Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 40, 6 ʻOkakopa 1899 — O ke Akua ko Kakou Hilinai. [ARTICLE]

O ke Akua ko Kakou Hilinai.

K ka Nupepa Kuokoa e'. , Aloha oe. E ae mai oe ia'u i kau wahi kaawale o ka kakou nupepa,no keiamamalaolelo maluna ae. "0 ke Akua ko kakou hilinai." 0 keia mau huaolelo ka moto a ko Amerika Huipuia Aupuni i kukuiu ai i kahua no ko lakou aina makuahine. A o ka moto hoi o ko kakou Aupuni i hookahua ai i ke au o ka noho ana Aupuni Moi i pau aku la. "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono." Me ka maopopo lea no nae i ka Lahui Hawaii. mamuli o na hoonaauao maikai ia ana e na makua Misionari i hiki mai i ko kakou aina e noho ana i ka pouli i nele maoli i ka ike i nei mea he Akua oiaio, <i e kukuli ana hoi kakou a hoomana aku* i na'Akua kii i kalai lima ia e na kupuna hupo o kakou i hala kahiko, aia hoi, ua ku ae nei kekahi hapanui o ko kakou poe i hoomahimalama pu ia e na makua o ka pono, a kalahea ae ma ke akea ma na nupepa, }i ma na pipa aianui, a ma na halawai o na Ahahui Aloha Aina, a ma na home noho, ua piiikia a ua poino ko kakou aina i na makua misionari, a he 'poe aihue, a pakaha aina a pela aku.

lloko o na Uhane ame na Lunaikehala o ka poe i loaa ka noonoo maikai, aole lakou e pane ana i kela mau olelo hupo a ka poe i hoonaauao ole ia. E ka pōe e helulielu ana i keia e hoomanao maikai iho kakou, lie elua maheie pomaikai nui i loaa i ko kakou lahui mamuii o ke ao ana a na niakua o ka pono. •1. O ka hoonaauao ana 110 ka pomaikai Uhane. 2. oka hoonaauao ana no ka pomaikai o keia noho ana kino. Mahele akahi, ua kuhikuhi mai lakou, aia ke Akua oiaio ma ka lani, o lehova kona inoa, a he Akua kahi koln hoi. oka MakuaAe Keiki, a me ka Uhane Hemolele, o keia mau kolu, liookahi no ia, a ua kapaia: "Owau mau, Owau mauloa no." A o ka poe apau e manaoio aku laia, he ola mau loa kona Uhane ma kela lei'uaalema hou. E heluhelu oukou i ka Palapala Hemolele, no ka mea. he ola mau loa ko oukou malaila. O ka Palapaia Hemoiele apau, na haatvi ia mai ia no kakou, no ka hoonaauao una, anie ke ao ana no ka poinaikai lani, a ua moakaka lea keia ia kakou, koe wale 110 kela keonimana ma Wailuku, ka mea nana i oielo iho e. puhi ka Baibala i ke ahi, aole he oiaio oia Buke. E hookuu no iaiu peia. a im kona lunaikehala no e alakai iaia.

