Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXVIII, Number 17, 28 April 1899 — Page 1
| This text was transcribed by: | Raytan Kaimi Vares |
| This work is dedicated to: | no na keiki |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE XXXVIII. HELU 17. HONOLULU. POALIMA, APERILA 28, 1899.
HOOLAHA KUMAU.
W.C. Achi. Enoch Johnson.
ACHI & JOHNSON,
LOIO! LOIO! LOIO!
Keena Hana, Helu 10 aoao Komohana
Alanui Moi.
W.R. KAKELA
@.oio a he Kokua ma ke Kanawai
HE LUNA HOOIAIO PALAAPLA.
2370
LYLE A. DICKEY
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
Notari no ka Lehulehu.
E hookola na hana pili kanawai apau mai na Mokupuni mai. Kihi o Alanui Betela me Moi. Paha Leta 786. Telepona 806.
Papa! Papa!
Aia ma kahi o
LEWERS & COOKE
(Lui Ma.)
Ma ko Kahua Hema o na Alanui Papu me Moi.
E LOAA NO NA
Papa Nouaiki
o kela a me keia ano.
Na Puni Puka
Na Puka Aniani
Na Olepelepe
Na Pou
Na Oa
Na Papa Hele
Na Papa Ku
Na Papa Moe
Na Pili Hale O na Ano apau.
A me na
Wai Hoohinuhinu Nani
O Na Ano Apau.
Ka Palaki o na Ano he Nei Wale.
Ke haiia aku nei oukou e na makamakaa pau, ua makaukau keia mau makemake o oukou e hoolawa aku ma na @@@ @ pau e pili ana ma ka laua Oihana @@ ka
Uku Haahaa Loa
@ @@@ me Ka @@@ e holo ana mawaena @ @@@@ a me ka Mea Kuai.
E Hele Mai o Wao no Oukou I@@.
Ma ka olelo a kekahi wahine haole i kamaaina i ke kuai ana i na ipu laau Hawaii, maloko nei o ke kulanakau hale, aole e loihi na la mai keia wa aku, a pua ke loaa ana o na umeke laauno ke kuaiia ana. Ua kakaikahi loa ia ano umeke i keia wa.
@a hopu hou ia no kela kauka "Ku@@@"(Quaker) ma kela Poaono aku nei, no ka lapaau laikini ole. Ua hoopaiia oia imua o ka Aha he $100, a ua hoohalahala nae oia i keia olelo hoopai i ka Aha maluna ae. O ka helu elua iho la paha keia o kona hoopaiia ana.
HE MOOLELO KUPAIANAHA
NO
Ka Moku Kamahao
KA MALOLO.
(The Flying Fish.)
Lele i ka Poiuiu o ka Lewa - Oni i ka Papaku o ka Moana - Hapapa i ka Ili o ka Honua - Hoea i ka Welau Akau - Ike i ke Kulanakauhale Kahiko o Opira - Haaheo ma na Mauna Himalaia.
Kakauia e Henry Collingwood, a unnhiia e Hooulumahiehie no ke "Kilohana Pookela no ka Lahui Hawaii."
MOKUNA IV.
ONI KA MALOLO.
"E na keonimana," wahi a ka Porofesa i pane mai ai, a hoomau mai la nohoi i ka olelo ana imua o kona mau hoa, "Ua hoea mai nei ka hora e haalele iho ai kakou i keia ili-honua. O keia ka hora e ike like ai kakou apau i ka holopono ana o keia hana a kakou apau e ike like nei. Ke ole au e kuhihewa, ua neoneo loa na alanui o Ladana nei, a pela nohoi na muliwai, mai ke alahula ana a na kanaka maau hele o ke aumoe. Nolaila, o ko kakou haalele ana iho i ka ili-honua nei i keia wa, aole no ia e lilo ana i mea hoopioloke nui ia ai na kanaka. Nolaila, e ou mau hoa, ua makaukau anei oukou?"
"Ua makaukau makou apau," wahi a ka Barona i pane mai ai me ka nanaina kuoo. "E Mr. Porofesa, aole anei keia o ka wa o kakou apau i kali hoomanawanui ai iloko e elua makahiki i kaahope ae nei? Nolaila, e Mr. Porofesa, e hana aku oe i ka hana e hookoia ai ka moeuhane a kakou apau i moe ai. E ukali aku no makou ia oe. Ina he mau kauoha kekahi au e haawi mai ai ia makou, i pono ia makou ke hooko aku, ua makaukau loa makou e hooko aku ia mau kauoha?"
