Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 38, 22 September 1899 — Ke Aloha o kuu Makuahine KE ALOHA O KA'U MEA I ALOHA AI. Ka Mana o ke Aloha. He Moolelo Walohia [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ke Aloha o kuu Makuahine

KE ALOHA O KA'U MEA I ALOHA AI.

Ka Mana o ke Aloha.

He Moolelo Walohia

No keia man huaolelo hope a Kanna de Berene i pane aku ai īmna o Alīce„ tia o puanuanu akn la ke pnannana o na manao hoowahawaha a hoopalīua. iloko ona. Ma ia wa nohoi i oni paa iho ai ka manao koa ame !sa wiwo ole loko ona. Ike iho ia īa ma ia *a r a»he ana hana pono e ae e hana aka ai ma ia wa, oia no kona kne ana aka i ua kane nei ana ma ke Kaiiawal o ka aina, el'ike me ka hiki iaia ke hana. mamuli o kahi ikaika wahīne i loaa iaia. Nolaila. me ka hīehie a kulana kilakila nohoi. kn ae la ilnna. ame ka nanaina haaheo me ka uī lamalama e hoonenehīwa ana mainna ona ma ia wa, pane mai la ia: "K Monesiu de Berene. e hoomaopopo iho oe. me ka hoohewahewa ole. aa make o Aliee de Maraee!l. A e hai ako nohoi au ia oe, o ka wahīne elike me i u nei. ma kona wa e hooholo ai e han,i a e hoopaa hoi i kona manao ma kekahi mea. aole loa auanei aa e hooi c »ii wale ae ia manao paa i hooholo oono ia e a'u, oia hoi. he wahine an i niwili ole ia kona man aooo apau. O ka luakupapao. oia ka pahn hopo e hele aku ai au me na manao paa la o'o. 0 kuu ola ana i keia wa elīke hoi lae kau i olelo mai la. he nohona hnna — he nohona i piha i ka pooli—pOta i ka ' haeha ame ke kanmaha —he atobona hoi i kaawale ai aa mai ka hoa maī o kuu puhaka. kau keīki aloha hoī—ke keiki a'u i hapai ai iloko o ka ehaeha. a'u hoi i noho hoomanawannī ai me oe. aohe mea e ae nana ī haawi maī ia'u i keia nohona ehaeha, a'u e aoamo nei; aka. o oe maoli no ka mea nana 1 hai-na mai ia'u iloko o keianohoaaaa c olelo hoonaikola mai nei. he huna keia a'u e noho neL Kai nohoi i hnna au ia'u iho mamnlī o kan man hana lokoino ia'u ame kuu makuahine. ka mea a'u i aloha ai me kua pnnwai apau ame kun uhane nohoi apaa. Aole loa au i aie i kekahi mea ia oe. 0 ko ai i aiia ai e a'u he ai ia ī ai ia me kuu waimaka e helelei ana ma knu raau papalina. O ka lole a'a I aahu ai mai ia oe mai, he lole no ia i aahuia e <i'u me ka helu ia mai eoe. E hai aku au ia oe, ua mare oe ia'u, aole mamnli o kou manao maoli ana e lilo au i wahine nau iloko o kou aloha —aole; aka, ua mare oe ia'u no kou manao ana e waiwai ana oe ma o'u nei. 0 ka waiwai ka hoi o kuu keiki. oia ka waiwai o loaa ai ka mea e pau ai ko'u maa pilikia, a e loaa ai hoi kau mea e uhauha ai oe me ko nana ole i kuu keiki. "0 oe, e ku mai nei imua o'u, ua like ne me kekahl uhane lapu inoino loa imua o'u. He mea oiaio, eia. au ke au- j amo nel i na haawe o ke kaumaha ame j ka pilikia, aka, ua pomaikai nae au, ua mai oe ia'u iloko o kau mau hana pono ole apau, e ike au ia mea he hoomanawanui, a oia mea he hoomanawa- | nui, oia ka mea nana au e kokua mai nei. Nau au 1 hana ino. Mai manao oe mamuli o ko kaua mareia ana a paa

