma Ladana" i pane mai ai o Gilibeta i kona kaikuahine "Aka, e hai aku nae au la oe, ua lilo keia wahi hana ano nui oie i han&ia ai e a'u i mea e loaa ai ia'u kekahi poj maikai nui loa. Ua loaa ia'u kokahi i mea waiwai nui loa; a ina e "holo lea | ka'u mau 'mea e hoolala nei I keia wa> alaila, o ko'u noho no ia i luna o ke- . kahi pomaikai nui." | "Pehea la; ua pili anei kena mea au e olelo mai nei ia Bernice. Ua huli [ anei oe i ka moolelo e plii ana ia Berniee maloko o ka huke hoopaa moolelo e pili ana i na'lii o Pelekane nei, a ua loaa ia oe kekahi mea e pili ana ia Bernice?"

Ua puai ae Ja ka ula oheloholo ma na papalina o Gilibeta. E hoike mai ana ia hiohiona maluna ona i ka loaa lo ana o kekahi mea ano nui loa e pili ana ia Bernice. aka, aole nae oia i ae mai ia mea ia Silivia.

"Pehea i maopope ai ia oe, no Berniee ka'u mea o ka huli ana ma Ladana? He wahine mali'hini loa oia la oe ame a'u, pehea auanei e pololei ai ka'u huli ana me ka loaa mua ole o kekahi •kuhikuhi e hiki ai ke huii aku me ka holopono? O ka mea oiaio, aohe mea liookahi i ike i ka mooleJo e pill ana i na makua o Bernice koe wale no ke Akua ka Mea Nana oia i hana? Ke ike aku nei hoi au maluna o kou mau h©lehelena i keka'hi nanaina ano e loa. I ka wa hea e pau ai keia ano e ana o kou mau helehelena? Ua maopopo k> ia'u o ke kumu o kou ano e ana no Bernioe no ia." "I keia po e hookoia ai ka mea a ko'u naau i kuko nui ai. Ua maopopo Ioa ia'u, ua hele o Roe, a aloha maoli i keia wahi kaikamahine noho kahakai 0 kela wahi mokupuni kuaalna loa o ke ao nei. Ua nui loa kona minamina 1 keia wahi wahine ana, a, aole ona wahi makemake iki e make o BernW Ua hoomanawanui ilio nei hoi oo,

wahl mea a loaa mai ia'u o na manaomai a Roe mai, a noiaila o ko'u l&welawe wale aku no i ka hana a'u i makemake ai e hana no ko u pono, oia "waUe no ka mea a'u e hana aku ai. imi la nohoi oe i kou pono a pela nohoi au e imi nei i pono no'u, oiai ua ike maopopo no kaua he mau keiki makua ole kaua e noho nei. 0 Bernice ka. puu lepo nana e akeakea nei i ko'u Jcjui ana aku maluna o ka waiwai, a ina « kaawale ae keia wahi puu hoopulakaumaka a'u e ike nei, o ko'u noho koke no ia iluna o ka waiwai ame ka ihaaohano. E hana ana nae au i keia hana me ke akahele loa. Ma ke ano hele liilii no au e hana aku ai, a hiki i kona kaawale loa ana aku mai a'u aku. me ka hoohuoi ole ia o ke ano o kon& kaawale ana mai a'u aku." Aole nohoi i hoike mai o Gilibeta i kekahi nanaina ano e maluna ona. "Alaila, e kamailio paha auanei oe me kahi kahu hanai o kaua, oia hoi o Ragl, no ka mea e pili ana i keia hana au e hana aku ai. Ina pela ea, alaila, e hookuu au ia oe e kamailio pu me ia, a. © haalele au ia loko n«i o ka rumi i Mkl ai ia olua ke kamailio no ka olua hana. a e hele ae hoi au e ike ia Bernic«, oiai aole au i ike iaia ma £o'u wa i teiki mai nei." I kēla wa i ku ae ai o Gilibeta iiuna a puka aku ia mailoko aku o ka rumi, me ke pani ana mai 'hoi i ka puka mahope ona. I ka wa no ana i pani mai ai a paa ka puka, o kona manawa ia i lohe aku ai i ke kahea ana aku o Silivia ia Ragi. Ia wa nohoi i puka ae ai kekahl manao iloko ona, e pono oia e liakllo pono loa i ka hana a kona kaikuahine i makemake loa ai e hana maluna o Bernice elike 'hoi me kana i lioike mai ai iaia. Nolaila, ma kahi 0 kona iho ana aku ilalo no ka ike ana ia Bernice, ua liaalele iho la ia i kahi ana e ku ana, a hele aku la ia no ka. rumi moe o kona kaikuahine. I kona weh« ana aku i ka puka, aia hoi, ua paa. Me ka eleu nui lalau iho la ia 1 kekahi huhui uwea i hanaia no ka wehe ana i na puka laka ki o loko o kekahi hale, a me ia mea wehe mai la ia i laka o ke pani puka, a hemo mai la ua puka la. Komo aku la oia iloko o ka rumi rooe o koua kaikuahine. Lohe aku la ia i ka hamumu ma'i o na leo kamailio o kona kaikuahine me Ragi, a ma kana hoomaopopo aku ma ke ano o ka laua mea © kamailio ana, he mea ano nui loa ka laua e kamailio ana. Ua huli •hou ae la hoi ia a pani aku la i ka pukaona i wehe mai ai, kl aku Ia nohoi a noo