"Ina pela," wahi a ka Porofesa i pane mai ai, a hoomaka ae la ia e ku iluna, a hele aku la mamua, oiai hoi kona mau hoa i ukali aku ai mahope ona.
Ua hoea aku la lakou apau noloko o ka hale pailata, a mai laila aku, oili loa ai la lakou luna o ka oneki o ka moku.
Ma keia wahi, ua ike ai la lakou a pau e poipu ana ka aahu eleele o ka pouli maluna o ka ili o ka honua, a e halana lai papuhea ana na eheu o ka ea maluna o ka honua.
I nei wa i olelo mai ai ka Porofesa: "He wa maikai loa keia no kakou e nee aku ai iloko o ka lewa. Ua pohu ka lewa. Nolaila, e hoonohonoho aku ana au ia oukou apau ma kekahi mau hana e pono ai keia hoomaka ana o kakou e haalele iho i ka honua nei. O oe e Mr. Lutanela, ia oe ka nana pono ana ma keia wa o ka moku o kakou i ole ai ia e hookui ae me kakahi paia laau o keia pa e hoopuni nei iaia. O oe hoi e Mr. Konela, e hele aku oe e ma kela aoao o ka hale pailata a nana pono i ka ipukukui uwi'a ma ia aoao a oka hale i ole ai ia e hihia ae ia kekahi lala laau; a, o oe hoi e Sir Reginald, e ku oe ma ke alo mai o ka hale pailata, a e nana nohoi oe i ka ipukukui uwila maluna ae o ka hale pailata i ole ai e pilikia. Aka, i mea nae no oukou e maopopo pono ai i ka oukou mau hana a'u e hoonohonoho aku nei ia oukou, he mea pono ia oukou ke hoi pu me a'u iloko o ka hale pailata, a malaila e hoakaka ai au ia oukou i kekahi mau mea."
I ka hoea ana aku o lakou nei apau iloko o ka hale pailata, ia wa i ka mailio mai ai ka Porofesa:
"Ano; o ka hana mua a kakou e hana ai, oia ka hookupono ana i ka hoeuli ma kona kulana iliwai like."
Lalau ae la ua Porofesa nei i ke kuau hoohana o ka hoeuli a kulai akau ae la, alaila, pane hou mai la ia:
"Pau ae la keia ana. O ka helu elua o na mea a kakou e hana aku ai, oia ka hookuu ana i ka ea apau o loko nei o ka moku, a koe ka ea e lawa ai no ko kakou hanu ana. Aka, o ka hoolawa pono ana ia kakou me ka ea no ka hanu ana, aole no ia he mea pohihihi. Mamuli o kekahi mahu ea mama loa i hookomoia aku iloko o na keena apau o loko nei o ka moku i piha me ka ea maoli e hoauheeia aku ai ia ea maoli no waho o ka moku, a ku iho la ka moku nei he mea kino i nele i ke kaumaha ea e kaomi ana maloko ponoi ona, koe wale no ka ea e kaomi ana mawaho ona. O keia huila nui a oukou e ike nei, ka huila nana e hooponopono i keia mea a'u i hoike aku la ia oukou. Ina au e hookaa ae ana i kela huila penei la--alaila, e ike ana kakou i ka hopena i makemakeia no kona hoohana ana. E nana ae oukou i kela mau papa hoike poepoe e kau mai la ma kela paia o ka hale pailata nei."
He oiaio, aia ma kekahi paia o ka hale pailata, e ku ana ne elua mau papa poepoe, elike la me ka papa hoike manawa o ka wati. He mau manamana kuhikuhi nohoi ko laua, elike la no me ka manamana o ka wati. Ua nana like aku la lakou apau me keia mau papa hoike elua.
Ua nee like ae la na manamaha kuhikuhi o ua mau papa hoike la. He hapalua minute paha ka loihi o ka manawa o ko lakou nei nana ana, aia hoi, ua wili hou ae la ka Porofesa i ka huila ana i hookaa mua ae ai, a hele aku la ia kahi e kau ana na papa hoike elua, a nana pono aku la.
"Maikai," wahi ana i hooho ae ai me ka leo hauoli, a huli mai la ia a pane mai la i kona mau hoa: "E na keonimana, ua hololea keia mahele o ka kakou hana. A ke olelo aku nei au ia oukou, e ho'opono aku ka kakou oni ana aku i ka poiuiu o ka lewa. Maikai maikai!"
