Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 10, 9 Malaki 1900 — KA NINAU O HAWAII MA KA AHAOLELO [ARTICLE+ILLUSTRATION]

KA NINAU O HAWAII MA KA AHAOLELO

A hoea mai i ka la 26 o Feberuari aku nei, he elua hoi la, mamua ae o ka pau ana o ka mahina o Feberuari aku nei e noonooia ana no ka Bila Kanawai Hawaii imua o ka Aha Senate. Nolaila, ma ka hoomaopopo aku, aole i hooholo loa ia kela bila kanawai imua o ka Aha Senate ma ka malama aku la o Feberuari. O "keia mahina i manaoia ai kona hooholoia ana, ina nae e loaa ole na mea e akeakea ana i ka noho ana o ka Hale e noonoo ma keia nee ana mai la iloko o ka mahina o Maraki nei. Malia paha, e hookaulua hou ia aku ana ka wa e holO loa ai ke Kanawai o Hawaii nei no kekahi wa hou aku, mamuli o ke kuikahi like ole o na Bi!a Kanawai e hooholoia ana e na Hale elua—ko na Senatoa ame ko na Lunamakaainana-—oiai, he okoa no ke kulana o ka Bila e hooholoia ana e ka Aha Senate, a he okoa nohoi ka Bila e hooholoia ana e ka Hale o na Lunamakaainana. A mamuli oia like ole ana, e noho ai he Komite huiia o na

Hale Elua no ka noonoo ana i kahi e loaa ai he lokahi ana o ua mau Hale la elua o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia.

O ka noonoo ana i ke Kanawai Kumu o ke Aupuni Panalaau o Hawaii nei i huiia aku me Amerika Huipuia, oia ka hana a ka Ahaolelo Nui e noho mai la, ka hana boi a ke Kuokoa i onou mau aku ai imua o ko ka lehulehu holookoa mai Hawaii a Niihau, ma ke ano o ke Kumuhana ola hoakahi wale no ia imua o ka Ahaolelo Nui o Amerika Huipuia.

O ka holo ana mai o keia kanawai, oia ka hoopau ia\ana o na kulana noho Aupuni maopopo ole a kakou e noho nei. A ma ia washol kakou e ike ai i ka poe na lakou e noho mai ka "Waa Aupuni" hou o Hawaii. O ke kali me k.a 'hoomanawanui t)ia wale no ka kakou hana i keia wa.