Ala kona kaikuahine ame ko laua kahu haoiai iloko o ka rumi hooluolu kahl i noho ai, ka rumi nohoi ana i haalele aku ai i kona kaikua<hine. He--4e aku la ia a pee mai ia mahope o kekahi paku veleveta e uhi ana i kekahi pnka aniani.

A.ole hoi i iiuliu kana ku ana iho ma ia wahi, aia hon, me ke pihoihoi nui loho aku la ia i ka halulu ana mai a na kapuai wawae o Silivia ame Ragi. Aole i liuliu, komo mai la laua iloko o ka rumi ana e pee ana. Hele mai la laua a noho iho la ma kahi kokoke loa i kahi pahu Inia 'e ku ana ma ke poo o ulana loa nei wahine ma Inia no keia ano hana pepehi kanaka. Ua lohe au he kahuna kulu wai liilii keia. Ala ma na huna laau kekahi make a ia nei, a i kekahi wa ma ka pule i na auma*kua o lakou. Aole i neie a waiwai ole ka'u mahina hookahi o ka noho ana ma Ladana no ka huli ana no kekahi mea e pili ana ia Bernice. 0 ka mea i loaa ia'u he mea ia e hiki ai ia Haku Ketawina ke haawi mai ia'u i huina tlala nui loa no kona ike ana ia mea. Aka, aia nae ko'u waiwai io aku ma o Bernice la, He mea oiaio, aole keia he wahi kaikamahine no ke kulana haahaa o loko nei o ka aina, aka, he kulana kiekie kona.