"Pehaa i maopopo ai keia mea ia oe, e Mr. Porofesa?" wahi a Sir Reginald i ninau aku ai.
"E nana pono hou mai oukou i keia mau papa hoike elua. Na keia mau mea e hoike aku ia oukou i ka haina o kau ninau e kuu haku i ninau mai nei. O keia papa hoike," wahi a ua Porofesa nei i hoomau mai ai i ka olelo ana, me ke pa'i mama ana iho o kona ilima i ka papa hoike ana i makemake ai e kamailio mai, "he mea hoike keia no ke kaumaha o ka moku, oia hoi, ka nui o kona kaumaha i kaomi iho ai maluna o ka ili o ka honua. O keia papa hoike hoi," --kuhikuhi ae la ia i ka lua oia mau mea--"oia ka mea hoike i ka nui o ka ea e hooke paapu ana ia loko nei ka mua, e'a ke kaumaha o ka moku ke kaomi nei maluna o ka honua ma kahi o hookahi tona i hoemaiia iho, mai kona kaumaha mua mai, oia hoi, he hookahi tona kona mama i keia wa i ko ka wa he hapalua minute a oi i kaa hope ae nei. Ke hoike mai nei hoi ka mea ana ea (air-gauge) eia no ke koe nei maloko o ka moku he kaomi ea maoli ana, ma kahi o eono paona ke kaumaha ma ka iniha kuea o loko o ke kino o ka moku; nolaila, eia ka moku i keia wa ma ke kulana mama e hiki pono ai iaia ke lana ae iloko o ka lewa, a i ole, iloko o ka ea e hoopuni ana iaia mawaho aku nei."
"E Mr. Lutanela," wahi a ua Porofesa nei, "e wili houae oe i ka huil, ma ke ano e hookuu hou aku i ka ea i waho o ka moku. Ua oki!"
I ka wa i kahea mai ai ua Porofesa nei i ka Lutanela e hoopaa oia i ka huila, oia ka wa i ku ae ai ka manamana kuhikuhi o ka papa hoike mua i ka helu 0 (ole) a ia wa i olelo mai ai ua Porofesa nei ia Sir Reginald:
"E kuu haku, i keia wa e'a ke ku nei kou moku ma ke kulana, aohe ea maoli i koe iloko ona. Ina e hele ae ana kekahi kanaka, a malolo pono ae ona, e hiki ana no iaia ke hapai ae iaia, me he wahi pa@ku laau uuku loa la. Ano, ua hoea iho la kakou hoopipili hou ana maluna o ka honua. E hoi aku kela ame keia o oukou ma ko oukou mau kulana iho, elike me ka'u i hoike mua aku nei ia oukou."
I kela wa i eleu a kela ame keia o ua mau hoa nei o ka Porofesa no ko lakou mau kulana iho. Aia hoi poha mai la ka leo o ka Lutanela mahope mai:
"Makaukau maanei!"
"Makukau maanei!" wahi a kahi Konela i hooho mai ai me ka hauoli.
"Makaukau" wahi a ka Haku Barona.
"E ku me ka makaukau," i pane aku ai ka Porofesa, a o kona wa ia i hookaa ae ai i na mea paahana hoonee i ka moku no ka hoopii ana ae iaia iluna. Ua hookaaia ae la ka huila, me he mea la, he 60 manawa i niniu ae ai ua huila la i ka minute hookahi.
Emoole oni ae la ua moku la, a poha koke mai ia ka leo o ka Lutunela:
"Huro! Huro! Ke oni nei ia nei la!"
"Huro! Huro! Auwe! Laweia kakou i ka lewa e!!" wahi a kahi Konela.
"Ea, he oiaio, eia io ka Malolo ke pii ae nei i ke kiekie," wahi a ka leo kuoo o ka Baroneta i hooho mai ai.
He mea oiaio, mahope iho o ke kali hoomanawanui ana o na mea apa, ka Baroneta, me kona mau hoaloha elua, ma kekahi aoao, ame na hoa heluhelu o ke Kuokoa me kekahi aoao, o ka hoea mai o ka wa e lele ai Ka Malolo i ka lewa, aia hoi ma ka mahina i ai ia ai ka malolo e ko Honolulu nei poe, oia ka wa i hoea mai ai na mea apau e ike i ka hookoia ana o ka moeuhana a ka Loea Akeakamai o Geremania.
Eia io "Ka Malolo " (Flying Fish) ke neeu nei no ka poiuiu o ka lewa.
