Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 9, 2 Malaki 1900 — HAWAII MA KA AHAOLELO. [ARTICLE]

HAWAII MA KA AHAOLELO.

Ua ]ii;u niai i ka Nupepa Kuokoa na loi:o e ; "i ana i ka hana a Peresidena Makii.iio amo ka Ahaolelo Nui o ArrK'r:ka Hnipuia no Hawaii nei. WAHINK'I'O.NA, Feb.—Mamuli o ke kiiiam pilikin loa ma Hawaii, mamuli 0 ka puk.i aiia ae o ka ma'i ahulau Buiwnika, ua hooholo iho la o Peresidena Makiniie e hoouna nku i palapala hoike kuikawa iloko o ka Ahaolelo Nui e kauoha ana e hooholo kokn ia ona nIe:o hoeliolo e haawi ana i ka mana 1 ka Ahaoielo Hawaii no ka akoakoa ana i mea o hiki ai ke hooholoia kekahi mau keehina hana e hoopau ia ai ka piiikin o na kanaka. Ma ka noho ana a kn Aha Kuhina i kfia in, no ka wa pokole wale no, o keia iho la ka i kamailio nui ia. a ua lokahi lik/"- ka manao o ka Aha Kuhina me ko ka PcTo.-i'lena, 'Mamuli <» ka Olelo Hooholo Hoohui Aupuni, ka 01010 hooholo hoi nana i hoohui ia Hawaii me' Amenka Huipuia nei, ua hoopau loa ia ka Ahaolelo oiamau Mokupuni. Ua manao mua ia j nohoi, aohe wniwai o ka noho hou ana ' 0 keia Aha. oiai ua manaoio loa ia e loaa koke ana ka ka Ahaolelo Nui hooholo ana i kanawai mau no ia Pae Aina. a loaa pit hoi ke kulana aupuni kumau. Ma ka.wa.i hoopauia ai ia mana, aoJe loa he mana hou ma ka Pae Aina e hiki e hoomana ku i ke kanawai no ka hoolilo ana 1 na dala i mea e kinaiia ai ka mal ahulau. I'a maopopo loa hoi, he mau haneri hale ma kahi i puka ae ai ka mai ahulau, a pu hoi me na wahi e kokokf mai ana malaila i pau i ke puhiia 1 ke ahi, i mea e kaohiia ai ka laha ana aku a ua mai la. No ia kiimu. he mau tausani poe kanaka I hponeleia i na home ame na mea hoi e pono ai ke ola ana. I'a hi'ki ole hoi i ka Oihana Lapaau o ke Aupuni Amerika nei ma ia wahi i koia wa, a pela hoi me kekahi mau oihana lapaau e ae malaila ke haawi aku i na kokua ana. no ka nele ana i ke kanawai kupono e hlki ai ke hoohanaia aku ia mau hana. 0 ka hana wale no a ka Oihana Lapaau Amerlka malalla, aia ka ho'oikaika ana e laulaha ole mai ka ma'i ahulau i Amenka nei. Ua makemake loa o Peresidena Makinile ame kona Aha Kuhina e loaa na mea e hiki ai ke hoopauia ka pilikia ma Hawaii i komo mai la i ka poino. Aole loa o Peresi<lena Makinile i haawi i kona ikaika apau ma ke koi ana aku I ka Ahaoleio e hana koke ia kekahi hana e loaa ai he kanawai e hooponopono ana i na hana ma ko Hawaii Pae Aina; a ua loaa no ma keia mau hooikalka ana a ua Peresidena nei, ka noonoo kulo i kekahi poe hoa o ka Hale o na Lunamakaainana, a pela hoi me na hoa o ka Hale Senate ke kupono maoli lo o ka lawelawe ana i ka hana e hoopauia ai ka pilikia o Hawaii; a he mea pono hoi ke hana koke ia ua hana la me ka hookaulua koko ole ia. Oiai ua makemake loa no ka Peresidena e hooholoia ka Biia Kanawai kumu no Hawaii, aka, ma ia wa hookahi no nae. ua manao no ia, iloko o keia wa pilikia, aole no e hewa o ka hooholoia ana o kekahi olelo hooholo « ka Ahaolelo, e hoala hou ana i ka Ahaolelo Hawaii no kekahi wa pokole. Ina e hooholoia ana he Olelo Hooholo e Hke me keia e ka Ahaolelo, e hiki auanei i na luna aupuni ma Hawaii ke lawelawe koke aku l na hana iloko o keia wa pilikia, a hiki i ka wa e hooholo loa ia ai ka Bila Kanawai a Kuloma. Aia na kanaka o Hawaii