malalo o ke kanawai o ka aina. e hoole aku ana au ia oe i kou mana ame kou kuleana maluna o*u ma ia ano. Ua ike no au, he kuleana kou maluna o'u, oiai hoi e mau ana ka paa ana o keia kanawai mare mawaena o kaua; aka, ua hiki loa ia'u ke oki a kaawale aku keifa kanawai o ka mare. kaawale oe, kaawale hoi au mai ia oe mai. Ke malama laahia nei no au i kuu kino elike me ka hoohiki a'u i lawe ai ma ka wa i ku ai au imua o ke kuahu mare me oe. 0 ka Aliee i mareia ai e oe, aia no ia iloko o ka luakupapau, aka, owau nei la, o ka Aliee no ia i hoea mailoko mai o ua luakupapau koou la au i kiola aku ai 1 ka Aliee i mareia ai e oe me ke aloha ole. E hana mai oe maluna o kuu kino nei elike me ka mea au i manao ai he mea ia e ko ai kou makemake; aka, aole loaau e hoi hou ana me oe. Ina no oe e hoopii ana ia'u imua o na aha hookolokolo o Farani nei, elike me kau i hoike mai nei ia'u, e hana koke aku oe elike me kou, makemake. Hele oe imua o na aha o keia aupuni, hele no au imua o ia mau aha, a malaila auanei au e hoike ai i kou ano maoli. E hoike aku ana au imua oia mau aha i kau hana lokoino lua ole i hana ai maluna o kuu makuahine: Ua oi aku ko'u makemak? e ikei ke ao holookoa nei apau i kou puuwai eleele. mamua o ko'u ae ana e hoi hou aku au a noho pa me oe. Aoie loa au eae e hoi hou me oe. Aole —aole. "He wahine au mailoko mai o ka iuakupapau. Aole aa nau i hoopakele, he okoa ko'u mea nana au i hoopakele, a laia au e aie tiui nei no kona lokomaikai. O kau i hana ai. i lawa no a ike oe. ua pan ka hanu ana o kuu han«, oīa no koa wa i olelo iho ai iloko o koa naaa pepe-hi kanaka. ua make ua wahi wahine- neL a ua pau kua piiikia a e olokaa aku au i kona kiuo lepe iloko oka iīiaknpapaii- Aka. i ole ke aloha o ke Akua* ha&ao ola i ka ahane o ke aloha iloko o ke kanaka i kiolaia ai eee malana o ka moaoa r e heie mai eia e ike no ka *a hope loa i ke kino o ka wahlne i paa ai kona manao aioia. aia hoi oa. boopomaikai la ksna huakai mamnii o ka Mki ana iaia ke īilo i mea nana an e hoopakeie mailoko mai o kela laaknpapaa i kiola aloha ole ifeo ai oe ia*a: a o ua kanaka Sa nae ka mea an i olelo hooeaikola. mai unia ou. he ipo ia na~a. E ke kanaka hilahila ote. heaha kem pilikia ina he ipo ia naa? Heahala ka hewa ina e lilo ao 1 mea aloha aka iaia? Aole aiei oa hoonKUiao o ka a kane hoopalaa aohoi ia mamna atm o mohai aha aka i kaa kmo ia oe, i mea e pikele ai kau maknahīne mailoko mai o kaa maa hana lokoino apaa īaia? E hai aka au ia oe me ka «aio loa. o kuu pouwai apan aia no ia me ke kanaka nana aa i hoopokele mai loko mai o ka loakapapau. 0 ka. haaohaoo aa I hoike mai oei ia'u. he lapawale ia mao mea. apau ia'u. Ina ao oe he kaiiaka iilhime. a he kaeae oe i alohaia e au. alaiia. e neho "w no au me oe iloko o ka haeolī. A&iie o"u aaoa īa mea. he tau»hano. O ka nohona ilihune oke kane sice ka «ahiae iloko ō ks aloha o tekahi ī kekahi lae ka oiaīo,. ua «h loa 2ko īa mamoa oke kane ame ka nhine e noho ana 3oto o ka. vai«ai ame ka haumhano e aloha ole ana nae kekahi i kekahL O keia ano oohona nae kekahi pīli aua o ka olelo. lapwale o na