Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 40, 6 ʻOkakopa 1899 — Pane no na Ninau Pili Aupuni a ke "Cali" Na iliili konane a na Kalai Aupuni like ole E Hone ana no i ke Kumu o ka Hana. [ARTICLE]

Pane no na Ninau Pili Aupuni a ke "Cali"

Na iliili konane a na Kalai Aupuni like ole

E Hone ana no i ke Kumu o ka Hana.

HON. P. C. JONES. j Hope Peresldena o ka Banako o Ha-, waii, Honolulu. i L I Aupuni Teritori uo keia wa, aj hiki i ka wa e loaa al ia makou he he-1 luna lahui lawa pono e ku ai he Au-i puni Mokuaina. ,j 2. Makemake au e hoonohoia naj koa o ka Aha Kiekie ame na Aha Kaa- ; puni no ka manawa ola, oiai ua ma-! nao au, he oi aku ka hoio pono o na' hana e loaa ana ia makou ma ia ano. j 3. Ae. . 4. Ma ka hapa nui nae o luna aupuni ana, e waeia mai waenaj mai ona kamaaina (residents) o ke Teritorl nei. 5. Oi ko'u makemake e koho balota ia lakou e na kanaka, no ke kumu, ina na ke Kiaaina e ho'onoho ia poe, e nui ioa ana ka mana e loaa i ke Kiaaina, ma ka paa ana iloko o kona iima i na hookohu luna aupuni ana apau. 6. Kokua au e hoopau loa ia ka pauku hoopai hoopaahao maloko o ke kanawai aelike paahana. Manao au e palekana ana no ka pono o na haku hana, ma ka hoohanaia ana o ke alaheie maheie i na puka mawaena o ka haku ame ka paahana, ame na ano hana elike me ia, i loaa ai i ka paahana he wahi kuleana iioko o ka hana e lawelaweia ana e ia. 7. Makemake au e waeia ona kanaka helu ekahi, a e ukuia oia me kekahi uku maikai maoli, no ka imi ana i na mea e pili ana i ka ninau limahana, a e hoike mai hoi oia l kela ame keia wa me ka hoakaka ana mai i kahi e loaa ai na kanaka maikai e hiki ana ke noho iloko nei o ka aina, pela pu hoi me na uku ame na aelike e ae ai ia poe e hele mai i Hawaii nei. 8. Apono au i ka haawi ana i kela ame keia kanaka Hawaii maoli i ka pono koho balota laulaha. E pono e loaa ia lakou na pono apau i haawiia i na poe e ae. REV. SERENO E. BISHOP. He Kahunapule a Lunahooponopono no ka Nupepa Friend. He Hawaii ma ka hanan ana. 1. I Aupuni Ahaolelo. a ina nohoi e kaupalenaia ka pono koho balota. Ina mamuli o ke koho balota laula ana, alaila, ua oi ka pono ma o ke koho ana la a ke Kiaaina ame kekahi Aha Aupuni e hoonohoia mai ana e ka Peresidena. E loaa auanei ona Aupuni maikai ina e koho balotaia ana na hoa o ka Ahaolelo, elike no me mamua aku nei, mamuli o ke koho ana a na kupa i oi aku ka hilinaiia a makaukau nohoi. Ina e aeia ana ka mahele nui o na kanaka maoli. i ike i ka uhauha ame ke ano kamalii, e lilo ia lakou ka mana o loko o ka Ahaolelo, alaila, he mea pohihihi loa ka loaa ana o na hooponopono Aupuni maikai. E noho mana ana na poe hoohulihuli manao imi loaa ame na haku imi loaa. (demagogues and bosses.) A ma ia ano, e konoia ana na poe mea dala nunui e kuai hoiookoa ae i na hale Ahaolelo, a he hana hiki walē no ia. 2. E hookohu maoli ia. O na Lunakanawai Kiekie, no ka manawa a pau ke ola, me ke ku nae i ka hoopii luna nui ia no ka popopo, a no ka makaukau ole. 3. He mea pono e hoopaaia na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i keia wa, mamuli o ko lakou kamaaina nui loa ana ma ka moolelo o k oihana hookolokolo Hawaii i ka wa i hala, a he ike waiwai nui hoi ia. 4. 0 ka hapa nui nae, mai loko mai 0 na kamaaina e noho aiia ma ke Teritori nei. 0 na kanaka i kamaaina pono me kanaka ame ka aina nei, e oi aku ana ka maikai o ko lakou mau lawelawe hana ana. 5. Na ke Kiaaina. 6. E pono e hoopauia na kanawai aelike paahana me na hoopai paahao. Ina e malama pono na haku hana, a hana maikai hoi i na paahana, haawi ia lakou i mau home maikai ma kahi o na hale kuaaka kohu hale koa elike me ko keia wa, o ka mea iho la no ia e palekana ai ka haku. 7. E pono e aeia aku ke komo ana mai ia nei na poe paahana mai Europa mai. 8. ona kane apau i hanauia ma Hawaii nei, mai loko mai o kela ame keia lahui, e pono no e loaa ka pono koho balota mamuli nohoi o na kumu alakai 1 loaa ai ia pono i na ili-keokeo. PROFESSOR F. A. HOSMEH. Peresidena o ke Kulanui o Oahu, Punahou, Oahu. 1. I kulana Aupuni Teritori.