Alaholo alua, mamuli o keia malānwilania i ao ia i na alii ame kakou na miikaainana, ua ao aku lakou i ka Moi Kamohamoha 111 e haawi i ulua i koia amo koia makaaini\na, a o hooluiloanu a. ulo(iio nona iho, inamuli o koia, ua ae ai la ko kakou Moi, ka moa a ka lahui i kupa aku ai "Ka Lokomaikai Nui," u ua hoonaauao ia kakou ma na lluko lohulohu o koia nolio aua, uo ko alanui kupono o keia uoho kino auu, a hoaha ka hua i koe e ninau aku ai i na Au|)iinl Nui o ke ao nei, 110 koia mau pomaikai nui elua i ao ia mai ia kak<>u 0 na MuKua o ka ponu? Aolo mou i koe. Ko pane mai noi ka poo e kuo «oi' 1 keia ao ana a na Makua o ka pono, ua pilikia kakou. ua kipi Iho «ei na koikl a ua noo n\Ulo\\ftVl \\el i ka uluu, uu l>uu ka Moi Ulluokalani. u uu Ulo la Amoi'lka Hulpula, K ka l«aluu llawall o nuna t k& Uemoiole u e l\o Uihelu iho me ke ufc\\»to i k i uok.i. u. 0 Almha. Ka Moi o ka lani'aela. a m«» Nel)u»unejsa, Uerehu*ara, na Moi i> iltImiona, a e akaka auanol i« Kum»u, jsole he hana keia na na kelkl a tta «»i* MUmnrl. aka. m\ ke Akua kelu liunu. A o iu Kuna t olelo tuul ul. o Ko'u Au» punl he mau loa. a o ke Au|)uni o koia ao. e t\uu wale ana. a e lilo tu\'v \ kahi Aupuul Nul a ikalka. a e i\aul«» anu tm Mo| mai ko lakou noho mal ana. a UU» aku ia ke Aununi \ kahl Aupuui okvm> 1 k>\ \\\'M»n>va oAhapa l Ulo ai i ka hoomanakll In Haala ke Akna anu I hlllnal »\ h»«U>lo ia !ehova k<o Akua oU\U». nhiln. he»h:\ ka hopena o kona uoho aUI. I Nnlll 18; 17. Kh kekahl. \ ku w\ I <ke M o Ahaha la KUa. i n\al la o Ah*M t«»h % o oe no anel kn moa I hooI kn Iser»ela? I»i\\iku IS. 1 aku V\ hot oia. Aole na'u i hooiiiUkla \ ka Tser!»oln. aka. nau. n na ka ohana o k«\i nnkunknne. t ko oukoit haalele nnn I na kauohn a lehova. n hahal hol re n\'M»nU o na Haala. N:\lii 2-: Mn kela mnk'unn 22 o Nalii I. Pauku n k:\ pauku 35. c Ike ai kakou l ka p-»n\.-o «»nn o AhM»a t ko Suria |.v\o Alil. >Tt\ if.\ »>»okunn 4 o Dnnleln i lonA ni kn n\opoh«»t\e n Nehu*ano*n. i hiki ole t nn k*»n"k'\ kilokUo. a naauao o Di\!tuior»n ko honknkn i ka moe a ke Alii, pvt\, nb o Pnniela ka t\\ea 1 ptha l k»\ «kn'n ke Akua lOekle loa, nnna t wphewphe t k\ moe. P«uku 25. E kin?v>» ia oe mat na kanaka aku, n o Von w>ht i noho ai nia no ia me nrt holoholonn o ke knla, a e ai iho oo i ka h r»« ehiku maluna ou, a e hoop)»\n in oe t ka hau o ka Lani, a na--1*» na ni'P'wa ehiku maluna ou, a e 'V#» oe e n na k« Mea Kiekie mai"n<» n Anpnni kanako. a e haawi "kn *o nt(\ mea i kana mea e n;aj.ao «l. PonUn 97. Oia kn olelo ao a Dan'eia e hnU ae mai kona aoao he- * t k<» nono. Pauku 29. A pau na n\o\fiTm he «mi-kumamalua, e holohoio op« ro to mnlnna o ka halealii o Bav.»\ot,o. poukn 30. Olelo iho la ke Alii. » <ho A rtl e «nei keia o Eahulona Nul v<i mea a*»i \ kuknli» i hale no ke Au"i'pi. a k« tkaik« o ko'u mana, a «n k*» h°t»ohnno o ko'u nani? Pauku °1. O!ot e oieio ana ke Alii i kela mau mea, pae mai la ka leo mai ka Lani