ke komohia la iloko o ka poino a ka mai ahulau me ka hiki ole ana ia lakou ke hana i khi mea no lakou iho, a no ka mea paha e kaohiia mai ai ka laha loa ana aku o ka mai ma na wahi e ae o ka Pae Aina. Ua oleloia, iloko o elua a o ekolu paha la mai keia la aku, a waiho aku no ka Peresidena i kana palapala hoike kuikawa imua o ka Ahaolelo, a hoike aku imua o ia mau Hale i , na kumu hoakaka e loaa koke ai ona lawelawe koke ia ana e ka Ahaolelo. Ua hoo»ikaika mau nohoi o Senatoa j Kuloma o loaa ona wa e hoolohe, a e j noonooia ai kana Bila Kanawai iloko o ka Aha Senate, mai ka wa mai no i hoomaka ai ka weheia ana o ka Ahaolelo kan.a hooikaika ana, aka, aole 'nae he loaa iki he wa pono e hapaiia ai kona noonoo ia ana, mamuli o ka l'ilo ana o ka Hale i ka noonoo ana i ka liila Haawina ame kekahi m«au kumuhana ano nui e ae i pili i na oihana kuloko. 0 kekahi mea pilikia hoi, oia j ka paomoni mawaena o ka Bila Ka- j nawai Hawaii ame ka Bila Kanawai o Puerto Rico. Ma ka aoao o ka Bila Kanawai o Puerto Rico, oia o Senatoa Foraker. a o Kuloma noho ma ka aoao o ka Bila Kanawai Hawaii, a eia laua elua ke hooikaika nei o ka loaa o ka mea mua o laua e ku ana ma ke kahua o ka hana iloko o ka Aha Senate. Ua like no a like ka pilikia ma na Bila Kanawai elua, aka, he wahi oi iki aku paha ko Hawaii mamuli o ka holapu ana.o'ka ma'i ahulau; a, aole nohoi he mea e kanalua ia ai ko Senatoa Foraker ae ana e liio e ka Bila Kanawai o Hawaii i mua ma ka hana. AOLE 0 PERESIDENA E NOI ANA I AHAOLELO KUIKAWA'NO HAWAII NEI. KAWA.-He E hoike ana ka nupepa Washing:ton Star o ka la 10 o Feberuari penei: Ua hoea aku o Senatoa Kuloma, e nkaliia ana e Hetawela ame Kamika. Imua o Peresidena Makinile i keia kakahiaka, a kamailio pu iho la me ia no ka mea e pili ana i na hana ma Hawaii nei. a no ka mea hoi kekahi e pili ana i ke kanawai o Hawaii, e waiho nei iloko o ka Ahaolelo Nui, oia hoi ke Kanawai e haawi ana ia Hawaii i kulana Aupuni mau no Hawaii. Ua hooholoia ma keia kuka kamailio#pu ana o ka Peresidena me Senatoa Kuloma ame na wahaolelo kuikawa o ke Aupunl Hawaii, he mea pono ia Senatoa Kuloma maloko o ka Aha Senate, ame kekahi hoa o loko o ka Hale o na Lunamakaalnana, ke hooikaika e loaa koke ka wa e noonoo ai na Hale *lua i ka Bila Kanawai o Hawail. E hoakakaia aku ana hoi imua o ka Ahaolelo ka pilikia a ka ma'i ahuiau e holapu la ma na mokupuni o Hawaii, a he mea pono ke loaa i ua mau mokuptmi la kekahi mana e hiki hololea ai ke hakoko ma na hana apau e hoopau ia ai kap ilikia i loohia iho maluna o lakou. E hoakaka pu ia aku nohoi iloko o ka Ahaolelo na kumu kupono e ae e lawa loa ai ko na Hale lawela-

we koke ana ma ka Bila Kanawai o Hawaii, me ke kali hou ole ana «aku. He mau la nae i hala ae nei i hooholo ai ka Peresidena. e hoouna aku i palapala hoakaka kuikawa iloko o ka Ahaolelo, e hoike ana i ka pilikia ma Hawaii, mamuli o ka hoea ana 'ae ma3aila o ka mai ahulau bubonika, me ka hoakaka pu ana aku hoi i ka Ahaoie-10. he mea pono ke hoa!a hou ia mai ka Ahaolelo Hawaii, i hiki ai iaia ke hana i kekahi mau mea e hoopauia ai ka pilikia i ikeia i keia wa malaila. A oia keehina hana auanei a ka Ahaole.o Nui e hana ai, no ka mana\ya wale no ia, a o ka Ahaolelo Hawaii e hp ea ana malalo oia