Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 41, 13 ʻOkakopa 1899 — Pane no na Ninau Pili AUpuni a ke "Cali" Na iliili konane a na Kalai Aupuni like ole E Hone ana no i ke Kumu o ka Hana. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

Pane no na Ninau Pili AUpuni a ke "Cali"

Na iliili konane a na Kalai Aupuni like ole

E Hone ana no i ke Kumu o ka Hana.

ROBERT HALL.

Aaina Nui o ka Mahiko o Niulii. 'l. I Aupuni Teritori. tL K hookohuia no kekahi heluna :auikahiki. 3. Ke kok\ia nei au e hoopaa ia la"tou, ihamnli o ko lakou makaukau a •kamaaina i ke kulana ame ka nohona -aiin kanaka huikau o onei. 4. Ka hapanui o lakou mailoko mai no o na poe o loko nei o ke Teritori, aoie uae o na luna apau. īk Aole i paneia. t». Aole o'u kokua. Ua manao no au he kumu ino na aelike kepa kanaka. Makemake loa au i ke komo mau ana .■mai o na kanaka paahana mai ke ana kaulike o ka hoolawa paahana ana o loko nei o ka aina. *1. Manao au he mea pono i ke Aupun! o Amei'ika Huipuia e ae i na poe «emokn kokuaia aku e hele mai ia nei n«i, a e a« pu mai hoi i na poe paahana kupono i makemakeia mai na wahi ma! he lehulehu. Manao no au he nirnan ano nni maoli no keia no keia jcina t oīai he uuku loa na poe limaoana <kcfpouo o loko nei o ka aina, a he maopapo ole nohoi ka loaa. Hule mai ka lapana ia nei no ka imi •lala ana, a e hoi mau aku ana no keia pw / ko /akou mau wahi i hele mai ai. 5. Aole i pane ia.

HENRY SMITH.

Ūawuii ma ka hanau ana, he loio a /le Kakauolelo Nui no ka Oihana Hookoīokolo, Honolulu. 1. I Aupuni Teritori. 2. I mea e kapaeia ae ai ka ikeaia ?ina o na hopena maikai ole mamuli o ka hoololi ana i ke kulana o na hoa o ka Aha Hookolokolo, ke nanaia ko makon kulana nohona pili kuloko iho »ei. na maaa ma ke ano mai kahiko loa mai. ke kokua nei au i ka hookohu maoli ia ana mai o na hoa o ka Aha, <oia hoi aole lakou e koho balota ia, na Limakanawai o ka Aha Kiekie ame ko na Aha Kaapuni, malalo nae o ke apo ra ana e ke Senate. O na Lunakanavai o ka Aha Kiekie'no ka manawa a pau ke ola, a o na Lunakanawai o na Aba Kaapuni no kekahi mau makatixkf. Ae. 4. He mea pono e kaawale na lima *) ka P«fesidena ma ke koho ana i ke Kiaaiou ana i makemake ai. No ke kohoia ana hoi o kekahi poe luna aupmii <> ae. kokua au i ko lakou koho ia nn» kekahi Aha Kuka i loaa mai mai o na kamaaina o loko nei 0 kn Teritori. O na hoakuka hc/? oia Alia,. e kohoia hookahi hapakolu o la*oa e ke Kiaaina; hookahi hapakolu e ike .Senate; u hookahi hapakolu e ka Hale o ua Lunamakaainana. 5. (Ja like kau haina me ko ka haina st ka ninau hope ae la. £. Aole o'u kokua i ka hoopaa ana 1 loi pauku kanawai pili paahao maloko ona aelike hoopaa hana. oke koena aku o keia ninau, e waiho aku ia na poe i kamaaina me ia mea. 7. Aole i paneia. Kokua au i ka hoohanaia ana o ka pono koho balota laulaha, aka, e hooīiana \valf! ia no nae keia pono c ka ipoe i noho iloko nei o ke Teritori no heluna makahiki.

KREDERICK W. HANKEY.

