Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 42, 20 October 1899 — Pane no na Ninau Pili Aupuni a ke "Cali" Na iliili konane a na Kalai Aupuni like ole E Hone ana no i ke Kumu o ka Hana. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Pane no na Ninau Pili Aupuni a ke "Cali"

Na iliili konane a na Kalai Aupuni like ole

E Hone ana no i ke Kumu o ka Hana.

FRED H. HAYSELDEN.

He kanaka hanai holoholona, Lanai. 1. I kulana Aupuni elike la me ko na Panalaau o Auseteralia, me ka loaa ana o ka pono kalepa kaupale ole ia me ka "Aina Makua" (Mainlanel) a i wahi auhau (lute mama maluna o na waiwai apau mai na aina e mai. 2. E koho balota ia na hoa oia mau Aha, a o noho ma ka oihana no kekahi mau makahiki. Manao au, he punaiawele loa kahi kulana no ko lakou kohoia ana, ina ma ka balota, ma ke kulana a lakou e noho nei. 4. Manao au, oi ka pono i hookahi hapalua o lakou mai ka Aina Makua mai, a i hookahi hapalua mai Hawaii nei ae. 5. E koho balota ia lakou e na kanaka. G. Kokua au i ke kanawai hoopaa aelike hana, me ka hoopai hoopaahao ole nae. E olelo aku nae au, he mea maikai e au'aia kekahi mau dala a na poe paahana e na haku hana, i mea pani i ke poho o na liaku no ka hooko ole ana o ka paahana i ka aelike, a na ka Ahahookolokolo keia mea e nana, a i ole, na kekahi komite kuikawa paha e kohoia ana malalo o ke kanawai. 7. Aohe . E pono no e nana aku ina Pake, lapana ame na Pukiki elike me ia mai mua mai. Aole o'u manao, e hiki ana. i na ili-keokeo ke hana i na hana oloko o na mala ko, a ina paha e hiki ana ia lakon ke hana, alaila. e nui ana ka lilo o na mahiko. 8, I pono koho balota akea. I na Hawaii apau ame ka poe apau i hanau ma Hawaii, ame na kanaka apau mai na aina o mai (koe nae na Pake ame na lapana) i noho maanei mamua o ka haawiia ana mai o ko makou kulana aupuni hou.

HON. H. M. WHITNEY. Lunahooponopono o ka Planters' Monthly, Honolulu. 1. I kulana Aupuni Teritori. 2. Ma ka wa e ku ana keia kulana Aupuni Teritori, e hookohu maoli ia na Lunakanawai, a he poe kanaka hoi lakōu i kamaaina me na maa ame na nohona kuloko, oia hoi, ma ka mea e pili ana i na pono ame na maa nohona Hawaii, oia hoi ka lahuikanaka Hawaii maoli. he mea pono ke nana ia aku lakou, ma ke ano he poe "hanai" (wards) na ke Aupuni, a e malamaia aku lakou raa ia ano, elike ka loihi me ko lakou mau ana he lahui.