mai: "E ke Alii, e Nebuzaneza e. ua nmalo ae ke Aupuni mai ou aku. A ma ka mokuna 5 o Oaniela. i hookuiu ai leela olelo. a lilo ke Aupuni o lialnilona i ka poe o Media ame Peresia." E hoi hou mai kakou a e kamailiu no ko kakou aina aloha mamua aku o ke kahuli ana o ke Aupuni Moi o Liliuolwlani. "Ua mau ke ea o ka aina i ka pono." 0 keia ka moto o ko kakou Aupuni i liookumuia i ke au o fca noho alii o Kamehameha 111. Ua mau ke-o ana o kela moto a liiki i ke au o ka nohoalii ana o Kalakaua I. ka Moi naauao ame ka oluolu waipahe i kona mau makaainana, a nana hoi i kaapuni ka honua, a puana ae ai oia i keia huaolelo: "0 Hawaii no ka oi." Oiai nae e-o mau ana kakou i keia moto. "Ta mau ke ea o ka aiua i ka pono." Kukulu ae nei ua Moi aloha nei o kakou ia Baala (Hui Naua) a he pohihihi maoli ke ano o k£ia Hui Naua ma ka noonoo ana iho, a me ka imi ana i ke ano o ka hana o keia Hui i kukuluia ai, a ua ninau i kekahi poe kahiko i ke ano, aole no he maopopo, pela ka imi hele ana i ka loaa me ka laula o ka aina, a he wahi makili liilii na mea i halawai mai me a'u mai kekahi mau lala i komo iloko o ua (Hui Naua nei.) I ka wa ka e hui ai na lala apau o ka Hui, wehe na lole a pau a noho olohelohe na kino, alaila, kamailio ma na hana e pili ana i ka Hui, o na hana aku mahope, aole i hoopua ia mai i ko oukou mea kalaimanao ma keia mau huaolelo maluna. lloko o ke Akua ko kakou hilinai. Ea! Ma ka M. H. 1887, kulanalana ka noho Moi o Kalakaua, i ole e kakau inoa i ke kumukanawai i na ua pau mua. Aka, pa-e mai no nae kela leo mailuna mai. Ua maalo ae ke Aupuni mai ou aku. Aka, ma ka M. H. 1893, la 17 o lanuari, ua hookoia kela, a ua iiui a lilo aku la ke Aupuni malalo o Aniei'ika Huipuia.

Hoike aku nei o Davida Malo imua o ka Moi Kamehameha 111. "Ea, e kipi ana na kumu a kaua la l ka aina. Aole nae na lakou. na ka lakou mau keiki. Aia nae a hookahe koko ka aina, alaila, manalo." Pane aku la o Keopulupulu i kana keiki: "I nui ke aho e kuu keiki a pa ka ili i ke kai, no ke kai ka hoi ka Aina." Lilo mua no ka aina la o kakou mamuli o ka olelo a keia kaula o ka wa kahiko o Hawali nei.

Hoouna mai la o Kalivalana ia Komisina Willis 110 Tlawaii nei e hui pu me ka Moiwahine. "Ea, iua e hoi hou oe ma ka noho Moi, heuha kau haua i ka poe naiia i kipi iiio nei kou Aupuui:' Pane. "E li ia iakou ma ka auiaua, a e kipaku ia iakou mai ka aiua aku." Aia na keoniiuana J. E. iiuah ame j. Nawahi iua ku aoao o ka Moiwahine, ua paue aku o J. E. liuah i ka Moiwahine, nie ka ieo nmlie, E kaia aku'ia lakou, aku, o J. Nawuhi, puue aku oia i ka Moiwaliine, E h ia lakou. t : u ntHO]>opo ma keia pane a ka Moiwahint.< ia KomisinaA\ iilis, he pane kupono oie ia i kona noonoo, a p»'iu m> ka manao o Pei'eaiUeua Kalivalaua. I a niaopopo m,i ko kukou ikf, lu< haua kue ■kela i ka noiio ana hoaioha, oiai, iie i>ue inaino Aineeika lakou nei, uoiaiiu, aoie e lnki i ko Kalnaiaua mauu hooko ke iioilioi liou i ka Mmwaiuue mu ■k;i nolio Moi, no ka mea, lu> ohuua keia na Aiueiika. a iua k»'ia auo e ukuka ai ia kakou lu< hana keia uu ke Akua,-aole na na inaino a ua .Makua o ka 'pono. Ina ua muu k<- eu' i ku uiuu i ka pono, nie ka ninau ole i na Kuliina iioopuiupiiiu, a ine keia Hui Naua. iua uo ke mau nu uo ku wi-iu aua 0 ku k.ikou Ha.- U..UI al-Uiik m.t a,t k,tpakai ou »• il.iwaii ali'li.i. i<; hoomuuau 1 ka-ninau a kekahi wahine paeie i Ku Moiwaliine Vm>iia: "U»'uha-ke k-.uuu ) inaika ai a kuulaua ai o koii'AupuniV Lawe.ae ka Moiwahiue i ka iiuibala a oleio aku i keia wahiue puele. o keia ke kuinu o ka lanakiia o'ko u-Au-puni. A iua i»ela, oia ke kuiuu <» ko Ainenka lawe ana i kelu hmu>ieio uia ke jh)o oko kakou kukuiii'muua, ' iloko o ke Akuu ko kuk<»u luliuui. ' tlu (»o»i we irustj Noiaiia aole iie meu e kulanulana ai k»- Aupuni, uia malaila ka iiiUnai o na Moi, ua uiakaaiuuuu.