kauoha, he Aliaolelo , wale no ia no ka manawa. ! Aka, i keia wa aole ka Per.esidena ' e heiouna aku ana i palapala oia ano ; iioko o ka Ahaolelo Nui; aka, e kali 'ana oia o ko ka Ahaolelo lawelawe koke ana aku ma ka mea e pili ana i ka Bila Kanawai Hawaii. A me lie mea la o ke alahele maikai loa keia. 0 ka loaa ana he kanawai kumu e alakai ana i na hana mau o ke Aupuni, oia ke kanawai oi aku mamua o ka mea wale no e pili ana i ke kanawai no ka manawa wale no. M<a ka la 12 mai, ua hoea hou aKU la no o Senatoa Kuloma imua. o ka Peresidena, a kukakuka pu iho la no me ■ia no ke kanawai Hāwaii. Ua lilo nohoi i mea na ka Peresidena e noonoo nui ai ke noi ana aku d ka Ahaolelo e hooholo koke ka Ahaolelo Nui i kekahi kanawai e haawi aan i ka mana i ke Aupuni kuloko o Hawaii no ka hana ana i na liana apau e 'hoopauia ai ka pilikia o na Kanaka Hawaii maoli i hooneleia i na home noho, mamuli o ka pau ana i ke hai no ke kaohi ana i ka ma'i bubonika, a i mea hoi e loaa ai na kokua ana a ke Aupuni i ka poe pilikia; aka, ua manao nae o Senatoa Kuloma, e hooholo ana- no ka Ahaolelo Nui t kanawai mau e alakai .ana i ka hooponopono ia ana o na hana e pono ai ka Pae Aina. KA BILA KANAWAI A KULOMA ILOKO 0 KA AHA SENATE. Wasinetona, Feb. 16.—He uuku loa ana na wahi e hoololiia ana o ka Bila Kanawai a Kuloma e waiho nei iloko 0 ka Aha Senate, a e noonoaia nei hoi e ia Aha. 0 keia no ka Bila Kanawai 1 hoomakaukau ia ai e ke Komisina Hawaii, oia hoi na Senatoa Kuloma, Mogana ame Lunamakaainana Hiaa, i holo ai i Hawaii ma ka makahiki 1898. a oia hoi ka Bila Kanawai Kumu no ke Teritori o Hawaii. Ma kekahi mau mea kakaikahi loa o loko o ua Bila Kanawai la, ua makemake loa na Senatoa e hoololi ae. Ma ke ano e ku nei ka Bila Kanawaii i keia wa ua lilo ka mea e hooholoia ana e ka Ahaolelo i mea paa a mana hoi, ke vito ole ia e ke Kiaaina; a pela pu hoi me na mea e hooholoia ana e na Aha Hookolokolo. He haawi ana hoi keia i ka mana oi aku i ke Aupuni Kuloko o Hawai'i, mamua o ka mea i haawiia aku i na Teritori o Nu Mekiko, Arizona ame Oklahoma, a pela pu nohoi i na teritori i lilo i mau mokuaina 'i keia wa i keia mau makahiki kokoke loa i kaahope ae nei, nokamea, ma ia mau teritori apau, aole e mana kekalii kanawai a ko lakou mau Ahaolelo e hooholo ai ke ole e aponoia e ka Ahaolelo Nui (Congress.) - Ua kue loa kekahi mau Senatoa i keia kulana i haawiia i ke tefitori hou maloko o ka Pakipika, oia hoi-ka loaa ana iaia he mana nui loa ma ka hooponopono ana i kona mau hana ko iho, mamua o ka mea i haawiia i ke Teritori o Mekiko Hou. He hapalua keneturia ka lo'ihi o kona wa i ku ai ma ke ano he Teritori ia no Amerika Huipuia, eia nae, aole i ioaa iaia kekahi mana elike me keia e' haawiia nei ia Hawaii. A ua lauahea ae hoi ka lono- ma keia auina la iho la. ua olelo ae o Senatoa Platt o ka Mokuaina 0 Koneticuta, ma ka wa pono e hoea mai a.na, e nonoi ana ia e 'hookomoia maloko o ka Bila Kanawai a Kuloma he panku kanawai i like pu me ko na Teritori e ae. He hoololi e ae no kekah'i i manaoia e hapaiia mai ana e Senatoa Warren, aka, e lilo aku ana nae paha ia hooioli 1 mea hoopaapaa ia e na hoa o ka Aha Senate. Aia malqko o ka BiUi Kanawai a Kuloma ua kauia he kanawai e pili ana i ke ana waiwai no ke koho ana