2. Ma ko'u manao, e hoonohoia lakou ma ka oihana apau ke ola, a 1 ole, oiai e pono ana ka lakou hana. 3. Kokua au e hoomauia na hoa e noho nei o ka oihana hookolokolo ma ka lakou oihana. 4. Ua paulele nui au ma ka noonoo maikai o Peresidena MaKinile, a nana no e hooholo mai i keia mea no makou nei. 5. 01 ko'u makemake e hahaiia na kuhikuhi ana a ko kakou kumukanawai elike me ka hiki. 6. Aohe o'u makemake e hoomauia aku na kanawai aelike paahana me ka hoopai hoopaahao. 7. Ma ko'u manao, oka hana hoopau pohihihi maikai loa, ma ka mea e pili ana i ka ninau limahana, oia no ke kuiana mahele loaa ma ka hana 2ike ana o ka haku ame ke kanaka hana, elike me ia i ikeia i keia la ma na mahiko o Ewa ame Kona. 8. Ma oke kulana la e ku nei i kela wa, e kaupalenaia no ka pono koho' balota, elike me ka mea i hoakakaia ma ke kumukanawai o ka Repubalika 0 Hawaii. i C. L. WIGHT. Peresidena o ka Hui Mokuahi o Wilder, Honolulu. 1. O ke kulana Aupuni no e ku nei 1 keia wa. 2. He hoopono ko makou mau Aha Hookolokolo. Aohe o'u makemake e hoololiloli wale ia. 3. Ae. 4. Mai na kamaaina mai o ke Terij tori e manaoia nei. 5. Oi ko'u makemake i ko makou kulana hoonoho luna Aupuni ana i keia wa. 6. Kokua au i na kanawai aelike paahana o keia wa. E maopopo mua ana i na poe e kepa ana na mea apau o loko o na aelike mamua ae o ko lakou kakauinoa ana. • Aohe i hookikinaia kekahi mea ma !ke kakau ana i keia mau aelike. ona I kanaka e hoopaa ole ia ana malalo o | na aelike, aohe no pilikia o ka loaa I ana ona hana ia lakou ma na mahiko, j aka, ma ka wa nae e uuku niai ai ka j hana, e ana na limahana i | kepa ole ijw