Aole i liuliu, ua pii malie maikai ae la ua moku nei iloko o ka poai lewa anoano e hoolai papuhea iho ana maluna o ke kulanakauhale o Ladana. Ua hele ae la ua moku la a hala loa ae la maluna o ke kulanakauhale.
Oi ike iho lakou nei i ka aa ai o na kukui o na wahi lehulehu o loko o ke kulanakauhale, a hiki i ka wa i nalowale aku ai ia mau mea mai a lakou @@u. Ua mau ae la no ka pii ana o ka moku a hiki i ko lakou komo pono ana ae i kekahi punohu ao e lana ana i ka poiuiu o ka lewa. I nei wa i ikeiho ai lakou apau i ka iniki welenia o ke anu.
Ua hoi mai la na hoaloha ekolu o ka Porofesa a loko o ka rumi pailata, a malaila lakou i haawi mai ai i na mahalo ana i ka Porofesa.
Oiai lakou e noho ana ma keia wahi, a mahope iho hoi o ka pau ana o na kamailio ana mawaena o lakou no ka mea e pili ana i ka moku, ua pane mai la ka Porofesa imua o kona mau hoa:
"Oiai, ua komo mai la kakou maloko nei o ka hale pailata, he mea pono ia kakou ke noho maloko nei, a e hoao kakou i ka ikaika o ka oni ana aku o ka moku nei iloko o ka lewa. E kii ana kakou ma keia lele ana, i ke ana kiekie loa i hiki i ka moku ke pii aku, oia hoi, e pii aku ana kakou iloko o ka poai lewa, a hiki i kahi e hiki hou ole aku aku ai iaia ke nee aku. O kahi kupono loa keia a kakou e noho ai, a kali hoomanawanui no ko kakou hoea aku i kahi a kakou e ike ai oia ka palena kiekie loa e hiki ai i ka moku nei ke pii aku. Aole pono owaho aku nei."
"Heaha hoi ke kumu e kupono ole ai owaho no makou e noho ai?" wahi a ka Baroneta i ninau mai ai i ka Porofesa.
"Eia ke kumu," wahi a ka Porofesa i pane mai ai, "Ina oukou e hoomau aku ana i ka noho ana mawaho aku nei o ka hale pailata, e @ke ana oukou i ke anu, a e pii mahuahua ana hoi keia anu a oukou e ike ai maluna o ko oukou mau kino, elike me ke kiekie o kahi a kakou e pii aku ai. Aole hoi oia wale no, aka, e like me ke kiekie o kahi a kakou e pii aku ai, pela ka lahilahi mai o ka ea e kupono ai oukou ke hanu; aka, e hoopauia ana keia mau pilikia elua mamuli o ko oukou noho ana mai maloko nei o ka hale pailaka."
Ua pauma hou ia aku la ka ea maoli mailoko aku o kamoku, elike me ka hoohana ana a ka mea pauma ea, a ia wa i pii hou ae ai ia.
Ua hekau like aku la na maka o na mea apau maluna o ka Baroneta. I ka haule ana iho o ka wai-dala o ua barometa nei a loaa ne 15 iniha mai kona kulana mua mai, aia hoi, ua ike ae la na mea apau e noho ana iloko o ka rumi pailata i ka o maeele ana mai a ke anu. Ua pohina mai la hoi o waho o ke aniani e hoopuni ana i ka hale pailata i na pohina a ka lelehune hau anu o ka lewa luna.
Aia nohoi ka wai dala o ka barometa ke nee iho la @lalo, a e hoike ana hoi ia, aia no ka moku ka moku ke nee la noluna. I kela ame keia inihia a ka wai o ka barometa e nee iho ai, e olino ae ana ka hauoli ma na maka o ka Porofesa, a o na mino hene aka ana hoi ma kona mau papalina. Aka, e hoomau ana no ia i ka nana ana o kona mau maka i ua barometa la.
I ka nee ana iho o ka wai-dala a hoea i ka 11 iniha wale no i koe o ka barometa, aole i kana mai ka piha hauoli o ka Porofesa. I ka nee hou ana iho o ua wai-dala 'la, a he 10 wale no iniha i koe aole i kana mai ka nui o kona hauoli, a ia wa oia i pane mai ia:
"E na keonimana, e hauoli pu mai oukou me a'u. I keia wa a kakou e lele nei, eia kakou ma ke kiekie i kaa ae maluna o ka pookela loa o na mauna kiekie o ke ao nei, oia ka piko o Mauna Eversa. A e hai aku au ia oukou, e o'u poe hoa, e hiki mai ana no ka wa pono, ma keia mua aku, a hoea aku no kakou maluna o ka wekiu o ua mauna la; a maluna auanei o kona piko e kukulu ai kakou i kekahi kia hoomanao ma ke ano o kakou na mea ola mua loa a ke Akua i hana ai maluna o ka ilipalahalaha o ka honua i hoea i keia hu'a-ke pookela loa o ka oioi ma ka ili hualala o ka poepoe honua."