i na Wahaoleo Lahui, a ua manao hoi o Senatoa Warren, e hoihoi na ka Ahao e.o o Hawaii, e noho ana mahope aku o ka la 1 o lanuari, 1903. e waiho aku ma ke koho balota akea ana a ka poe ko'ho balota ku i ke kanawai i na hoololi i makemakeia no ka mea e pi 1 .! ana i ke ana waiwai, a kumu e ae paha e pil'i ana i ka poe kupono i ke koho ba!ota elike me ka manao oia poe he pono, a o ke aponoia ana oia hooloā e ia poe, ua lilo ia i mea mana. Ua ikeia hoi ka manao o kekahi poe Senatoa e hoopokole mai i na makahiki e no'ho ai na Lunakanawai o ka Aha Kiekie o Hawaii, oiai nae. ua hoikeia maloko o ka Bila Kanawai e waiho nei iloko o ke Senate he »iwa makahiki e noho ai ia mau lunakanawai ma ka oihana. Na ke Klaaina e hookohu i keia poe Lunakanawai oiai hoi koe hookohuia an<a kē Kiaaina e ka Peres'iciena. Aka, ma na Teritori o Amerika Huipuia e ku nel i keia wa. aia ke kohoia ana o ka Lunakanawai Kiekiekie ame kona mau hoa Lunakanawai i ka Peresidena o Amerika Huipuia. 0 ka Oihana Hookolokolo ma Hawaii, aia no ia i ka Aha Kiekie o ke Teritori, ame kekahi Aha i kapaia he Aha Apana no Amerika Huipuia e noho lunakanawai ia ana e kekahi mea e kohoia ana e ka Peresidena. Ua manao kekahi poe Senatoa, he mea pono ke hoonohoia ke kulana o ka Oihana Hookolokolo ma Hawaii elike no me ke kulana hookolokolo maa mau i ikeia ma na Teritori o Amerika nei, eia nae ua manao na hoa o ke Komisina Hawaii, ua oi aku ka pono e hoomau aku i ka hele ana i ke kulana hookolokolo i maa mau i na lianaka oia wahi mamua o ka hooholoia ana o ka noohui Aupuni. - j Ua ikeia hoi i keia mau la kakaikahi i kaahope ae nei, e hooikaika ana ka oihana kopaa uala ulaula o Kaleponi ame Nebraska e kau ia ona auhau dute 0 25 hapa haneri pa kenela maiuna o ke kopaa Hawaii. He mea keia e kaupale ia ai ka pono o ka oihana kopaa ulaula maloko nei o Amerika Huipuia. Me he mea la, ua loaa mai keia noonoo i keia poe mahiko mailoko mai o nah oike a na KomUe o loko o ka Hale Lunamakaainana ame ka Hale o na Senatoa, ma ka mea e pili ana ia Puerto Rico, oia hoi, ka auhau ia ana 1 25 pa-keneta dute maluna o na waiwai puka aku a komo mai iloko o Puerto Ri9o, a pela nohoi i Amerika Huipuia 1 ke komo ana mai iloko nei o Ameri-

ka Huipuia mek e dute ole iloko o unikuniamalima makahiki i kaahope ie nei, malalo o ke kuikahi panailike, \ o keia keehina hana e manaoia nei e ka poe kanu a hooulu kopna uala ulaUa ulumai nohoi 4 kekahi niuau, ma naha e hiki ana ia Amerika Huipuia. mauiHM o k-i lilo ana mai iahi o ko Hawaii Pae A'ina ma o ke kuikahi Ia (under the trealy), ame ka hoike ana hoi o ka Bila Kanawai a Kuloma e pahola ana i ke Kumukanawai o Anierika Huipuia maluna o Amenka Huipuia ma Hawaii, ke kauia kekahi auhau dute maluna o na waiwai o ka Pae Aina ame ka Aina Makua nei (Mainland). Ua ike ia nae, ua makaukau o Senatoa Burrows o .Mik:gan& e hookomo mai i hoololi no keia mea ma ka wa e 'hiki mai ana. KA BILA KANAWAI O HAWAII ILO-