Aia maloko o ka aelike kepa e loaa ai i na paahana he hana paa mau, he hale, wahie, (ina kahi nui ole o ka wai) ame ka lapaauia ana e ke kauka, me kona wahi lilo ole no ia mau mea. Ua loaa hoi i ka haku hana, he heluna maopopo o na limahana ame ka uku paa maopopo i hoikeia maloko o ka aelike. 7. Aohe o'u ike i ka hewa maloko o ke kulana hana e lawelaweia nei e makou i keia wa. 0 na kanaka akamai, i ake holomua, aohe o lakou kaukai ma ke kokuaia aku e hiki mai ai lakou i i keia aina, aole nohoi o lakou makema- | ke ma ka hoopaa aelike lakou e hana j ai me ka haku hana i mea e loaa ai ona [ ljana aaa_mau ia lakou. no ka uku hana maikai. , 0 ke kailaka ake holomua oie, molowa, a ano hupo, oia* ke ano kanaka kupono e kokuaia aku ai no ka hele ana mai i ka aina nei, a o ka aelike me ka hoopai kanawai ana ke kupono e paa ai ko lakou mau hookauwa hana ia ana, mahope iho o ko lakou hoea ana mai ia nei nei. 0 na kanaka opio i hiki ole ke hoopakeie wahi dala ae, mai loko mal o na uku hana i ikea ia ma ko lakou aina ponoi iho, e hiki no lakou ke kokuaia i mea e hoea mai ai ]akou ia nei, a ma o ke kulana kiekie o ka uku hana e ioaa ana maanei, aole auanei e liuliu a pau no ko lakou mau aie'ma ka aina a lakou i hele mai, i ka hookaaia. Oia ano poe, he mea mau e loaa ana ia lakou he uku mua i oi ae i ko ka poe kepa maoli ia. Eia au ke hoohana nei he elima poe kanaka opiopio, he poe Pukiki, no keia mau uku, penei: $110, $80, $70 a he $40 no ka mahina. i hoea mai ia malalo o ka aelike. 8. Aohe au i ike i ke kumu e hoololi ia ai ko makou mau kanawai e ku nei no ka pono koho balota. 1 ko'u hooki ana, ke olelo ae nei au, o ko makou kulana Aupuni e ku nei, oia ka hua i loaa mai ma o ka noonoo akahele ana ame ka huli akahele ana nohoi. Ua hanaia hoi ko makou mau kanawai e na kanaka makaukau i kanaaina pono me ko makou kulana nohona. O kekahi mau kanawai elike la me i aa kanawai laikini ame na kanawai | moku, pono no e hoololiia i kaulike ai ko lakou mau hoohanaia ana me na j hana o keia wa e nee nei, aka, o keia mau hoololi nae e hanāia ana no e ke \upunl kahiko o makou. P. WUNDENBBRG. Fle kanaka hoopukapuka dala, a he

mea paa mahele kopaa, Honolulu. 1. I Aupuni Kuokoa no makou iho, elike me ke Aupuni e ku ana mamua aku o ka hookahuli Aupuni ana; aka, e hooleia mai ana keia mea, alaila, i kulana Aupuni Teritori, e hooponopono kuloko ia ana e koonei poe kanaka iho. 2. Ma ko'u manao, he mea pono ke hoonohoia na hoa o ka Aha Kiekie e kekahi Aha Kukakuka kuloko, elike me ka Ahaolelo, a e hoopau wale ia ana no lakou mai ka oihana aku, mamuli o kekahi kumu (kupono) e ka mana nana ia luna kanawai i hookohu. No ka Aha Kaapuni hoi, ua kue au i ke kohoia ana ma ka balota, a ua kokua au i ko lakou hoonohoia ana ma ka oihana elike me ka mea i hoikeia ae la maluna, a no ka manawa hoi o eha. makahiki.