lapuwale. pan na mea apaū ika lapowale. Oko hanohano i oieio mai la ia'u. oia nohoi ka hanqtano lapawale a"u ponoi nei nohol 1 īke aL he lapu*ale. Olelo mai nei oe i ka nui oko aloha i knu mau makua. he keu oe&ke kanaka hoopuniponi nuī wale, a ua ike no koa lunikehala ia mea. Aloha ka ananei oe i koa mau mahu E Kauna Bereae, ke kane a "Aliee e waiho mai la iloko o ka luakupapaa an i kanu ola ai iaia, aole loa au e hoihoumeoe.oiainonae.owau no o Aliee i ola hoa mai o ka lnakupapau, kahi hoi o'u 1 kanu ola ia ai e oe." Ua puai ae la ka ula ma na kumu pepeiao o ke Kanna Berene i ka lohe ana akn i keia mau olelo i hoopukaia mai e Aliee. ka mea ana i manao ai e m&Ua mai ana Ja oia ma na olelo mali ana i olelo akn ai iaia. He mea oiaio. ua piha loa kona naan i ka ukiuki ame ka hnhn, eia nae, ike iho la ia he mea makehewa wale no iaia ke paio aku me Aliee ma ia ano, nolaila. pane aku la ia: "E Aliee, aohe o'u nana i kau mau mea i hoopnka mai nei imua o'u; aka, manan nae hoi au mamuli o keia man mea au i hoopuka mai nei imua o*u, ua ku oe ma kahi o kapaia he hehena." "Malia paha he oiaio kau i hoike mai la, o ka mea maopopo nae, ua lohe aku la oe i kuu manao nou; nolaila. e haalele mai oe ia loko nei o kun haie."

Jfe na onohi ma&a e huīlaial&īa ke j ahi o ka inaina pane aku la ua Kauua i de Berene nei: "Pehea hoi ina au e hooholo ana e noho no au maloko nei o keia hale a hiki i ka hoea ana mai o George Lamabeta? Pehea iho la ia? Ua hoopuka aku Ia ua Kauna nei i keia ninau me ke ano hooioi a ku no hoi i ka hookano. "Alaila, ma kou ano he kane oe na'u mamuli o ke kanawai o ka aina, o oe no ka ona maluna o ko'u mau waiwai, apau, a oiai, ua makemake iho la oe e noho maloko nei o nei hale, alaila, e | noho oe maanei, a e haalele au ia oe maloko nei. E hana oe elike me kou makemake ma loko nei o keia hale. Aka, e hoomanao nae oe, aole keia waiwai mai ia oe mai. O ko'u waiwai ponoi no keia." I keia wa i hiki hou ole iho ai ua Kauna nei ke uumi iho i ka nui o ka huhu ame ka inaina i oili mai mailoko mai o kona umauma i keia wa, ua i like loa me kekahi luai pele e hanini! ikaika loa, pela ka nui o ka hiīhu e baila ana iloko ona. I keia wa i pane'' aku ai ua Kanna Benere nei me ka leo inaina loa: . "E makaala loa oe i ke ano o kau mea e olelo mai nei imua o'u. Aole loa oe i ike i ka nui o ka ehaeha au e houhou mai nei i kuu uhane me kena mau huaolelo au e kamaiiio mai nei. a—" Aole i pau pono aku na huaolelo a ua Kauna nei"*-makemake ai e pane aku imua o Aliee i ka hoopukaia aku, aia hoi, u'a huli ae la o Aliee a anehe aku la e hele. a haalele iho la i ke keena, a ia wa i pane aku ai ke Kauna: "E kaili loa ia ana e a'u ko keiki. j Aole loa oe e ike hou ana iaia." Huli hou mai la o Aliee ame ke kulana hiehie o ka wiwo ole, pane mai la ia: "Elike me ka nui o'ka eleele o kou | puuwai. pela no oe e hana aku ai, aka. i aole loa e nele kuu keiki, ka hua g kuu ! puhaka. i ka pule a kona• luaui' ma- j kuahīne imua o ke alo o ke Akua o ka poe hoopono, a o ke Akua hoi e kali 1 ana i ka mihi ana o ke kanaka