He Loio, Honolulu. 1. J Aupuni Teritori, oia lioi, ke ku3xaa Aupuni oia ano i haawiia ai i na Aujrani oia ano ma ka "Aina Makua." 1S kiaa ona hooponopono aupuni kulaKea. mahele aina a kulanakauhale nohoi .idxVe m'e na mea 1 hana mau ia ma ia :oau Teritori. Ua hiki no i na kanaka •n onei nei kē hooponopono kaawaleia sxat o lakou ponoi iho. He mea pono <{e hoopau loa ia ka hooponopono ana tna ke kulana aupuni kuwaena elike me ia e ku nei i keia wa, a e maheleheleia ka'hooponopono ana ma na mai&ele aina, ma na kulanakauhale ame iia taona. 2. 13 hookohuia no kekahi mau ma'kahikl, r. oi ole ana mamuao ka eono. Ma ko koho balota paha, ke hoea aku na kanaka i ka maamaa pono ana ma ia hoohana ana i keia pono koho balota. Ina he koho balota laula. alaila, aole e hoomaopopo ana ka hapa nui o ianaka i ke. koikoi o ka wae ana i 'nahoa o ka Aha Hookolokolo. Ina hoi «f hoohaikiia ana ke koho balota ana, alaila, e kaa ana ka pono ma ka aoao « k» poe mea aina, a kue aku la i ka iehulehu. 2L Aole. O ka wehewehe ana ame fca hoakaka ana i ke kanawai, aia no 15a "Hia kahi a ke au o ka noonoo e ko arū O ka hoopalahalahaia ana mai o ?kamana hookolokolo ame na loina kanawai Amerika, he mea ia e loaa ai na nooiioo akea, ame ka ike maopopo no 9ioi f na kahua i ku ai ke kanawai Axnerika. O na luna aupuni kuloko o onei nei. lakou e kohoia mai loko mai o ■mn kanaka o ka aina makua. a mai waena mai nohoi o na kanaka o onei oia nae ka poe i ikeia ko lakou inakee nui ana i na kulana Amerika, ma ke Kumukanawai hoi o Amerika 'Auipuia. O ka mea nui o ka poe i haawlia mai ka hooko ana i na kanawai iKuloko, he poe lakou i makee i na pono Amerika, a i kupili paa hoi mamuli a ia mau mea. 5. I kinohi e hoonohoia e ke Kiaaiina, me ka loaa hoi o kekahi pauku e *toakaka ana e koho balota ia na pani «2ta oia poe. 8. Aole. Na ke Dala no e malama iiaia iho. 0 ke kumuhana ano nui o iteJa au, oia ka mea e hiki ai ke pulama pono ia ka palekana o nei mei he aole mamuli o ke kumu o ka popo kaulike ke hanaia, aka, i.mea kee hiki ai ke kakoo ia ke kulana TOaemae o ka noho aupuni kuokoa ana. Js eplpi loa aku i kela kanawai hoohi-

lahila, i kapaia ke kanawai hoopaahao o na paahana. Aole pono e loaa i wahi e ku ai oia ano kanawai mawaena -o na kanawai o kekahi kulana aina Amerika. 7. Manao au e hiki ana no ke hookomoia mai na limahana ili-keokeo kuokoa, a hilei no hoi ke ukuia aku lakou i na uku kupono, a pakele no na hui i hoohuiia. 8. O na Hawaii ponoi maoli, manao au e pono no e loaa ia lakou ka pono koho balota me kekahi kumu akeakea ole. O na Asia i laweia mai iloko nei o ka aina, a i hanauia paha ia nei nei, aole e loaa ia lakou ka pono koho balota. Ua pono lee loaa ia pono i na kanaka Hawaii maoli, a ua hiki ia lakou ke malama i ka hanohano oia hana.

HON PAUL R. ISENBERG.

He kanaka hanai holoholona, Oahu. l. 1 Aupuni Teritorl. "2. E kohoia na hoa o ka Aha Kiekie e ka Peresidena o Amerika Huipuia no ka manawa apau ke ola. 0 na Lunai aknawai Kaapuni hoi, e koho baiota ia I lakou. 3. Kokua au i ka hoomauia ana aku o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i keia wa. a o na Lunakanawai e ae, e koho baiota ia lakou. 4. B koho balota ia mai mai o na kamaaina o onei nei. '). E koho balota ia na Luna Aupuni e na kanaka. i 6. Kokua au ika hoomauia ana aku oke kanawai hoopaa hana. Ina e ha- ' awiia na uku kupono no na paanana, alaila, e loaa ana no na limahana elike ka nui me ka mea i makemakeia. 7. Aole i paneia.