3. E lilo na maa o ka nohona ame na pono o na Hawaii maoli i mea e ruia ana i ka wae ana i na Lunakana,wai. No keia kumu, ua oi ae ke kupono o keia poe Lunakanawai e noho nei mamua o ka poe maUhini e wae ia mai ana. 0 na kanaka e noho nei ma ka oihana, he mea kanalua ole, ua oi aku ko lakou kupono no ka hana mamua o ke kanaka hou loa e waeia mai ana. 4. Ae, ina nae e ikeia ana ko lakou kupono io, a ma na ano apau ua loaa ia lakou ka makaukau. 5. No keia wa, oi ko'u makemake e hoihoi i ke koho ana o na luna Aupuni i ke Kiaaiiia. 6. Oi aku kō'u makemake i na limahana "kepa ole" ia, ina nae e loaa ana. E loaa ana paha keia ano limahana, aole paha, he mea ia e kali ia aku ana. 7. Ina e aeia mai ana i koonei poe, ke ano hana e loāa nei na limahana Europa, elike me ia i aeia ai i ko Amerika Huipuia poe, aole au i ike i ke kumu e'lawa ōle ai na paahana no onei nei ma keia mua aku mai lapana mai, a mai na mokupuni Pilipino mai nohoi. 8. Aoie e haawiia aku ka pono koho balota i ka mea hiki ole ke heluhelu, kakau a kamailio i ka Olelo Beritania. E hooko pono loa ia keia Rula ma Hawaii nei. 0 ke kan'aka a o ka wahine i loaa keia makaukau e liiki no e loaa keia hanohano. N. B. EMERSON, M. D. He Hawaii ma ka hanau ana, Honolulu. 1. Manao au i kulana Aupuni Teritori, e hooponopono ia ana e kekahi Kiaaina, me ke kōkua ana a ka Ahaolelo e kohoia ana e na kanaka, oia ke aupuni kupono loa no ko Hawaii Pae Aina. 2. Ma ko'u manao, ona hoa oka Oihana Hookolokoio e noho nei i keia wa, Aha Kiekie ame Aha Kaapuni, e hoonohoia a pau ke oia, a i ole, elike me ka pono o ka hana.

3. Kokua au ika hoomauia ana aku o na hoa o ka Aha e noho nei i keia wa; a o na poe hou apau e kohoia ana no Ka oihana hookolokolo e waeia noloko mai o na lio o loko nei o ka aina. 4. Aole o'u kanalua i ka olelo ana ae, ma ke kukuluia ana o ke Aupuni Teritori, ua oi aku ka pono e lawelaweia na hana e ka poe i hoonohoia ma na hana, mai waena ponoi mai o na kamaaina o kē Teritori hou. 5. Ma ko'u manao, e pono no e hoonohoia na luna aupuni apau o ke Teritori e ke Kiaaina. 6. Manao au, e pono e hoopau loa ia ka hoopai paahao maloko o ke kanawai hoopaa aelike. Manao* au, oka malama pono ana o ka haku hana i ka pono io maoli ame ka oluolu nō ke kauwa hana, ka hoole ana i nei mea he uku mua ana i ke kauwa, i ole ai iioi ke kauwa hana e noho aie, he mau mea ia e palekana ai ka pono o ka haku hana.

7. Manao au, 6 ke kulana hana hooulu a mahiko ma ka mahele i na loaa mawaena o kahi aoao ame kahi, he hana kaulike ia, a he kumu maikai ia e konoia ai ka hele ana mai o na limahana maikai i ko kakou mau mahiko nei. He mea pono ke hooikaikaia e loaa mai na limahana naauao, a e hana ana hoi mamuli o ka mahele. He mea hoi e palekana ai ka haku hana, ina e aelike ana na poe haku hana apau, mawaena o lakou iho, e hoonele loa i na limahana i hooko ole i ka lakou mau aelike i hana ai, a hiki i ka wa a kela poe limahana e hooko ai i na mea apau i aelikeia e lakou.

