Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 5, 2 Pepeluali 1900 — KEIA AO KELA AO [ARTICLE]

KEIA AO KELA AO

No .keia mau olelo a Heiiobas i kamaiiio mai ai ia'u, me he mea la ua ike mai no oia i ko'u ano kanalua, a hoopohala hoi, nolaila, ua pane hou mai la oia ia'il me ka mino aka ana: "Ina oe e makemake ana e hooiaio maoli aku au i ka oiaio o ka mea a'u i kamailio aku la ia oe, alaila, ua hiki no ia kakou ke hoao ae iaia i keia wa. Ina makemake oe e kii aku oia i kekahi mea au i manao nui ai a lawe mai maanei nei, a he mea hoi ia i hiki ia ia ke lawe mai, e hiki ana no iaia nei ke hooko i kou makemake me ke kuhihewa ole. ' E kakau iho oe i kau mea i makemake ai maluna o kekahi apana pepa, a haawi mai oe ia'u i hiki ai ia'u ke ike i kau mea i makemake ai, alaila, na'u hoi ia e hoounauna aku ia lieo nei." I nei wa hoi nana aku Ia au ia Zara, a ike aku la au i kona mino aka ana mai, me ka ninau ana mai nohoi: "He kohu hana mana kupua paha keia u Kasimira e hai aku nei ia oe? A.ka, he mea oiaio loa no nae." "Owau kekahi e hooia aku ia oe, he mea oiaio loa keia," wahi a ke Keikiano oe me a'u ma keia meaqqe.N etao lii Ivana i pane mai ai ia'u. "Ua like mua a'u i lohe ai i ke Kauna nei e hai mai ana ia'u, ua hiki ia Leo nei ke kii aku i kekahi mea a'u i makemake ai ma kekahi wahi, a lawe mai, eia. nae, ua hoopauia ko'u kanaiua i ka hooko io ia ana o ka'u mea i makemake ai, oia hoi, ua kii aku o Leo, a ua lawe mai i ua mea la a'u i manao ai. Nolaila, i mea hoi e hoopauia ai kou pohihihi, eia mai ka apana pepa," wahi a uā Keikialii Rukini nei i hoomau mai ai no i ke kamailio ana, me ka uhae ana ae i kekahi wahi apana pepa mailoko ae o kana buke pakeke, a haawi mai la ia'u, me kekahi penikala, alaila, hoomau mai la no oia i ke kamailio ana mai—"e kakau iho oe i kau mea i makemake ai, eia nae, mai hoouna loa oeia Leo e hele iltalia ma keia huakai, oiai he wahi loihi loa ia ana e hele aku ai no ka hooko ana i kou makemake. 0 ka pono maloko iho nei no o Parisa nei e hookauwaia ak u ai oia e oe."

i na hoku ma ka lani, ame ka la i ka peiuiu o ka lewa, aia lakou apau ma k& hoopuni ana a nei mea he Poepoe. 0 ke alahele o na hoku-hele o ka laiil, aia no ia ma ka Poai. A pela kakou i olelo ai ke ala-poai o Ukali (Mercury) ke ala-poai o Hokuloa (Venus) ke alapoai o Holoholopinaau(Mars) ke alapoai o Kaawela (Jupiter) ke alapoai o Naholoholo (Saturn) apela aku. Ua uee mai keia kulana poai poepoe mai na hoku mai o ka lewa, a hoea i ka onohi o ka maka, a hoea i ka pua rose, a i ke kulu kehau nohoi o ke kakahiaka. Ua pili hoi ka'u Poai i hoike aku nei, i ka Poai Uwila iloko o ke kanaka. Aia iloko o kela ame keia kanaka, ua hoolakoia oia maloko iho ona, a mawraho ponoi nohoi ona me kekahi iKaIka uwila i like ka nui ame ka mahuahua i kupono i kona ola, elike la no me ke ko{co e nee ana mailoko mai o kona puuwai i ola ai kona kino, ame ka ea hoi ana e hanu ana mawaho aku nei ona. O keia uwila iloko o ke kanaka, oia ka anoano hoola i ka uhane. Oiai he mea hikl ole ke kinai i ka uwila, pela no e hiki ole ai ke kinai i ka uhane. Ua hoonohoia keia mea iloko o ke kanaka i mea e