GEORGE A. DAVIS.

1. I kulana Aiipuni Teritori me na pono a ka Ahaolelo Nui makemake ai e haawi ia makon. a i kupono hoi i ko makou kulana e ku nei i keia wa. He mea pono ke loaa ia makou i Lunamakaainana iloko o na Hale. o na Lunamakaainana, a i Luna Senatoa nohoi, ke hiki, a e ku ana hoi iloko o ka mana o ka Ahaolelo Nui. I Ahaolelo Aupuni Teritori i umikumamalima hoa. L T a iawa 110 makou i hookahi hale. I Kiaaina ame ka Aha Hooko o elima lala. Ua kupono ke loaa ia Honolulu i Meia, a pela nohoi o Hilo, me ona Papa Hoomalu (Boarcl of Aklevmen.) .2. E hoonohoia na Lunakanawai o ka Aha Kiekie'e ke Kiaaina no ke Teri tori noi no ka wa apau ke ola, a o na Lunakanawai Kaapuni hoi no ekolu makahiki. o. 0 ka Aha Hookolokolo hope loa no na hoopii hoohalahala, he mea pono ke loaa ona poe kanaka makaukau a manao ewaewa ole, no lakou hoi na manao e hookahuaia ana maiuna o ke kanawui ame ka ol.elo hoike i waihoia aku imua o lakou a he mea pono hoi ia lukou ke hoomaopopo ua loli ae nei na kulana liana o keia aina i keia wa. O ka poe e nolio nei maluna o na noho hookolokolo. aole lakou i ike ia mea. He mea pono ke loaa ona hoololiia ana, mamuli hoi o ke ku ana he Aupuni Teritori, a e loaa i na_raea apau ka pono like ma ka wae ana i ko lakou mau lu- | na aupuni. 4. E waeia lakou mailoko mai o na kamaaina o loko nei o ke Teritori. i>. 0 na luna aupuni poo, oia na Luhakanawai, ka Makai Nui, a pela aku, e kohoia lakou e ke Kiaaina. (j. Elike me ka loihi oka hookomoia i ana mai o na limahana Asia pela ke ' kupono o ke ku mau ana aku o ke kaI nawai hoopaahao no na paahana. Aka | hoi, ina e hiki ana ke hoohanaia na I ili-keo.keo, a hiki ia lakou ke hana i | na hana kumakahiki, alaila, e hoopau ia ua kanawai la e pono ai. Hopohopo j loa au aole e hiki ana t na ili-keokeo ke hana i na hana holehole ko maloko ona mahiko. He mea pono ke pulama ia ka pono holomua o na oihana mikiala o loko nei o ka aina. He mea pono ke hoopau loa ia na hana ino maoli ia ana o na paahana ma na mahiko, a o na luna e loaa ana e hana ana pela, e hoopaiia no lakou ma ke kanawai. 7. Makemake loa au e ike e hoouna ia mai ana na Negero o ka Hema e hana maanei nei, a ma ka heluna nui hoi. O keia ka poe e hiki ai keia hand, a e lilo no lakou i poe makaainana maikai, ina e maikai ko lakou malamaia ana. 8. I pono koho balota i kaupaleia, oia hoi, e auhauia i auhau maluna o $400 loaa makahiki. a i ole, he waiwai paa, a waiwai lewa hoi. a oia mau paha elua, i hiki ke auhauia ma ka huina waiwai io o $400. E loaa hoi i ka mea koho balota ka ike heluhelu a kakau i ka Olelo Beritania.

GEORGE P. ANDREWS, M. D.

He Kauka lapaau, Honolulu. 1. I Aupuni mamuli o ka hoohui aupuni ana iho nei. He oi ko'u makemake i Aupuni Mokuaina. aka, o na pono nae o loko o ke Aupuni Teritori, ua lawa ia no makou i keia wa. Ina hoi i hiki ke hoomauia aku ko makou kulana aupuni kuokoa elike>me ko keia wa, he oi aku lioi ia, koe wale no ko makou hopo ana no na poipu ia ana mai e waho. 2. Manao au, he mea pono ke koho balota ia na Lunakanawai o na Aha elua, a e hooloihiia aku hoi na makahilei o ko lakou noho oihana ana. 3. Aohe haina i pane ia. 4. Oi ka pono ke waeia mai na Luna Aupuni mailoko mai o na kamaaina o loleo nei o ke Teritori. > 5. E koho balota ia. 6. Aohe o'u kokua i na aelike paahana mamuli o fce Hanawai' hoopaahao. Aole au i ike pehea la i hiki ole ai ke hoopiliia na kanawai laulaha no na aelike paahana maanei nei.