hewa. j E nonoi mau aku ana ka pnle a kona luani makuahine ehaeha i haiuaia e oe,! e lilo oia i kanaka naau hoopono. O ke Akua auanei kona makuakane. a o ke Akna nohoi kona makuahine." ao aku aea au iaia e kuamuamu. a e hoiuo oia i ka moa o kona makuahme." wahi a ua Kauna nei i pane aku ai me ka inaina. "E hiki mai ana no la e i»ono j ai oia. kun fei aloha, i ka moolelo wa- j fohta a ehaeha o keiia luaui makuahi- j ne. a nana noauaneī e hooholo iho iloko o kona naau hoopono i ka mea o kaua i hewa. Ola auanei ka I'tnakau >- «ai mawae&a ou ame a'u." Me sa oeohi maka e puu ana. me ka I helehelena i poniaīa e ka huhn ame ! ka iuaiua. ka le-> ī haaluīnia e k 1 kuakoko o ke ano hehena. lele ae la u \ Kauna nei iluna. £ aku !a īmua o i Alīoe: ~Wahine Manao aneī oe ! e pake!e ana oe mai akuAole. j 0 ka'a uhai hele iio la no ia mahope; oa. a hiki i kou wahi e ioaa al oe kVu: a paa hoi oe iloko o kuu lima nei. lua aole oe e lou am i la. alaila. ei aku no ua wa oa e loaa ana'u. Aka. 1 keia va e luu aku au īa oe. e pepehi ia ana e a'a ko īpo aloha. Lohe aku, la oer* he karaima hou no ia ou e ku aku aī oe imua o ka noho hookolo- j kolo o ke Akua. ina e kau ole ana ko i ke ao nes ooopai maluna o« i hoopai i ao ia hana heva aa e hana ai. O ke Akua hoopono ka puuhoaua o ka poe poeo." vahi a Aiiee i paae mai ai. me ka maikai. aka. me ke kuoo nae ame' kahiehie. A ! Xo kaa kulana. aanohano a haaheo a Alīee i hoike mai ai imua o ke Kauna. aole 1 kaea laai ka plha hehena ioa o ua Kaona Berece oei i ka ua mea o sa huhu. a ua lilo hoi keīa hāna a Allee i hana oaai ai Irsua ona. me he inea la he i'a ia i loiniia e Alke i ioko o ko»a mau lima. ka hele a palupahi. a kn )hh I ka eoka. Nana aku la hoi ia malana o ua wahine nei ana. ike afci b i& i ka ui e lamalama mai ana aalaaa o kona mau ano apau. ka b:riī-? e haiama mai ana maluna ona, a i-? maoli no o Aliee i kana ike 2ka. He haaheo ma kona oīwī. a he si maoli ae. "Alaiia." wahl 3 *sa Kauna Berene nei i pane aku aī e Allee. "Aole oe e hoi pn aaa me a'a?" "Aoie loa aa e hoi ae oe. Aole ka oe i lohe i zn-?3 i ha'i mua aku ne! ia oe?" I kela wa iahali ana e loa ae ai ke ano apau o ia Kauna nei. Nana aku la kona maa onohi maka iaīa me ka hulili ana o ka inaiea, a na like ka 0 ana o na kiei ana a kela mau maka, me ka o ana aka pahikana oi loa. He ano e wale no ke ano o keia nana ana aku oua Kauna nei iaia, A ma ia wa 1 kokolo ae ai he hopohopo puanuanu iloko o kona honpo. a hanli wale iho la no ia iloko ona. a!a he manao eleele loa o ka lapuwale iloko o ua Kanna la. A oiai no ia e noonoo ana, ia wa i hoopuiwaia ae ai oia i kona lohe ana aku i kekahi leo uwe kapalili e pae walohia mai ana mai loko mai o ka ulnlaau hua a hooho ae la ia ine ka pihoihoi nui: "Heaha la hoi ke ano o ieia?" Holo aku la ia i ka puka anianī. a nana aku la iwaho. Ike aku la ia me ka weliweli nui, e waiho mai ana kekah! o kana mau kauwa iluna ke alo, ma kekahi alahele o loko o ka ululaau. a, aia hoi he elua mau kanaka e kupee iho ana iaia me ke kanla, ma kona mau wawae ame na lima.