hoopulapulaia ai a e hoolaupaiia ai, a kupu a ulu ae iloko ona, a lilo hoi i mea ikaika, a i mana hoi Ma ka wa e oo ai kela mana iloko ona, oia ka wa e liio ai ia he mea hoohanau a kukulu materia, a, ano e ae nohoi ma ka lani iluna a ma ka honua ilalo nei. Ma ka wa e olelo ae ai ka mea i piha 1 kela mana e hookoia kekahi mea e ko ana no. E nana mai, olelo iho la ke Akua i malamalama, a ua malamaiama ae la. Oia hoi, i ko ke Akua hoonee ana i kela mana iloko Ona e hoohua ia mai ia mea he malamalama iloko o ka pouli, ua poha ae la ka malamalama ma ka makamua o na la o na keneturia o ko ka honua nei noho ana. Ua oleloia, o kela malamalama oia no ka uwila. He mea oiaio no ia. O ua malamalama la, oia >kahi hapa o ka Uhane o ke Akua. Aole anei oe i hoomanao .i kela pule hanohano loa i kapaia Lucis Creator, ame na pule e ae he nui o ka Ekalesia Katolika Roma, e pili ana i ka Uhane Hemolele. "O keia mana uwila iloko o ke kapaka, e moe ana ia me he anoano la, a ku ole hoi i ka palaho, a hiki ole hoi ke anaiia a lilo i mea ole. Ina aole e hoouluia keia anoano iloko o ke kanaka, e mau ana no kona waihoii ana pela a hiki i ka wa e make ai ke kanaka, e kaikaiia ana keia anoano, a lumai hou ia aku maloko o kekahi kihapal hou, a haalia oia ke kihapai e ulu ai oia. 0 ka hooulu ana i keia anoano, oia kekahi plli ana o ka olelonane o ka hua makeke, a pela nohoi ka olelonane o na talena he haneri. Aka, ma ka wa e hoouluia ai keia anoano e kekahi kanaka i loaa ka manao oni-paa, manao ikaika, a e hooluia hoi ia iloko o ke klhapai o ka maemae, alaila, e lilo ana ia i mea nani hiwahiwa lffa, i mea mana loa a ikaika loa hol a pili ae la ia he kuio pili paa loa me ke kuio uhane iloko o ke kanaka. O ka mea pololei maoli nae, lilo ae la ia i uhane maemae, hemolele, a naauao 'ioi. O keia ka mana i loaa i na kaula hemo-

I npau o ke Akua i ka wa kahiko, a i ! keia wa nohoi e nee nei. Aka, inamuii 0 ka piha aua o ka honiia nei 1 ka pua 1 īa iakou iho he poe haipui-a no ke Akua, a i hoole hoi i ka mana o ua Akua la, ua uhi iho la ka pouli maluna 0 ka honua, a kapaia ae la ka poe i ike 1 kela mana o ke Akua, he poe hoomanamana, ahe poe diabolr. O keia mana iloko o ke kanaka, oia keia ikaika uwiia, ka mea hoi a'u i olelo ai, oia ka Poai Uwila Kuloko ilokO o ke He okoa keia mana kuloko mai ka mana kuwaho mai e hoopuni ana i ke kanaka, elike no me ka okoa ana o ke koko iloko o ke kanaka, mai ka ea hanu mai e hoopuni ana iaia mawaho aku nei. 0 ka Poai Uwila Kuwaho hoi, ke hoopaa nei ia ia kakou apau ma o kekahi mau kanawai naue ole la, a luli ole hoi. Eia kela ame keia mea pakahi o kakou ke hele nei maluna o ka ili o ka honua, me ka hoopuniia ana e kekahi Poai Uwila, i like ka nui a o ka uuku paha, ka laula a o ka olowi paha, elike me ka mea i hiki ia kakou ke hana. nui o ka poai liwila kuwaho i loaa i kekahi kanaka i noho mana ai oia maluna o kekahi poe e ae he nui, ina paha ma ka waiwai, a ma ka naauao paha. I kekahi wa e halawai ana keia mau Poai Uwiia o kahi kanaka ame kekahi kanaka, a kuikahi pu'ae la ia mau Poai ma ke ana kauHke loa i kahi ame kahi, elike me ka hui ana o ka Poai Wai me ka Poai Wai, a o