7. Aole pane. 8. Makemake au oka naauao ke ana e kupono ai ke loaa ka pono koho balota, a ma ia ano e aeia na Hawaii hanau apau, me ka nang. ole i ke ano o ka lalīui i puka mai ai.

HON. W. R. CASTLE.

Le loio, a ua noho oihana ma na oiliana kiekie ma ka aina oiwi iho a ma na aina e nohoi. 1. I kulana Aupuni Teritori ano mama i kuponaai i na kanaka o onei nei, ame ko onei nei mau hana nohoi. Aole e manaoia o ke kulana aupuni kupono ia Alaska, a ia Mekiko Hou paha, ua kupono ia ke hoohana ia maanei. 0 na kulana noho ana ame ka hana ana, ma Uta, ua okoa ae ia mai na kulana ame na nohona i kupono ia Dakota. Na ka Ahaolelo Nui i haawi mai ia mau mea. 1 2. E hoonoho maoli ia mai na hoa o na Aha elua. Ina aole no ka manawa apau ke ola, alaila, no ka makahiki loihi, elike paha me ka umikumamalima a hoea i ka iwakaluā, a i ole, mamuli o ka lawelawe ana i ka hana me ka maikai a hoopono hoi. 3. Ae. Oka hoololi koke ana ma ke ano i okoa aku i ko keia wa e nee nei, he mea ia e ulu nui mai ai ka hihia. 4. Manao au ua oi aku ka pono o ka hoomau ana aku i na luna aupuni e noho nei i keia wa no ka malama ana i na hana, a no ka hoomau ana aku hoi i na kanaka i kamaaina me na hana maanei nei. Aole nae i pili keia i na oihana dute ame oihana leta, oiai ma ka hoololi ana no i na poo oia.mau oihana, e hiki ana no ia mau hana ke lawelaweia e ka poe i kamaaina me ia mau hana. 5. Oiai au e manaoio ana i ke knpono o ka hookohu maoli ia ana o na luna aupuni, aka, ma kekahi mau.mea nae inanao au he mea pono no ke lohe ia ka leo o na kanaka ma ke koho ana i ko lakou mau luna aupuni, elike me na Hope Makai Nui, na makai, a peia aku. 6. He iwakalua o'u makahiki o ke kue ana i na kanawai hoopaahao o na paahana. Manaoio au, lie kanawai hoohaahaa maoli no keia i na haku hana ame na paahana. Ina aole i lilo na kanawai o keia ano e ku nei i mau kanawai kue kumukanawai, a me he mea la, o ke ano no ia ke nana ia aku kekahi mau olelo liooholo o na Aha o Amerika Huipuia, alaila, he mea pono e hoopauia na aelike oia ano e ku nei i keia wa. a e hooki loa ia hoi ka hana hou ana aku i na aelike oia ano. Aole nae o'u apono iki i na olelo walia a, a oiaio oie a kekahi poe e hoolaulaha wale nei ma Kapalakiko, i mea paha e akeakea ai ke komo ana mai o na Italia ia nei, i loaa ai he kulana nohona m»kai ia lakou. 7. He kumu ano nui keia. Ua paa ko'u manao mamuli o ka kakou mau hooikaika pono ana, ame ka alana ana aku i na kumu hoohoihoi maikai. e loaa ai na limahana ike mahiai i hiki e mahi i na aina kaiiu ko apau a mahe.le hoi ma na loaa. He mea nae paha keia e konoia ai ka wawahi ia ana o na aina mmui iloko nei o ka aina, aka, he mea nae ia e hoopomaikai ia ai ka aina nei, a o ka lawelawe koke ia ana o kei'a ninau he mea ia e pono ai. HON. W. N. ARMSTRONG. Lunahooponopono o ka Pacific Commercial Advertiser. Loio Kuhina i pau, a Komisina Paahana i pau. 1. I Aupuni Teritori ma ke ano o na Panalaau Beritania, aka, aole nae me na kanawai e hookakaawale a hona okoa ana i ka pono kalepa. 2. E hookohuia no na heluna makahiki. 3. Ae. 4. Mai na kamaaina mai o ke Teri- | tori. «j. Aole. Aohe olelo hoakaka. 7. E hanaia ona mau aelike no ka ) hooulu ana i ke ko, a e haawi aku i na aina alodio i mau home noho no na paahana, me kekahi mau kaupale. 8. Pono koho balota kaupaleia. 0 ka naauao ka mea e loaa ai ka pono koho balota.

