Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 33, 18 ʻAukake 1899 — KA PONO KUPA AMERIKA AME KA PONO KOHO BALOTA. [ARTICLE]

KA PONO KUPA AMERIKA AME KA PONO KOHO BALOTA.

L'a n;arian kekahi poe mawaena o na Hawaii o kakou iho nei. mamuli o ko lakou hoomaopopo ana i na mea i hoineia ma ka Bi!a Kanawai a ke Komisina e v.aiho mai la iloke o ka Ahaolelo Xui (Congress) elike rue ka lakou i ike ai ma na nupepa mai Kaleponi mai ame ka makou pepa nei nohoi, o ka loaa ana o ka Pono Kupa Amer;ka i na kanaka Hawaii, oia ka loaa ana o ka Pono Koho' Balota. l T a kaleleia keia manao maluna o ka Pauku 4 o ka Hoike i hoololiia a ke Komite o ko na Aina E o loko o ka Aha Senate. e olelo aaa: "0 na kanaka apau i lilo i poe kupa no ka Repubalika o Hawaii ma ka la o Augate. 1898. ma keia na knkalaia he poe kupa lakou no Amerika Huipuia." oia hoi, he "eitizen." I ko makou imi ana i ke ano oia mea he "citizenship" ma ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, ua kanalua ole makou ma ka olelo ana ae a hooia pu aku nohoi. aole mamuli o ka lilo ana o ke kanaka i "eitizen" no Amerika Huipuia, oia ka mea e loaa. ai ka nono koho !>a!or.a iaia. l*a kapaia ka Pono KoIk» Balota he "Righ.t of Suffrage" ma ke Kanawai o Amerika Huipuia. He mau peno kukaawaie loa keia i kekahi aka. ma ka oiaio Hae. he mea la. na liiki ke oleleua penei: "<>kela, ame keia kapa Amerika. aole la mea koāo haloea; aka> o kela ame aiea i ma Aaieniika)' he- knpa a» iai."' He- kafotfikaM īot£ ka: m.ea. i leomo- ole āosko r> ke&i KT:n miikoa waiL- &#)> itfen: nei Liniiai <> makon; poe Heiuer kekaiM maa a nnaikwi 'i !awe mttii ai miaiilo:lEo) nr.tr ;> ka; dtEke L kapoiĒi. "'A E)t<?t:r(itaary oe Aū2erc<raini mea e- nneoi fce (fīuf23H!t=Mpk i' kapiiiH :nm» Egi>frir * v f soiffrtEiSf i'Pea». KaHee» HLhleaea.)» ~A ,eĒiiĒ2KB es & rnseraifcw ai «iaa»nssaawgiE]lij is eaeMei sg> tttatCMaa āa Eie «j& yrāmt am» piūwa» irts&ss. lfe &Mūrtie!Mis& aa»aa&Be«t 5» tfce Caiastāiia!iūOffl ~ja22 j»«rsaffls bom cr inairairaaised īs sie C~ssīiei aiaā sbSh ■&*z '•*»sie lanaiieāoa . n&aeoi. : ai« •ciiaae2ts of Unait€iā Ssa£K amA ;<af Staze ia -*iicāi :rs3Hfe.'" Tle verai ia ās sestse la£!ades «onea aad *m4 fi#■ *i«W ** i* **t <am imb*mryit f*īrit*>pr *; rs?»iī#L * * * 3a3xag£ is tāe pririiQge of pankipiūa; la tie sov«raa«t of a Sai? bv at aa >kctka of ogccrs or os a 12 the faßāamsasal Vvr. * * * Tbe (\MhtimtMß of tae raiMd Saie I does aot panalee ehe snffrage to aay! tidze9s of t3»e United Staus.~ Ka {bo ka oa&oo aeahīaa Hawaā 0 iaūa mao o2do ae la "O ke knpa (citizen) he laia oia no--1 oko o Sre Aaponi kolola) (eomaoavealth) ī hxa ke imleaiia o ka hoomala plha ia aoa, ma ke Inana ana i na pc«o i kapala na pono pilī-iino (prirate righis). Ua hoike ae ka Hbololī l'mikmnamaha o ke Kumukanawai 0 na apan i a i hooknpala paha ma Ameiika. Hoipuia a e noho ana malaio o kona mana, he poe kupa lakou no Ameiika Huipuia ame ka dfoknain& i noho ai lakou. Ua 'komo malaiia oia wahkie ame na kemalii. a o ka pono koho ba!ota aole ij Ae pono pili paa ho ke kulana noho kupa ana. * * * 0 *ka pono koho baJota (suffrage) oia ka pono o ka lauiima pu ana ma ka hooponopono ana 1 ka Mokuaina mamuli o ke koho balota ana ina luna aupuni. * * * Aole i hooia ke Kumukanawai o Amerifca Huipuia e loaa ka pono koho baiot& (suftrage) i kela ame keia kupa o Amerika Huipuia."