ka Poai Ahi hoi me ka Poai Ahi. No ka hui like ana o keia mau Poai Uwila kulike o na kanaka elua, ua hiki iho la ia laua ke hana pu, hooikaika pu, a auamo pu i na koikoi apau o ka laua mau hana. 0 keia ka mea i kauohaia mai e Paulo, E hali kekahi o oukou i na mea kaumaha a kekahi. I ke kuikahi ana o keia mau Poai Uwila kulike, ua aioha iho la kahi i kekahi. Aka, i kekahi wa e hoololiia ana no ke kulana o kfeia mau poai uwila. Ma kekahi manawa mamuli o kekahi kumu hoololi ikaika i loaa i ka poai uwila e hoopuni ana i leekahi kanaka i noho aloha a kuikahi mua oia me oe, ua lilo ae la kona poai uwiia i poai uwila kue, a ia wa e *.u iho ai keia mau poai oia hoi ka poai uwila io, ame ka uwila io ole. lioko o ka poai uwila io, ke aloha, ka maikai, ka lokomaikai ame ka oluolu; a iloko hoi o ka poai uwiia io ole, ka huhu, ka inaina ame ka hakaka. I ka hookui ana o keia mau poai kuee i kahi ame kahi, aia hoi, e puka mai ana ka huhu ka enemi, ka hoomauhala, ka paio, ke kuee ame ka hakaka ame na mea pono ole apau mawaena o laua. Oka hookui ana o ka uwila io ole ame ka uwila io iloko o na ao kaalelewa elua ma ka poiuiu o ka lani i poha mai ai ka leo o ka hekili, a o mai la na alelo o ka uwila, a kapa ae la ke kanaka, ua pioo na mea mana o ka lewa. I kekahi manawa hoi mamuli o ke kulike ole ana o keia mau poai uwila elua, ua kue ke ano o kekahi i kekahi, i loaa ai keia kulana i. kela ame keia o laua, e ume ana kekahi, a e hoole kue ana kekahi, oia hoi, e pale ana kekahi. Noioko mai o keia mau kulana elua i loaa mai ai keia mau mea ka makemake ame ka hoowahawaha, ka hoihoi ame ka hoihoi ole. E ikeia ana mea e ke kanaka, a he mea pono iaia ke noonaauaoia e keia ike, a hoowaiwai hoi oia iaia iho ma ia mea. Penei paha au e hoakaka a e wehewehe aku ai i keia manaOi Ina paha e hookokoke aku oe i ka mea a kou naau i makemake ai, aka, ma ia hana nae au ike iho la oe, aole i maliu oluoluia mai kau mau mohai oluolu a maikai hoi, a hoao hou

I kela wa i hoomanao ae ai au i kuu wahi hainaka i poino ai maloko o ka nimi o Zara, nolaila, kakau iho la au ia mea maluna o ka apana pepa a ke Keikialii i haawi mai ai ia'u, a haawi aku la ia Heliobas. Nana iho ia ia a haehae ae ia i ua apana pepa ia. Ma kela wa e noho ana no o Leo malaio o ke pakaukau, a e nali ana nohoi i kekahi pauku iwi i haawiia iho iaia. Ua kahea iho la o Heliobas iaia. Lalau iho la i kona poo, a nana pololei iho la ia ma kona mau maka, oiai nohoi ua ilio nei i nana ae ai iaia me ke kau a haka pono loa ana ae o kona maka i kona haku. I ka hala ana o kekahi mau sekona, ia wa i hookuu aku ai o Heliobas iaia. Haalele mai la o Leo ia loko o ka rumi aina, a puka aku la Iwaho. Owau 0 makou, ke noho la au ia manawa me ke ano pihoihoi a piha nohoi i ke pahaohao, elike no me ke ano mau o ka poe malihini i ike mua ole i kekahi hana ano kupanaha mamua elike me keia e hoike ike maoli ia mai nei imua o'u. Ke nana aku la hoi au ia Helio7nra. aohe o laua ano e; a o ke Keikialii Ivana hoi, he |ka wale no kana. Elua a ekolu paha minute mahope iho, aia hoi, ike aku la au ia Leo | e komo hou mai ana iloko o ka rumi aina, hele pololei mal la oia a