Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 41, 13 ʻOkakopa 1899 — HE MOOLELO WALOHIA NO NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU [ARTICLE]

HE MOOLELO WALOHIA NO NA MEA HUNA POHIHIHI EKOLU

Kn Kanakauhai lioloholona opio, owai ia? Ka Waliine opulepule, i aha ina? O flurama ko'u inoa, Owai ia?

//' -V'inm k> ia i A'akauia e Sylranii* Cnbb, ./»•. kei.ahi o na Kanaka Kakau Moolelo Kanlana loa » ke ao nei: a i unuhiia mai hoi e HOOULUUAīīIEIīīE, mai. ka oUlo Beritania mai a i ta Olela llawaii, no ke Kilohana Pookela no ka I.ahui Hawaii. MOKUNA IV. KA PUNAWAI O SILO SiA NEE MALIE I KE ALO PALx— KE ALOHA." He mau waiii mile kakaikahi mauka rn;ii o kahi kulanakauhale o Jamesiuwn. loaa mai kahi kanu paka o Sir ' )liva Wimple. ('a aui ka Ia i keia wa, a e kiola ikaa iho ana ia i kona mau kukuna olioi.no maluna o ka honua. I ole ke < mniani makani huihui e pa mai ana n i! ke kaikuono mai o Chesapeake, loaa iho la ka oluolu ia wa, aohe hoi I r.okonoko loa o ka ikaika ana o ka! . t;la a ka la. Aia maioko o ke kihapai pua e ko- , oke ana i ka hale o S|r Oiiva Wim-; !)](•, c ku ana he wahi hale hooluolu. A rn.i kahi kokoke hoi i keia wahi hale, | kahi i ku ai o Adelia Mineta. O kona kn ana ae no ia iluna, mai kona hukifmki ana i kekahi mau pua mauu. ma kekahi ponaha e uluia ana e kekahi nnui pua makamae, a oiai oia e nanea ana i ka nana ana i ua mau pua la, aia hoi. lohe ae la ia i ka nehe ana mi o kekahi mau kapuai mahope mai 011.1. I kona huli ana ae i hope Ike ae la ia i ke kanaka opio o ka ululaau, ka mea lioi nana i hoopakele iaia. Me ka hauoli, huli ae la ia a haawi aJtti la 1 kona lima' aloha i ua kanaka opio nei. Lalau mai la nohoi ke kanaka opio i ka lima o'ua'Ui nei, me ka pane ana mai: "E nonoi aku au ia oe, e kala mai oe ia'u no keia komohewa ana mai la. I ko'u hoi ana ae nei malunao kuu wahi waa, a kupono mawaho ae nei. aole hiki ia'u ke holo hou aku no mua. Elike me ka hoololohe ana iho a kekahi kekake poo paakiki, pela iho ka hoololohe ana iho a kuu walii waa, a hiki oH' ke nee hou aku i mua. Manao au na keia wahi paha au i kahea ae nei, nolaila, hoao waie mai nei no au e helo īuai e nana i ko'u mea nana i kahea ae nei." ('a mino aka iho la ua kanaka opio noi no keia mau huaolelo ana i pane mai ai imua o ka Pua Lilia o Jamestown. Me ke ano hookolohe nohoi pane aku 1a o Adelia Mineta imua o ke kaiiaka opio; "Ae. l'a kauohaia e a'u keia poe pua apau au e ike nei iioko o kuu kihapai pua nei. e hoao iaKou me ko lakou ikaika apau e kaohi i kou waa, ina lakou e ike ana ia oe e holo ae ana mawaho nei; a ina hoi mauka nei oe o ka aina e hele ae ai, alaila, e hopu pio no lakou ia oe a paa, a halihali mai ia oe imua o'u nei. Pehea no la e hiki al ia <>e ke maalo ae mawaho nei o keia w:\hi. me kou hoomanao ole ana hoi, ho makamaka pilikokoke loa kou eia ia nti kahi i noho ai? A ina nohoi i hoi loa aku nei oe. aole hoi oe i kipa mai nei e ike ia'u, he keu nohoi kou lokoino ia'u. Alaila, aohe kou he puuw ai no ke aloha." Aole hiki ia'u ke hai aku ia oe, na k» ia mau pua nani makamae paha au i hopu ae nei, a paa, a i ole, na ka nuha maoli no paha a kuu wahi waa i hoea mai la au ia nei, aole a'u hoopaapaa mo. oe ma ia mea. Aka, o ka mea oiaio maoli no, pela ko'u manao, aole hiki ia'u ke kipa ole mai e ike ia oe, oiai ua makemake loa ia au e ike, pehea la oe. A e hai aku au ia oe, ua hauoli loa au r ka ike ana, he maikai no kou o\a; a ma ko'u hoomaopopo, aole he wahi maawe hookaumaha