KO 0 KA HALE 0 NA j LUNAMAKAAINANA. WASINETONA, Feb. 11.—Ua makaukau iho nei o Luiiamakaainana W. S Knox o Makakukeka, 1 ka Lunahoomalu o ke Komite o ka Hale no na Te- ; ritori i kana hoike no ka mea e pili ana i ka Bila Kanawai e hoonoho ana i ; kulana Aupuni Teritori ma Hawau, a ma ka la apopo e waihoia aku aivkeia hoike iloko o ka Hale o na Lunamakaula, he kapae ana ae ia i kekahi hana. maa. mau. ainana. He hoike nui launa ole mai keia, a ua pau pono hoi na ninau ame na kumu ana i ka noii pono iā, a ua pono nohoi na mahele ano "nui a P au ° ua Bila kanawai la i ka 'hoakakaia, mahope iho o na kukakuka ame na noii ana a ke komite. Ua olelo ae hoi 0 Lunahoomalu Knox, he mea pono ke hooholo koke ia ke Kanawai Kumu o Hawaii, oiai ua maopopo loa ka lawa ole o ka mana i loaa i ke aupuni kuloko o Hawaii, el'ike me ia i haawiia ai e ka Olelo Hoohoio Hui no ka Hoohua Aupuni, a ma kekahi mau mea ano nui loa, me he mea la ua loaa ia Hawaii he kulana aupuni hololea. Ua ala mai he mau ninau ano nui loa e pili ana i ka mana hookolokoio moana ame moku, a pela pu hoi me ka mana karaima a ua ala pu mai hoi kekahi ninau, ina paha he aha hookolokolo kekahi i hiki ke hoopuka i na oleio hooholo e pili ana i na waiwai paa, a pela pu hoi me ka liana e hiki ai ka lawe'aweia ana no ka hoopii ana i na hihia karaima mamuli o •na palapala hoopii hoahewa, a hiki hoi ke hoonohonohoia kekahi papa jure ī ke kanawai no ka hookolokolo ana ia mau hihia. . 1 Ua kanalua nui ia hoi ka hiki ana ī ke A'ipuni Hawaii e haawi i na pono kanawai no na hana mikiala ame na hana kalepa, a no na alahao paha i hoo'lai*. Mc na mea he nui, ua ku maiie maoli na hana o loko o ke TerUori. Mahope mai hoi o ka hooholoia ana o ka hoohui aupuni, he iehulehu loa ka ; poe Amerika i kuai i mau aina, a malluna oia mau adna i kanu iho ai iakou 1 na mea kanu, a kukulu hoi i na hale Imaluna iho, a kanu i na mea kanu. aka, i keia wa, eia na kuieana o ko iakou mau aina iioko o ka lioonaapaa, a. iaole hoi ē hiki - ke hooponoporoia a hiki i ka wa e ai kei« BUa Kanawai. I keia wa hoi, aele hiki i leekahi kanaka Amerika ke hookuene pono ma Hawaii mainna o na aina home hookuonoono, a «aina e ae pa'ha ,e kuaiia i mai ana mai ke Aununi mai, a no ia I mea he nui loa na kupa .\merika kupo- ' no e ana i keia mau pono mailoko mai o keia Teritori hou. Ua nneane hiki ole i ke Aupuni ke hana aku i na alanui Aunnni maluna o keka'hi aina aupnni o Haw»ii, a i ole ia. e hooko aku paha i na hana i hoolala mua ia mamua aku o ka hoohoioia ana o ka hoohui aupuni, no ka hoakea hou ana ame ka hoopololei ana hoi i na alanui o Honoluhi. 0 ka hoea ana ae o ka ma'i ahulau Bnbonika maloko oia ua hapaiia mai na keehina hfria oolea loa no ke kinai ana i ua ' ma'i la e na Luna Aupuni Hawnii, a nu ak" hoi ka 1 ilo o na haneri daia no keia mau hoolilo, a loaa nu hoi ke dala no ke kukulu ana i na ■hale i nau i ke ahi mamuli o na hana hooikaika i mea e kinaiia ai ka ma'i phHnn. he mea ke loaa ona Ahnolelo Teritori mai keia Ahaolelo Nui alni nei. Mihone mai hoi o ka hooholo ia ana o ka olelo hooho'o hoohui aupuni, he Ip.hu'ehu loi na limahana i laweia mai iioko o ka Pae Aina. Aole nae maopono ko lakou heluna. aka, ua mnnno'a nae. he 17,000 kn lnk-O'i nui, n i vn ni nku no naha mamua o 25,000, a .o ka hookaulua ana i ki panr>r> n kannwii n Amerika Huipuia rei maiuna o ka Pae Aihp mei ia e loaa hnu a'i ka wa e hoomahuahua hou ia aku ai ko lakou hnS«nq. | O ke ano o ke k"'ann Aupuni i hookomoia ma ka Bila Ka.nawai no ko Pae Aina, he kulana Aupiini • no ia. i lna no me