Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 46, 17 November 1899 — KEIA AO, KELA AO HE KAMAHAO O NA KAMAHAO. [ARTICLE]

KEIA AO, KELA AO HE KAMAHAO O NA KAMAHAO.

L'nuh ia < im KE i\'ILpII.\SA I )OWKL.\ SO K.I I.MIL'I HAWAII. Ke iohe ia maua i ke kani mai a ka hana puhi ohe i ko koena leo mele hula poniniu a maua i haalele aku ai. I keia wa, ei*i maua ke hele nei me ka pane leo ole ana o kela ame keia o maua i kahi ame kahi. Ke waiho mai la imua o maua ke kihapai nani o ka hotele, e auau ana ia i ha kukuna malamalama o ka mahina piha oia po. 0 ua po nei hoi, ua hele a kalae ka ponaha-lani. Ke lohe aku la au ia wa i ka owe nanahe mai o na lau laau, oiai lakou i hooluliia ae ai e I:a malanai makani aheahe e pa ana ia wa; ke mapu mai la hoi ke ala o ka roae ia wa, a ke honi aku la au i ka moani aala mai o ka matala (myrtle). Aole hoi i liuliu ka maua hele ana aku, aia hoi lohe aku la maua 1 ke kani mui a ka manu nightingale, ka mea i olelō ia, ka manu i ka pili o ke ao. A hala kekahi wa o ka maua hele ana me ko maua pane leo ole ana i kahi ame kahi, aia hol, ua huli ae Ia au a ninau ae Ia i ua hoahele nei o'u: "E Oelini, heaha la ke ano o kela mea au i haawi mai ai ia'u iloko o ka waina a'u i.inu ai i kakahiaka nel?", Nana mai la ia ia'u a pane mai la me ka leo oluolu: "He laau lapaau. He laau kela i hanaia noloko mai o ka wai o na lau ame na aa o na laau, a he mea nohoi e pilikia ole ai oe." "Nokeaha la oe i haawi mai ai ia'u ia mea? Aole anei ou mānao, ua lawe ae oe, a auamo iho maluna 6u i kekahi hana koikoi loa?" Ike aku la au i kona mino aka ana iho, a kamailio mai la ia: "Aole o'u manao pela. Ina ua lilo kela laau lapaau a'u i haawi aku ai ia oe i mea e pilikia ai kou ola, alaila, ua hewa maoli io au; aka hoi, ina ua loaa iki i ke ola o kou kino. a pela pu hoi me ka hauoli ulumahiehie ana o kou uhane, he oluolu a he maikai, elike me ka'u e ike aku nei ia mau mea i keia wa, alaila, ua aie oe ia'u i uookahi wahi huaolelo hoomaikai." Ia wa ua haawi koke aku la au i ka'u mau hoomaikai ana iaia. He oiaio, o ka hauoli a'u e haaheo ana ia wa, o ka ui ame ka nani a na.poe he nui oia po i haawi mai ai no ko'u ano oia po, ua ioaa mai no ia mailoko mai o kela apu laau a ua hoaloha nei o'u i haawi mai ai ma ke kakahiaka. No keia mahalo a'u i haawi aku ai iaia. ua akaalea mai Ia ia ia'u: "E Mademoasela, owau o na mea kino i hiki ole ke hoomanawanui i na ehaeha ana mai a kekahi mea kino maluna o ka ili o ka honua. He mea ole ke ano oia mea kino e hoehaehaia ai ko'u naau, ina ua loaa oia i kekahi pilikia. He mea kolo liilii loa paha ia maloko o ka huna lepo o ka honua, he paha ia e lele ana iloko o ka lewa, he manu paha ia, he pua palia, a he kino kanaka paha ia, a ina e loohia kekahi o keia mau mea i na haawina 0 ka ehaeha, aole loa e hiki i ko'u uhane ke hoomanawanui, a o ka ehaeha ana o kela mea kino a'u i ike aku ai, o ko'u ehaeha ana ia. Ua makemake loa au e loaa i na mea ola apau ke ola kino maikai ana maluna o keia ili-honua. I wa mua īoa a'u i ike ai ia oe, hoomaopopo koke iho la au ia wa, ua akeakeaia oe i ke kaana ana i na haawina hauoli o keia ola ana mamuli o kekahi pilikia nui i loohia iho maluna o kou kino. Ike pu aku la nohoi au ia wa, ua lawelawe lapaauia oe e na kauka, a ua pahua nae ko lakou ike ame ko lakou akamai i ka pilikia ma'i e paa ana i kou ola kino. Ua imi, ua huli, a ua noii lakou i ke kumu o kou pilikia, oia hoi, ka ma'i e hoomailo ana 1 kou kino ia wa, aka, he ole nae ka loaa. E Mademoasela, aole o'u hoole i na lawelawe ana a na kauka akamai, a manao nui maoli no ke ola ame ka palekana o ka poe nawaliwali i kaheaia aku ai ka lakou mau lawelawe lapaau ana. He mea oiaio, he mau mea kekahi iloko o kela ame keia ma'i i kau iho maluna o ke kanaka, i hiki i ko lakou noeau ke lioopau ae; aka, he mau mea kekahi i hiki ole loa i ko lakou noeau ame ko lakou makaukau ke hoopau aku. Na keia mau mea e hoopuhili a e hoopahua i ko lakou ike kauka, a mamuli oia hiki ole ana ia lakou ke nawehe ae i keia pilikia, ua haule aku la ka mea popiliKia iloko o ka make. O keia make ana nae, aole ia mamuli o ke kii ana mai a ka Anela o ka make a lawe aku i ke ola' o ua mea la i hoopopilikia ia, no ia o ka pahu'a ana o ke akiimai o ke kanaka ike lapaau. I mea hoomaopopo aku ia oe i ke ano o ka'u mea e kamailio aku nei ia oe, e hoomaopopo aia iloko o ke kino o ke kanaka, .ke pookela loa o na mea paahana a ke Akua i hana ai. he mau aa-1010, a ua kapaia keia, ka mikini paahana o ke aa-1010. He mau maawe nunui a liilii keia mau aa-1010 e mohala ana iloko o ke kino o ke kanaka. 0 keia iho la no na uwea a-hai-olelo iloko o< ke kino o ke kanaka elike me na uwea uwila o ke telegarapa ame ka uwea telepona. Ina. e poino, a e hoo T pilikiaia paha kekahi o keia mau uwea liilii, mamuli o ka paa ana i kekahi mea hoohihia kuwaho, aole loa e hiki