ma ka'u wahi e noho ana, a haawi mai la oia ia'u i ua hainaka nei. Ma ia wa kaanini mai la kona huelo, a kau mai la hoi kona poo iluna me ka nana pono ana mai ia'u. wa paipai a hamoha- ! mo aku la au i kona poo, a o kona hoi l hou aku Ja no ia a noho malalo o ke I pakaukau. Aohe o'u kanalua i koe, ua ike iho la au i ka hooko pono ia ana o ka'u mea i makemake ai e Leo. Pehea la i maopopo ai iaia o kuu hainaka ia ana i lawe mai ai? Pehea la 1 1 maopopo ai iaia keia hainaka iloko o ka rumi o Zara? Mai ko'u la i ho€a ai i Parisa, a hikil mai ia ,al akahi no au a ike hou iaia (leo). Hookahi mea maopopo ia'u o ka loaa ana mai o ka hainaka a'u i makemake ai e kiiia aku iloko o ka ruini o Zara, oia ka haina e hoomaopopo mai ana, ua ike no uailio nei i ka'u mea i makemake ai, mamuli hoi n k«i hoikeia ana aku oia mea iaia e Heliobas. I "E hiki ana no anei ia oe ke hooha- ' na i ka noonoo o kekahi kanaka elike me keia au i hoohana iho Ia ia Leo?" wahi a'u i nlnau aku ai ia Heliobas. "Aole i na kanaka apau loa e halawai mai ana me a'u e hiki ai ia'u ke hoohana aku i keia hana," wahi ana i pane mai ai ia'u. "O ka mea oiaio maoli, he kakaikahi ka poe e hiki ana ia'u ke hoohana aku ia mana, a i ole,, i ka ikaika onou a hoeueu o ko'u ma-i nao iloko o lakou. A o keia poe, o lakou no ka poe I kulike ko lakou poai uwila mc ko'u. Ua hlki ia'u ke hoou- 1 naunaia lakou, a hoohana aku ia lakou . elike me ka'u i makemake ai, a i keka-' hi wa, ua hiki ia'u ke hooku mamio loa ia lakou mai a'u ake me ka hiki ole ana ia lakou ke hana i kekahi hana. Aka, o na kanaka i kulike ole ko la-

kou mau poai uwila me ko'u nei, he okoa loa no ke ano e hanaia ai ia poe. I kekahi wa nae, -o kekahi poe aole iakou no ka poai hookahi elike me ko'u, e hookokokeia mai ana lakou i o'u nei. 0 kela poe nae, aole lakou i hookokokoke mai i kahi e ku ana ko'u poai uwila mamuli o ka umeia ana mai e ua poai nei 6'u, aka, ua hooneeneeia mai' ia iakou e pili mai ia'u e kekahi mana okoa ae i nele iloko o'u. I kekahi manawa i ko'u lapaau ana i kekahi ma'i, , e ike ana au ua nele au i ka ike ame ka makāukau e hiki ai ia'u ke hoola i ua , mea ma'i la, ia wa e hoohuli ai au i ka ! hoolauna ana a ka uwila iloko o'u me! kekahi poai i kukaawale loa mai a'u aku, a iloko o kela poai e huli ai au i na auwaha e loaa ai na makaukau e hiki ai ia'u ke haawi i na hooluoiu a hoola ana hoi i ka mea popilikia. He hana nui keia a koikoi nohoi. Me ka hoomanawanui no e pono ai ke hanaia keia hana. Ke hoomanao nei paha oe 1 ka olelo. He mea maikai i ke Akua ke huna i kekahi mea, a he mea maikai hoi i na'lii o ka honua ke imi aku. O ke gla o ke kanaka ma'i i kekahi wa, ua hunaia aku ia mai ka ike aku 0 ke kauka, a no keia mea e olelo ai ke kauka, ua make ka mea mai me ke kumu maopopo oie, a i kekahi wa, e kapa hewa ana ia i ka inoa o kekahi ma'i okoa aku, maluna o ka ma'i i pahua ai kona ike iapaau, a i hunaia ai kona kumu oiaio mai a iaia aku." I kela wa ninau mai la ke Keikialii Ivana ia H,eliobas: 'Nokeaha la hoi oe 1 hoohana ole ai i keia kulana ume uwila au i hoike mai nei ia'u maluna hoi o'u i komo loa aku ai hoi au iloko o kou poai uwila?"