noonoo maluna ou, no kela wahi hana eleele a na Ilikini i hana ai i kahi la aku nei, i aneane ai hoi oe e hoopilikia ia." "He oiaio no ia au i kamailio mai la. Mai lilo io no kela (>owaia ana o'u e kela poe ili-ulaula, no lakou hoi na kiho i kanuia iloko o ka muliwai, i mea no'u e aahu-mau ai \ aahu kanikau o ke kumakena, ina aoie i poha mai ka la o ka hauoli iioko o kuu uhane, a hoomaiamalama ae la hoi ia'u me na manaolana maikai. Aka, e hai aku au ia oe, elike me ka nani o keia mau pua mao e 4tulou mimino mai nei imua ou ame a'u. i ka wa kakahiaka nei, pela ka nani o kekahi pua kamahao iioko o kuu uhane e lamalama nei i na wa .ipau. No kau mau olelo hoomaikai no ko'u ola nei, I thank you. Ea, e kuu Naita o ka pu-raifela, e ae ana no auatu i oe e kipa mau mai nohoi oe ia nei i kela anie keia wa au e iho mai ai i kai īwi ?" t llooholo ae la he hiona ano e ma na '•lelehelena o ke kanaka opio, a pane n\ai la ia: "E kala mai oe ia'u. Aole au e klpa '">u nmi ana maanei." "Auwe no ka hoi! Heaha hoi keia? Aole anei hoi oe e hele mai ana e ike i kuii mau makua? I keia la, aole laua

o ka hale nei, ua hala aku nei laua i kahi o Mr. Beke-le." "Heaha la ka waiwai o ko'o hele ana mai ia nei?" "I haawi aku ai hoi laua i ka laua mau hoomaikai ana ia oe, no kou hoopakele ana i ka laua keiki hookahi. oia hoi au nei." "Aole ka laua i haawi ae i na hoomaikai ana no'u nei, ma ka wa a laua i lohe aku ai i na mea apau mai a oe aku?" "L'a nui ko laua mau hoomaikai ana nou. O mama keia, ua kuiu kona waimaka i ka lohe ana nau au i hoopakele. Aka, ua makemake loa no nae laua e ike ia oe. a imua ponoi ou e haawi aku ai laua i ka laua mau hoomaikai ana ia oe." "Alaila," wahi a ke kanaka opio i pane mai ai, "ke apo aku nei au i ka laua mau hoomaikai i haawe mai ai no'u nei imua ou; a ua hauoli hoi au, ua loaa mai ia'u ko laua mau manao maikai. Aka, e hai aku au ia oe, aole au i hana i kela hana no 'ka loaa ana mai ia'u o na hoomaikaiia ana mai. I nonoi aku hoi au, ma ka wa e hoi mai ai kou mau makua. e oluolu oe e hai aku ia laua, ua haawi iho nei ka mea nana i hoopakele i kou ola i kana mau mahalo, no kona ike ana ua loaa ia oiua ka manao maikai nona. A nou hoi, e kuu hoaloha maikai, aohe a ? u olelo e ae e hai aku ai ia oe, o keia wale iho no, e kiai mau ia na la o kou ola ana e ka lokomaikai o ke Akua, a nana no auan-ei e malama i ka maemae 0 kou uhane, ke kumu e niakamae ai ke kino o ke kanaka." Ma ka wa i kamailio mai ai ke kanaka opio i keia mau huaolelo imua o Aeleiia Mineta, e haiii paa ia ana kona mau helehelena e ka haikea ano e, me kona haawi pu ana mai hoi i kona iima iā Adelia Mineta. Ua lalau aku la nohoi ua Ui opio nei i ka lima o ke kanaka opio, a pane aku la ia imua ona me ka leo aloha; "Nokeaha oe i ae ole mai nei, e hele hou mai oe ia nei, elike me ka'u i nonoi aku nei ia oe? I ko kaua wa. mua loa i halawai ai, ike aku au i kou mau maka, a ike mai hoi oe i ko'u,helehelena, a pela nohoi me ka wa a kaua i hookaawale ai, hoi mai nohoi au maluna o na ale hakinua o ka muiiwai, a hala aku la oe iloko o ka waokele i puia e ke ala ame ka onaona, kuhi au he oiaio ka leo e hea ana iloko o'u, oia hoi, ua kipapaia ke aloha oiaio mawaena o kaua, a ua paa la oe ame a'u 1 ka puili lima ole a nei mea he aloha. Ua kuhihewa ka au, a ua wahahee ka leo aloha i ne hone ae ai iloko o'u. Owau hookahi wale no ka paha kdi upu aku ia oe. oiai oe i nana mai ai ia'u me ka hoowahawaha ame ka hoihoi ol ? Pela anei? Aka. e hai aku