8. E alakaiia no ka loaa ana o ka pono koho balota ma keia mua aku, elike nohoi me ia mamua aku nei, ma 0 ka ike palapala 'la ame ka waiwai. E haawi aku no au i ke kanaka Hawaii maoli i ka pono koho balota, ma ke ano no elike me ia i loaa ai iaia i keia wa, a e komo pu ana hoi ma keia ka poe koko awili iloko nei o ka aina, ina paha he Hawaii maoli ka makua, a 1 ole, he kanaka paha ia no ka lahui i aeia e loaa ka pono koho balota. KONELA W. F. ALLEN. He agena oihana, Honolulu. 1. I Teritori, me na kumu i kaia ai e na Komisina. 2. 0 laua a elua, e hookohu maoli ia mai, a no ka wa a pau ke ola, m'e ka hoopii lunanui ia ana nae. 3. Ae, mamuli keia o ko lakou kamaaina me na maa kahiko o na kanana Hawaii, a ua oi aku ko lakou pauleleia mamua o na kanaka hou mai. 4. E pono e waeia mailoko Jnai oke Teritori iho nei. a he poe noho loihi maanei nei. 5. E hookohuia e ke Kiaaina. E hookaokoa loa i na oihana aupuni mai na hana kalaiaina aiipuni mai. (i. Aole. Ma o na hoao hana 'la e hanaia nei i keia wā, me he mea la o ka hana mahele ma na loaa, he mea ia e makaala ai ka paahana i kana hana, a o keia paha auanei ka mea e pau ai ke pohihihi o keia ninau. 7. Aole i paneia. 8. Aole laulaha loa. He mea pono ke loaa ka ike palapala ame ka waiwai elike no me ia i keia wa maloko o ke Kumukanawai Hawaii. 0 na kane kanaka maqli apau, i oili mai noloko mai o kela aiiie keia lahui. e aeia no e loaa keia poso koho balota malalo o keia rcau kumu i hoikeia ae la. BRUCE CARTWRIGHT.

He Agena Hoopaa Ola, Honolulu. he Hawaii ma ka hanau ana. 1. I kulana Aupuni Teritori. 2. E hookohu maoli la mai na Lunakanawai o ka Aha Kiekie ame ka Aha Kaapuni. a e noho a pau ke ola. Manao au, he mea pono ke kohoia ona Lunakanawai. nana e hoolohe i na hihia moana. moku, kaulike ame na hooponopono waiwai. Manao au, e hana keia aha i kela ame keia la. a e hana hoi me ka hikiwawe. Ma ko'u manao e koho balota ia na Lunakanawai Apana. 3. Ae. 4. Alai waena mai o na kamaaina o loko nei o ka aina. 5. E koho balota ia e na kanaka. Manao au. e uku maoli ia 110 na Luna Aupuni, aole lakou e aeia e lawe i na Komisina, ma na uku kaulele, makana, a ano e ae paha. 0. Manaoio ati i na kanawai hoopaa aeiike hana, aole nae me ke kanawai hoopai hoopaahao. Manaoio nohoi au i na kanawai hoomalu aea haukae, a e hooko pono loa ia aku hoi ia mau kanawai.

7. Ua paulele loa au i ka naauao ame ka makaukau o na lala o ka Planter's Labor anil Supply Company, a ua hiki no ia lakou ke hakoko hololea me keia ninau. 8. Manao au, elike no me na pono koho balota i loaa i na kupa Amerika ma ka "Aina Makua," pela no e hoohanaia ai ma Hawaii nei. HON. A. y. GEAR. He hoa no ka Ahaolelo, Honolulu. 1. I Aupuni Teritori no keia manawa, ma ke alahele e hoea aku ai i ke kulana "Mokuaina," ma ka wa e kamaaina pono ai na kanaka o keia Pae Aina i ke ano Amerika. , 2. E pono e hookohuia na hoa o ka oihana hookolokolo, a oia hookohu ana no kekahi mau makahiki, aole a pau ke ola; e hookohu maoli ia lakou, no ko'u manao ana, aole e loaa na īunakanawai kupono io maoli ma ke koho balota; a e noho hoi lakou no kekahi mau makahiki, aole no ka manawa a pau ke ola, oiai o na Lunakanawai e hookohuia nō ka manawa apau ke ola, e paa loa ana no lakou ma ua oihana la mahope iho o ko lakou kaa ma'i loihi ana, a ke o mai nohoi na makahiki kanikoo, he mea nae ia e hookupono ole ai ia lakou no ka oihana. *0 ka hookohu ana a pau ke ola, he mea ia e hoohemahema wale ai i na Lunakanawai ma ka hana ana i ka lakou mau olelo hooholo i ku i ke kanawai ame ka pono. 3. Manao au aole e hoomauia aku ka noho ana o kekahi poe lunakanawai i maa i ka hoopuka ana i ka lakou mau olelo hooholo e ku hapa ana kahi aoao o ua mau olelo hooholo la, maluna o "na kulana kamehai" o Hawaii nei, elike me ka mea i ikeia ma ka olelo hooholo hope iho nei "e kapoe j ana i ke Kumukanawai o Anierika Huipuia. ' i 4. 0 na luna Aupuni e hoonoho a e hookohuia mai ana mailoko mai no o na kamaaina o loko nei o ka Pae Aina, koe nae ka Lunakanawai Pederala (Federal Judge) e waeia ia ka&aka mai ka "Aina Makua" mai, oiai he mea pono oia ke kamaaina me na kanawai Amerika, a lie mea lioi i owili ole ia |