"0 ka mea e pili ana ia oe, he raea okoa loa ia, oiai o kou kokoke aua mai ia'u, aole ia mamuli o ka ume ana mai a ko'u poai uwila, aka, mamuli ia o kekahi ikaika e ae i kaa aku mawaho aku o ko'u. 0 ua ikaika la , ke huli nei au i kona ano; me he mea la nae, e ike ana au no au i ka ikaika nana oe e hooneenee kokoke mai nei i-o'u nei, ma ka wa e pili mai ai ka wqa ku-wa-ho o kou poai uwila i ka rina kuwahi o ko'u poai. No keia wa, ua like oe me kekahi hoku-welowelo e ike koliuliu ia aku ana i kahi loihi loa, he mau miliona o na miliona mile mai ka honua aku nei, aka, aia nae ia ma ke alahele e hookokoke mai ana i kahi e hiki pono loa ai oia ke ikeia aku me na maka o ke kanaka. I keia wa, eia oia ke ikeia aku nei me ka ohe-nana wale no. A ma kona wa e kokoke loa mai ai i ka honua, oia kona wa e ikeia aku ai me ka maka. 0 kekahi wehe ana keia c ka olelo a Paulo, /i ka i ana mai. I keia wa, ke ike powehiwehi nei kakou, me he aniani la i kela wa aku, he maka no he maka. I keia wa, ua ike powehiwehi au, aka, i kela wa aku, e ike maoli aku au, elike me ka'u i ikeia mai ai." "O keia manaohai au i hoike mai nei no ka mea e pili ana i ka poai uwila, aole o'u wahi manaoio iki ia mea," wahi a ke Keikialii Ivana i pane mai ai. "Aole no keia he manaohai pili akeakamai i ikeia e na poe ake akamai e ae. He nui a lehulehu loa na manaohai i holkeia mai e kekahi poe uhane naauao loa o ka wa kahiko i hooleia ko iakou oiaio e kahi poe naauao nohoi 0 ia mau au, aka, i keia wa nae ua aeia e na poe naauao o keia keneturia ka oiaio o ua mau manahai la. No ka mea hei e pili ana i kau mea i kapa mai nei i keia manao a*u i hoike aku nei ma ke ano he manaohai poai uwila, e ae mai oe e hoakaka aku au i ko'u manao ma ia mea. O ka Poai, oia no ka Poepoe. I ka hoomohalaia ana o ke kaha poai, a kaha poepoe hoi e loaa ana he kaha pololei i loaa he elua wale no kiko e ku ana ma kela ame keia welau. E hoomanao oe, oke Ao nei a'pau ke ku nei ia iloko o nei mea poe, ahe Poai hoi keahi olelo ana. 0 ka hapa nui o na mea apau maluna a maloko o ka ili o ka honua, a hoea aku oe no ka lua o lea manawa, a oia ano hookahi no, a pela nohoi i ke kolu o ka manawa, alaila, e hoonaauao koke iho oe ia oe iho, e liooki oe i kou hookokoke ana i laila, a mai mare hoi oe 1 kela wahine o poino auanei oe. Ua maopopo loa, aole i kuikahi like Poai Uwila e hoopuni ana ia olua. A ina hoopaakiki loa kekahi aoao, alaila, e luhi ana ia i ka hoolakalaka ana i ke ahiu oka Poai Uwila kue iaia. E haīa ana he wa loihi loa a laka maikai kela Poai Uwila. 0 ka hapanui nae o ka manawa e hoea aku ana na paa mare o kela ano i ka heiau o ke Okiia ana o ko laua materemonio. O ka'u oleloao no keia e ao aku ai i kekahi wahine opio. A ina hoi e hoolohe ko ke ao nei i ka'u olelo ao e pili ana i na Poai Uwila kuwaho o na kanaka, alaila, e hiki koke mai ana ka inilenio, a i ole, e hoemiia ana na paa mare popilikia e hana mau ia nei i keia wa-me ka pupuahulu nui. Aka, e Ivana, mamuli o kau kono ua kakaiahili loa aku nei ka'u mau olelo ana ia oe no ka mea e pili ana i ka Poai Uwila Kuwaho, a ua hooloihi wale ia hoi ka manawa o ko na lede kali ana no ko kakou hookuuia ana. Nolaila, e hookuu kakou."

Ia wa nae pane hou mai la ke Keikialii, me ke noi niua ana mai hoi e kalaia aku oia no ia kaha-maha ana mai. "Ea, ua kamailio mai nei oe no ka mea e pili ana i ka uhane o ke kanaka ma kona wa e make ai. Pehea la ke ano o kona haalele ana iho i ke kino 0 ke kanaka? E hiki anei ia oe ke hoakaka mai i keia mea ia'u?" "Ina pela, e hoomanawanui iki kakou no kekahi wa pokole iki, a e hoakaka ae au i ka'u mea i ike pono ai me ko'u mau maka no ke.ano o ka haalele ana iho o ka uhane o ke kanaka 1 ke kino ma ka wa e pau ai kona ola." wahi a Heliobas. A keia pule ae ikeia na hoakaka a Heliobas no keia mahele ano nui pili ke kan&ka. (Aole i pau.) Ma keia Poakthi ae e weheia ai ke Kau Kiure o ka mokupuni o Oahu nei; a ua manaoia nae, ina e mau loa ana ka paa o ka hoomalu, alaila, e hoopaneeie ana'ka noho ana o ka Aha a kahi wa kupono okoa aku. No ko makou ike hou ole ana i na olelo hooholo a ka Aha Kiekie ma na pepa haole o keia mau la iho la i nele ai ko mak6u pepa o kela la me ia mea maikai. Puka mai, a puka aku.