ana i ke akamai a i ka noeau o kekahi kauka lapaau ke wehe ae i kela hihia i paa ai ke aa-1010. He nui no na kumu e loaa ai keia hihia ana o ke aa-1010, aka, ua maheleia nae keia mau kumu iloko o na mahele nui elua, oia hoi, na kumu kuloko ame na kumu kuwaho. O kekahi mau pilikia i loaa ai i ke aalolo ma o na kumu kuloko la iloko o ke kino o ke kanaka, e hiki ana no i na laau lapaau a ke kauka ke hoola ae; aka, ma kekahi mau mea kumu kuloko e ae, aole hiki. Ona kumu kuwaho hoi e hoopilikia ana i keia mau uwea uwila o loko o ke kino kanaka, aole ioa e hiki i ka iaau lapaau ke hoopau ae. I ko'u naiA pono ana i kou mau ano apau ma ka la mua a'u i ike ai ia oe, ua ikē iho la au, ua like loa kou pilikia me ko'u i kahi wa i hala ae nei; nolaila, hoao iho la au e haawi a«u ia oe i kahi laau a'u i manao ai, he mea paha ia nou e pono ai, a he mea oiaio, ua ike io ia ka waiwai o ia -hoao ana a'u. Aka, e hai aku nae.au ia pe, o keia oluolu ame keia hauoli i ioaa ia oe, no ka manawa wale no ia. Iloko o kanahakumamawalu hora mai keia wa aku, e hoi hau aku no oe iloko o kou mau ehaeha mua. Aole hiki ia'u ke kaohi mal ia oe mai kou.ka-lilo hou ia ana aku iloko o kela kulana mua i ioaa ai ia 'oe."

I kona hoopuka ana mai i keia mau huaolelo hope, aole i kana mai ka nui 0 ko'u kaumaha. Me he mea la, e uwe kanikau ana au iloko iho o'u, oiai ua kau mai la ka weli o na ehaeha ana he nui a'u i auamo hoomanawanui ai i na wa i kaa hope ae. I keia y wa, me ka leo kaumaha kamailio aku la au iaia: "E haawi mai nohoi oe i apu laau au i haawi mai ai ia'u i kakahiaka nei?" Me ka leo kaumaha a kuoo, pane mai laia: "E 'Mademoasela, aole hiki ia'u ke haawi hou aku ia oe i ua laau la, ke ole e loaa mai ia'u he mau kuhikuhi hou ana." "Mai awai mai hoi keia mau kuhikuhi ana au e olelo mai nei?' wahi a'u i ninau aku ai iaia. "Ke kali nei au o ka loaa mai o keia kuhikuhi a'u i hai aku nei ia oe mai ko'u hoaloha mai, ka mea nohoi nana 1 hoola i ko'u popilikia elike me kou nei. Oia wale no ka mea hookahi e hiki ke hoike mai, ua pololei paha ka u mau manao-koho no ke ano o kou ma'i, aole paha. A ma kekahi oielo ana hoi, ua pololei paha ka'u e.ike nei no kou ano maoli mai kou hanauia ana mai." "A heaha keia mau manao-koho au 1 hoomaopopo wale ai no ko'u ano?" 1 ninau aleu ai au iaia.