E hoomanaoia nohoi. penei ka 'aeluhelu ana o kela Pauku 4, ma ka Bila Kanawai i Hoololiia a ke Komiaina elike me ia e puka aku nei ma ko makon pepa o keia la. "Pauku 4. O na»kanaka apau. i lilo poe kfipa (citizens) no ka Rep:ibalika o Hawaii ma ka la 12 o Augate, 1898, ma keia, ua kukalaia lakou he poe kupa no. Amerika Huipuia." I a pili keia i ku noho kupa ana o na kane, na wahine xime na kamalii, i loaa iia Ilkou ia pono ma Hawaii nei. ma ka la 12 o Augate. IS9S, ka wa i hookoia ai ka hoohui maoli ia ana r> na AupA&i eiiu. 0 keia.poe i loaa ia kuleana, ma ia la. a mamua aku paha, o lakou no na kupa Amerika i oleloia <ma keia Pauku 4, o keia Bila Kanawai ! a ke Komisina. Nolaila, e hapai hou i kekahi ninau elike m e keia: Owai Ia na kupa o ktf Repubaiika o Hawaii ma ka la 12 o Augate. 1898. a mamua ae paha oia wa? I E loaa ana ka pane maopopo o keia ! ninau ma ka Pauku 17 o ke Kumuka- 1 nawai o ka Repubalika o Hawaii. ;i penei na olelo o;a Pauku: "O na kanaka apau i hanauia a i "0 na kanaka apau i hanauia. a i Aina. a i noho malalo o ka mana o ka Repubalika. lie mau kupa lakou no ia Repubalika." 1 Ake manao nei makou. ua komo pu j no ma k« apo puni ana o na olelo o ka Pauku 4 o ka Bila .Kanawai a ke Komisina, ka poe i hoakakaia ko lakou kupa ana no ka Repubalike o Hawaii nei. e like me ka mea i hoikeia ma ka Mahele 2 o ka Pauku 17 o ko HawaH nei Kumukanawai. E hoomanaoia, o na ;huaolelo "o na kanaka apau" i hanauia * * * ma ko Hawaii Paeaina," ua pili ia i na kane. na wahine ame na kamalii i hanauia ma ko Hawaiī nei Paeaina: aka. e hiki no mei ke ole'.oia. mamnli o ka lilo ana o kahi wahine i kupa no Hawaii nei mamuli o kona hanauip. ana ma Hawaii nei, ua loaa iaia ka pono kaho blota? Ke manao nei makou: Aole. Nolaila. aole o ke kupa Amei ika ana 0 ke kanaka. oia ka mea e loaa ai iaia ke kuleana a pono koho balota. aka. he pono ke loaa keia j>ono i ke kanaka "kupa" o ka Repubalika o Hawaii, elike me ka mea i hoikeia ma ka Pauku .60-o ka Bila Kanawai i Hoololiia a ke Komisina e olelo ana penei: "I mea e kupono ai e koho no ka Lunamakaainana. e loaa no i ka 'niea 1 koho keia mau mea: "Ka mua. He kupa kane no Amerika Huipuia. Elua. l'a noho oia-iloko o ka Panalaau. aole emi malao o hookahi makahiki mamua koke iho, a ' malok« hoi " o ka Apana koho lunamakaainana ana i makemake ai e hoopaaia kona inoa. aole e emi iho mlalo.o ekolu mahina.'mamua koke iho o ka manawa ana i makemake ai'e hoopaaia kon:a inoa. Ke kolu. Ua piha na makahiki he iwakalua-kumamakahi iaia. Ka ha. Mamua iho o kela aiAe keia koho mau ana. iloko o ka manawa i i :h;aaJ£abaia nxa ke kanawai no ke ka- [ kaminoa ana. ma oia i koiui | in!oa LEoko o ka papainoa o ka poe koho f t na Lnmamakaahnan'a no kona apana. | Ka ttma. Maiaua iho o ia hookomo Oiaa L koea Laoa. tia hookaa mai. nn fea ta o> Maraskt,. a mamma iho t poahsi ohi rjs„ nea ka naanawa e kakaueai at na enoou. t aa amhau apaim e taSrai ai t ke- Attpttat. Ke t>cncx E :aina%e karaatCco>v a fee- Siafc6a- £ &a Olelo Bertinmaa anw OMJD> MaaaaiiiE © feeaa naiaia ae tau Jr im keoa vwa3&s»-: Oaa kwpa aiiana *> āea Ref*afeailtßia *> HawaHL S liloi i pop itag>ia oo Hoapouu. aaaaaiaUl a» Ika ana © £» paaau a &ook!m o Hav3si A®gsiam ame 8» Aapaaā © Hhkiwīa. aaa 3a..12 .o Aagatt*..' lS*ss. jaa soaa. a Haiwa ia 3sasoi « Msa ai 2» W«a: a3au k poeo bd ia poso &jho laioa e lem »»«i« i 3» Aanika. a auunuli &o o ia kooāopoeo ua Sa-i naia iaa Oo ane na bka * ie tooat-: aai «. e Koa. al iaa ia poao. Aia, oaaialī o keia mea i hoīsemoha haa asai oiua. E kn an sbb Poeo Kobo kKa I ca Roialitl « aele nā i ka pooo laiko balota. ī wa, maoll o na mea i iMMkeāa » aei? Xo km nlnan. ke olelo aei makoe me ke kanaloa ole. E loaa ana no ia pono € na Rolaltti kwe apaa i km na makahiki he iwakahia-kamama-kahL Aole iie nm kanpale nia ke Kanawai a ke Komisīna e hooaele ana ia poe īa Pono Makamae.