\VALLACE R. FARRINGTON.

Lunahooponopono o ka nupepa Bulletin Ahiahi, Honolulu. 1. I Aupuni Teritori e hoea aku ai i ke kulana Aupuni Mokuaina. 2. E hookohu maoli ia, a no kekahi mau makahiki. 3. Aole. Aole au i ike i ke kumu e oi aku ai ke kuleana hoopaa oihana maluna o ka lakou mau oihana iho, i ko na luna aupuni eae. 4. Makemake au i ka hoonohoia ana 0 na kanaka Amerika hoopono, noonoo akea, a oiaio hoi ma ka oihana. Aohe o'u makemake i na hooho leo ana a kekahi luna aupuni ,f paa paiki" (carpet bagger) o Honolulu nei e kue ana i kekahi poe Amerika i hoea hou mai nei. O ka Amerika kulana oiaio i hoouluia ma Kaleponi, aole e'pau ana kowaiwai io ma kona 'ne'e ana aku i Nu loka. O ka "miala oihana ana ma Wasinetona" e nema nui ia nei maanei, aole ia i okoa aku ia i ko ka "miala oihana aupuni e ik'eia nei no.-ma Honoiuiu nei." 0 na Luna Aupuni Federala apau o onei nei, pono lakou i poe kanaka Amerika oiaio, e hiki ai i ka Peresi(lena ke hilinni a ke paulele. 5. O na luna aupuni kuloko apau o loko o na keena oihana, e lioonohoia lako\i e ke Kiaaina, ke kanaka e auamo ana i ke koikoi maluna ona iho imua o ka Peresidena o Amerika Huipuia. E leohoia no na luna aupuni e ae ma ka balota. O keia poe luna i kohoia ma ka balota, huipu me na hoa 1 kohoia ma ka balota no ka Ahaolelo, ua loaa i ka lahui ke kulana aupuni e hooponopono ana i ka lakou mau hana kuloko. 6. Aole. 0 ka hoomohala koke ia ana mai o na hoohanaia ana o ke kumukanawai o Amerika Huipuia ame na kanawai paahana o Amerika, oia wale no ka mea e loaa ai ka palekana. Oiai, ua hoolilo aku ka lahul Amerika he mau miliona elala ame na ola-ka-naka he mau tausani no ka hoopauia ana o ke kanawai kauwa kuapaa, he hana lapuwale loa na kekahi kupa o Hawaii ke nonoi aku e noonoo liou ia ua ninau la. O ka waiwai i loaa mai mamuli o na kanawai kepa kanaka me ka hoopai hoopaahao pono ke laweia e ke Aupuni elike me na waiwai kue kanawai e ae apau. 7. O ka oihana mahiko wale no paha ka oihana pilikia mamuli o ka lawa ole ana o na limahana. E pono nae e hoaoia ka mahiai ana i ke ko ma ka mahele ana I ka puka, malia oia ka "puana a ka moe," e weheia ai keia nane hune pohihihi. S. O kela ame keia kupa Amen'ka i

hiki ke heluhelu a"ke kakau ma ka ole--10 Beritania, e pono e loaa ka pono ko- I ho balota. E hanaia no na Hawaii ma- I 011 i hanau maanei elike no me na A- ' mei ika maoli ma ka hanau ana. I

EDMUND NORRIE.