Aole oia i pane mai ia'u, a hala kekahi mau minute, me he mea la e nalu ana paha ia iloko iho oha. A mahope kamailio mai la oia imua o'u me ka leo kuoo, a piha eehia nohoi:

"E Mademoasela, ma keia ao, aole he elua mau mea kino kanaka i like i kahi ame kahi; aka, o kela ame keia mea kino nae i hoea mai i keia ao, ua hali pu mai la ia iloko iho ona i kauwahi lihi o ko ke Akua ano, oia hoi ka mea i kapaia e kaieou he Uhane. 0 nei mea he Uhane, he wahi mea ia i like me ka huna ahi e aa-ana iloko o ka popo lepo, i kapaia he kanaka. Aia iloko 0 keia huna ahi ka mea i kapaia ka MAKEMAKE, a like keia mea me ka anoano hoouiu. Ina makemake kakou e ulu ae keia mea he MAKEMAKE a he lINI, he MANAOIO-HANA, e noho hna iloko o ka Uhane, alaila, he mea pono ia kakou ke hoopuiapuia ae i keia mea a hiki i kona ikaika ana, a lilo hoi 1 mea nui. a ina e mahuahua loa ana kona nui aua ae, a pela hoi me kona ikaika, e liio auanei ia i mea n>ana. E nana oe i ke kamaiki opio, ma ka wa e o mai ai na kukuna o ka maamaalea ame ka ike iloko ona, oia wa a ka makua e hooponopono aku ai i ka olino ana mai a keia mau kukuna maikai, i ai he ka'i lalani like ana o ia mau kukuna ma ke ano o ko lakou mohala ana, a i ole ai nohoi, e lilo ua mau kukuna la i mau mea hoopoino i ke ano hoopono o ua kamaiki opio la. 0 ka hooulu pono ia ana ō keiā mau kukuna malamalama iioko o ua keiki la, he mea ia e mahuahua ae ai ua mau kukuna malamaiama 'la iloko ona, a e hoea mai auanei ka la e hehi ai keia keiki ma ke anuu o ke kapaia ana he kanaka naauao. Peia iho la no ke ano o nei mea he Uhaue iloko o ke kanaka. O keia mea nae he Uhane, he mea ku ole ia i ka make, oia hoi, e ola mau loa ana ia. Aia o keia uhane ola mau loa, he mea i kapaia he puolo iepo, a i ole, he wa-hi, he aa pulu nui paha, a pela aku. Me he mea la, o ka hapalua o na kanaka apau e pipiii nei ma ka ili hualala o ka poepoe honua, elike me na pioeoe e pipili ana ma ka pohaku, aole lakou i hoomaopopo iki i keia kulana hana e pono ai ka hooulu ana i ka Uhane iloko o ke kanaka. 0 ka lakou mea i ike, oia ka hoohinuhinu ana i ka puolo e ope ana i ua uhane ia. 0 ka mea i hanauia na ka Uhane, na ka uhane ia; a o ka mea hoi . hanauia na lte kino, na ke kino no ia. Ua lilo ioa ko ke ao nei i ka hana ana ma na mea o ke kino, a ua mahaloia lakou no ka hana ana i na moa e nani ai ke kino, a e hanohano ai hoi. Ma ka wa hoi e lawelawe ai kekahi poe i na mea e nani ai ka uhane, e hiipoi mai iani ia ai oia, e loaa ai na haawina hiwahiwa iaia, e kapaia ana keia poe, he poe hoomanamana, he poe pupule, he pue liehena, a he poe (liaholo. Ano, e kuu hoaloha, o keia momi waiwii nui a ke Akua i