ko n" kulana Aupmii Tpritori hope iho nei H'iinu'a r «ē : —he K!a-ii-na, he Kakauo'elo, e kohoia ana e ka Pere?idena: he P"ukn. Luna Nui o na h q na hou Luna Nni no ka Oihana Hopriīi.aii3o, Lun* Hoo'a Nui ame kona Hone? Ana Aina amp ka Kiekie e kohoia pna e ke Kiaaina. I E loaa ana hoi he Ahaoleio.'a malo-; ko ola Ahīa, he elua Ha'e. ko na Se-: r~|o one ko na e kohoia ana na hoa o loko oia hale e E loaa ana i k» Teritori 0 Hawiii i hookahi wahaolelo lahui , iloko o ka Ahaolelo Nui nei (Conpresa) Ua hooiiloia hoi ke Teritori i apana ' •hookoiokoio no Araerika Huinui? nei. me Aha Apana (Diatrict, Court). Ua haawiia ka mana hookolokoio o loko o ke Teritori iloko o ka Aha Kiekie ame na Aha Hookolokolo Nui (Superior Courte> e kukuluia ana e ka Ahao'elo o k® Teritori. TJa mana a ua paa hoi ke Kumukanawai ame na Kanawai o Amerika Huipuia i pili kuloko, maiuna o ke Teritori hou, aona kanawai o Hawaii i ke oie i ke Ku-! mukanawai ame na Kanawai o Ameri- j ka Huipuia, e hoomauia aku no lakou.. Ua hooliloia hoi ua Terltori la i Apana Dute no Amerika Huipuia nei, a ua komo mai ia malalo o na kanawai dute o Amerika Huipuia nei. Ua hoike ae hoi o Lunahoomalu Knox, he mea makehewa wale no ka olelo ana i na naha * hiki holo lea ana ke haawi aku 1 na Pae Aina o Hawaii i kulana Aunnnj } ijke me na kulana Aupuni Teritori o Amerika Huipula nei, ke aupuhn.« j ! o oa ai ke aponoia ana e ka Ahaolelo Nui ame ka lahui Amerika mai ka wa mai i aponoia ai ke Kumukanawai, a i hooiaioia hoi kona kuoopo loa ana no na hana e pono ai kekahi lahuikanaka kuokoa e holomua hoi. O ka manao o na kanaka Amerika no ka mea e pili ana ka P° n ° koho baiota laulaha, ua manaoia o na ka-

aaka e hoohana aku ana ia pono ma ano kuokoa, ua ike lakou i ka wai>vai nui ame ke koikoi hoi oia iiana. .namUii o ka naauao, ka ike, a mamuil aoi kekahi o ka li.o ana oia pono he .vaiwai hooiiina no lakou. HJ iky ana īoi iakou i na kaumaha ame na koikoi j ia pono, a i loaa ai hoi ia lakuu ka .auiima piha ana ma na hana hooponopono i ke Aupuni, a i mea hoi e hiki ai ia lakou ke puiama ia mea he Aupuai Repubalika. Mamuii o keia kahua. •a o.eio ae la ua Luuahoomaiu ia, ua .iupono loa ka lahui Hawaii no ka no.īona hooponopono aupuni. Ua hoikeia hoi maioko o ua hoike la. <tekahi mea kakoo i ktia manao » ho»xeia ae la, mamuii o ka helu kanaka. Alai.oko mai o ka he.una kauaka o i09,02U iloko o ka makahiki 1896, he jl,oiy he poe Hawaii maoii, he 8,485 ae hapa Hawaii, 3,086 he poe Amenka. I J,250 he poe berican.a, 1,432 he poe I ueremania, 101 he pae Farani, 37S Nolewai, 15,190 poe Pukiki, 24,40? lapana. jl,bio Pake, a he 1,0t>5 o na lahui e ae. Ua hoomaopopo mai nohoi ua Hoike J ia, ua hoomahuahua hou ia ae keia j heluna kanaka mahope mai, mamuli j na kanaka i koaio aku naiia manope mai nei, mai Amerika aku nei, mai Europa mai, ame ka heiuna nui loa hoi e na lipana i hookomoia mii iioko o ka aina, mahope mai nei o ka wa i hooho.oia ai ka Olelo Hoohoio Hoohui Aupuni, me he mea la ua hiki aku ko lakou nui i ka 20,000, a nolaila, o ka heluna nui o na kanaka ma Ko Hawaii Pae Aina i keia wa ua oi aku no ; ia mamua o ka 130,000. Mailoko ae o keia hulna, o na Asia ka oi aku o ka iun. oi.i hoi na Pake ame na lapana. Ma ka wa e holo ai keia Bi.a