Ke hoolaha aku nei makou ma keia wahi o ka makou pepa i na mea i loaa • mai ia makou no ka mea e pili ana i ka. Ninau Hawaii e noonoo ia mai la maloko o ka o Amerika Huipuia, oia hoi ke Kanawai no ke Aupuni Teritori o Hawaii nei, elike me na ! mea i loaa mai ia makou ma ke ku sna mai o ka mokuahi Coptic mai Kaleponi mai ma ka Poakahi nei. WASINETONA, Feb?ruari 24.—1 keia la holookoa i noonooia ai e ks Senate ka Bila Kanawai Hawaii. Ua laula no ka hele ana o na kamailioia ana, 1 p.ka, o ka mea ano nni nae, oia ka hoolo'i i waihoia mai e Sen3toa Platt o ka ; ir„v, r īra n no ka 'hooko-| huia ana ame ka loihi o ka wa e noho | ai na lunakanawM o na aha hooko'oo ke Aupuni Hawaii. Ua lilo no-' hol ia manawa i wi kupono no Seuptoa Tf I 'man o ka Mokuaina o Kirolina. Hema e haiolelo M me ka ikaika ame ( ke oolea, a maloko o im haioleio nei ana ua kiola ae la oia he<mau olelo i- j kaika loa e ahewa ana ia Senatoa Mo- • eana o Alahama. a ua kue ikaika ae nohoi oia i kekahi mau Pauku o loko o ka Bila Kf>pawni, o ka oi aku nae o ka mea e pili ana i ka Pauku no ke kolio balota ana. Ma ka wa i noho ai ka Hale, ua hoomai o Senatoa o ka Mok"alra o Maine i ka B"a Kanawal no na o na ame na Luna Aununl i ko na Aina E. me ka olelo ana mai e nonoi mai ana ia e hapaiia Vi nannoo?" nn.a n'" Ei'a Kanpwai ma kq mna ioa e loaa ana ka pono ma keia pule ae. I ka pau ana o na hana mua loa i tnan ma k'» o k<> Senate, ua ku mai o Penmse o Penesilevenia a mai no na hin* o ka la,i n6e riM an«> i noho 9"a o ka Mea Hanohano M S. Ouay o Peneai'evprfq, a o'eīo nu mM la hof, ao'e oia i makemake e happi i ka noonooia ana oi" knmnhnna ma keia la. . "Ua n«»e #« « hoike aku imna o ke Senate " wahi ana i pane mp} ai. "e h»nal mqi ?na nu i ka nooo ua Olelo Hooholo la i keia ae. a ina ao'e i kekahi o k 1 » hapa nui o k» Komite no na Ko>*o e Wmailio ma ia aoao, aiaila. e hnr>nn>ka *ku ana ka o k° K<v>ite e kmailio maluna oia kumuliana." Mahore iho hoi o k» hoohnir>fa ana o kekahi-mau BHa liilii e ae, ua hnnai hou ia ka noonooia ana o ka Bi 7{ i Kannwai o ke Aununl o Hawa^i. 0 ka ninau i pau ole I ka noonooia, oh ka hoolo'i a P'*»tt o Konetikuta. e hoihoi ana na ka Peres'dena o Amerika Huinuia e hookohu i na Luhakanawni o ka Aha KiPkie ame n%Luuaka-i nawai o na Aha Kaapuni, a nl ke Kia-'

aina hoi o ke Teritori e hookohu aku i na luna aupuni e ae, a e kaupaleia hoi ka wa e nolio ai keia poe lunakanawai ma kalakou mau oihana i eha makahiki wale no. Ua haiolelo loihi o Platt ma ka aoao kokua i kana hoololi, a ua hoakaka mai oia, o na olelo o loko o ka Bila Kanawai a ke Komisina Hawaii elike me ia e ku nei i keia wa, ua kue loa ia i na kanawai oia ano hookahi maloko o na kanawai kumu apau o na Aupuni Teritori o Amerika i lilo i mau Mokuaina i keia wa. Ua haiolelo ikaika mai nohoi o enatoa Tillman ma ka aoao kue i ka Bila Kanawi elike me ia i waihoia mai ai imua o ke Senate, a hoahewa loa mai la oia ia Senatoa no kona kspae ana i na rula maikai mawaena 0 na hoa o lako o ka Ahaolelo. Ua pili hoi keia hana a Mogana no kekahi hana i hanaia ai e ia i kekahi la mamua aku nei, oia kona ae ole ana ia Tillman e pane aku i olelo 1 hoikeia mai e Wo!cott o Kolorado no ka mea e pili aua i ke koho balota "nmi-a-puaa" ma ka mokuaina o Karolina Hema. Ua olelo mai la o Tillman penei: "Ua inaina maoli au no ka hana 1 hanahi mai ai ia'u e Senatoa Mogana. Aole loa au i hoomaopopo iki iloko o ko'u wa apau i noho ai he hoa no keia Aha, ua loaa mai ia'u kekahi hana makamaka ole ia ana mai e kekahi Senatoa e e, elike la me ka hana i loaa mai ia'u mai a Senatoa Mogana mai." Ua hoao ae la hoi o Mogana e pane ae ma ka wa a Tillman e kamailio ana, eia nae, ua peahi mai la ka !ima o Tiilman iaia e noho iho oia ilalo, me ka oleo ana mai lioi: "Ke hoole nei au i ka ae ana aku iaia (Senatoa Mogana), oiai, ua hookaawale loa aku oia iaia iho mailoko aku o ka poai o na hana makamaka a hoaloha ana ma ka mea e pili ana ia'u." A hoomau mai laoia i ke kamai'io ana ma ka aoao e nema ana i ka Bila Kanawai, no ka mea hoi e pili ana i ka pono koho balota.