kona mau pomaikai pilikino iho me ko ka poe hoopukapuka dala ma Hawaii nei, ma ke ano kalepa, a ano e ae hoi. 5. Makemake au, e hoonoho maoli ia no na Luna Aupuni e ae, a hiki i ka wa e kamaaina pono ai keia Pae Aina me ke kulana Amei'ika. 6. Aole o'u kokua i ke kanawai' hoopai paahao ma na aelike paahana a ua manao au, ua pau ia kanawai ma ka wa i kauia ae ai ka hae Amerika maanei, me ka nana ole i na Olelo Hooholo a ka Aha Kiekie e kue ana. Manao aii, na ka poe haku hana 110 e nana i ka palekana o ko lakou mau kumu imi loaa, a e huipuia ana hoi me ka lakou mau malama maikai ana i ka lakou mau paahana, aole auanei lakou e pilikia i na limahana. 8. I pono koho balota laula, mamuli 0 ka hiki ana ke heluhelu a ke kakau 1 ka Olelo Beritania.

J. C. QUINN. Peresidena o ka Hui Kaa (United Carriage Company, Honolulu. : 1. -ī kulana Aupuni Teritori maoli. E loaa ia makou ka pono koho balota laulaha. E koho balota ia na Luna Aupuni apau e na kanaka, mai ka Aha Kiekie mai a hala ilalo. Mamuli o ka lawa ole o ko makou heluiia kanaka, ua hiki ole ke loaa ia makou ke kulana Aupuni Mokuaina. E kohoia ana ke Kiaaina e ka Peresidena, aka, e pono nae ia i kanaka kamaaina no onei nei. Ua like no a like ka naauao ame ka makaukau o na kanaka maoli e koho balota me ka hoopono ame ka naauao elike la no me na kanaka o Amerika Hnipuia. 2. E kohoia (ma ka balota) na hoa o ka Aha Kiekie ame ka Aha Kaapuni e na kanaka no ka manawa o eha, a o eono makahiki paha. 3. Aohe o'u kokua e hoomauia aku na hoa o ka Oihana Hookolokolo. 4. Aole o'u manao na ka Peresidena e honoho mai i kekahi luna aupuni. E kohoia keia ame kela r o lakou ena kanaka. E kohoia ke Kiaaina ame na Luna Aupuni Federala e ka Peresidena. Ua like no a like ka manao ame ka makaukau o na kanaka maanei nei ma ke koho ba!ota ana, elike me ko kekahi mokuaina o Amerika Huipuia. E kakaikahi loa na luna r Aupuni ma Arizona i kohoia e ka Peresidena. O ke Kiaaina ame na Luna Aupuni Federala ame na Lunakanawai ka poe hoonoho ia mai e ka Peresidena. 0 na Luna e ae apau na na kanaka lakou e lioho balota. Eia lakou ke hoao nei e koho balota ia na hoa o ka oihana hookolokolo a e pono nohoi pela maanei. Ua ikeia ka maikai ole ma ka hookohu maoli ia ana e kekahi Aiana hookolui. 5. Oi ko'u makemake, na ka Peresidena e hoonoho mai, ina ma ka hookohu e hanaia ai. Aohe o'u manaoio e haawiia ka mana hookohu oihana i ke Kiaaina. E koho balota maoli ia na luna aupuni apau. Pehea la e loaa ai ke Aupuni no ka lehulehu, a e lioōponoponoia ana e ka lehulehu, ke ole na makou ponoi no e koho balota i ko makou mau luna aupuni? Oia ka mea e paleia aku ai ka poe paa paiki ame ka poe kolo malu mai mahope, a he lehulehu loa ia poe maanei.