hoonoho ai iloko o ke kino o ke kanaka, oia ka'u mea i makemake āl e kamailio aku ia oe. O ka poe i ohohia hauoli ko lakou mau naau i ka ulu ana ae o nei mea lie uhane iloko o ke kanaka a hiki i l:bna ikaika ana o lakou no ka poe i hnawi, a e a]ana ana hoi i ko lakou mau ola ana, ka lakou mau hooikaika ana i mea e ku ai kela uhane ma ke kiekiena o t ka nani nui. E ai ke kino materia o ke kanaka i na mea materia o ke ao materia i loaa ai ka ikaika iaia; e ai hoi ka uhane i ka ai uhane i hoouluia ma ke ao uhane i mea e loaa ai iaia kona ikaika ana. I mea hoi e holo lea ai ke ola o ka uhajie, ua oi aku ka pono ke kaohi ice krjo i na hialaai hihimanu ana o konu makemake. Oiai, e kakwalo ana lee kino uhane mai ke kino materia mai o ke kanaka. a i uhiia nae ke kino uhane e ke kino materia o ke kanaka, i;a lilo i kekahi wa na aa-1010 iloko o ke ,kino materia o ke kanaka i mea e pilikia ai ua kino la. mamuli o ka hooikaika kuloko ana 0 kaHhane iloko o ua kin'o nei e noho alii oia ma ka hooponopono ana i ka hooheleia ana o na hana a ke aa-1010 1 ku i ka makemake o ka uhane. oiai hoi ua uhane Ia e peahiia aku ana e kekahi kino uhane okoa mawaho aku nei o kona kino. Nolaila, o keia hana a ka uhane iloko o ke kino, he mea ia i kapaia ma ka akeakamai a Paulo, he paonioni ana, he hakoko ana, he paioana. E luie mau ana ke kino materia i keia kue mau ana ke kino materia i keia hana a ka uhane, a no ia mea olelo iho la o Paulo i uluhiaia e ka Uhane o ke Akua, ua paio a ua hakoko kahi mea iloko ona me na mea i makemakeia e kona kino. Ua ake kona uhane e hana A ka mea i makemakeia e ia, eia nae, aole ae kona kino. He kakaikahi wale na poe 1 loaa keia ano. 0 oe ua haawi holookoa oe ia oe iho, oia hoi o kou kino ma na hana e hauoli a e oluolu ai kou uhane, aka, ma ia hana ana nae au, ua kipi ae la kou kino apau, a ulu ae la he hakoko mawaena o kou uhane 'ame kau kino, a no īa kumu ua hoopilikia ia iho la kou mau aa-1010 e na hehi kue ana a kou uhane i na makemake o kou kino e hoounaunaia ana ma ia mau uwea uwila o loko o kou kino, a ulu mai la he ma'i iloko o'u, he ehaeha, he kaumaha a he uwe ana. sfolaila, he mea pono ke lanakila kou uhane maluna o kou kino, oia ka lanakiia ana o ke ola maluna o ka nawaliwali. Oia ka rula ana o lea makemake uhane i ka makemake kino. A elike me ka loaa ana he ola i ke kino lepo ma o ka uhane la, pela e loaa ai he ola i ka makeniake kino ma o ka makeinake uhane ln. E ola ana kel:-j ame keia kuio iloko ou, nie ka mohaha ame ka maikai. ' E lokahi ana laua i kahi ame kahi, a ua like loa laua me na mahoe, ka iike loa o ko laua mau.maka ame na helehelena. Eia oe ma keia ao, a he pio hoi oe na ko'keia an. O kakou apau e noho nei ma keia ao. he poe pio kakou na keia ao, oiai he moa pono ia kakou ke hoolohe a ke hooko aku i na kanawai o keia honua, elike me ka hoolohe ame ka malama ann a ka paahao i na kanawai ame na rula o ioko o ka halepaahao i hoopaaia ai oia. Pehea la na ehaeha e loaa mai ana ia oe ma o keia hoolohe ana i keia mau kanawai, aole hiki ia oe ke pale ae ia mea. Aka, ina nae o ka uhane iloko ou, a eia oia ma kona kulana o na makahiki lehulehu i hala hope ae, a pela hoi me ko keia mau makahiki ma keia hope aku, alaila, e ku mau ana no kou uhane iloko o ka hauoli ame ka oluolu; aka, no keia wa la, he mea pono ia oe ke hoolohe i na alakai ana ame na kauoha ana a kou mau luna paahao, oia noi ka poe i j;;ipaia—na Haku o ke Ola ame ka Make. He hana nui kau ma ka honua nei a aole hoi e hiki la oe ke liana. ke ole e loaa ke ola kino maikni ia oe. ī ka pau ana hoi o kana olelo ana mai ia'u, ia wa i ninau aku ai au iaia: "Pehea oe i ike ai o ko' uano iho la keia, oia hoi, he uliane ko'u e ake ana e lanakila maluna o na makemake o ko'u kino, I mea e hiki ai ia'u ke hana aku, a ke lawelawe- oku i kekahi hana nui ma ke ao nei?"