Ia \va hoi huli mai la ia ma kahi e ku ana ke Kauna. a ike mai la ia i ka niino aka hehena ana aku a ua Kauna | nei iaia. Ike koke iho la (Aliee) i kona pilikia, a ia wa oia i pane mai ai imua o Kauna Berene: "E ke kanaka lapuwale! E ke kanaka lima koko. Aole loa e hiki ia oe ke lawe aku ia'u mai loko aku o keia hale me ke ola e mau ana iloko o kuu kino. Nau ponoi i waiho i kuu kino nei iloko o ka pahukupapau, a e haawi aku no au i ua kino la ia oe he kino puanuanu na ka make. E ka pepehikanaka. Eia mai kuu kino. Kii mai oe." I leela wa i lele aku ai oia ma kahi e ku mai ana ka puka uwahi o ke kapuahi i hoopumehana. a, aia hoi inalaila e kau ana he pahi puhaka uuku, nona hoi ke kuau i hanaia me na pohaku momi. Elike hoi me ka hikiwawe oka lele ana aku a Aliee e hopu i ua palii la, pela noAoi ka hikiwawe o Kauna Berene j Je)ē aku ai a paa aku Ja o Aliee iloko o kona mau lima. Huki mai la oia ia Aliee a paa" pono iloko o kona mau lima, huki ae la ia a hemo ka pahi mai loko aku o ka lima a Aliee, alaila, uhae ae la ia i lipine e paa ana ma ko Aliee puhaka. Me ia mea hoopiha iho la ia i ka waha o Aliee, i hlki ole ai iaia ke uwe ae. Ua oni ae la'hoi o Aliee me ka ikaika a hemo ae mailoko ae o na lima o Kauna Berene, aole nae he hiki, ua paa loa iho la oia i na puili ikaika loa ana a ua Kauna la. He mea oiaio, e haluku ana o loko o ka ninii ia wa, oiai na kapuai o Kauna Berene e nee ana me ka hauhalaki ann i o a ia nei elike me ka ikaika o na «ee ana o kona kino i wahi'e loaa ai iaia na lanakila palekana ana maluna o ka wahine ana i kii mai ai. I ka lolie ana hoi o ka wahine italia e hana ana ma ka hale oluna i ka haliilu lauua ole mai ma ke keena o lalo, ua holo iho la ia ilalo. laia nae i hoea iho ai ilalo, ike mai la ia i ke komo ana aku a keia mau kanaka malihim elua. Mamuli hoi oka pupuahm u loa oke koino ana aku Keia mau Kanaua a ī ko laua ike ana aKu ī ka lvo{o pukaiaki ana mai a keia wanine mai īuna mai. ua manao waie ae la no īaua he luu loa aku no pana Kanaka ī koe e hoio mai aua mai luna mai, ua huli ae ia Uiua a haalele mo u\ ioko oka runu a laiia i komo aKu.ai. o kaiii wahine itaua noi keia, eiiKe tue ka liouawahine aniu ua leie iuai īa u; maluua o ke Kauna «eiene, aiue kona mau maiuu ame Ke nanu ana naawi mai la oia i kekahī k'uiana hakaka ikaika loa i ike ole ia e ua Kauna Ui i kona mau la opiopio. u Ke koe ame ka uwalu ana a ka popoKi aniu, he hupa iho ia i na uwau aiia a keia wahmo. Aoie hoi oia wale no, aka, ua hoopm mai la oia i ua oi o kona mau niho, a e.kuu makamaka neiuneui, ne oiaio paha ka olelo. o ke nanu anie ka uwau. iie eha no ia. Aole hiki ia Kauna Berene ke ku ioewionia iho ia wa. u Kana hana pono wale ua e hana ai. oia kona haawi ana 1 mau puupuu mahananana loa i ua wahi wahine ltal;a nei. Aia nohoi ua wahi wahine nei ke noke la »a \va i Ke kuhea ine ka leo nui: "E kokua! E kokua: He pepeMKanaka! He pepehikanaka: K KOKun: He aneane he ekoiu mau puupuu oolea loa a Kauua Berene i km aku ai i ua wahi wahine ltaiia nei. a hauie aku la ia iluna o ka papaneie. 