l 7 a hoopau loa ia ka oiliana liookauwa kuapaa ma Amei'ika Huii»uia, he mau makahiki lehuleliu i hala ae nei, a oiai i keia wa he lihi makou 110 Amerika Huipuia, aole hiki ke ku ka oihana hookauwa kuapaa maanei. 7. Aole i paneia. 8. Kokua au i ka pono koho balot«a laulaha. O na kanaka Hawaii maoli na kanaka hanohano a puuwai liamama oiaio i ikeia maluna o ka ili o ka honua. 0 ke kau ana i kekahi kaupale maluna o ko lakou pono kolio balota, lie hana karaima ino loa ia. Ua koho balota mau na kanaka Hawaii maoli me ka naauao me ka hoopono. Xo na Asia i hanauia ma Hawaii uei, e loaa ana no ia lakou ka pono koho balota, mamuli o ke kumukanawai o Amei-ika Huipuia. ROBERT W. WILCOX. He Hawaii ma ka hanau ana, he Anaaina a he agena waiwai paa, Honolulu. 1. I kulana Aupuni Teritori, a i ole i Mokuaina hoi, o ka manao keia o ke kanaka Amei'ika. Aka, o ka'u manao maoli iho i Aupuni Moi. Ke koi nei he 90 hapa haneri o ka lahuikanaka maoli no ia mea, a ua kakooia keia manao e ka 90 hapa haneri o ka lahui holookoa. 0 ke poo Aupnni, oia no o Liliuokalani, ina no e nohoalii oia malalo o ka hoomalu ana a Amerika Huipuia, elike me ke Suletana o na mokupuni Zulu ma ka Pae Moku o Pilepine. Oiai nohoi, oia wale no ke kulana Aupuni e pakele ai ka lahui kanaka maoli. 2. Ona hoa o ka Aha Kiekie e hoonohoia lakou no kekahi mau makahiki, a o lfo na Aha Kaapuni hoi e koho balota ia lakou. no kekahi mau makahiki. 3. Aohe o'u kokua e hoomauia a!?ai na lunakanawai o ka Aha i keia wa. 4. Ina lioi he kulana Aupuni Teritori aku ana, alaila, o na luna aupuni e hoonohoia aku ana e waeia noloko mai o na kupa o ke Teritori. 5. 0 na luna Aupuni e ae oke Teritori e koho balota ia e na kanaka. G. Aole, nokamea, he hana.ho.okauw?a kuapaa ia. O ke kaupale e palekana ai na haku hana, oia ka ukali ana aku i na kanawai o na paahana kepa ole ia ma Amei-ika Huipuia. 7. El kii aku ina limahana Amei'ika ame Europa. I mea hoi e loaa ai keia poe limahana, he mea pono i na poe kanu ko ke hoopau i ka oihana hookauwa kuapaa, a e hana-aku elike me ke kulana hana i ikeia ma o na limahana kepa ole ia o Amerika Huipuia. 8. I pono koho balota laulaha ke haaw'iia i na kupa apau i ike i ka heluheln ame ke kakau Hawaii, Beritania, a Olelo Europa eae paha. E kukalaia ka Hawaii i hanauia maanei, ina mailoko mai o ke kanaka maoli a lahui Asia paha, he poe kupa Amei'ika.