"'Aole hiki ia'u ke hai aku ia oe, ia mea e Mademoasela: he koho wale no keia a'u e hoike aku nei ia oe. Hookahi wale no kanaka a'n i manao ai, oia wale no ke kanaka hiki ke koho pololei mai i kou ano maoli. O keia kanaka nae, he oi aku ka nui o kona mau makahiki mamua o ko'u, a o ka mea hoi nona ke ola ana i hoopuni holookoaia e ka malamalama ōlinolino o ka uhane maemae, ka mea hoi nona ka naauao i like kona hohonu me ko ka moana, a o ka poiuiu o kona noeau ua hoea aku no ia i ka poiuiu o ka lewa. He mea pono ia'u ke ike īuua iaia, a kamailio pu me ia, mamua o ko'u hoao hou ana i kekahi mau laau. Aole nae na'u ponoi iho keia mau laau, aka, nana mai no. Aka, o Mademoasela, ua loihi loa paha kaua e nōho nei i waho nei, a ina aole au mea hou e kamailio mai ai ia'u, alaila, e uhoi kaua i ke keena hulahuia," a ma ia wa i anehē ae ai ia e huli ae no ka hoi ana aku i ke keena hula. Aka, ia wa i komo koke mai ai kekahi manao iloko o'u, a makemake iho la au e ninau aku iaio. Nolaila, paa aku la ko'u lima i kona lima, nana aku la au iaia, a kamailio aku la au iaia me 1 ka malie loa ame ka moakaka loa hoi: "O keia hoaloha au i olelo mai nei ia'u, aole anei o HELIOBAS kona inoa?" I kela wa i ike aku ai au i ka ona ana

ae o kona kino; hoholo ae la ka ula ohelohelo ma kona mau papalina, a, emoole hoi, nalowale ae la ia ula ohelohelo mai kona wau papalina aku. Ike aku la au i ke ano pioo o kona mau onohi maka, a ike pu iho la au i ka h.ialnlu ana ae o kona lima. Aole nne i liuliu, a hoi mai la kona ano apau elike me mamua, alaila, nana pono mai la ia ia'u. Ike aku la hoi i i i ka pahola ana mai o kekahi helehelena oluolu loa maluna ona. "E Mademoasela,*' wahi ana i pane mai ai ia'u, "ke ike nei au, he mea pono ia oe ke ike i na mea apau. Ua weheia ka ipuka o na mea huna pohi* hihi o kela ao imua ou. Nolaila apopo, hele hou mai oe i kuu keena hana, a ma ia wa au e hoike aku ai i na mea apau i pono e haiia aku ia oe. A uiahope aku o ia wa, e kaa no ke alakaiia ana o kou ola e kou mau lima ponol. I keia wa mai ninau hou mai ai ia'u no kekahi'mea. Ua lawa kaua i keia po." I kela wa, hoihoi aku la ia ia'u no ka rumi hulahula. Aka, iko maua hoea ana. aku ilaila, ua pau mai la ko'u hoihoi no na lealea o ia po. I ko'u huipu hou ana aku me kuu hoaloha, me Mrs. Everard, ua hai aku la au laia, ua "kaea" ia au, a e hoi ana au e hiamoe. Ua hoihoi mai la nohoi o Ceiini ia'u, a i ka hiki ana i ka puka. ua huli ae la au a olelo mai la iaia: "Aloha oe. I ka awakea o ka la apopo e hoea aku ai au ilaila." Alaila, pane mai la oia: "Aloha oe, e Mademoasela! I ke awakea o ka la apopo e makaukau no au e hookipa mai ia oe." Ia wa haawi mai la oia i kona aloha la'u me ka hiehie nni. a hoi hou aku la ia iloko o ka rumi hulahula. Owau hoi, ua pii aku la au noluna no ko'u rumi. I ko'u hoea ana aku i ua keena nei o'u, ike iho la au e mau ana no ke omamaka o na pua lilia a Oelini i haawi mai ai ia'u. Wehewehe ne la au i ua mau pua la mai ko'u loie ao, a hookomo iho la ia mau mea.me Ue akahele loa iloko ■) ke laaha wai, alaila, mahope iho o ko'u aahu ana iho i ko'u aaliu moe po, ua haule aku Ia au hiamoe. Oiai nae e hiaa &na no ko'u mau maka, ua hookaihele ae la ka'u mau nooaoo ana no na hana.oia po. Aole i liuliu. aia lioi un lulumi mai la ka hiamoo maluna o'u. •! hala al*u la au no ka aina moouhane. IAo!e i pau.)