Kanawai e kapaeia aku ana na Pake a e paj.a iOi ia ana hoi ka hookomo hi'U ia ana mai o na lapana malalo o na aeiike kepa, iioko o ka aina. Aoie hoi e loaa ana i na Pake, a i na lapana ka mana hooponopono aupuni, ao.e hoi lakou e liio i mau kupa maialo o ka Repubalika o Hawaii, aole hoi e ioaa ia lakou na pono hookuonoono aina. Ua hoea mai na Pake i Hawaii me ka manao no e hoi hou aku i ko lakou aina hanau ma ka wa e loaa ai ia lakou ke kuonoono. Pela no ka hapa nui o na lapana. E lilo anā ka poe Pukiki i hapa nui no na kanaka kupa o Hawaii. He lahui noho maikai keia, oluolu, noiau a mikiala hana nohoi. O na kanaka Hawaii mao.i hoi kekahi e 1 i o ana i poe kupa. He poe mikiala hana no keia, he oluolu a he piha lokomaikai. Ua hoikeia mai ko lakou hoiomua e ko lakou maa kula uku ole, na Ekaleaia, ko iakou mau nupepa ame ka loaa ana la

lakou o ka pono koiio balota mamuli 0 ke kanaka makua ana. Ua oia mau ka hoike ana mai o ke Aupuai Kuioko 1 kona hoonee ana ma na hana ho.omui. 0 na Hawaii Opio apau ke kamai io nei iakou, ke he.uhelu nei a ke k?kau nei i ka O.elo Beritania. Aka, o ke kumu nui nae paha e hookupono ana i ka lahui o Hawaii no ka loaa ana aku ia lakou i kulana aupuni Teritori, aia ro ia ma o ka lahui Amerika la, no lakou ka holomua nui loa i ikaia ma na hana pili aupuni a ma na hana ho*oirua o loko o ka aina. E hoonohoia ana ke kulana aupuni ame ke ano e hoonee mua ia ai o Hawaii, ma ke kulana like !oa me ke ano Amerika. Aia hoi ma Hawaii, e huipu ana me na na kanaka Beritania ame na Gerem?nia, a he mea maopopo 'loa ma keia mau mua aku e hoea nui aku ana i Hawaii na kanaka mai Amerika aku nei a mai EurojJa

Komohana ae hoi. 0 na kanaka i lilo i poe kupa no Hawaii ma ka la 12 o Augate, 1898, ua hoakakaia ma ka Pauku 17 o ke Kumukanawai o Hawaii: P-uiku 17—0 na kanaka apau i hanauia, a i hookupaia ma Ko Hawaii Pae Aina, a e noho ana malalo o ka mana o ka Repubalika he poe kupa lakou nona. Eia maloko o keia Bila Kanawai a ke Komite o ka Hale o na Lunamakaainana, ua hoopau ia na kaupale e piii ana i ka pono koho balota, elike me ke ana walwai paa ame ka ioaa makahiki. ka mea nana I lioone'e i na poe koho balota kanaka maoli, olai e ku ana ke Aupuni Moi. He elua makahiki a noho he Ahaole'o. Ua pa-'ua ia hoi ka nui o na Lunamakaainana (Representatdves) i lilo ai ka Hale o na Lunnmakaainana I hale maoM no ka lahui. Ua kaupaleia ke ano o ka aie lahui ana, aole e oi aku mamua o ka 7 hapa haneri o ka waiwai in o ka waiwai i auhauia maloko o ka Pae Aina. Ua hoomaopopoia ae la maloko o ua Hoike ia, ua hanaia ka hoo'o'i e kapae aaa •! na kaupale koho balota, 'e'ike me ke ana ame ka loaa makahiki. no ka poe koho i na Senatoa mamuli o ka nui o ke kue nui ia e kekahi mau hoa o ke Komite ame kekahi poe lunamakaainana o loko oka Hale. Ua maopopo no nae, ua ikeia keia ku'ana kaupale koho balota mamua aku nei ma Haw3'!i, a ua lilo ia i mea akaknn ai na noonoo pioloke no ka mea e pili ana 1 kela hoololi; a ua manao loa ia. sole e hooho'oi9 a.na keia hoololi. A ma ia wa hookahl nohoi, ao'e no i manaoia, ina no e holo ana kela hooloh he mea ia e iraikai ole ai na hoa e loaa ana iloko o ka Aha Senate o Hiwaii a i ole paha, he mea hoi ia e loaa āi he m"u kanawai maikai ole ana.