"Aole o'u wahi kue iki i ka loaa ana lie pono e pulamaia ai na pono o na ilikeokeo o Hawaii, aka, o ka'u e kue nei, oia na hana hooleamani a hoopalaimaka a kekahi poe oloko nei o keia Hale, ka poe hoi e olelo ana he mea pono ka ke okoa loa ka hoohana kanawai ia ana o na kanaka ma Hawaii, mai ka mea i ikeia no na kanaka e noho ana m Lusiana, Miaieipi, Karolina Hema ame kekahi mau Mokuaina Hema e ae. O na ilikeokeo o ka Hema, he poe aloha ainā lakou. Makemake no au e pulama aku oukou i na keokeo raa Hawaii, aka, mai hoao nae oukou e hana ia hana ma o ka han hookmani la."

Aiaila, helulielu mai la o Tillman i kekahi palapala i loaa aku iaia mai kekahi mea aku, aole nae oia i hoike mai i ka inoa o k mea nana ua palapaia la, a maloko hoi oia palapala, ua oleloia: "o ke kanaka e kue ana i na Barona Kopaa o Hawaii, ua ku' kona ola ma ke kulana kupilikii."

Ua koi aku hoi o Clark o Waiomina e hoikeia mai ka inoa o ka mea nana ia palapala, me ka olelo ana 'hoi, aole pono ke pono kamailio wale ia na olelo oia ano imua o ke Senate. Ua hoole mai nae o Tillmau i ka hoike ana mai i ka inoa o ka msa nana ua palapala la.

Mahope iho hoi o ka Senatoa Clark hoike ana i ka like loa o kona manao me ko Tillman, ua olelo mai la ia:

"Ma ka wa i hoahewa mai nei o ke Senatoa mai Karolina Hema mai no ka hookamanl o na Senatoa o ka aoao Repubalika, ua hoea mai ia ahewā aha ma k6 ano oopa loa mai iaia ponoi ma,i, mamuli o kona ku ana ma ka aoao e olelo ana ma ka inoa o ke Akua Mana Loa, aole e koho balota na nlka." Pane mai la hoi o Tillman, oia ano olelo, aole ia i pili i ka'u mea i kamailio aku nei. Alaila, pane hou o Clark —E hoike mai ana anei oe imua o ke Senate, aole o oukou hoao ma ka Hema e kinai i ka pono koho. balota o na negero? Ua pane hou mai la o Tillman me ka piēna nui, Aole. E 'hoike aku au, ma Karolina Hema, ua hoao makou na ilikeokeo elike me ka hiki ia makou ke hana e koho balota ole na nika. Ua hoolaha mai la hoi o Tillman e la\jre mai ana ia he hoololi no ka Pauku o ka Bila Kanawai e pili ana i ke koho balota o ka mokuaina o Karilina Hema. Ma ka hora 4:40 noho ke Senate ma ke ano Aha Hooko, a ma ka 'hora 4:45, hoopaneeia.