Alaila, nee hou iho la ka wai-dala ilalo a he ewalu paha iniha i koe, a paa loa iho la. O keia iho la ka palena kiekie loa i hiki i ka moku lele aku iloko o ka lewa.
I keia wa i huli ae ai ka Porofesa imua o kona mau hoa ame ka piha awila ma kona mau maka pane mai la i:
"E na keonimana, ke hoike mai nei ka barometa ia kakou i ka hele haahaa loa i loaa i kona wai-dala ka nee ana iho, elike me me kiekie o kahi o ka moku i pii ae nei iloko o ka moanakai ea e poipu ana i ka poepoe honua. He mea oiaio, mamuli o ka hoike a ka barometa imua o kakou, eia kakou i keia wa ma ke kiekie i kaalo mua ole ia e kakahi mea kino kanaka. He oiaio ua pii aku o Humebalo ame Bonepalana, kekahi mau kanaka akeakamai kaulana loa o ke ao nei, maluna o ka lapa kuahiwi o Chimborazo, ma Amerika Hema. O ke kiekie o keia mauna he 21, 22, kapuai. Ua lele hoi o Gay-Lusae maluna o kona baluna a hoea oia i ke kiekie o 23,000 kapuai mai ka ilihonua ae. Aka, ua hoea aku o Green, he kanaka Pelekane i ke kiekie o 27,600 kapuai. Eia ia kakou i keia wa, ke pookela loa o na kiekie i a'e ia e ke kanaka, oia hoi, eia kakou i keia wa ma kahi o 34,600 kapuai mai ka ili laumania mai o ka poepoe honua. Ua like keia me 6 mile ame ka hapa, a oi aku nohoi, mai ka honua mai. Nolaila, e Sir Reginald, heaha la kou manao no keia alahele poiuiu a kou moku hele i hoea mai nei?"
"He mea oiaio, e Mr. Porofesa, he lua ole ke kamahao o na hana i hanaia mai nei e Ke Maloo. Aka, aole paha he ea kamahao e ae a'u e olelo ae ai, oia keia, o nei keikiena a kakou e lana nei mai ka ili ma@ o ka honua, oia ka hua i loaa maloko mai o ka naauao o kou puniu poo, e Mr. Porofesa. A o keia moku hoi, oia ke kiaha kupaianaha i lilo i paepae no kakou apaue lana ai ma keia poiuiu o ka lewa. Ke ike nei au i ka mea i hiki e hanaia e Ka Malolo ma kona alahele iloko o ka poai lewa, a ke ake pihoihoi loa nei hoi ko'u uhane e ike iaia a haha aku ana oia i ka opu lipolipo o ke kai. Nolaila, e Mr. Porofesa, i hea la oe e manao nei i keia wa, e hoohele hou aku i ka moku?" (Aole i pau.)
HE MAU MEA PAAKIKI LOA NA MEA OIAIO.
Ina e hookuene pono ole ia ka manaoio iloko o ko Honolulu poe kanaka mamuli o na mea hoike oiwi ponoi iho o ka aina nei, a alaila, aole i like koonei poe kanaka me ko na wahi e ae.
E hoomaopopo ana paha ko makou poe heluhelu i ka nui mahuahua launa ole mai o nei mea he Hoolaia ana o ka poe ma'i iloko o na makahiki elua i hala ae nei, a ua lehulehu loa keia mau hoolaha i komo iloko o na nupepa, a ua ikea ka maka-pa ana o ka lehulehu i keia mau ano hoolaha. Ua makemake loa ia e loaa ona mau mea oiaio, a ma ia wa hookahi nohoi he mea pono ke ikeia ka mea nana i waiho mai ia mau mea, a mai hea mai la hoi i hoounaia mai ai ia mau mea. Aole na kanaka e manaoia ana i na ola i hanaia mai kela aoao mai o keia ola ana. Ua oi ko lakou makemake e loaa ia lakou na mea hoike mai loko ponoi ae nei no o ka aina. "E haawi mai i ka olelo hoike a kekahi makamaka o'u, a e manaoio no au. O keia iho la ka olelo a kanaka e olelo ai. Ae ua hiki loa i na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee ame na Puupaa ke han i keia mea. Heaha la kau inoa e kahea aku ai no ia mea, aohe a makou nana aku ia mea. He mea hoike paha ia no ka aina oiwi iho, a na na makamaka mai paha, eia ka mea maopopo ia makou e loaa ana he hooia oiaio no ka makou e loaa ana he hooia oiaio no ka makou e hoolaha aku nei, me kou haalele ole ana i ke kulanakauhale iho nei. A eia iho ka mea hoike.