B kuu makamaka heluhelu, e aui iki ae ka kaua mna ana no ka Haku Opio ame kana wahine oiai iaua e noho ana maioko o ka rumi hookipa. Ma ka wa a Roe i komo aku ai iloko o ua rumi "hookipa la, e noho mai ana no o Bernice malaila e kali ana nohoi t> kona hoea aku. I ka liele ana aku 0 ua Haku Opio nei a noho iho la ma ka aoao o ua wahine opio nei ana maJca moe o kona kaikuahine, a <he wahi mamao iki aku hoi ia mai kahi ana e pee ana mahope o ka paku veleveta o ka puka aniani. "Ua maikai loa ko iaua komo ana mai nei iloko nei. E hiki ana ia'u ke lohe i na mea apau a laua e kamailio ana. Ua maopopo ia'u, e makemake ana ua kaikuahine nei o'u e hana anaana o Ragi maluna o Bernice. Ua kaluna o ke ko-ki, ua lalau koke mai la no o Bernioe i kona a-i a ko aku la me ka malie loa a pili kona poo iaia. Huli ae Ia ia a honi i kana kane me ka hiolo ana iho o kona mau waimaka. Ia wa i ninau aku ai o Roe: "Heaha hoi keia hana houpuupu au e kuu aloha e hana mai nei i keia wa?" "E Roe, e kuu aloha pau ole, ka mea nui hookahi a kuu puuwai i hiipoi ai, alofha oe, a aloha nohoi au. Ua kokoke mai paha ka wa e kaawale aku ai au mai a oe mai. Ke ike mai la no oe i ko'u ano i keia wa, ua hele au a ano ole i nei wa. Mai huhu mai oe ia'u, e kuu aloha, ke hoike aku nei au ia oe i kekahi mea maa mau loa ia makou i ka ikeia ma ko makou mokupuni noho 1 ke kai, a ola keia. Ike aku nei no

ko'u uhane i keia wahine eleele o ka hele ana mai nei a hoaahu mai nei maluna o'u i kekahi lole mare, a ma ka'u hoomaopopo iho i ke ano ua lole nei ua like no ia me ka lole a'u i komo ai ma ka po i haawiia ai ka ahaaina mua loa ma Ketawina Hale nei ma ka la a kaua i hoea mai ai ia nei. Ike aku nei no hoi au i kou uhane e noho ana ma ka aoao o kekahi pahu kupapau, a I ia wa i hele aku ai au a honi iho la ia me ka olelo ana aku nohoi, ellke me keia: "E Roe, no'u no keia pahu o ka hanaia ana. He wahine eleele ka mea nana i hana i keia pahu no'u. E kaa~ wale ana kaua. Darling, goodbye. I ka'u mau huaolelo ka hoi ia o ka pane ana iho ia oe, a o ko'u puoho ae la no ka hoi ia. A ike iho la au he moeuhane ka kau i ike ai. oka mea maa mau i ikeia e makou no ke ano moe elike iho la me keia e kaawale aku ana au mai aoe mai. Nolaila, e Roe, e hele ana au aohe mea nana au e kaohi iho. Manao nae au, he mea ia nou e pono ai a e hauoli ai oe. Aohe a'u waiwai e noho pu iho ai me oe. Ehia ka hoi mea aloha o kuu ike hou ole i ka maka o kuu aina aloha. Aole au e ike i kahi i hoopunana miva ia ai o kuu aloha nou, e Roe; aole au e ike ana i na aekai a kaua i holoholo ai me 'he mau manu ulili holo kahakai la; aole au e ike i ka aeone opiopio o

kuu aina, aole hoi i ka iimu halihali aala o na lae pohaku o kuu wahi mokupuni aloha. Noiaila, e Roe ina he mea oiaio e kaawal6 aku ana au mai a oe mai elike me ka hoike a ka po ia'u, alaila, i nonoi aku au ia oe, e hoihoi aku no oe ia'u i kuu aina i noho al a kupa a kamaaina, a e hana hoi oe i wahi he kupapau uuku maikai no'u ma kahi ana o luna o ka lae kaliakai i ioaa ae ai au ia oe. E Roe, e honi hou aku au ia oe. Aloha oe, aloha nohoi au. Ua hai mua aku no au ia oe, aohe ou pono owau kau wahine. Olelo mai nohoi au ia oe, he kaikamahine makua ole au, a, aohe nolioi a'u ioaa, aohe ou waiwai, aka, mamuli no nae o kou hoopaakiki, ua au mai ia au i ke kai me oe. Ua like au ia oe me kekahi pua i pau kona ala, a i pau kona nani. Pela anei e Roe, e kuu aloha?"