K hooiuaiiao i ka M 11. UU3 u ka uo lio .\tijxuii itiui o Kuau'lunui-ha 111, muli o ua luiuu imKah» a lnua uui o kii lluku Alii Opio (<i*orge Puuifit o Un iiania Nui, uu iilo, uu kau kt«lu Mau lU»rUauui «,» wolo'hhh ma ua, afkat»ukui o Kuloioia, Honolulu, Oahu; uu IH4O i>(»l>o loa kelu, a |>ot> iku ntakuu iu mau haua ku i ka wellwuli. Aka. hult ao ko alo o ka Moi Kauuhaiuoha tlt j ua Muki>a t> k 1 i>oiio ntai HawuU <t Kauui , e puU» uui uku uukou, u<t but i»ii!*-» ike Akua, aia ka i*a uko kukou aiua tuu ka li»ua o lh t iiattia Nui t hui ho| ia HAai ku kakou aiua AoU» i hot\v« UuUiHuli'U» ua haii»ttli* i ko uot u»m 14 U l htiVt4 ko AKu t IU-ahii ki hot»»»'* VU»u»» utalauui uo i kaiuiHU ai ta llU'titaut.» a liuulw |h>u iiaK>, a huki h*>it ia Ku Uu«' alohu v » Mi*uii. aliHlu, "O ko Akuu lvu kukou hUUia» ' ' l'u UUUk iv*' u k(i UiHU lku l>i»»to. Nulaiia, »» ku Luhui lluvnuH uu im>u U' lu m»u mauuo huiui» kuhih»ttu. u »» Kvt k«» Akuu »uakomuki< ki» hutt 1 u* uoh' t» Kt» k» 4 Kauukn H\\VU( ro\oi mtikou i miua«». h«» humi watwai ku paio h«m auu uia iiu m«*ct t halu O ko mnkou muuuu. u ku m«M t hatsk u* Utilu la, \uu uu ku iuu lii »u«u t haiu Mahalu ua»» makou i uu muuau lt*»<tku ku ho »m»;t pouu ko h(H»tnl 1« U»ho\A k«» Akuu. t'i». munuo u*»hui mukuu, h«* mou maikui ko hot»pil( uui 1 k»»!u mttu hottkuka tt w»»hovwho Huihulu luiuuun u kt> mukuu m*»u kak;itt t k«? Aupuui Ohauu I uoho Moikuno ui ki* kau«*. a o kti wuhliie hoK ho Molwuhiuo, nok» luuu muu kolki, imi ho muu keikl ku lnt»i». o hikou na makuulnuna. Ma kniu hopp ;ikt». nolo makou o hoolaha hou aku I na manuo plli I ko kumu i hauW>hlu 11 i ke Aupuni Moi o Huwaii noi, k«> 010 makuu e ike he kumu kupono lo t» hikl al no o hoolaha aku i na manao ola iuio. Aka. mahalo no I ka makamaka knkau manao.— L. H.)