• — WASINETONA, Feberuari 25.—Ma ka wa i pau ai o ka haiolelo a Daniela ma keia la imua o ke Senate, ua hapaiia ka noonooia ana o ka Bila Kanawai Hawaii, a ua hoomau hou o Senatoa Mogana i kan hiolelo. Aole nohoi i pau ka Mof?ana kamailio ana, a ua haawi oia i ka Hale ma ka hora 3:25 p. m. ia Mr. Aldrich, a nana i wai'ho mai imua o ka Hale i ka hoike o ka Bila Kanawai Waiwai. I ka pau ana o na hooponoponoia ana o ka wa e hapaiia ai ka noonooia ana o keia hoike, ua hanai hou ia ka noonooia ana o ka Bila Kanawai Hawaii. Aiawa i ku mai ai o Senatoa Vest o ka mokuaina o Misouri, a kamailio mai la maluna o ke Bila Kanawai. Olelo mai la oia, ua kue ikaika loa ofa i ka 'hoohuiia ana mai o Hawaii, aka, i keia wa he ninau make ia. "E koho ana au ma ka aoao kokua i ka Bila Kanawai," whi ana i olelo mai ai. "Ua kaa loa ae keia Bi!a Kanawai mawaho o na mea e ulu mai ai he mau ninau pili Kumiikanawai, elike hoi me ke Kumukanawai o Amerika Huipuia nei, aole nohoi i hoala mai keia Bila Kanawai i na ninau elike me na mea i hoalaia mai ai e ka Bila Kanawai e pili ana ia Porto Rico me na Mokupuni o Piiipine.' Ua manao hoi ola, e pono no e haawi aku ka lahui i na mahalo ana i na Senatoa na lakou i hoomakaukau i keia B*'a Kanawi. Aole he whi pauku ma#loko o keia Kanawai e hoololi ana i K->naw«ti Auhau Dute o Amerika Huipuia nei ,aole nohoi he wahi pauku hookahi e hoole ana, aole o Hawaii he lihi a he hapa no Amerika Huipuia nei. "0 ke e olelo ana, ua hiki ia Amerika Huipuia nei ke paa i kekahi Panalaau, ma ke ano oia ke "o>jo haku maluna aku oia wahi, a o kona poe kanaka hoi, he poe kauwa nana, oia ka lua ole o na kumumanao weliweli loa i hoikeia ae iloko o keia mau makahiki o ko'u lawelawe ana i ka hana a ka lehulehu." Ua hoike maoli ae hoi ia, ma ka mea e plli ana. i ka hihia o Dred Scott, ua 'na k" manao o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie ma ka hoo>inlo ana ua paa aku no maluna o na Panalaau (Teritori) ke Kumukanawai o Amerika Huinuia. "Ma ka wa hea la i lohe ia ai," wahi ana i olelo mai ai, "he me-