au ia oe. iwaena o na kane opio apau o ke kalana aina au ame a'u e noho neī, aohe mea hookahi o lakou i hīki ke hoohei 1 ka'u mau hoohihi ana no kahi o lakou. elike me ka hiki maalahi ana i kau aloha ke hoohei ia u. a paa au ia oe me ke koe koena ole. Aka, ke ike nei au me ka hilahila. aole ka kaua elua i kau i ka manai pua hookahī. O keia mau pua e mae mai nei, ko'u mau hoike no ka nui o ko'u hawanawana ana iho ia lakou. ina paha e ike hou ana au i ka mea nana i kaili i kuu puuwai a lilo, i hoopiha i kuu houpo me ke aloha i kamaaina ole ia a'u i na wa i hala ae. A, ke pane mai nei nae lakou nei ia'u. Ea. o oe ka mua loa i lawe pio aku i kuu puuwai. a e kuhi ana au e paa iho ana oe !a mea i waiwai nui la nau, eia ka, ua hoowahawaha oe ia'u; a ke kiola mai nei oe i kuu aloha,e maau hele aku i» ma ka ili o ha honua, me he kueva la i nele i ke kamaaina nana e hea mai, a e hookipa? Aloha wale no ka hoi au!" I kela wa i palulu ae ai o Adelia i kona mau maka me kona mau lima. a hiolo iho la na waimaka ma kona mau papalina, oiai me ka ehaeha nui o kona naau, uwe iho la ia. . O ke īr»naka opio hoi keia, ua ulupuni loa ia kona noonoo e ke kupikipikio, me ka ehāeha a walohia nohoi. Me ke kuoo apau i hiki iaia ke kakoo ae iaia iho ma ia wa, o kona manawa ia i pane mai ai ia Adelia. "0 kau mau olelo i hoopuka mai nei ia'u, aole hiki ia'u ke hoole aku ia mau olelo. Oiai, ua hoike mai la oe imua o'u i ka oiaio apau nou ame a'u, aole no e hiki ia'u ke huna iho i ko'u olelo ana aku ia oe, owau nohoi kekahi i lilo i kauwa na kou aloha. E hai aku au ia oe me ka oiaio, mamua aku o ko'u halawai ana me-oe, a ike aku ai au ia oe, elike me ka'u e ike nei i keia wa, hookahi wale no hiohiona aloha i ku mau iloko o ko'u hoomanao ana, oia no na helehelena o ko'u wahl luaui makuahine; aka, mai ka la aku a'u i ike ai ia oe, ua kukuni paa ia iho la kou mau ano apau iloko o ko'u mau hoomanao mau ana. Ua haawi au i na noonoo nui ana no keia haawina i loaa ia'u, a ike iho la au, aia he kowa nui mawaena ou ame a'u, a na ia kowa i pale mai ia'u, aole au e hookaukaa mai' e hui mau me oe. Ua lawa au i keia halawai ana iho ia me oe. E ae mai oe, mai hookikina mai oe ia'u, elike me kau e makemake nei. Ua ike au, ua lilo kou mau hiohiona apau i lamalama no kuu uhane, a ma ko'u manao. ua lawa ia no'u. Nolaila, e hookuu mai oe ia'u, e hoi aku au me ka luuluu ame ka ehaeha o kuu naau. E hoi au e uwe hookahi no 'kuu kaawale' anai mal a oe haai, hiamuli o kā hookaawale ana a kekahi kowa nui. Ae, na keia kowa i kukulu ia oe ma kela kae, a ku hoi au ma keia kae, aohe alahele

e hiki ai ia'u ke heleiakna hiki i kahi a'u e iioailona iho ai i kekahi hoailona. lilo oe na'u, a ua lilo hoi au nau. Aole —aole —aole! Nolaila. mamua o ko'u halele ana iho ia oe, e ae mai oe ia'u, e hoomanao oe i keia wahi kauoha uuku mai*ā'u aku: I kela ame keia v/a au e hoomanao ae ai no'u, alaila, e hoomanao pu iho oe. aole au he kanaka i nana ole aku i ka ihikapu o kau kulana kiekie a hanohano, kahi hoano loa, i hiki ole ia'u ke hookokoke aku. E hoomanao hoi, e uumi no au i ,kou aloha iloko iho o'u me ka hoomanawanui, a owau ame ia, na maua nohoi ia e hoonana i ko maua wahi e hiki al ke hoomaalili ia ko maua mau kuakoko. Nolaila, e aloha auanei oe, a na ke Akua e hoomaikai mai ia oe, a malama hoi ia oe, a Nana no auanei e haawi mai i Ka hauoli i na ia apau o koii ola ana'." I kela .wa i huli ae ai ua kanaka opio la i kahi e, a huna ae la i ka hiolo ana iho o na