Ua hoomauia no ka Pmku e pili ana i ke kohoia ana o ke Klaaina o loko o , ke Teritori mailoko mai o kekihi ka-1 naka kupa. a kanaka hol e noho ana malaila, mamuli o ka ikeia ana, ua oi *ku Ka pono e hana pela, m?mua o ke koho ana i kanaka mai kahi e aku. oiai o ke kanaka kamaaina e ike pono ana oia i na mea pili ku'oko o ka aina Ihi>. ao!e hoi pe'a ka malihini; a no ka llke pu o!e hoi kekahi o na ku'ana knloko ma ia aina me ko na hana kuloko maa mau i ikeia ma Amerika Hulpula nei. Ua hoomauia nohoi na kanawai aina o Hawaii a hiki i ka wa e kau ai ka Ahaolelo Nui i mau kanawai no ka hooponopono ana i ua mau aina la. Aki. no keia wa nae, i mea ho'l e hoonauia ae ai a hoomamaia ae ai hoi kekahi mau pilikia e pili anA i na aina mamuli* o na aina e paa nei i keia wa. ua hoiholia ke aponoia ana o nā hnna apau e pili ana i na aina i ke Kakauo'elo o ke Keena Ka'aiaina, a ua loaa iaia ka niana e hoololi, e kpae ae, i kaohi a e hoopau loa i kekah ihana pili i na aina. E hoomauia.ana no na Aha Hookolokolo elike me ko keia wa e nee nei. a oh ke kephina naanpo e hana al.

Ua hoihoiia ke kohoia ana o ka Lunak?nawai Nui ame na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i ka Peresidem o Amerika Huipuia, aole hoi i ke Kiaaina o ke Teritori, a o ka Peresidena ka mea mana e hoopau ia lakou. Nolaila, ua hoopau a ua kapae loa ia ka hoopii luna nui ana ia poe, el'ke me ka mea i maloko o ka Bila Kanawai mua; Ua hookomoia nohoi o keia Bila Kanawai hou, kekahi kanawai e ni'i pra i na kanawai oihana dute o Ameika Huipuia, ma ke ano oia na kanawai e hooponopono ana i ke dute ana i na waiwai ma Hawaii. Ua manaoia mamuli o keia hana ana e loaa nna la Amerika Huipuia nei ka pomMk o l nui, oiai he mea ia e hoomahuahuaia ae ai ka nui o na walwai Amerika e komo aku ana i'aila, a hoemiia hoi ke komo nui ana mai o na waiwai ma'i kahi e mai, a ma la ano nohoi e hoomahuahuaia ae ?i ke dute e loaa ana maluna o na waiwai komo mai, a 0 ka pomaikai oia mau dute no Ainerika nel ia. Mamuli hoi o ke Kuikahi Panailike ual oaa no i na wafwai Hiwaii ka po mMkai oke komo āu'e o l e ana mai iloko nei o Amerika Huipuia. Mimuli hoi o ke koi ikaika ana a na Wīhaolelo o ka Hepnha'ika o Hawaii ua kapaeia ko Amenka Huipuia nei komo ana aki' e kokua ru ma na li'o o ka malamaia ana o na ma'i 'epsra ma Molokai. Ua aneane e nalowale loa ia ma'i mai ka Pae A|na aku, koe wale no na poe ma'i lepera he 1000 paha e noho la ma ke Kahua Ma'i Lepem, me na kokua he eha haneri. Ua hooikaikaia mamua aku nei e keia Aupuni e ?e ma'! ke Aupuni Hawaii e lawe aku 1 kekahi mau ma'i lepera mailoko aku 0 ka halemai oia ano ma a pela no hoi he noi oia ano m' 5 ! Samoa ae, ela nae, ao'e i aeia. Me he mea la nae paha, ina e ae ana o Amerika Huipuia nei e komo pu aku ma ka auamo like ana I.na lilo o ka malampia ana oia kahua hoomalu ma'i ma Molokai. he mea paha la e hiki ai ke 'awpia aku kekahi mau ma'i lepera mailoko aku nei o ka aina a hoonoho ia malaila. 0 ka nui o nal i!o Iloko o ka makahikl no ka ma'a ana , 1 nn ma'i iepera ma Hawaii, ua like me 110,000 O na mea aku I koe o ka Bila Kanawai a ke Komite o ka Hale o na Lunaua pi Vi ia i na moku no ka inoa ana ame ka mea n» e ri'l ana i na Pake, a I ole i ka lahui Asia.