Lunahooponopono o ka nupepa Independent, Honolulu. 1. I Aupuni Panalaau elike la me ko Nu Kilani, a i ole, me ko Inia Komo- | hana (Danish West IndieB.) 2. E hookohu maoli ia na iuna kanawai o na Aha elua. 0 ka Aha Kiekie no ka wa apau ke ola, o ka Aha Kaapuni no kekahi mau makahiki. O no lunakanawai oia mau aha elua, e ku no i ka hoopii luna nui ia no ka hewa o ka lakou mau hana. 3. E hoomauia aku no na lunakanawai e noho nei ma ka Aha He poe loea ike kanawai lakou, a ua kamaaina lakou me na kulana nohona o keia pae aina. O ka lakou mau olelo hooholo, ua ku no i ka pono ame ke maikai. O kahi i ikeia ai oke paewa nna o na liana, aia no ia ma o na olelo hooholo ia a na Kiure, a ma ia mau olelo hooholo, aole loaa ka mana i ka lunakanaw.ii nana i hooiohe i ka hihia. 0 ka Aha Kaapuni hoi, ua hiki no ke hooponopono hou ia kona mau luna i 01 aku ai i ko keia wa e nee nei. Ua hiki loa i kekahi loio makaukau a hooDono hoi ke hoopiha i ka oihana Lunakanawai Kaapuni. 4. He oi aku ka maikai oka hoonoho ana i na luna aupuni mai waena mai o na. kanaka o ke Teritori nei; aka nae, ina e makemakeia e hoolaula ia na manao o na kanaka Hawaii maoli, alaila, e lioopauia mai na oihana Aupuni aku na kanaka na lakou i hooikaika i ka aihueia ana o keia mau mokupuni. 5. Ina e haawi ia mai ana he pono koho balota i kaupale pono ia i na kanaka, alaila, eieoho balota ia na luna aupuni, elike nohoi me na Aupuni Teritori e ae o Amei'ika Huipuia. G. He ku i ka lapuwale ke kanawai paahana e ku nei i keia wa, a he mea pono ke lioopauia. Ina e loaa ana he uku panee maikai no ka lakou mau dala, a uku aku hoi lakou i mau uleu kupono i ka paahana a lakou, e paiekana no auanei ka lakou mau dala, 7. E ioaa ana no na limahana i makemakeia ma ka wa e haawliaainauku makepono, a e hoioiia ae hoi na huaoielo "uku-haahaa" mailoko aku o lea buke hoakaka olelo a na poe mahiko. 8. E pono e hoohaikiia ka pono koho balota no kekahi mau makahiki. He mea pono ke loaa ona ana w{»iwai kiekie aine ka naauao, i mea e loaa ai ka pono koho balota. O keia lee kaupale nana e hoopalekana i ke kulana aupuni o keia mua aku, mai lea noho mana holookoa ia ana e kekahi poe kanaka a lahui paha. ona poe apau i hanauia mai o na makuahine Hawaii e pono lakou e lilo i poe kupa no Amerika Huipuia, me ka nana ole ia o ka lahui a aina paha o kona makuakane. 0 na poe kupa ole e ae apau i hanau ma Hawaii nei, koe nae na Amerika i hanauia ma Hawaii nei, e noho mau aku no lakou i poe kupa ole, a hiki i ko lakou wa e hōoko ai i na kanawai hookupa o Amerika Huipuia.

W. S. EDINGS.

He loio, ma Honolulu. 1. I Aupuni Teritori. 2. E hoonoho mnoli ia, ano ka manawa apau ke ola. 3. Ae. 4. Mai waena mai o na kanaka o ke Teritori nei. r>. Na na Uanawai o Amerika Huij)uia e hoolawa mai ma keia mea no ke Aupuni Teritori, ke aeia mai lioi. 0. Ae. 7. Aole. 8. E aeia mai ka pono kolio balota i kaupalenaia. He mea pono ke koho balota na kanaka Hawaii maoli ke kupono. Ma keia pule ae e hoolalia aku ana makou i na pane a' keiā poe i hoikeia na inoa mahope ae nei, penei: ''Kikaj ha" (Fred H. Hayselden), Wini, (Hon. I H. M. Whitney), Kauka Emekona (N. B. Emerson), Alani (Col. W. F. Allen), Bruce Gartwright, J. C. Quinn, Wilikoki (Robert W. Wilcox) ame Joseph M. Poepoe, lunahooponopono o keia pepa.