waimaka ma kona mau papalina, a huli ae la ia a hele aku la. Aka, aole i hala he eono ana mau keehina wawae o ka hele ana aku. aia hoi lohe'ae la ia i kōna kaheaia aku: "Auhea oe, e huli mai hoi oe, a mai haalele mai oe ia'u elike me keia au e hana mai nei." Huli hou ae Ia ia i hope, a holo mai Ta ia a ma kahi a Adelia e ku ana, me ka uwe, a ia wa oia i ninau mai ai iaia: "Adelia—e Adelia—heaha kau i kahea ae nei ia'u? B kamailio mai oe ia 7 u." I kela wa, aea ae la ke poo o Aelelia iluna a nana mai la ia i ke kanaka opio a ninau mai la oia: "Ua hoowahawaha anei oe ia'u?" • Ku iho la ke kanaka opio me ka pane ole ana no kekahi wa, a mahope pane mai la ia: "Aole. Adelia aole au i hoowahawaha ia oe. Aole ia mea he hoowahawana iloko nei o'u. Ua hai aku nei no au ia oe ia mea," * "Ina pela, e hai aku au ia oe. nou ame a'u, aohe a kaua hoohewahewa hou ana i kahi ame kekahi. Ua aloha au ia oe, a ua aloha oe ia'u, ua paa kaua i kalii'ame kahi, i ka hipuuia e ke aloha. • Nau au, a na'u hoi oe; aka, e kuu'mea i aie ai no kuu ola, mai haalele mai oe ia'u e auamo hookahi i ke aloha a kaua. 0 oe ame a'u ke kaikai like a ke hapai like hoi i keia ukana makamae! Ua i mai oe ia'u. aia he kōwa kaawale mawaena ou ame a'u. aohe ka he holopapa e hiki ai ia oe ke he!e niai a loaa au ma keia kapa. nolaila, e lawe aku oe i kuu lima i alanui nou e hoea mai ai i o'u la. Ano. eia mai kuu lima —take itl" Me ke ohohia lalau, mai la ke kanaka opio i'ka lima a Adelia i haawi aku ai iaia, a honi iho la ia, alaila. pane mai la ia: , Ano, e Adelia, mai au'a hou mai q? ia'u, oiai ua loihi loa keia kaawale ?.na.-o'u mai ko'u wahi luaui makuahine aiai» a ke hoa-a la paha oia no'u nei. Ua malu hoi ka la ina pali. a he mea pono ia'u ke hoi aku. A ke lana nei ke'u manao. aole e loihi loa na la mai keia !a aku, a u-haele pu no kaua i ko aiana wahi home waolaau. Ke maeaa iiei au> ko hoea oe ilaila. e hauoli ana na puaa kuu wahi makuahine. a oi ae i ko keia \va e ikeia aku nei lakn. O ko lakou mau ala e oi aku 1 Likou ouaona ma ia wa au e aoea ae ai. i ko keia wa. Ae. he kihapai pua no Ka maua o laiia. a he mau aian'a nohoi e kani ana me ka maikai loa i oi ae i ko na kani ana a na manu o ko onkou kaiaulu nei. Aia malaila ka OT*c nanahe ana a na wai o na kahawai liilii. a o na laau nunui hoi, e aieie aaa ko īaKou mau lau me ka nani nui. Nolaila, i kii mai au ia oe. e hele ak'i ka.ia īi;ula, mai hoole mai oe?" Me ka ulumahiehie maikai o ko Adelia niuu ano apau, pane aku la ia: •'B alakai aku oe ia'u ma kahi au i makemake ai, e hele aku no au. I 'nookahi nae hoi a'u wahi noi ia oe. oia ksia: E hele mai oe e ike ia papa ame manni." ' "E Adelta. eia hou no kela noi pohihihi au i noi mua maf ai ia'u!" Alaila, nana aku la o'Adelia i ke kanaka opio, a pane aku la: •'Ua ike no au i kau mea e noonoo nei; aha, aohe eu hopohopo ana no ia mea. B hai al\u au, ua oi ae ko laua aloha ia'u nei, ka laiia keiki hookahi, mamua ae ona mea apau. Aole hoi o ] lana makemake e hoopilikia ia au. ka laTsa keiki. vNo papa hoi, he ua kau iho maluna ona ka inoa Baroneta, ! aka, aole ia he mea nona e nana ole mai ai no ka pono, ka oluolu ame ka ! hauoli o'u nei, kana kaikamahine. Pe- j hea la e hiki ai iaia ame mama ke apo ole mai i na lima o kuu aloha, ke kanaka hoi a laua i aie aui ai no ke ola 1 o ka laua kaikamahine? Aole, aole. j Mai makau oe, a mai hopohopo no laua. Come—eome to see them!" j "Onee more, a ' Hoi ae au." ; I A hoea i keia pule ae. j (Aole i pau.) |