Aole e hiki i ka Haku Opio o Ketawina Hale ke aua iho i kona mau waimaka no keia mau olelo a kana wahine i hoopuka mai ai imua ona. Ma ka wa i pau ai ka olelo ana mai o kana wahine, ua pane aku la oia iaia:

"E Bernice, aole oe i ike pono i ka nui o kuu aloha nou. Kuhi au ua ike pono la oe ia mea, aole ka. Elike no me ka'u i hoike mau aku ai ia oe i na wa apau no kuu aloha pau ole ia oe, pela no au e hooia aku nei imua ou. O kau mau olelo i hoike mai nei no kou kaawale ana mai a'u aku, aole o'u manaoio iki ia mea. Aole—aole. He waiwai nui loa oe ia'u nei e hiki ole ai ia'u ke hoohemahema aku ia oe. No, no. E Bernice, mai liaalele mai oe ia'u. Mai hookuu hookahi mai oe ia'u e auamo aku'au i na ehaeha he nui o kou hooneleia ana mai e kou aloha. Auhea oe, e hoopoina loa kana i keia mau mea au i houpuupu mai nei. You shall not elie." (Aole oe e make).

"0 kou manao ia e Roe; a o ko'u manao noliol ia; aka, he okoa paha ka ke Akua e hoike mai nei ia'u. E kapa niai ana paha oe ia'u, 'he wahi kaikamahine ano olalau au a ano opulepule hoi no ko'u kamailio mau aku ia oe ma leeia ano olelo, aka, i hai aku au la oe, he mau mea oiaio loa no nae keia. Aohe mea e manalo ai. E kuu aloha, e kaawale au e pono oi, i Joaa ai ia oe ka hauoli oiaio, ka hauoli e niaha ai kou naau. Ke hoike mai nei ka po iau, e uwe kanikau aku ana oe ia Bernifte o na aeone o Sana Kilidea, ke hai mai nei ka puana a ka moe, e ike ana oe iaia e hoaahu hou ia ana i kona aahu mare, a mamua ae hoi o kona waihoia ana aku iloko o ka pa'hu kupapau he mau huaolelo no kana e haa« wi iho ai ia oe no ka wa liope loa." l\ela wa i komo mai ai kekahi kauwa, hoike m£i la ua ikeia aku kekahi mau kaa e holo mai ana no Ketawina Hale, a hoomanao ae la ka Haku Opio he poe malihini kipa keia e hele mai ana i ko laua home. MOKUNA V. KA OHUMU ELEELE—KA MEA HlJna Weliweli Loa—Ka Puuwai a ke Aioha ole. Aole 1 manao iki o Silivla, eia kona kaikunane ke pee nei iloko o kona rumi moe, elike me ka kaua, e kuu makamaka "heluheiu i ike ae nei, ma ka mokuna i hala. Mamua hoi o ko Silivia~hoomaka ana e lawelawe aku i ka hana ana i makemake ai i kona wahi kahu hanai e hana, ua kauoha aku la ia iaia e hele e hoopaa i na puka komo apau o ke keena. Ua hooko aku la hoi ua wahine Inia nei i ke kauoha a kana hanai opio. I ka paa ana o na puka apau, ua hoi mai la ia a*nolio iho Ja maluna o kona nofho. "Manaoio loa no anei oe e Ragi o kaua wale no ko loko nei o keia keena, aohe mea hou ae?" wahi a Silivia i ninau mai ai ia Ragi. "Auhea oe e kuu hanai, o keia .la au i makemake ai e hooko aku au i ka mea a kou naau i iini nui ai, he la ino keia. Eia ka manu ona kuahiwi ke hoomakakiu nei i ka lae kahakai. Ke lele nei ka Pueo, ua pa kanaka ia. He kanaka paha ko kauhale, ke wela nei ka piko o kuu poo. E hoopanee kaua i ka hana o nei la a kahi la okoa aku."