Penei ka Mr. W. J. Maxwell mea i kakau mai ai, a e hoo@manaoia hoi, he keiki kamaaina keia kulanakauhale, a he maka'i hoi oia no na kula o Honolulu nei.
"Ua loohia au i kekahi eha ikaika ma kahi kokoke i kuu puhaka (a he ma'i maoli no keia no na puupaa mai) a he mau makahiki loihi loa ko'u o ka loohia ana i keia ma'i. Ua oleloia mai la au e ai i na Huaale a Doan no ke: Kikala Hanenee ame na Puupaa, a ua hele aku la au i ka halekuai laau o Holister Drug Co., ma Alanui Papu, a kuai iho la i mau huaale. Ai iho la au i keia mau huaale na mea hoola helu ekahi no ke kikala hanenee. Ua hoike aku au i ka waiwai nui o keia laau i n@poe he nui, a mawaena oia poe, o kuu hoaloha kekahi o Mr. Frank Metcalf.
O na ouli o keia ma'i o na puupaa oia ka eha ma ke kikala, ma na aoao he nalulu ke poo, he haalulu ke kino, makewai pinepine, maloohaha ka ili @ wela hoi, paupauaho ka hanu ana, lelel@ e wale ka hauli, maikai ole ka hiamoe ana, upehupehu na lih@@@@ @@ ka, upehupehu na kapuai wawae ame na kuekue wawae, owi ke kino, ha-ele-ele ka hooluu o ka mimi, a pela aku. Ina ike oe i kekahi o keia mau ouli, alaila, mai hoohala oe i ka manawa i ka lapaau ana o nui mai auanei ka pilikia.
E kuaiia ana ka Doan's Backache Kidney Pills (Na Huaale a Doan no ke Kikala Hanenee me na Puupaa) e na pow kawili laau apau, ame na poe mea halekuai apau no 50 keneta no ke poha, a i ole, he $2.50 no Eono poho, a e hoounaia aku no ma ka Eke Leta ke loaa mai ke kumukuai ia Hollister Drug Co. Honolulu, na Agena kuai nui no ko Hawaii nei Pae Aina.
Ke Kula Kaiulani
Ma ka Poalua o keia pule i weheia ai ke Kula Aupuni "Olelo Beritania" o uka ae nei o Keoneula, Kapalama, i kapaia ma ka inoa o ke Alii Wahi Kaiulani. Oia no kela hale pohaku hou i kukuluia iho nei maloko o ka pa halekula hoopololei.
O ka nui o na haumanai hoea aku ma keia la mua loa o ke komo ana a ke kula, he 297.
Kane Wahine
Hawaii 51 87
Hapa Hawaii 53 @4
Pukiki 10 @
Norewai 1 !
Geremania 1 3
Pake 5 1
Iapana 2 1
Amerika 3 1
Beritania 0 @
Sepania 1 @
127 170
Na keiki ma na kulana makahiki.
Kane Wahine
6 makahiki 22 18
7 makahiki 19 19
8 makahiki 11 30
9 makahiki 15 10
10 makahiki 12 17
11 makahiki 10 16
12 makahiki 10 17
13 makahiki 17 19
14 makahiki 7 14
15 makahiki 4 @
16 makahiki 0 @
127 17@
"Manao au, e holo pupule ana au no kekahi eha i loaa ia'u, ina aole ka Laau Hano a Kamalena," i kakau mai @@ o Mr. W. H. Stapleton, Herminie, Pa. "Ua loaa au i ka ma'i rumatika no kekahi mau makahiki he nui, a ua @@@@ nohoi i na laau i pau ole i ka heluia, aka, o ka Laau Hamo a Kamalena ka laau maikai loa." Hookahi no kau ana, o ka oluolu noi ia o ka eha. E kualia ana e Benson Smith & Co., Kaupalenaia, na Agena Kuai Kukaa.