0 Aliee ia wa. oia noi ka wa i hoomaka ai ke Kauna e kui ī kahi waniue italia, ua maule ino la ni. a ua like oui me ka mea ua make. Aone ona oni ae ia wa. 1 ka hanle ana aku o kani wanme lialia ilalo. ia wji i komo mai ai kani ai puupuu o ua Kanna nei me ka pioi> nui. Amaia wa nohoi ī loheia aku ai ke kani ana mai o Ka oeie kahea ma ka puka mai ma 'ke ato oka hale. la wa i kauoha koke ae ai ua Kauna tferene nei i kanakauwa e holo koke akn oia e kii aku i ke kaa e hookokoke mai ma ka puka pa a laua e hemo aku ai iwaho. Poi mai la ua Kauna neī i kana wahine a paa pono iloko o kona mau uma. a haalele iho la la īa loko o ka hale. Holo aku la īa manope o Laplaee e hoio la mamua. Hoea aku la ia me kanā ukana makamao e hii ana me ka papanaho nni. eia nae. aole ona ike aku i ke ku mai o kona kaa. o kana wahi kauwa hoi keia ua naiowale honua aku la oia mai ka īke ana akn a kona mua maka. A, īaia ī hemo aku ai i waho ma ka puka pa. ua lohe aku la ia i ke kakani ana mai a kekahi mea. a ku iho la ia. I kona nana pono loa ana aku mamua. aia hoi. ike aku la īa e ku mai ana k*kahi kanaka eiemakule lmua ona. a e kan pololeī mai aoa ia i ka waha o kekahi pu panapana imua ona. Ia wa kahea ae la ia me Ka leo nui: "E Laplaee. e kokual" He mea oiaio. ua hoea mai la malaiJa ia wa no me ka MKlwawe loa he elua mau kanaka. ike ak'u la ia i Ke-1 kahi kanaka, oia no o KQhata de Ma- j latere; a o ka lua o na kanaka. oia no! kahi kauwa Italia o loko o ka hale. I keia wa i pane mai ai ke kanaka j>oohina me ka leo kuoo imua o ua Kauna la; "E ke Kauna. mai hllinai oe i na kanaka i hookauwaia e oe mamuli o ke dala ame ka ai. Elike me na popo ao kaalelewa i puhiia aku e kajmakani,j pela lakou i naiowale aku ai mai keia j wahi aku. O ka'u e hoonaauao aku nei ia oe e hookuu iho oe I ka lede au e paa la me ka menemene ole iloko o! kou mau lima'oolea.''

"Owai oe e kena ino lapuwalo nui o noao mai nei e noho lunakanawai maluna o*u. Aole loa au e ae e haaleU» iho i kuu wahine ma keia wahī. ' I kela wa i lele mai ai ke kauwa lia a Aliee me ka aniu launa ole a paa mai la i ke kani a-i o ua Kauna la. me ka ikaika loa. l a haaiulu ae la ua ua Kauna la, a hookuu īho la oia i kana paa ana ia Aliee. la wa i onou ino aku ai ua kauwa ltalia nei iaia iwaho me he onouia ana la no kekahi ilio i hoowahawahaia, a oili aku la ua Kauna nei me he pua Ja i hooleieia aku mai loko aku o kekahi kakaka a hee nalu aku la kona pauku kino nui maluna o na hua lepo o ke alanui. l'aniia aku la ka puka pa mahope ona. (Aole ī pau.)