"Alaila, e olelo mai ana anei oe ia'u, e Ragi, eia iloko nei o keia rumi kekahi kanaka ola; a e ike mai ana hoi ia

i ka kaua mea e hana aku ana? Hele pela! Owai hoi ia kanaka e komo mai iloko nei o keia rumi? Aole ou manaoio i kau mau olelo lioomaka'uka'u a hookakanalua e kamailio mai nei. O ka [mea maopopo, he moeuhane palauale- | lo wale no kau, e Ragi, e hoike mai nei. j E hoolohe mai oe i ka'u mea e hoike 'aku ana ia oe." , I Ua luliluli ae la ke poo oua wahine Inia nei, a olelo aku la ia Silivia: "Nani nohoi kou hoopaakiki, e kuu hanai. Manao anei oe, i luahine kuu kino nei iloko o ka'u hana i lawelawe ai a kamaaina, me ka maopopo ole ia'u o ka'u mea e hana ai, a e kamailio ai hoi? Aole loa t>ela! O kuu ike, aohe mea nana e hoopuhili la. mea. Ua hahaia e a'u na wa'hi apau o ka aina ame ka moana, aohe mea huna pohihihi i koe. E hai aku au ia oe, ke ku mai nei ke kahoaka o ko kaikunane imua o'u, a me he mea Ia o ko kaua hoa paio aku ana no ia ma keia mau mua aku. Ua kuko loa oia e loaa ko punalua iaia, a ma ona la hoi e loaa ai he pomaikai nui iaia, aka, aole nae e hookoia ana kona makemake. O ka kaua hoohonua ana i ka kaua hana i keia la, e hoike aku no wau ia oe, e loaa ana no he hookoia ana o kou makemake, eia nae, ma ia hope aku e ala mai no keai hana a kaua e hana nei i keia la, a nanahu mai ia oe ame a'u. Nolaila, e kuu hanai, i la okoa aku ko kaua e hana ai." Ua lilo keia mau olelo ana e kamailio nei ia Silivia i mea na Gilibeta e hooiaio iho ai iloko o kona naau iho, no ka ike io o ua wahi kahu hanai nei o laua. He lohe olelo wale nohoi kona, akahi no hoi oia a ike pono. "Peliea; manao anei oe," wahi a Si)ivia i ninau mai ai i ua wahi wahine Inia nei, "eia o Gilibeta iloko nei o keia keena?" "Aole 'hiki ia'u ke ae aku, a ke hoole aku imua ou no ia mea. Eia paha oia iloko nei, aole paha; aka, o ka mea maopopo ia'u, ua hui iho nei oia me oe he mau minute wale no i hala ae nei, a, oia pumehana o kona noho kino ana me oe, oia ka'u e ike nei i ka wela o ka piko o kuu poo, a oia ko'u mea i kamailio aku nei ia oe, ma ke ano o ko kaua enemi aku ana ia. Ma ka'u hoomaopopo eia no oia iloko nei o keia rumi."