» poao i ka Ahaoleo ke hooholo i ke- ; leahi kanawai kuikawa e hoakaka ana no ka. paa ana o ke Kumukanawai ma-1 iuoa. o kekahi Teritori i loaa mai ia j Aneiika Huipuia? A nokeaha la hoi I manaoia nei e kau i auhau dute ma- ' taa& o na waiwai o ua alna la, ina hoi I na hoakaka maopopo ke kumukanawai o Arcerika Huipuia i ke ano o ua imhau la?" • Ua pane pokole mai hoi o Mr. Foriker o Ohio i na olelo hoakaka a Mr. Ve«L lioakaka mai ia, ua hala loa i hope nei ka wa e noonooia ai ka elelo liooholo no ka hihia pili ia Dred Scott, ke kahua nui hoi a Vest i kukulu ai i kona mau manao hoakaka. Ua manao o!a, ua pau kahiko loa i ke kuekaaia na mna e pili ana ia olelo hooholo ma ke Kau Ahaolelo i hala. Olelo mai nohoi ia, aōle loa i like iki ka noonoo ka manao o ka mea nana i hooi ka Olelo Kuahaua no ke Kuokoa o AmeHka Huipuia. Ua hoike o Thoroas Jefferson i kona manao no ka like o;e mawaena o ke Teritori i pili ia AmerJka Huipuia, ame ke Teritori i iilo maoli i hapa a i lihi ponoi no Ame--ika Huipuia. "0 na aina ponoi iloko o Amsrika Huipuia," wahi ana i olelo mai ai, "o iakou na aina i kau aku ai ka mana o Kumukanawai o Amerika Huipuia, taa ke ano oia ko laila Kanawai Kua»u; a o ke Teritori a Aina hoi mawako aku o Amerika Huipuia, aole ia imī lihi a he hapa no ka aina o Amerita Hnipuia." Hora 5:20 p. m., hoopanee ke Senate •ī hr*sa i ka la opopo. I MOOLOLIIA KA BILA A KULOMA. WA3INETONA, Feberuari 26.—Ua ao7T.<y ka hoololi a Senatoa Perkins ma ka. Bi!a Kanawai Hawaii i keia la, no kst paholaia ana aku o na rula hooponopono oiliana kalepa o Amerika Huij»aia ma ke kapakai Pakipika, maluna 3 Ha-waii. O ke ano o keia, e lawelana hana kalepa mawaena o ka "Aina Makua" (Mainland) ame Ko Hawaii Pae Aina elike me na kanawai Amerika. Ua komo ma keia hoololl ka aranao ano nui o ka Bila Kanawai i lamua ia mai e Senatoa Nelson; a iWi mea keia e hoolaikiia mai ai na aoonoo ana o ka Aha Senate ma na aiiwtn o ka Aha Senate ma na ninau o ana ia Hawaii. —• HE MEA I MAKEMAKE LOIHI IA. Iy>aa Keia Mea i Makemakeia ma Honolulu. H-ei mea paakiki ka mau ana o ka naeoli. E mainaina mau ana nohoi ka poe ananao oluolu. Ina e maopopo ana ke kumu, aole no 'Mahou e haohao ana. lia leaa anei oe i ka maneo ma ka aha? He ma'i ia. aole no oe e hoi ana ma kaiii moe, aole nohoi oe e ike ana i Jiou ano oluolu. , Aohe mea uluhua e like me keia. O ka maneo mau iho la no ia i na «a apau. He oi ka uluhua, a oi loa aku nohoi *a. uluhna no ke ola ole. E ala mau ana oe i ka po. Pau ka noonoo maikai, a e kohu hemaoli ana oe. Nolaila, aole anei o nei mea he ola aaa, a he oīuolu ana ae hoi, he mea i makemake nui ia? E loaa ana keia ma o ka Aila Hamo a a Doan. Ao'e loa e nele ana ke ola o ka ma'i iha-hemo maneo i ka Aila Himo a Ooan. Pela no"hoi ka Eczfema, amo kekahi T»a*i meeau e ae o ka ili. Eia ka hooiaio no keia mea ma ka aoike a Mr. Frank Leibly o 326 S. Main St., Wllkesbarre, Pa., a penei kana olelo: 'Me ka hauoli nui au e hoike aku nei ih> ka"waiwai o ka Aila Hamo a Doan, ma na ma'i meeau maneo. Ua loohia ibo la au. ma ka makahiki i hala ae me ia ma'i, ua hoao au i na ano laan lapaau apau i haiia mai ia'u he <»la, a "pela nohoi me na laau a'u i ike ai, ua hool::haia ma na nupepa, eia nae, aohe loa3 ia'u ke ola. Mahope mai, kuai iho k au i ka Aila Hamo a Doan. Mahope iho o na hamo ana a'u he kakaikahi. ua nui ka oluolu i loaa mai īa'u. a ma ka hoomau ana aku i ka aamo ana. ua ola loa ae la au. Aole ati .< hooninhua iki hou ia e kela maneo htr>novfkin'iū nni waJe a'u i ike ai maa o koia ka eha mahina o ko'u nooki ana i ka hamo ana i ka Aila Hamo a Doan. 0 ka olelo ana ae, ua nauoli au no keia ola i loaa mai ia'u, ne hoik-e ana ae no ia i ka liApalua o ka aui o ko'u hauoli. E hoike n»au aku ana nohoi au l keia laau i ka poe apau e halawai mai aname a'u. 1 a hiki no ia oukou ke hoolaha aku i kf;a man o'.elo i na wa apau, a e loaa mau no a.i ma 326 S. Main Street, a e -> *>ia aku no au no ka oiaio o ia mea." E kuaii.i ana na Huaale a Doan no Punpaa e na poe kuai laau apau. Kn jiukuai he 50 keneta. E hoounaia iku ana lo ma ke Eke Leta e Holliater :>rug Co.. na agena no ko Hawaii Pae \ir,a. E bor>minao i ka inoa Doan, a mal 5 Xa:ii mea e ae. i

SENETOA TfLLMAN