3. Ke manao nei au e pono no e hoomauia aku ka oihana hookolokolo i keia wa, oiai he pohihihi loa ka loaa ana o na kanaka kupono e lawe ae i k.. lakou mau hakahaka, oiai he poe la kou i kamaaina pono i na maa kahike 0 keia aina, na manao o na kanaka b me na mea i makemakeia no ka pono i keia aina; aka, ma ka wa nae e hanah ai na hoololi kumu maoli maloko o k; kakou mau kanawai, alaila, e lilo an. ko kakou oihana hookolokolo i met waiwai ole no ke akeakea ana aku i ni kanawa'i i kulike ole me ko kakou mau pono. 4. Mailoko mai no o na kamaaina o ke Teritori nei. Makemake au e koho balota ia na luna Aupuni o ke Teritori e na kanaka a e manaolanaia aku nohoi e ae mai ana no ka Ahaolelo o Amerika Huipuia e koho balota kakou i ko kakou Kiaaina. 6. Aole au i kokuaia iki i na aelike paaliapa me ka hoopai hoopaahao. I Ina e hooko pono ia ke kanawai kinai nohona aea haukae, e uku pono ia ana ] no auanei ke poho i loaa mai ma o ka hoopauia ana la o ke kanawai kepa kanaka. 7. He ninau wawahi puniu no keia Mai ka wa i hiki ai ia'u ke hoomanao, ua ikeia na mea i kakauia, a ua nir> nohoi na mea i kamailioia no keia ni- ! nau. Nui na hana i hoaoia, a ua pu--1 hili lakou apau. koe na Pake ame na lapana. 5. Ma ko'u manao. ina e konoia ana na Hawaii e lilo i poe Amerika, me ke kue i ko lakou makemake, alaila, o kahi mea hiki e hana aku no lakou, oia ka haawi ana aku ia lakou o na pono makaainana Amerika. Oke ana waiwai i kauia mai ka wa mai i kukalaia ai ke kumukanawai o ISB7, a i lawe hou ia ae ai hoi e ke Komisina i kohoia e Amerika Huipuia, no ka hoomakaukau ana i na kanawai i manaoia no Hawaii nei. he hana ewaewa maopopo loa ia i na kanaka Hawaii, a o ka manao maoli no o ka hana ana pela, oia no ka hoonele loa i na kahaka maoli i ka pono koho balota.

THOMAS S. KAY. He kanaka kanu ko, Kohala, Hawaii. 1. I kulana Aupuni Teritori, ma ke ano p loaa aku ai he Aupuni Mokuaina. 2. E kohoia ma ka balota, no ka manawa a pau ke ola. 3. Ae. 4. Mailoko mai no o ke Teritori e manaoia nei. 5. E koho balota ia e na kanaka. 6. Aohe o'u kokua i na kanawai aelike paahana me ka hoopai paahao. . Kokua nae au e kauia ona m'au kanawai e pulama ana i ka pono o na dala hookaa mua a ka haku hana i ka ! paahana. 7. Kokua au i ka hoohamamaia o i ka puka. a akea, i mea e hiki ai ke j loaa na limahana lawa pono no ka ho- | olawa ana aku i na mahiko apau, ame na oihana mikiala e ae apau, mai kahi | 3 loaa mai ana ia poe- limahana, Ina e hiki, ma Hawaii nei no e imiia ai ia i poe limahana. | Ma ko'u manao, oke kulana hoola\ta limahana, olohelohe, aole hiki ke hoolaia na hana mahiai, ke hookukuia .e me na hana oia ano hookahi e paoaioniia mai nei ma ke ao nei apau, na wahi hoi i emi ai ka uku o na paahana, i i oi aku ka hololea o na laweia ana īwaho o ua waiwal me ka iml nohoi o ka uku i koonei nei. 8. Mamuli hoi o ke kulana lahui, manao au, no keia wa, he pono ke kaīpaleia ka loaa ana o ka pono koho 3alota, e hoolilo ana i ka ike palapala \me ka huina loaa makahiki i mau kutiu kupono e loaa ai ia pono i na ano lahui apau. E nana ae i ka Papa Hoike o na Leta e waiho nei maloko o ka hale leta malia hoi he leta kau, aia ilaila, o kou maopopo ole. I Ke ole e loaa na kuia, alaiFa, i keia la e au aku ai i ka kai loa o ko kakou mau makamaka* a hoaloha oiaio o loko nei o keia kulanakauhale, no ka hoea ana aku i ka aina o ke onaona lapana. * fC '" He ekolu mau koa Amerika i komo aku ma ke keena kauka o Dr. Alvarez, ma ka po Poakahi nei, a olelo aku la, he ma'i kekahi o lakou. I ke komo ana aku o ua kauka la me ke kanaka "ma'i," i oleloia aku ai no loko o kekahi rumi okoa aku, a i ko laua puka hou ana mai iwaho, ua puhala hiu aku 'a kekahi mau koa me ka lawe pu ana i ka pahu o na mea paahana a ke kauka.