Aole i kana mai ka pioo o Gilibeta i kona lohe ana i keia oielo ana a Ragi, ua manao oia, aia no oia iloko o ka rumi ma ia wa. 0 Silivia kekahi i hoopuiwa nui ia no keia mau olelo a Ra"Hele a loaa o Gilibeta ia kaua ilo(Silivia) ia Ragi. « "Helea loaao Gilibeta iakaua iloko nei okeia mmi, elike me kau e kamailio mai nei ia'u, he keu io no kou ike, e Ragi. Ina pela, imea e hoopauia a} ko kaua kuhihewa, e huli kaua ia loko nei o ke Keena." 0 ka wa ia a Ragi ame Silivia i noke ai i ka huli maluna a malalo o ka moe, mahope o -ka <holowaa waiho kapa, Pau o loko i ka huliia, pela nohoi mahope o kahi pahu Inia, ame na wahi e ae he nui o loko o ka rumi, a koe o hope o ka pale veleveta o ka puka aniani a Gilibeta e pee ana me ke pihoihoi nui o loaa aku oia i kona kaikuahine ame Ragi. "Aohe la!" wahi a Silivia i pane ae ai. "Aohe o Gilibeta o loko nei o ka rumi. Ua halahu ko ike, e Ragi. Ua lilo i mea ole." Aka, aole nae i hoopauia ko ua wahine Inia manao loa ana no ko Gilibeta noho kino maoli ana iloko o ua keena nei, elike me kana i manaoio loa ai. 0 ka loaa ole ana o Gilibeta ia laua ma ka laua huli ana, aole ia he mea 'i hoopau mai i ka pioo nui e hoikeia mai ana e na onohi maka o Ragi. E noke mau ana nohoi ia i ka alaalawa ma kela me keia wahi o ka rurni. "Aohe a kaua mea hou aku i koe e kali ai" wahi a Silivia i p&ne mai ai ia Ragi, nolaila e 'hoolohe māi oe i ka'u mea i makemake ai ia oe e hana maino'u." "E hoike mai oe ia'u i kou makemake, e kuu hanai," wahi a Ragi i pane aku ai me ka mau ana no o kona ano pioo. "Ae. E hoolohe mai oe. Ua lohe au 0 kou mau leaikunane elima i hala aku 1 ka make, he poe kahuna -kiekīe loa lakou no Inia. Ua oleloia, ua hiki i ka lakou mau leo pule ke wawahi i na paia paa o ka lani a haule mai ka. ua. Ua hiki ia lakou ke wawahi i na pohaku paa me ka leo o ka lakou mau pule; a he lehulehu wale aku hoi na hana kupaianalia i hiki ia lakou 'ke hana. Ua lohe au, ua loaa mai la oe kekahi lihi o keia ike o kou mau kunane. Aole anei pela?" "Ua loaa mai ia'u ko lakou ike kilokilo a nana ouli. A ua loaa pu mai no'hoi ia'u ko lakou ike lawelaw-a ma na laau lapaau i hamaia e lakou mai loko mai o na laau o Inia." "Makemake au e kokua mai oe ia'u ma kekahi hana a'u i makemake nui loa ai e hookoia. He enemi ka'u i makemake ai e hookaawaleia mai ke alahele aku e loaa ai ia'u ka waiwai ame kā hanohano. Ke maopopo aku 5a no paha ia oe ka'u mea i makemake ai,." 1 keia wa i anapa ae ai kekahi mea ma na onohi maka o Ragi, haule iho la kona mau kuli ilalo, kulou iho Ia kona poo ilalo, a liuilu aea ae la oia iluna, a hele aku 3a a ma kahi e ku ana ka pahu Ini£U Lalau iho la ia he wa'hi ki iloko o kona pakeke. Hookomo aku ia hoi ma keleahi holowaa uuku, ki ae la a hemo mai la ua wahi holowaa nei. Aia hoi o Gilibeta ke nana hoa-iki mai la mawaena o ka hakahaka o na aoao elua o na pale veleveta o ka puka aniani. Mailoko mai o ua wahi holowaa la i wehe mai ai oia i kekahi wahi pa'hu niho elepani, i hanaia me ka nani loa. Noho iho la oia maluna o ka papahele. me ka hoohulihuli ana ae hoi i ua wahi pahu niho Elepani la ma kona lima He wahi pahu huinaha keia, nona ka 'oa ma na aoao apau lie eha iniha. Ua 'ioohiwahiwaia keia wahi pahu me k? vai gula. 0 kona kii ame kona ano hanaia no ia mamuli o ke ano i ma«> ■nau i ko Inia poe. Aia hoi ma kel? 'me keia kihi o ka pani o ua wahi pa '"«u la, ua omauia iho he pohaku rub f nani loa, i like ko lakou hooluu ulan ■>. me he ula la no ke ahi. Aia mawa ■*na ponoi iho o ke pani ua palapalai' o moh hua nolanala, ma ka olelo Inia % penei ke ano oia mau huaolelo: "E hoopomaikai ana ke Akua Kare o Inia i ka mea e lawelawe p oa i kona mau mea huna o ka mak' .me ke ola." (Aole i pau.)